1 00:00:24,160 --> 00:00:27,760 De slavenhandel kost West-Centraal-Afrika veel geld. 2 00:00:29,000 --> 00:00:33,720 Duizenden worden op schepen naar het buitenland gestuurd. 3 00:00:33,720 --> 00:00:36,920 Ze zullen hun familie nooit meer terugzien. 4 00:00:45,160 --> 00:00:49,560 Njinga, koningin van Ndongo, en nu ook van Matamba... 5 00:00:49,560 --> 00:00:52,960 ...zal vechten tot haar laatste adem om haar koninkrijk te verdedigen. 6 00:00:52,960 --> 00:00:54,800 Laat ze niet ontsnappen. 7 00:00:56,120 --> 00:00:58,880 Goed zo. Blijf rennen. 8 00:00:59,880 --> 00:01:01,560 Het is jullie beurt om te rennen. 9 00:01:13,880 --> 00:01:16,120 Maar de overwinning brengt geen vrede. 10 00:01:20,360 --> 00:01:24,440 Al vier jaar lang houden de Portugezen haar zussen gegijzeld. 11 00:01:29,440 --> 00:01:31,200 De prijs van hun vrijheid... 12 00:01:31,200 --> 00:01:35,360 ...is dat Njinga de Portugezen toegang verleent tot de slavenroutes. 13 00:01:43,680 --> 00:01:45,840 Ze geeft zich niet gewonnen. 14 00:01:50,000 --> 00:01:52,640 Je hebt het goed gedaan zonder ons, zus. 15 00:01:55,800 --> 00:01:56,920 Kambu? 16 00:02:04,480 --> 00:02:05,560 Kambu. 17 00:02:25,560 --> 00:02:27,520 Hij is de afgezant van de gouverneur. 18 00:02:29,640 --> 00:02:33,400 Ze stuurden hem mee met een boodschap voor jou. 19 00:02:34,120 --> 00:02:35,880 Ik heb je je zus teruggegeven. 20 00:02:35,880 --> 00:02:37,840 Open nu onze slavenmarkten. 21 00:02:41,600 --> 00:02:45,280 Je hebt mijn zus Funji nog. 22 00:02:46,240 --> 00:02:47,880 Pas als zij vrij is... 23 00:02:47,880 --> 00:02:51,080 ...praten we over slavenmarkten. 24 00:02:51,080 --> 00:02:56,360 En er zal geen vrede zijn zonder m'n zus. 25 00:02:56,360 --> 00:02:57,760 Eruit. 26 00:03:28,360 --> 00:03:29,680 Hemelse Vader... 27 00:03:31,480 --> 00:03:33,960 ...Funji wordt vastgehouden in de Portugese vesting... 28 00:03:33,960 --> 00:03:35,800 ...fort Massangano. 29 00:03:37,400 --> 00:03:38,800 Maar zelfs in gevangenschap... 30 00:03:38,800 --> 00:03:42,160 {\an8}...is ze een aanwinst voor Njinga. 31 00:03:44,440 --> 00:03:47,480 Ga, m'n kind, en zondig niet meer. 32 00:03:49,000 --> 00:03:51,920 {\an8}FUNJI'S 12E JAAR IN GEVANGENSCHAP 33 00:03:55,000 --> 00:03:57,120 Ik moet boete doen. 34 00:03:57,120 --> 00:03:58,880 Dit is het huis van God. 35 00:03:59,560 --> 00:04:01,360 Laat haar boete doen. 36 00:04:03,880 --> 00:04:05,080 Snel. 37 00:04:13,040 --> 00:04:16,480 Heilige Moeder, bid voor ons. 38 00:04:19,360 --> 00:04:20,640 Heilige Moeder van God... 39 00:04:21,760 --> 00:04:22,920 ...bid voor ons. 40 00:04:24,560 --> 00:04:26,079 Heilige Moeder van Christus... 41 00:04:27,840 --> 00:04:28,960 ...bid voor ons. 42 00:04:35,440 --> 00:04:38,960 {\an8}Funji is een spion voor Njinga. 43 00:04:38,960 --> 00:04:40,640 {\an8}Ze verstopt briefjes in de kapel... 44 00:04:40,640 --> 00:04:42,400 {\an8}...die boodschappers ophalen... 45 00:04:42,400 --> 00:04:44,240 ...en naar haar zus brengen. 46 00:04:47,160 --> 00:04:50,800 NJINGA'S DEMBOS-OORLOGSCAMP 47 00:04:51,600 --> 00:04:53,880 Funji heeft onze vermoedens bevestigd. 48 00:04:53,880 --> 00:04:55,920 De Portugezen zitten in de problemen. 49 00:04:55,920 --> 00:04:59,000 Ze hebben Luanda verloren aan de Nederlanders. 50 00:04:59,000 --> 00:05:00,920 Dit kan goed zijn voor ons. 51 00:05:00,920 --> 00:05:02,280 Of niet. 52 00:05:02,280 --> 00:05:07,640 Imbangala krijger Njinga Mona is de beste generaal en vertrouweling van de koningin. 53 00:05:07,640 --> 00:05:10,080 Z'n naam betekent 'zoon van Njinga'. 54 00:05:10,080 --> 00:05:11,760 Zo ziet zij hem. 55 00:05:13,040 --> 00:05:16,120 De vijand van mijn vijand kan m'n vriend zijn. 56 00:05:18,400 --> 00:05:20,080 We moeten contact zoeken. 57 00:05:21,040 --> 00:05:24,080 Kijken of we een alliantie kunnen sluiten. 58 00:05:27,960 --> 00:05:31,840 Als de voorouders het willen, gebruik ik de Nederlanders... 59 00:05:31,840 --> 00:05:34,680 ...om de Portugezen eindelijk op hun knieën te krijgen. 60 00:05:36,840 --> 00:05:39,000 In 1641 arriveerden de Nederlanders. 61 00:05:39,000 --> 00:05:41,680 Ze zijn nu een grote speler in de Atlantische Oceaan. 62 00:05:41,680 --> 00:05:43,360 ZUID-ATLANTISCHE OCEAAN 63 00:05:43,360 --> 00:05:46,600 De Portugezen hadden een monopolie op de Afrikaanse slavenhandel... 64 00:05:46,600 --> 00:05:48,000 ...voor ruim een eeuw. 65 00:05:48,800 --> 00:05:52,320 Maar nu doen Frankrijk, Groot-Brittannië en Nederland mee... 66 00:05:52,320 --> 00:05:54,400 ...en zij willen ook een deel. 67 00:05:54,400 --> 00:05:58,240 De winst die hier wordt gemaakt is onvoorstelbaar naar huidige maatstaven. 68 00:05:58,240 --> 00:05:59,960 Alleen al de plantage-economie... 69 00:05:59,960 --> 00:06:02,640 ...brengt de rijkdommen van koninkrijken in Europa voort. 70 00:06:02,640 --> 00:06:04,480 {\an8}Iedereen komt naar Afrika... 