1
00:00:12,120 --> 00:00:14,360
Deze enorme bouwwerken in de Amazone…
2
00:00:14,440 --> 00:00:15,920
REGIO ACRE
BRAZILIË
3
00:00:16,000 --> 00:00:18,920
…duiden op een gigantische
menselijke onderneming.
4
00:00:21,600 --> 00:00:24,160
Maar hoeveel van die bouwwerken zijn er?
5
00:00:27,400 --> 00:00:31,040
- Wat heb je gevonden?
- Zie je de bomen?
6
00:00:31,560 --> 00:00:34,600
- En nu het terrein.
- We halen ze weg.
7
00:00:34,680 --> 00:00:35,800
Wauw.
8
00:00:35,880 --> 00:00:38,000
- Wauw.
- Ongelooflijk.
9
00:00:42,240 --> 00:00:46,360
Professor Pärssinen en 't team
hebben negen nieuwe geogliefen gevonden…
10
00:00:46,440 --> 00:00:48,480
…verborgen onder het bladerdak.
11
00:00:54,160 --> 00:00:57,560
Dit hier is rond of achthoekig.
12
00:00:58,200 --> 00:01:01,840
Deze achthoek is ongeveer 100 meter.
13
00:01:01,920 --> 00:01:04,000
- Honderd meter in doorsnee.
- Juist.
14
00:01:04,080 --> 00:01:08,280
Ongelooflijk. En niemand wist
dat hij er was tot jij kwam met je LiDAR.
15
00:01:08,360 --> 00:01:09,720
Niemand wist hiervan.
16
00:01:09,800 --> 00:01:12,840
Ongelooflijk
wat deze technologie kan onthullen.
17
00:01:12,920 --> 00:01:15,200
Dit is een interessant aspect.
18
00:01:18,440 --> 00:01:22,320
Deze twee overlappen elkaar bijna
en lijken te zijn verbonden…
19
00:01:24,160 --> 00:01:26,000
…misschien met andere sites.
20
00:01:27,440 --> 00:01:31,080
Dit is een weg
met aan beide kanten taluds.
21
00:01:31,160 --> 00:01:32,920
- Een oude weg?
- Oude weg, ja.
22
00:01:33,000 --> 00:01:35,880
- Naar het grote taludplein.
- Ja.
23
00:01:35,960 --> 00:01:37,120
Prachtig.
24
00:01:38,480 --> 00:01:42,480
Als deze geogliefen gelijktijdig
zijn gebouwd als andere in de buurt…
25
00:01:42,560 --> 00:01:46,400
…duiden de wegen op een bloeiende
georganiseerde beschaving…
26
00:01:47,680 --> 00:01:50,400
…minstens 2500 jaar geleden.
27
00:01:52,440 --> 00:01:56,200
En er is bewijs dat ze er
misschien al veel langer waren.
28
00:01:58,160 --> 00:02:04,840
We ontdekten dat veel van die sites
er 10.000 jaar geleden al waren.
29
00:02:06,040 --> 00:02:08,240
2500 JAAR GELEDEN
30
00:02:08,320 --> 00:02:13,360
We weten niet zeker of dit reconstructies
van veel oudere geogliefen zijn.
31
00:02:13,960 --> 00:02:17,720
Maar wat we wel weten,
is dat er mensen waren in dat gebied.
32
00:02:17,800 --> 00:02:21,800
En dat bewijs gaat
meer dan 10.000 jaar terug in de tijd…
33
00:02:21,880 --> 00:02:24,960
…tot heel dicht
bij het einde van de laatste ijstijd.
34
00:02:25,840 --> 00:02:27,520
Hoe oud ze ook zijn…
35
00:02:27,600 --> 00:02:30,960
…de schaal van de onderneming
is echt verbazingwekkend.
36
00:02:32,400 --> 00:02:36,120
Dit roept de vraag op:
hoeveel mensen zijn er hiervoor nodig?
37
00:02:36,880 --> 00:02:42,160
- Dan spreken we over honderdduizenden.
- Ja. Letterlijk honderdduizenden inwoners.
38
00:02:42,760 --> 00:02:43,720
Geweldig.