71 00:06:04,480 --> 00:06:09,280 {\an8}...om het zwarte goud te oogsten, oftewel de mensen... 72 00:06:09,280 --> 00:06:14,640 ...zodat ze Amerika en andere economieën kunnen bouwen met gratis arbeid. 73 00:06:17,000 --> 00:06:18,120 Nou? 74 00:06:19,280 --> 00:06:22,000 Hebben ze die nieuwe buitenlanders meegenomen om te vechten? 75 00:06:22,000 --> 00:06:24,360 Of moeten we nog steeds met één oog open slapen? 76 00:06:34,360 --> 00:06:38,080 Pas als een vrouw met twee mannen heeft geslapen... 77 00:06:38,080 --> 00:06:41,320 ...weet ze wie ze wil. 78 00:06:41,320 --> 00:06:43,040 Als je danst met je rivaal... 79 00:06:44,120 --> 00:06:45,880 ...doe je je ogen niet dicht. 80 00:06:47,240 --> 00:06:50,400 Je moet deze mensen ontmoeten vanuit een machtspositie... 81 00:06:51,280 --> 00:06:52,520 ...en autoriteit. 82 00:06:54,240 --> 00:06:55,600 Op mijn troon. 83 00:06:57,280 --> 00:06:58,680 Als vrouwelijke koning. 84 00:06:59,360 --> 00:07:00,520 Ja. 85 00:07:06,400 --> 00:07:07,560 Dat is dan geregeld. 86 00:07:12,440 --> 00:07:16,560 We laten die nieuwe buitenlanders niet twijfelen aan wie ik ben. 87 00:07:19,160 --> 00:07:21,040 De leider die ze niet kunnen negeren. 88 00:07:31,800 --> 00:07:32,880 Laat ze binnen. 89 00:07:42,680 --> 00:07:44,520 {\an8}Het is deels een belangrijk keerpunt... 90 00:07:44,520 --> 00:07:46,880 {\an8}...omdat Njinga erkent... 91 00:07:46,880 --> 00:07:51,360 {\an8}...dat Europese rivaliteit politiek gunstig voor haar kan zijn. 92 00:07:58,080 --> 00:07:59,600 Ga zitten. 93 00:08:03,800 --> 00:08:05,640 We hoorden dat u Luanda in handen heeft. 94 00:08:06,800 --> 00:08:07,920 Gefeliciteerd. 95 00:08:08,560 --> 00:08:09,720 {\an8}Bedankt. 96 00:08:09,720 --> 00:08:12,960 {\an8}Misschien wat wijn om het te vieren? 97 00:08:14,480 --> 00:08:15,640 De koningin is te aardig. 98 00:08:16,600 --> 00:08:17,720 Misschien later. 99 00:08:17,720 --> 00:08:19,640 We moeten eerst zaken bespreken. 100 00:08:20,240 --> 00:08:21,440 Na het werk. 101 00:08:24,240 --> 00:08:26,240 Nederlanders zijn erg wijs. 102 00:08:29,400 --> 00:08:33,280 U heeft Luanda veroverd. 103 00:08:35,320 --> 00:08:37,320 Wat gaat u nu doen met uw leger? 104 00:08:40,799 --> 00:08:43,120 Wat bedoelt u? - Onze gemeenschappelijke vijand... 105 00:08:43,120 --> 00:08:44,400 ...de Portugezen? 106 00:08:46,559 --> 00:08:48,400 Hoe graag wilt u van ze af? 107 00:08:50,960 --> 00:08:54,360 We hebben verhalen gehoord over de grote Njinga... 108 00:08:54,360 --> 00:08:57,560 ...met wie de Portugezen geen vriendschap of vrede kennen. 109 00:08:57,560 --> 00:09:00,560 Dit land heeft nooit vriendschap of vrede gekend... 110 00:09:00,560 --> 00:09:03,000 ...sinds de Portugezen er zijn. 111 00:09:04,720 --> 00:09:08,320 We zijn geboren om te vluchten voor uitsterving. 112 00:09:09,440 --> 00:09:11,080 Ik wil ze weg hebben. 113 00:09:12,560 --> 00:09:13,960 Dan willen we hetzelfde. 114 00:09:15,560 --> 00:09:17,000 Min of meer. 115 00:09:20,680 --> 00:09:22,080 'Min of meer.' 116 00:09:23,600 --> 00:09:26,800 Ik bedoel, wij zijn hier voor de handel... 117 00:09:27,720 --> 00:09:31,920 ...maar Njinga heeft de Portugezen afgesloten van... 118 00:09:32,680 --> 00:09:33,920 Hoe zal ik het zeggen? 119 00:09:34,920 --> 00:09:38,560 Van belangrijke handelsroutes naar belangrijke markten. 120 00:09:38,560 --> 00:09:41,200 Slavenmarkten. 121 00:09:44,960 --> 00:09:49,120 Ik heb ook gehoord dat u Portugese plantages heeft veroverd. 122 00:09:49,120 --> 00:09:51,440 Van Amerika tot aan de Goudkust. 123 00:09:52,520 --> 00:09:53,840 De landen schreeuwen... 124 00:09:54,600 --> 00:09:57,120 ...om de kromme ruggen van ons volk, om te ploegen. 125 00:09:58,600 --> 00:09:59,720 Heb ik gelijk? 126 00:10:04,160 --> 00:10:05,680 De koningin is goed op de hoogte. 127 00:10:08,400 --> 00:10:11,920 Om uw verzoek te overwegen... 128 00:10:14,080 --> 00:10:16,080 ...moet ik eerst krijgen wat ik nodig heb. 129 00:10:17,640 --> 00:10:20,240 Ik heb dit te vaak meegemaakt met de Portugezen. 130 00:10:21,240 --> 00:10:25,400 Beloftes, eden, gebroken, waardeloos... 131 00:10:25,400 --> 00:10:27,240 Wij zijn de Portugezen niet. 132 00:10:27,240 --> 00:10:31,880 Maar uw onverzadigbare dorst naar slaven blijft. 133 00:10:33,480 --> 00:10:34,680 Wat heeft u nodig? 134 00:10:34,680 --> 00:10:38,160 Soldaten en wapens. En bovenal... 135 00:10:39,640 --> 00:10:40,800 ...erkenning. 136 00:10:41,680 --> 00:10:45,880 Als ik met jullie zou samenwerken... 137 00:10:46,840 --> 00:10:51,320 ...erkennen jullie me als een vrouwelijke koning van het koningshuis. 138 00:10:52,600 --> 00:10:54,200 En niet als een onderdaan. 139 00:10:57,440 --> 00:11:00,560 Maar misschien is dat te veel gevraagd... 140 00:11:01,520 --> 00:11:02,600 ...voor vandaag. 141 00:11:05,360 --> 00:11:07,680 Misschien wilt u nu wat wijn? 142 00:11:08,520 --> 00:11:09,520 Ja? 143 00:11:14,520 --> 00:11:18,440 Njinga laat haar minachting voor Portugezen altijd blijken. 144 00:11:18,440 --> 00:11:22,360 En via de Nederlanders kan ze hun macht betwisten. 145 00:11:22,360 --> 00:11:24,840 De Nederlanders zijn anders dan de Portugezen... 146 00:11:24,840 --> 00:11:29,040 ...omdat ze het koninkrijk Ndongo niet willen veroveren. 147 00:11:39,680 --> 00:11:43,760 Wil je de Nederlanders echt hun slavenmarkt geven? 148 00:11:45,240 --> 00:11:47,320 Ik moet met ze onderhandelen. 149 00:11:48,360 --> 00:11:50,600 Ik weet wat ik op de terugweg zag. 150 00:11:51,760 --> 00:11:53,680 Dorpen die helemaal leeg waren. 151 00:11:54,840 --> 00:11:57,400 Kaalgeplukt door de Portugezen. 152 00:11:59,680 --> 00:12:01,760 Geen enkele levende ziel. 153 00:12:01,760 --> 00:12:04,080 Waar alleen slechte geesten rondwaren. 154 00:12:04,080 --> 00:12:06,480 Is dat wat er van ons zal worden? 155 00:12:06,480 --> 00:12:07,720 Natuurlijk niet, Kambu. 156 00:12:07,720 --> 00:12:09,960 Waarom vraag je dat? - Waarom onderhandel je... 157 00:12:09,960 --> 00:12:12,360 ...dan nog met ze? 158 00:12:13,080 --> 00:12:16,760 Zelfs nu nog. Nu we zeker weten... 159 00:12:16,760 --> 00:12:19,120 ...dat ze hetzelfde willen als de Portugezen. 160 00:12:19,120 --> 00:12:22,760 De Portugezen zijn onze grootste vijand. 161 00:12:24,400 --> 00:12:28,360 De Nederlanders zijn onze beste kans om ze te verslaan. 162 00:12:29,840 --> 00:12:31,920 Om Funji ooit nog terug te zien. 163 00:12:34,320 --> 00:12:36,160 De Nederlanders hebben ons nodig. 164 00:12:37,000 --> 00:12:38,840 Dat geeft ons macht. 165 00:12:40,360 --> 00:12:42,120 Zonder pressiemiddel is er geen hoop. 166 00:12:44,000 --> 00:12:45,320 Onze beste mensen... 167 00:12:46,200 --> 00:12:48,200 ...zullen van ons land geplukt worden. 168 00:12:49,920 --> 00:12:52,400 Kun je je een tijd herinneren... 169 00:12:53,960 --> 00:12:56,440 ...waarin je niet met één oog open hoefde te slapen? 170 00:13:07,040 --> 00:13:08,160 Nee. 171 00:13:09,920 --> 00:13:13,160 We moeten doen wat nodig is... 172 00:13:14,240 --> 00:13:16,440 ...om te overleven en te vechten. 173 00:13:20,160 --> 00:13:23,200 Als de Nederlanders met ons meevechten... 174 00:13:23,200 --> 00:13:25,960 ...en me als gelijke zien... 175 00:13:25,960 --> 00:13:29,480 ...kunnen we samen het land ontdoen van de Portugezen. 176 00:13:33,080 --> 00:13:34,760 Dan kunnen ze me niet meer negeren. 177 00:13:50,480 --> 00:13:53,240 Njinga blijft Portugezen aanvallen. 178 00:13:56,480 --> 00:14:00,120 Ze heeft veel invloed op de trans-Atlantische slavenhandel. 179 00:14:00,960 --> 00:14:02,960 Terwijl op het hoogtepunt... 180 00:14:02,960 --> 00:14:04,640 ...de Portugezen... 181 00:14:04,640 --> 00:14:08,480 ...zo'n 10.000 tot 13.000 individuen per jaar exporteerden... 182 00:14:08,480 --> 00:14:10,480 ...daalt het tot bijna nul. 183 00:14:10,480 --> 00:14:12,920 {\an8}Uiteindelijk is de Portugese koning zo boos over z'n... 184 00:14:12,920 --> 00:14:14,360 {\an8}...verliezen, dat hij 'n nieuwe... 185 00:14:14,360 --> 00:14:16,160 ...gouverneur stuurt om het af te handelen. 186 00:14:17,920 --> 00:14:20,040 Hij heet Souto-Maior. 187 00:14:21,440 --> 00:14:25,240 Hij verzamelt een enorm leger in 1646. 188 00:14:25,240 --> 00:14:27,560 Het grootste dat Njinga ooit heeft gezien. 189 00:14:30,640 --> 00:14:32,720 De Portugezen gaan rechtstreeks naar Njinga's kamp... 190 00:14:32,720 --> 00:14:34,120 ...in de Dembos-regio. 191 00:14:52,640 --> 00:14:54,320 Er komen er nog meer, m'n koningin. 192 00:14:54,320 --> 00:14:55,720 Ze omsingelen ons. 193 00:14:55,720 --> 00:14:58,360 Terugtrekken naar het bos. Snel. 194 00:15:03,520 --> 00:15:07,200 Njinga moet vluchten en veel van haar mensen achterlaten... 195 00:15:07,200 --> 00:15:11,160 {\an8}...waaronder haar zus Kambu. 196 00:15:18,640 --> 00:15:21,800 Zo kom je niet binnen bij een koninklijke hofhouding. 197 00:15:21,800 --> 00:15:22,960 Hoe durf je? 198 00:15:26,960 --> 00:15:29,360 Alsjeblieft. Ik... 199 00:15:29,360 --> 00:15:33,440 Nee. 200 00:15:43,520 --> 00:15:48,600 Als de Portugezen ontdekken dat Funji ze bespioneerd heeft... 201 00:15:48,600 --> 00:15:50,680 ...worden ze woedend. 202 00:15:51,440 --> 00:15:54,840 Dus ze besloten Njinga te laten zien... 203 00:15:54,840 --> 00:15:57,360 ...dat ze dit niet gaat winnen. 204 00:15:57,360 --> 00:15:59,320 We gaan jullie verpletteren. 205 00:16:40,720 --> 00:16:42,920 Njinga's legers zijn weer onderweg... 206 00:16:42,920 --> 00:16:47,720 ...als ze horen over Kambu's ontvoering en Funji's moord. 207 00:16:58,320 --> 00:17:00,880 Hoe kunnen we afscheid nemen zonder lichaam? 208 00:17:02,720 --> 00:17:04,920 Kan ze terugkomen zonder lichaam? 209 00:17:09,160 --> 00:17:11,720 Ze is nu een voorouder. 