39
00:02:45,240 --> 00:02:47,480
Professor Pärsinnen bedoelt niet…
40
00:02:47,560 --> 00:02:50,760
…dat al die mensen
de geogliefen fysiek hebben gebouwd.
41
00:02:51,280 --> 00:02:55,760
Maar zo'n grote populatie
moet hier al lang hebben bestaan…
42
00:02:55,840 --> 00:02:59,960
…om voor de nodige arbeidskrachten
te zorgen en ze te onderhouden.
43
00:03:03,680 --> 00:03:05,960
Op enkele honderden meters
van bekende geogliefen…
44
00:03:06,040 --> 00:03:09,720
…vond ons LiDAR-team
geogliefen waar niemand van afwist.
45
00:03:09,800 --> 00:03:13,120
Wat kunnen we in hemelsnaam ontdekken…
46
00:03:13,200 --> 00:03:17,040
…als we honderden kilometers
het dichte regenwoud intrekken?
47
00:03:19,240 --> 00:03:23,320
Dit heeft ons begrip van Amazonia
helemaal veranderd.
48
00:03:23,400 --> 00:03:25,280
Dit is een gigantisch fenomeen…
49
00:03:25,360 --> 00:03:30,280
…dat de geschiedenis van het continent
en van de hele wereld verandert.
50
00:03:58,680 --> 00:04:03,480
We kunnen het verhaal
van Amerika pas echt vertellen…
51
00:04:03,560 --> 00:04:05,840
…als we nog veel meer weten…
52
00:04:07,280 --> 00:04:09,560
…over wat er gaande was in de Amazone…
53
00:04:11,080 --> 00:04:16,080
…niet 1000 jaar geleden,
maar 10.000, 20.000, 30.000 jaar geleden.
54
00:04:18,840 --> 00:04:23,800
We moeten terug blijven gaan en onze ogen
niet sluiten voor deze mogelijkheden.
55
00:04:27,800 --> 00:04:31,160
En er is aanlokkelijk bewijs
van dat verre verleden…
56
00:04:31,240 --> 00:04:33,800
…op 1600 kilometer
ten noordoosten van Acre.
57
00:04:35,960 --> 00:04:40,560
Ik ben in het nationaal park Monte Alegre
op de noordoever van de Amazone.
58
00:04:45,280 --> 00:04:49,360
Hoewel het Amazonebekken
grotendeels vlak is en gehuld in bomen…
59
00:04:50,960 --> 00:04:55,800
…torenen hier karakteristieke rotspartijen
boven het bladerdak uit.
60
00:04:57,520 --> 00:05:00,960
Archeoloog en antropoloog
dr. Christopher Davis…
61
00:05:01,040 --> 00:05:05,440
…onderzoekt al jaren een ontdekking
die de geschiedenis kan veranderen…
62
00:05:05,520 --> 00:05:07,440
…hoog op een van deze richels.
63
00:05:13,840 --> 00:05:15,680
Dit is Serra do Paituna…
64
00:05:18,000 --> 00:05:19,760
…Heuvel van het Zwarte Meer…
65
00:05:23,520 --> 00:05:25,440
…een torenhoge steile rots…
66
00:05:25,520 --> 00:05:29,240
…versierd met schijnbaar oude,
geschilderde afbeeldingen.
67
00:05:39,200 --> 00:05:40,880
Bedankt dat je de weg wijst.
68
00:05:45,480 --> 00:05:50,440
We zijn duidelijk omgeven
door deze geweldige kunst hier.
69
00:05:50,520 --> 00:05:53,880
Hoe komt het dat je dit ging onderzoeken?
70
00:05:53,960 --> 00:05:57,560
{\an8}Ik ben met archeologie begonnen
toen ik afgestudeerd was.
71
00:05:57,640 --> 00:06:01,000
Ik wist niet
dat er rotskunst was in Amerika.
72
00:06:01,760 --> 00:06:03,960
En ik was er dus ondersteboven van.
73
00:06:06,680 --> 00:06:09,120
Deze afbeeldingen noemen we pictogrammen.
74
00:06:13,640 --> 00:06:15,440
Sommige zijn heel simpel.
75
00:06:15,520 --> 00:06:18,240
Misschien een slang
die over de rots glijdt.
76
00:06:19,960 --> 00:06:23,160
Andere stellen
complexere geometrische patronen voor.
77
00:06:26,680 --> 00:06:30,160
De vraag is: wanneer
zijn die afbeeldingen geschilderd?
78
00:06:33,800 --> 00:06:35,800
De kunst zelf is niet te dateren.
79
00:06:36,320 --> 00:06:39,720
Dus zochten dr. Davis en z'n team
naar andere bewijzen.
80
00:06:40,960 --> 00:06:43,920
Waarop is je datering
van deze site gebaseerd?
81
00:06:44,000 --> 00:06:46,920
Op de opgraving die we hier hebben gedaan.
82
00:06:48,120 --> 00:06:53,800
We vonden stukken verkoold hout,
meestal palmhout, wat verkoolde zaden.
83
00:06:53,880 --> 00:06:56,440
Ook bewijzen van een kampvuur.
84
00:06:58,000 --> 00:07:00,320
De resultaten waren echt onverwacht.
85
00:07:03,040 --> 00:07:06,880
De oudste data
die de radiokoolstofdatering opleverde…
86
00:07:06,960 --> 00:07:09,840
…waren ongeveer 13.200 jaar geleden.
87
00:07:09,920 --> 00:07:11,280
Fascinerend.
88
00:07:12,200 --> 00:07:13,760
HEDEN
89
00:07:13,840 --> 00:07:16,640
Meer dan 13.000 jaar oud…
90
00:07:16,720 --> 00:07:18,160
13.200 JAAR GELEDEN
91
00:07:18,240 --> 00:07:22,440
…zijn dit de oudste rotsschilderingen
die ooit in Amerika zijn gevonden.
92
00:07:28,640 --> 00:07:32,040
Kunst gemaakt tijdens de laatste ijstijd…
93
00:07:32,880 --> 00:07:36,680
…door mensen die hier,
naar het schijnt, plots opdoken…
94
00:07:37,280 --> 00:07:39,160
…diep in de Amazonewildernis.
95
00:07:42,480 --> 00:07:46,800
Duizenden jaren geleden
was dit veel feller, veel helderder.
96
00:07:54,640 --> 00:07:58,080
De afbeeldingen zijn geschilderd
met rode en gele oker…
97
00:07:58,600 --> 00:08:01,720
…en schijnbaar behandeld
om ze bestendig te maken.
98
00:08:05,840 --> 00:08:11,040
Ik heb hier als experiment met oker
op de rots getekend en het spoelt weg.
99
00:08:11,120 --> 00:08:15,000
- Er moet dus een bindmiddel zijn.
- Ja. Een heel goed bindmiddel.
100
00:08:15,080 --> 00:08:17,880
We vermoeden
dat ze het vermengden met boomhars…
101
00:08:17,960 --> 00:08:22,040
…en de hars wordt bijna amber,
maar redelijk doorzichtig.
102
00:08:22,120 --> 00:08:25,320
Dat wijst erop
dat de makers van deze schilderingen…
103
00:08:25,400 --> 00:08:29,160
…ervaring hadden met het maken
van dit soort schilderingen.
104
00:08:29,240 --> 00:08:32,240
En ze wisten
hoe ze de verf bestendig konden maken.
105
00:08:32,320 --> 00:08:37,400
Absoluut. En daarnaast
geeft het blijk van voorbereiding en tijd.
106
00:08:40,520 --> 00:08:44,040
Wat mij het meeste boeit,
zijn de vele handafdrukken…
107
00:08:48,200 --> 00:08:53,120
…dat intieme menselijke contact uitgedrukt
in de handafdrukken in de rotskunst.
108
00:08:55,000 --> 00:08:59,960
Het is bijna alsof ze de muur aanraakten…
109
00:09:00,040 --> 00:09:04,960
…en door de muur ons aanraken
en een boodschap naar de toekomst sturen.
110
00:09:13,200 --> 00:09:17,040
{\an8}Er is nog meer paleolithische kunst
gevonden in de westelijke Amazone.
111
00:09:17,600 --> 00:09:20,360
Zoals deze muurschildering
in de Colombiaanse jungle…
112
00:09:20,440 --> 00:09:25,120
…waar 12.600 jaar oude afbeeldingen
mensen voorstellen…
113
00:09:25,200 --> 00:09:28,200
…naast wat wezens
uit de ijstijd lijken te zijn.