210 00:17:14,359 --> 00:17:16,119 We hebben nog een geest... 211 00:17:17,359 --> 00:17:21,720 ...van een dappere krijger die over ons waakt. 212 00:17:26,440 --> 00:17:28,040 Kop op. 213 00:17:30,079 --> 00:17:33,560 Alles is de wil van de goden, Njinga. 214 00:17:33,560 --> 00:17:36,160 Wat als ze hetzelfde met Kambu doen? 215 00:17:37,840 --> 00:17:41,040 Ik kan haar niet ook verliezen. 216 00:17:41,880 --> 00:17:43,080 Dat kan ik niet. 217 00:17:46,240 --> 00:17:47,360 Ik weet... 218 00:17:49,120 --> 00:17:50,320 ...dat het pijn doet. 219 00:17:52,680 --> 00:17:54,440 Ik kan haar niet ook nog verliezen. 220 00:17:58,160 --> 00:17:59,640 Dit is haar zusje... 221 00:17:59,640 --> 00:18:04,120 ...die zij verantwoordelijk hield voor het beschermen van hun levens. 222 00:18:04,120 --> 00:18:06,360 {\an8}Natuurlijk voelt ze zich schuldig... 223 00:18:06,360 --> 00:18:10,320 {\an8}...over haar onvermogen om haar te beschermen. 224 00:18:26,920 --> 00:18:29,000 Waak over ons, Funji. 225 00:18:35,840 --> 00:18:38,080 Je offer zal niet tevergeefs zijn. 226 00:18:39,920 --> 00:18:40,920 Nu Funji dood is... 227 00:18:40,920 --> 00:18:44,160 ...heeft Njinga de Nederlanders hard nodig om Kambu te redden. 228 00:18:44,160 --> 00:18:46,480 Ze moeten het verdrag tekenen. 229 00:18:46,480 --> 00:18:50,680 De Portugezen houden Kambu vast in fort Massangano. 230 00:18:50,680 --> 00:18:54,360 Njinga kan dit niet alleen. 231 00:19:02,400 --> 00:19:05,200 Als onderdeel van het verdrag wil ik fort Massangano. 232 00:19:05,200 --> 00:19:09,720 Ik heb Nederlandse soldaten, munitie en wapens nodig. 233 00:19:09,720 --> 00:19:11,480 Waarom is dit fort zo belangrijk? 234 00:19:12,240 --> 00:19:14,520 Waarom is dit fort zo belangrijk? 235 00:19:16,920 --> 00:19:21,640 Massangano is de laatste vesting van de Portugezen. 236 00:19:21,640 --> 00:19:23,680 Misschien wel het sterkste. 237 00:19:23,680 --> 00:19:28,560 Strategisch gezien is het zo belangrijk, dat als het vandaag zou vallen... 238 00:19:28,560 --> 00:19:31,520 ...de Portugezen ten dode opgeschreven zouden zijn. 239 00:19:32,320 --> 00:19:36,040 Waarom is het zo belangrijk voor mij? Nee, meneer. 240 00:19:37,320 --> 00:19:40,840 Het zou voor u ook van het grootste belang moeten zijn, toch? 241 00:19:40,840 --> 00:19:41,960 Ja, ik begrijp het. 242 00:19:43,800 --> 00:19:47,400 Maar toch, zo'n verdrag met een... 243 00:19:48,960 --> 00:19:50,640 Vrouwelijke koning van Ndongo. 244 00:19:51,280 --> 00:19:53,880 Laten we zeggen dat het ingewikkeld is. 245 00:19:53,880 --> 00:19:55,200 Het is nog nooit gedaan. 246 00:19:56,480 --> 00:19:58,440 Sorry, maar ik weet niet of het mogelijk is. 247 00:19:58,440 --> 00:19:59,680 Het is dus niet onmogelijk. 248 00:19:59,680 --> 00:20:02,200 Als het mogelijk was, ik beloof niets... 249 00:20:02,200 --> 00:20:03,560 {\an8}...maar als dat zo was... 250 00:20:05,680 --> 00:20:08,320 {\an8}...dan zal de prijs natuurlijk hoog zijn. 251 00:20:08,320 --> 00:20:09,480 Hoe hoog? 252 00:20:09,960 --> 00:20:11,400 We willen meer slaven. 253 00:20:12,080 --> 00:20:13,280 Wat zei ik je? 254 00:20:14,080 --> 00:20:16,400 Slangen. Allemaal. 255 00:20:24,640 --> 00:20:29,320 Jullie hebben al ontelbare aantallen van mijn volk. 256 00:20:29,320 --> 00:20:32,000 We willen toegang tot de Portugese slavenmarkt... 257 00:20:32,000 --> 00:20:34,920 ...zonder Portugese inmenging. 258 00:20:38,240 --> 00:20:41,160 Nederland wil dat Njinga ze in staat stelt... 259 00:20:41,160 --> 00:20:44,680 ...te profiteren van de Portugese slavernij, van handelsroutes tot markten. 260 00:20:44,680 --> 00:20:47,240 Ze heeft laten zien dat ze ze makkelijk kan sluiten. 261 00:20:47,240 --> 00:20:49,320 Dus ze hebben haar medewerking nodig. 262 00:20:50,560 --> 00:20:52,480 Ik wil het zwart op wit. 263 00:20:52,480 --> 00:20:57,480 Wat betekent dat je mijn positie officieel erkent... 264 00:20:58,680 --> 00:21:02,360 ...als onafhankelijke heerser van Ndongo en Matamba. 265 00:21:04,280 --> 00:21:07,720 Uw gelijke en partner... 266 00:21:09,280 --> 00:21:13,480 ...in de strijd tegen de Portugezen en in dit land. 267 00:21:15,400 --> 00:21:18,200 Zoals ik al zei... 268 00:21:18,200 --> 00:21:19,640 ...is het veel gevraagd. 269 00:21:19,640 --> 00:21:22,440 Om uw grote prijs te evenaren... 270 00:21:23,880 --> 00:21:25,120 ...zoals u zelf zei. 271 00:21:37,920 --> 00:21:41,360 Njinga heeft een verdrag met Nederland. 272 00:21:41,360 --> 00:21:44,880 Ze geeft ze de helft van al haar gevangenen in deze oorlog... 273 00:21:44,880 --> 00:21:48,640 ...die zij weer kunnen gebruiken als slaven voor hun plantages. 274 00:21:48,640 --> 00:21:51,680 In ruil daarvoor steunt Nederland Njinga... 275 00:21:51,680 --> 00:21:54,400 ...zowel militair als politiek. 276 00:21:54,400 --> 00:21:56,280 Het is een ruil. 277 00:21:56,280 --> 00:22:01,400 Hoe bescherm je mensen in een tijd van slavenarbeid... 278 00:22:01,400 --> 00:22:03,800 ...waar slavernij en slavenarbeid overal is? 279 00:22:03,800 --> 00:22:09,600 Waar het geweld van de kolonisatie leidt tot slavernij... 280 00:22:09,600 --> 00:22:13,400 ...of tot mensen die zich met bondgenoten met succes konden verzetten... 281 00:22:13,400 --> 00:22:15,640 ...tegen de Europese machten die slaven zochten. 282 00:22:16,960 --> 00:22:19,080 Njinga plant met hulp van Nederlandse soldaten... 283 00:22:19,080 --> 00:22:22,880 ...een aanval op fort Massangano om Kambu te redden. 284 00:22:22,880 --> 00:22:26,240 Twee weken later staan ze op het punt om het fort aan te vallen. 285 00:22:34,400 --> 00:22:35,600 Lang leve onze koningin. 286 00:22:36,720 --> 00:22:38,960 Leef lang. Wat brengt jou hier? 287 00:22:43,840 --> 00:22:45,280 Wilt u ons even excuseren? 288 00:22:52,640 --> 00:22:56,360 Ze stuurden een grote eenheid uit Lissabon om tegen de Nederlanders te vechten... 289 00:22:56,360 --> 00:22:58,440 ...dus onze Nederlandse vrienden hebben hun soldaten nodig. 290 00:22:58,440 --> 00:22:59,600 Wat bedoel je? 291 00:23:00,480 --> 00:23:02,280 Zelfs deze hier? 292 00:23:03,160 --> 00:23:06,720 Ze hebben iedereen nodig om Luanda te verdedigen. 293 00:23:08,440 --> 00:23:09,680 Kan dat niet wachten? 294 00:23:10,560 --> 00:23:13,120 We hebben één dag nodig om het fort in te nemen... 295 00:23:13,120 --> 00:23:14,400 ...en Kambu te bevrijden. 296 00:23:14,960 --> 00:23:16,000 Dit kunnen ze niet maken. 297 00:23:16,800 --> 00:23:18,640 We hebben geen keus. 298 00:23:20,400 --> 00:23:21,920 Het is duidelijk... 299 00:23:21,920 --> 00:23:25,840 ...dat er te veel Portugezen in Luanda zijn. 300 00:23:28,040 --> 00:23:28,920 Nee. 301 00:23:29,720 --> 00:23:31,080 Roep de Nganga op. 302 00:23:31,080 --> 00:23:33,720 De voorouders moeten een andere manier hebben. 303 00:23:33,720 --> 00:23:38,120 We kunnen niet zo dichtbij komen en dan terugtrekken. 304 00:23:38,120 --> 00:23:41,440 Ze is te ver weg. Er is geen tijd om haar op te roepen. 305 00:23:44,840 --> 00:23:46,960 Zeg dan dat ze me nog één dag moeten geven. 306 00:23:47,600 --> 00:23:48,840 Nog één dag. 307 00:23:49,600 --> 00:23:52,960 En dan kom ik persoonlijk... 308 00:23:52,960 --> 00:23:55,040 ...met alle soldaten terug om tegen ze te vechten. 309 00:23:55,040 --> 00:23:57,640 We hebben beloofd ze te helpen. 310 00:23:57,640 --> 00:23:59,520 Ja. Maar niet vandaag. 311 00:24:00,280 --> 00:24:01,480 Morgen. 312 00:24:03,880 --> 00:24:06,920 Ik denk niet dat ze tot morgen hebben, mijn koningin. 313 00:24:07,560 --> 00:24:09,320 Als ze Luanda verliezen... 314 00:24:10,320 --> 00:24:14,400 ...is alles wat we vandaag hebben bereikt voor niets geweest. 315 00:24:16,240 --> 00:24:18,440 Ze hebben nu hun soldaten nodig. 316 00:24:21,240 --> 00:24:22,920 We moeten kiezen. 317 00:24:40,280 --> 00:24:41,880 Laat de troepen vertrekken. 318 00:24:43,960 --> 00:24:46,640 Maar zodra dit voorbij is... 319 00:24:48,880 --> 00:24:52,000 ...keren we terug om Kambu te redden, zoals beloofd. 320 00:25:17,360 --> 00:25:19,560 Als Njinga terug is in Luanda... 321 00:25:19,560 --> 00:25:23,040 ...ziet ze de laatste Nederlandse schepen verdwijnen. 322 00:25:24,160 --> 00:25:26,560 De Portugezen hebben de stad weer in handen. 323 00:25:27,600 --> 00:25:31,160 Nederland heeft haar teleurgesteld en dat is vreselijk voor Njinga. 324 00:25:31,160 --> 00:25:33,680 Ze beseft dat ze zonder hun militaire steun... 325 00:25:33,680 --> 00:25:36,360 ...de Portugezen niet kan verslaan. 326 00:25:42,720 --> 00:25:46,200 Vechten is geen probleem met of zonder Nederlanders. 327 00:25:46,200 --> 00:25:50,480 Ik blijf een doorn in hun oog, maar we hebben Kambu nog niet terug. 328 00:25:50,480 --> 00:25:53,600 Alsof ze zich daar hoe dan ook willen vasthouden, wat we ook doen. 329 00:25:53,600 --> 00:25:56,160 We blijven vechten tot ze geen andere keus meer hebben. 330 00:25:56,160 --> 00:25:58,520 Je bent nog net zo sterk als toen je de troon besteeg. 331 00:25:58,520 --> 00:26:00,480 Maar ik ben nog niet onsterfelijk... 332 00:26:00,480 --> 00:26:01,920 ...en Kambu ook niet. 333 00:26:02,760 --> 00:26:06,400 Ze moet me vervangen als ik er niet meer ben. 334 00:26:10,520 --> 00:26:12,360 Deze hadden zich verstopt in de kapel. 335 00:26:14,040 --> 00:26:16,880 Jij. Ik ken jou, toch? 336 00:26:19,960 --> 00:26:23,080 Wat deed je in Wandu, oude vriend? 337 00:26:23,080 --> 00:26:24,000 Vriend? 338 00:26:24,480 --> 00:26:25,800 Hoor je nu bij de Jezuïeten? 339 00:26:25,800 --> 00:26:28,440 Het zijn geen Jezuïeten. Ze horen bij de kapucijnen. 340 00:26:28,440 --> 00:26:31,200 Wat is het verschil? Ze dienen allemaal de Portugezen. 341 00:26:31,200 --> 00:26:34,640 En daar hebben wij geen vrienden. Ze luisteren naar Rome. 342 00:26:34,640 --> 00:26:35,880 Rome? - Niet Lissabon. 