114
00:09:31,080 --> 00:09:35,000
{\an8}We zien een ooggetuigenverslag
van het samenleven van mensen…
115
00:09:35,080 --> 00:09:38,040
…met al lang uitgestorven megafauna
uit de ijstijd.
116
00:09:38,520 --> 00:09:40,200
{\an8}SERRA DA CAPIVARA
BRAZILIË
117
00:09:40,280 --> 00:09:44,720
{\an8}De schilderingen ten oosten van de Amazone
gaan nog verder terug in de tijd…
118
00:09:44,800 --> 00:09:46,320
13.200 JAAR GELEDEN
119
00:09:46,400 --> 00:09:48,960
…tot meer dan 25.000 jaar geleden.
120
00:09:49,040 --> 00:09:51,120
25.000 JAAR GELEDEN
121
00:09:51,200 --> 00:09:55,480
Dat betekent dat er 2000 jaar
voor de jager-verzamelaars…
122
00:09:55,560 --> 00:09:57,360
…in White Sands, New Mexico…
123
00:09:58,360 --> 00:10:02,320
…in de bossen van Zuid-Amerika
al andere mensen leefden…
124
00:10:02,400 --> 00:10:04,240
…die dit soort kunst maakten.
125
00:10:04,880 --> 00:10:06,600
En in grote hoeveelheden.
126
00:10:10,840 --> 00:10:13,280
Dat zou het onderzoek moeten stimuleren…
127
00:10:13,360 --> 00:10:17,120
…naar wat die mensen
misschien in Amerika deden…
128
00:10:17,200 --> 00:10:19,280
…gedurende die tienduizenden jaren…
129
00:10:19,360 --> 00:10:22,920
…waarvan archeologen dachten
dat daar geen mensen waren.
130
00:10:26,440 --> 00:10:30,440
Over Serra do Paituna
weet dr. Davis één ding zeker.
131
00:10:32,120 --> 00:10:35,040
Wie ze ook waren en wat ze ook deden…
132
00:10:35,560 --> 00:10:38,920
…de rotsschilders hier
zijn er plots mee gestopt.
133
00:10:40,000 --> 00:10:44,000
Dus de eerste mensen in deze regio
waren hier, maakten de kunst…
134
00:10:44,080 --> 00:10:47,840
…en ongeveer 12.700 jaar geleden
waren ze weg.
135
00:10:47,920 --> 00:10:51,920
- Werd het gebied toen verlaten?
- Daar lijkt het op.
136
00:10:52,000 --> 00:10:54,080
Geruime tijd. Duizenden jaren.
137
00:10:54,160 --> 00:10:59,000
Voor mij is 12.700 jaar geleden
een belangrijke datum.
138
00:11:00,320 --> 00:11:02,760
Data hebben altijd foutenmarges.
139
00:11:03,400 --> 00:11:08,360
Maar dat is heel dicht bij het begin
van de Jongere Dryas-klimaatafwijking.
140
00:11:08,440 --> 00:11:10,680
Ik vraag me af of er een verband is.
141
00:11:13,160 --> 00:11:16,160
Toen doken de temperaturen
ineens naar beneden…
142
00:11:17,280 --> 00:11:20,800
…en woedden er onverwachts branden
over de hele planeet.
143
00:11:22,880 --> 00:11:24,560
En de zeespiegel steeg.
144
00:11:32,600 --> 00:11:35,800
Dat catastrofale tijdperk
horen we nog nagalmen…
145
00:11:38,720 --> 00:11:41,280
…in de verhalen van Amazonia.
146
00:11:44,360 --> 00:11:47,280
Talloze mythen en legendes
over een oude ramp…
147
00:11:47,360 --> 00:11:49,840
…worden nog overal in de Amazone verteld.
148
00:11:49,920 --> 00:11:53,120
En er is er één
die ik bijzonder intrigerend vind.
149
00:11:57,680 --> 00:12:00,400
Volgens het inheemse Tiriyó-volk…
150
00:12:00,480 --> 00:12:03,800
…zeiden de hemelgeesten
lang geleden tegen een sjamaan…
151
00:12:03,880 --> 00:12:09,360
…dat er een grote overstroming zou komen
als straf voor de slechtheid van het volk.
152
00:12:10,400 --> 00:12:14,760
Sommigen sloegen acht op z'n waarschuwing
en vluchtten de berg Kantani op.
153
00:12:18,400 --> 00:12:20,880
Maar de meesten kwamen om in de zondvloed.
154
00:12:22,040 --> 00:12:24,360
Uiteindelijk trok het water zich terug…
155
00:12:25,040 --> 00:12:27,640
…en konden de overlevenden
opnieuw beginnen.
156
00:12:33,920 --> 00:12:37,000
Wereldwijde verhalen
spreken van een gouden tijdperk.
157
00:12:37,080 --> 00:12:41,040
Er was een tijd dat mensen
in harmonie met elkaar leefden.
158
00:12:41,120 --> 00:12:43,960
Maar ze lieten die hoge normen varen…
159
00:12:44,040 --> 00:12:47,800
…werden gestraft met een overstroming,
een wereldwijde vernietiging…
160
00:12:47,880 --> 00:12:49,960
…en van de aardbodem weggevaagd.
161
00:12:51,520 --> 00:12:56,200
De wereldwijde verspreiding van
die gedeelde mythe kan geen toeval zijn.
162
00:12:57,160 --> 00:13:01,880
Die oude verhalen zijn misschien
onze laatst overgebleven herinneringen…
163
00:13:01,960 --> 00:13:05,000
…van echte gebeurtenissen
die wereldwijd plaatsvonden…
164
00:13:05,080 --> 00:13:06,920
…rond het einde van de ijstijd…
165
00:13:07,000 --> 00:13:11,560
…tijdens een periode van rampen
die wij de oude apocalyps noemen.
166
00:13:27,720 --> 00:13:29,840
Er zijn steeds meer bewijzen…
167
00:13:29,920 --> 00:13:33,800
…dat de aarde het pad kruiste
van komeetbrokstukken.
168
00:13:33,880 --> 00:13:39,360
De redenering is dat meerdere inslagen
van stukken komeetpuin…
169
00:13:39,440 --> 00:13:45,280
…de Jongere Dryas-klimaatcrisis
hebben veroorzaakt, 12.800 jaar geleden.
170
00:13:53,520 --> 00:13:59,280
Het is een idee dat we blijven tegenkomen.
Het heet de Jongere Dryas-impacthypothese.
171
00:14:01,320 --> 00:14:04,240
Zowel op het zuidelijk
als op het noordelijk halfrond…
172
00:14:04,320 --> 00:14:07,440
{\an8}…hebben wetenschappers
zwarte, matte lagen ontdekt…
173
00:14:07,520 --> 00:14:10,680
{\an8}…met sporen van nanodiamanten,
platina en iridium…
174
00:14:10,760 --> 00:14:13,960
…wat wijst op een kosmische inslag
of een explosie in de lucht.
175
00:14:14,840 --> 00:14:18,160
Maar hier in de Amazone
zien we misschien ander bewijs…
176
00:14:18,240 --> 00:14:19,800
…gegrift in deze muren.
177
00:14:25,520 --> 00:14:28,080
Er zijn meerdere afbeeldingen van kometen.
178
00:14:28,160 --> 00:14:32,440
Maar op één muurvak in het bijzonder
zien we een komeet…
179
00:14:33,040 --> 00:14:36,040
…die naar boven gericht is.
180
00:14:36,120 --> 00:14:38,800
De staart gaat omlaag, de kop gaat omhoog.
181
00:14:39,320 --> 00:14:42,480
Boven de komeet is de zon afgebeeld.
182
00:14:43,960 --> 00:14:46,520
Ik stond perplex
toen ik het voor het eerst zag…
183
00:14:46,600 --> 00:14:50,120
…want je ziet normaal
geen komeet voor zonsondergang.
184
00:14:50,720 --> 00:14:54,800
De meeste kometen zijn makkelijk
te onderscheiden door hun staart…
185
00:14:54,880 --> 00:14:57,840
…meestal alleen zichtbaar
boven de ondergaande zon…
186
00:14:57,920 --> 00:14:59,560
…als ze er vandaan bewegen.
187
00:15:00,400 --> 00:15:05,520
Het zou toch onmogelijk zijn om een komeet
onder de zon te zien, op klaarlichte dag?