343 00:26:36,760 --> 00:26:38,840 Ja. Naar de paus. 344 00:26:38,840 --> 00:26:40,480 Alle katholieken luisteren naar de paus. 345 00:26:41,760 --> 00:26:43,840 Zelfs de koning van Portugal. 346 00:26:44,720 --> 00:26:48,120 Zie je, ik ben nog niet alles vergeten wat je me bij m'n doop hebt geleerd. 347 00:26:48,680 --> 00:26:50,480 Godzijdank niet, koningin Njinga. 348 00:26:51,480 --> 00:26:53,640 Alle katholieken moeten luisteren naar de paus. 349 00:26:53,640 --> 00:26:57,200 Waarom onthoofden we de paus dan niet, in plaats van jou? 350 00:26:58,960 --> 00:27:01,400 Jij bent duidelijk de staart van de slang... 351 00:27:01,400 --> 00:27:03,200 ...en hij is het hoofd. 352 00:27:03,200 --> 00:27:06,400 Njinga Mona, maak onze gasten niet zo bang. 353 00:27:08,000 --> 00:27:10,160 Er worden vandaag geen mensen onthoofd. 354 00:27:10,880 --> 00:27:12,480 Maak het onze gasten gemakkelijk. 355 00:27:13,320 --> 00:27:14,480 Nu. 356 00:27:28,560 --> 00:27:29,640 Wat? 357 00:27:30,520 --> 00:27:33,600 Misschien zitten we al te lang achter de staart aan. 358 00:27:35,720 --> 00:27:38,760 Ik denk dat Njinga Mona gelijk heeft. 359 00:27:57,360 --> 00:28:01,960 In deze moeilijke tijden heb ik Uw hulp nodig. Uw leiding. 360 00:28:03,040 --> 00:28:04,160 Amen. 361 00:28:06,760 --> 00:28:08,840 Ik hoop niet dat ik je stoor, oude vriend. 362 00:28:09,760 --> 00:28:12,320 Nee, je stoort niet. 363 00:28:14,200 --> 00:28:15,480 Als ik je zie... 364 00:28:16,720 --> 00:28:19,200 ...moet ik denken aan mijn doop, vele manen geleden. 365 00:28:20,520 --> 00:28:22,520 Het was een gezegende, gedenkwaardige dag. 366 00:28:22,520 --> 00:28:24,000 Het was vooral zakelijk. 367 00:28:26,400 --> 00:28:27,640 Grapje. 368 00:28:28,280 --> 00:28:30,120 Het was gedenkwaardig. 369 00:28:30,960 --> 00:28:32,720 Ik kom meteen ter zake. 370 00:28:34,440 --> 00:28:39,960 De paus moet me erkennen als de wettige heerser van Ndongo. 371 00:28:42,120 --> 00:28:44,320 Als hij me erkent... 372 00:28:45,160 --> 00:28:47,680 ...moeten de Portugezen hetzelfde doen. 373 00:28:48,600 --> 00:28:51,240 Anders zijn ze ongehoorzaam aan de paus. 374 00:28:52,120 --> 00:28:52,960 En dat kan niet. 375 00:28:52,960 --> 00:28:56,320 Ik heb hulp nodig van jou en je kapucijnen... 376 00:28:56,320 --> 00:28:58,360 ...om z'n goedkeuring te krijgen. 377 00:28:59,000 --> 00:29:01,000 Zo simpel is het niet. - Dat weet ik. 378 00:29:01,640 --> 00:29:02,800 Hoe maken we het simpel? 379 00:29:04,200 --> 00:29:05,400 Bewijs van bekering. 380 00:29:06,520 --> 00:29:08,080 Niet alleen jij. 381 00:29:08,080 --> 00:29:09,600 Heel Ndongo. 382 00:29:09,600 --> 00:29:11,920 Jullie gebruiken... - En onze cultuur. 383 00:29:13,800 --> 00:29:15,160 Ik heb de paus nodig. 384 00:29:17,080 --> 00:29:20,960 En ik heb jouw hulp nodig om hem aan mijn kant te krijgen. 385 00:29:21,920 --> 00:29:23,120 Wil je me... 386 00:29:24,000 --> 00:29:26,000 ...samen met je kapucijnen helpen? 387 00:29:31,480 --> 00:29:33,960 Pater Zelotes wil haar helpen. 388 00:29:33,960 --> 00:29:36,640 Njinga stuurt brieven naar de paus. 389 00:29:36,640 --> 00:29:40,080 Ze zegt dat ze bereid is om zich te bekeren tot het christendom. 390 00:29:40,080 --> 00:29:43,600 Ze vraagt ook of er missionarissen kunnen komen... 391 00:29:43,600 --> 00:29:47,120 ...om haar volk te dopen. Ze introduceerde het christendom... 392 00:29:47,120 --> 00:29:48,560 ...in haar koninkrijk. 393 00:29:53,120 --> 00:29:55,160 Terwijl ze wacht op antwoord van de paus... 394 00:29:55,160 --> 00:29:57,640 ...profiteren de Portugezen van Njinga's behoefte... 395 00:29:57,640 --> 00:29:59,200 ...om Kambu terug te krijgen. 396 00:29:59,200 --> 00:30:02,040 Ze sturen een religieuze afgezant om te onderhandelen. 397 00:30:04,440 --> 00:30:09,040 De Portugezen eisen dat u stopt met uw oorlogspraktijken... 398 00:30:09,960 --> 00:30:12,200 ...als u uw zus ooit nog wilt zien. 399 00:30:12,200 --> 00:30:14,080 'Oorlogspraktijken.' 400 00:30:15,520 --> 00:30:16,440 Hoor wie het zegt. 401 00:30:18,040 --> 00:30:19,160 Het enige wat ik vraag... 402 00:30:19,800 --> 00:30:22,120 ...is dat u mijn zus teruggeeft... 403 00:30:23,320 --> 00:30:25,360 ...mijn rechtmatige opvolger... 404 00:30:25,360 --> 00:30:27,280 ...en ons met rust laat. 405 00:30:29,080 --> 00:30:32,440 Als u dat doet, komt er geen oorlog meer. 406 00:30:33,800 --> 00:30:36,960 We moeten een einde maken aan uw heidense gebruiken. 407 00:30:38,480 --> 00:30:42,160 We hebben bewijs nodig van uw bekering tot het christendom. 408 00:30:43,600 --> 00:30:46,040 En de bekering van uw volk. 409 00:30:49,360 --> 00:30:50,280 Hoe durft u? 410 00:30:50,280 --> 00:30:51,680 Laat hem uitpraten. 411 00:31:00,960 --> 00:31:01,880 En... 412 00:31:04,920 --> 00:31:05,880 En wat? 413 00:31:07,720 --> 00:31:10,960 Gouverneur Chichorro eist ook 200 slaven... 