188
00:15:07,840 --> 00:15:11,840
Dus vroeg ik me af: wanneer kun je
een komeet met de kop omhoog zien…
189
00:15:11,920 --> 00:15:13,400
…voor de zon ondergaat?
190
00:15:13,920 --> 00:15:16,000
Tijdens een zonsverduistering?
191
00:15:16,080 --> 00:15:19,760
En dus begon ik
in astronomiesoftware te zoeken.
192
00:15:19,840 --> 00:15:22,600
En er was een eclips
tegenover die afbeelding…
193
00:15:22,680 --> 00:15:26,480
- …zo'n 13.027 jaar geleden.
- Oké.
194
00:15:26,560 --> 00:15:30,920
En er was een komeet
in de buurt van de zon.
195
00:15:32,800 --> 00:15:35,360
Als een eclips de zon verduisterde…
196
00:15:35,440 --> 00:15:38,720
…zou je die komeet
misschien plots kunnen zien…
197
00:15:38,800 --> 00:15:41,680
…en hij zou met z'n kop
naar de zon gericht zijn.
198
00:15:41,760 --> 00:15:45,720
- Dus dat zien we in de kunst?
- De kunst lijkt dat te laten zien.
199
00:15:46,320 --> 00:15:50,800
Zou dit een bewijs kunnen zijn van
de komeet die volgens velen uiteenviel…
200
00:15:50,880 --> 00:15:55,040
…de aarde onder puin bedolf
en de Jongere Dryas veroorzaakte?
201
00:15:57,840 --> 00:16:01,960
Ik denk dat de Ouden
al waarschuwingen uit de lucht kregen.
202
00:16:02,040 --> 00:16:05,960
Ze beseften
dat er aan de hemel iets was veranderd…
203
00:16:06,040 --> 00:16:10,040
…en misschien schilderden ze
de eerste tekenen van de apocalyps…
204
00:16:10,120 --> 00:16:11,120
…die eraan kwam.
205
00:16:24,720 --> 00:16:29,160
De timing komt zeker overeen met
het moment dat mensen deze rots verlieten.
206
00:16:30,520 --> 00:16:33,880
Archeologen speculeren niet graag,
maar ik vraag het toch.
207
00:16:33,960 --> 00:16:37,920
Heeft de Jongere Dryas plots
een einde gemaakt aan die activiteit?
208
00:16:38,000 --> 00:16:42,440
Je kunt er zeker niet omheen
omdat het precies in die periode gebeurt.
209
00:16:53,960 --> 00:16:59,400
Wat denk je persoonlijk van de mensen
die deze kunst hebben gemaakt?
210
00:16:59,480 --> 00:17:01,520
Welk beeld heb je van ze?
211
00:17:01,600 --> 00:17:03,880
Je kunt je moeilijk voorstellen…
212
00:17:03,960 --> 00:17:07,280
…hoe dapper je moet zijn
om naar een nieuwe omgeving te komen.
213
00:17:07,880 --> 00:17:09,840
Ze waren pioniers.
214
00:17:12,120 --> 00:17:15,600
Maar hoe zijn die pioniers
hier om te beginnen beland?
215
00:17:18,120 --> 00:17:24,120
Wetenschappers die die vraag onderzochten,
hadden in 2015 sensationeel nieuws.
216
00:17:25,640 --> 00:17:29,440
Ze ontdekten dat leden
van bepaalde inheemse Amazonestammen…
217
00:17:29,520 --> 00:17:32,480
…een specifieke DNA-marker gemeen hebben…
218
00:17:33,800 --> 00:17:36,880
…met mensen van de andere kant
van de Stille Oceaan.
219
00:17:39,840 --> 00:17:43,560
Dat we die vinden bij geïsoleerde stammen
in het Amazonegebied…
220
00:17:43,640 --> 00:17:47,680
…en in Papoea-Nieuw-Guinea,
Taiwan en Australië…
221
00:17:47,760 --> 00:17:52,680
…wijst er heel sterk op
dat er een directe oversteek was…
222
00:17:52,760 --> 00:17:54,760
…over de Stille Oceaan.
223
00:17:56,000 --> 00:18:00,040
Het is nog verrassender
waar dit DNA-deeltje niet is.