414 00:31:11,720 --> 00:31:13,200 ...als betoon van goede wil. 415 00:31:15,680 --> 00:31:19,320 De katholieke kerk is medeplichtig aan de slavenhandel. 416 00:31:19,320 --> 00:31:21,520 Ik denk niet dat we... 417 00:31:21,520 --> 00:31:24,920 ...genuanceerde gesprekken hebben gehad over hoezeer de kerk... 418 00:31:24,920 --> 00:31:26,920 ...een rol speelt in de slavenhandel... 419 00:31:26,920 --> 00:31:30,920 ...en hoe de slavenhandel de katholieke kerk heeft opgebouwd. 420 00:31:42,640 --> 00:31:44,440 Even voor de duidelijkheid. 421 00:31:48,760 --> 00:31:50,440 U vraagt ons... 422 00:31:51,640 --> 00:31:54,920 ...om onze voorouders de rug toe te keren... 423 00:31:56,440 --> 00:31:58,200 ...en onze cultuur te negeren... 424 00:31:59,560 --> 00:32:01,720 ...het enige wat we sinds onze geboorte kennen... 425 00:32:03,240 --> 00:32:04,800 ...en waarvoor? 426 00:32:06,480 --> 00:32:07,600 Een god... 427 00:32:08,600 --> 00:32:10,640 ...wiens naam we niet kunnen uitspreken... 428 00:32:12,360 --> 00:32:16,080 ...en wiens taal we niet spreken? 429 00:32:17,600 --> 00:32:19,600 En daarbij... 430 00:32:21,560 --> 00:32:22,600 ...vraagt u ons... 431 00:32:23,520 --> 00:32:29,120 ...om nog eens 200 slaven, naast de duizenden... 432 00:32:31,480 --> 00:32:32,760 ...duizenden... 433 00:32:33,960 --> 00:32:36,320 ...die u al heeft? 434 00:32:41,600 --> 00:32:42,760 Is dat het? 435 00:32:46,440 --> 00:32:49,040 {\an8}Is dat genoeg? 436 00:32:50,920 --> 00:32:54,800 Uw Christus spreekt over liefde en medeleven. 437 00:32:54,800 --> 00:32:55,920 Waar is dat van u? 438 00:33:00,760 --> 00:33:06,280 Ik geef u geen 200 slaven. 439 00:33:06,280 --> 00:33:07,600 Ik... 440 00:33:10,080 --> 00:33:13,800 We hebben al genoeg gegeven. 441 00:33:25,120 --> 00:33:28,440 Njinga gaat akkoord met de Portugese voorwaarden... 442 00:33:28,440 --> 00:33:32,080 ...maar ze weigert hun eis om 200 slaven in te willigen. 443 00:33:32,080 --> 00:33:33,400 Dat is alsof je ze verloochent... 444 00:33:33,400 --> 00:33:36,000 ...alsof je ze een half miljoen dollar ontzegt. 445 00:33:37,800 --> 00:33:41,000 MATAMBA, 2 JAAR LATER 446 00:33:41,000 --> 00:33:43,760 Om de paus te overtuigen haar te erkennen... 447 00:33:43,760 --> 00:33:46,240 ...heeft Njinga kerken gebouwd in haar koninkrijk... 448 00:33:46,240 --> 00:33:48,960 ...en massadopen georganiseerd. 449 00:33:48,960 --> 00:33:50,120 Waar is ze? 450 00:33:52,240 --> 00:33:54,160 Nu ze zich houden aan bepaalde voorwaarden... 451 00:33:54,160 --> 00:33:56,800 ...laten de Portugezen haar zus Kambu vrij... 452 00:33:56,800 --> 00:34:02,000 ...maar de paus heeft haar nog niet erkend als christelijke monarch. 453 00:34:06,000 --> 00:34:07,520 Daar is ze. 454 00:34:32,360 --> 00:34:37,560 Kambu. 455 00:34:45,080 --> 00:34:46,719 Kambu. 456 00:34:47,639 --> 00:34:49,199 Bedankt, voorouders. 457 00:34:54,320 --> 00:34:55,880 Kijk jou eens. 458 00:34:59,760 --> 00:35:01,600 M'n kleine zusje. 459 00:35:02,640 --> 00:35:04,560 Wie noem je klein? 460 00:35:08,640 --> 00:35:17,160 Kambu. - Kambu. 461 00:35:17,160 --> 00:35:18,440 Bedankt. 462 00:35:36,080 --> 00:35:38,400 Ongoyo danst goed. 463 00:35:46,800 --> 00:35:48,720 Kon Funji dit maar zien. 464 00:35:52,160 --> 00:35:53,760 En vader. 465 00:35:54,720 --> 00:35:55,680 Ze zien het. 466 00:35:56,720 --> 00:36:00,160 Onze voorouders zijn altijd bij ons. 467 00:36:04,680 --> 00:36:06,360 Ik weet dat het niet makkelijk was... 468 00:36:07,160 --> 00:36:08,640 ...om al die... 469 00:36:10,320 --> 00:36:13,280 ...katholieke gebruiken in te voeren. 470 00:36:14,080 --> 00:36:15,360 Om de paus te overtuigen. 471 00:36:15,360 --> 00:36:16,800 Om de vrede te waarborgen. 472 00:36:18,120 --> 00:36:20,160 Om jouw opvolging te garanderen... 473 00:36:22,040 --> 00:36:23,760 ...en de toekomst van ons volk. 474 00:36:27,200 --> 00:36:30,040 Ik heb niets alleen gedaan wat de voorouders niet wilden. 475 00:36:32,280 --> 00:36:34,480 En ik heb het zeker niet voor een blanke gedaan... 476 00:36:35,680 --> 00:36:37,920 ...hoe machtig hij ook denkt te zijn. 477 00:36:39,080 --> 00:36:40,280 Ik weet het. 478 00:36:46,200 --> 00:36:47,800 Want ik zal er niet altijd zijn. 479 00:36:50,000 --> 00:36:51,520 Praat niet zo, Njinga. 480 00:36:53,840 --> 00:36:54,960 Als ik er niet meer ben... 481 00:36:58,160 --> 00:37:00,760 ...herinner dan wat ik heb gedaan om hier te komen. 482 00:37:02,520 --> 00:37:04,040 Probeer het te beschermen. 483 00:37:12,840 --> 00:37:15,040 Wat als ik niet genoeg ben? 484 00:37:16,960 --> 00:37:19,880 Zolang we met de voorouders lopen... 485 00:37:20,600 --> 00:37:22,800 ...zijn we altijd meer dan genoeg. 486 00:37:26,560 --> 00:37:28,880 We zijn nooit alleen. 487 00:37:51,000 --> 00:37:54,080 5 JAAR LATER 488 00:38:09,080 --> 00:38:11,000 Njinga blijft de paus... 489 00:38:11,000 --> 00:38:14,080 ...brieven sturen, ruim een decennium. 490 00:38:22,200 --> 00:38:25,480 Tot ze eindelijk een brief krijgt die de doorslag geeft. 491 00:38:25,480 --> 00:38:30,200 Waarin erkend wordt dat ze inderdaad een Afro-christelijke staat zijn... 492 00:38:30,200 --> 00:38:33,600 ...en dat de Portugezen ze moeten erkennen. 493 00:38:39,040 --> 00:38:40,720 Ik geloof dat het vrede is. 494 00:38:42,560 --> 00:38:44,040 Eindelijk vrede. 495 00:38:44,040 --> 00:38:47,000 Want zelfs de grootste strijders... 496 00:38:47,000 --> 00:38:49,640 ...hebben een dag waarop ze hun wapens moeten neerleggen. 497 00:38:49,640 --> 00:38:54,120 Op het slagveld, tijdens de glorieuze dood van een krijger... 498 00:38:54,120 --> 00:38:57,120 ...of in haar geval, op haar troon... 499 00:38:58,240 --> 00:39:00,040 ...waar ze zal sterven. 500 00:39:01,600 --> 00:39:05,440 Aan het eind van Njinga's leven... 501 00:39:05,440 --> 00:39:08,560 ...is de slavenhandel geëxplodeerd. 502 00:39:08,560 --> 00:39:11,160 Er is geen land... 503 00:39:11,160 --> 00:39:14,160 Er is bijna geen land dat niet betrokken is bij slavenhandel... 504 00:39:14,160 --> 00:39:17,360 ...dat het Afrikaanse continent niet plunderen... 505 00:39:17,360 --> 00:39:20,440 ...van miljoenen Afrikaanse slaven. 506 00:39:20,440 --> 00:39:23,600 Daar kan ze niet tegenop. Ze kan niet tegen de hele wereld op. 507 00:39:33,760 --> 00:39:36,760 Njinga was de enige Afrikaanse leider... 508 00:39:36,760 --> 00:39:39,800 ...die door Europese heersers werd erkend als vrouwelijke koning. 509 00:39:41,120 --> 00:39:43,080 Njinga was de moeder van een land. 510 00:39:43,680 --> 00:39:45,160 Maar ze hield van haar land... 511 00:39:45,160 --> 00:39:47,680 ...en daarvoor bracht ze grote offers. 512 00:39:48,360 --> 00:39:50,800 Maar die offers zorgden voor... 513 00:39:50,800 --> 00:39:53,880 ...de onafhankelijkheid van haar koninkrijk... 514 00:39:53,880 --> 00:39:56,840 ...terwijl de rest van Afrika werd opgeslokt door het imperialisme. 515 00:39:59,360 --> 00:40:01,680 Onze verhalen moeten nog verteld worden... 516 00:40:01,680 --> 00:40:05,000 ...omdat wij ze meestal niet vertellen. 517 00:40:05,000 --> 00:40:07,200 Anderen doen dat voor ons. 518 00:40:07,800 --> 00:40:10,960 {\an8}Als een Angolese vrouw... 519 00:40:10,960 --> 00:40:15,080 {\an8}...die bij de archieven kan... 520 00:40:15,080 --> 00:40:16,760 ...heb ik Njinga's verhaal gevonden... 521 00:40:16,760 --> 00:40:20,680 ...en tot op de dag van vandaag heeft het me nooit verlaten. 522 00:40:22,080 --> 00:40:24,000 Het is emotioneel. 523 00:40:28,960 --> 00:40:30,840 Het is belangrijk... 524 00:40:31,880 --> 00:40:34,160 ...in Angola... 525 00:40:34,840 --> 00:40:36,160 ...en in de wereld. 526 00:40:37,720 --> 00:40:39,200 Njinga leeft voort. 527 00:40:44,040 --> 00:40:48,400 Ik vind haar een van de beste vrouwelijke krijgers... 528 00:40:48,400 --> 00:40:51,440 ...en leiders die de wereld ooit heeft gezien. 529 00:40:57,600 --> 00:40:59,440 Aan het eind van Njinga's leven... 530 00:40:59,440 --> 00:41:02,480 ...kwam alles waar ze voor had gevochten uit. 531 00:41:02,480 --> 00:41:07,040 Ze zorgde voor een veilig, onafhankelijk koninkrijk voor haar volk. 532 00:41:07,040 --> 00:41:11,760 De koninklijke lijn waar ze zo veel voor opofferde, bleef bestaan. 533 00:41:11,760 --> 00:41:14,320 Met als eerste haar zus Kambu... 534 00:41:14,320 --> 00:41:18,440 ...en daarna drie andere vrouwelijke koningen die in Matamba regeerden. 535 00:41:19,120 --> 00:41:21,120 Net als in een groot deel van Afrika... 536 00:41:21,120 --> 00:41:24,840 ...bedolven de Europese troepen het continent uiteindelijk. 537 00:41:24,840 --> 00:41:29,880 Ook Ndongo viel in Portugese handen en werd bekend als Angola. 538 00:41:30,520 --> 00:41:34,360 Zoals de meeste verhalen over jagen alleen door de jager worden verteld... 539 00:41:34,360 --> 00:41:38,160 ...werd Njinga's bekwaamheid verkleind en haar verhaal werd begraven. 540 00:41:38,160 --> 00:41:39,960 In de jaren 60... 541 00:41:39,960 --> 00:41:43,400 ...vocht een nieuwe generatie Angolezen voor onafhankelijkheid... 542 00:41:43,400 --> 00:41:45,960 ...en zij haalden Njinga terug als één van hen. 543 00:41:46,800 --> 00:41:51,240 Een icoon van verzet, van hoop, een revolutionair. 544 00:41:51,240 --> 00:41:54,760 Een machtige krijger en Afrikaanse koningin... 545 00:41:54,760 --> 00:41:57,640 ...wiens verhaal verteld moet worden. 546 00:42:01,960 --> 00:42:06,560 ALLEEN AL VANUIT ANGOLA WERDEN ZES MILJOEN SLAVEN GEËXPORTEERD 547 00:42:06,560 --> 00:42:09,160 TUSSEN 1525 EN 1866. 548 00:42:11,920 --> 00:42:15,000 NA EEN LANGE VRIJHEIDSSTRIJD 549 00:42:15,000 --> 00:42:20,320 KWAM DE PORTUGESE BEZETTING VAN ANGOLA EINDELIJK TEN EINDE IN 1975. 550 00:43:26,560 --> 00:43:30,680 {\an8}Ondertiteld door: Diane Loogman