224
00:18:02,000 --> 00:18:07,880
Dit DNA-deeltje
is nergens te vinden in Noord-Amerika.
225
00:18:08,480 --> 00:18:11,840
Als Amerika helemaal
via het land bevolkt werd…
226
00:18:11,920 --> 00:18:15,960
…zouden we dat DNA-deeltje
moeten terugvinden in Noord-Amerika…
227
00:18:16,040 --> 00:18:17,520
…en in Zuid-Amerika.
228
00:18:18,720 --> 00:18:22,160
Bovendien is het DNA-deeltje heel oud.
229
00:18:23,080 --> 00:18:25,920
Minstens 10.000 jaar oud.
230
00:18:26,600 --> 00:18:30,040
Niemand zou de Stille Oceaan
over hebben kunnen steken…
231
00:18:30,120 --> 00:18:34,520
…van de ene naar de andere kant,
10.000 of 11.000 jaar geleden.
232
00:18:34,600 --> 00:18:38,320
Dat dat toch is gebeurd,
zet het hele verhaal op z'n kop.
233
00:18:38,920 --> 00:18:41,400
Als er één plek is
die aanwijzingen kan bevatten…
234
00:18:41,480 --> 00:18:44,000
…over wie toen de Stille Oceaan overstak…
235
00:18:47,560 --> 00:18:48,600
…dan is het deze.
236
00:18:52,360 --> 00:18:56,240
Dit is een van 's werelds
meest afgelegen bewoonde eilanden…
237
00:18:58,080 --> 00:19:01,440
…3.700 kilometer
ten westen van Zuid-Amerika…
238
00:19:01,960 --> 00:19:05,520
…en 4.200 kilometer ten oosten van Tahiti.
239
00:19:07,680 --> 00:19:09,880
Op paaszondag 1722…
240
00:19:10,400 --> 00:19:14,400
…stuitten Nederlandse ontdekkingsreizigers
op dit kleine stukje land…
241
00:19:14,480 --> 00:19:15,760
STILLE OCEAAN
242
00:19:15,840 --> 00:19:18,080
…verloren in de Stille Oceaan.
243
00:19:20,240 --> 00:19:22,960
Dus noemden ze het Paaseiland.
244
00:19:24,080 --> 00:19:26,920
Maar ze waren stomverbaasd
dat het bewoond was…
245
00:19:27,920 --> 00:19:30,320
…door een volk dat hun thuis vandaag…
246
00:19:31,640 --> 00:19:32,720
…Rapa Nui noemt.
247
00:19:38,480 --> 00:19:40,120
Kijk naar de geografie.
248
00:19:43,160 --> 00:19:47,040
Het ligt gewoon
in het midden van de Stille Oceaan…
249
00:19:47,120 --> 00:19:51,080
…dit piepkleine stipje land.
250
00:19:53,040 --> 00:19:59,120
Dus het eerste opmerkelijke feit is:
hoe hebben mensen het gevonden?
251
00:19:59,200 --> 00:20:03,480
Hoe komt het dat iemand
zich ooit op Paaseiland heeft gesetteld…
252
00:20:04,200 --> 00:20:07,960
…in die enorme wildernis
van de Stille Oceaan?
253
00:20:09,960 --> 00:20:13,560
Dat pan-Pacifische DNA-deeltje
overtuigt mij…
254
00:20:13,640 --> 00:20:18,320
…dat dit eiland een sleutelrol kan spelen
in mijn reconstructie van het verhaal…
255
00:20:18,400 --> 00:20:21,080
…van een verloren beschaving
uit de ijstijd.
256
00:20:22,400 --> 00:20:23,240
Waarom?
257
00:20:25,920 --> 00:20:27,160
Vanwege deze…
258
00:20:29,760 --> 00:20:33,640
…enorme megalithische beelden
die boven het landschap uit torenen…
259
00:20:36,760 --> 00:20:39,400
…waar Rapa Nui tegenwoordig beroemd om is.
260
00:20:47,520 --> 00:20:48,720
In de Stille Oceaan…
261
00:20:48,800 --> 00:20:52,800
…vind je op enkele eilanden
opmerkelijke megalithische bouwwerken.
262
00:20:53,320 --> 00:20:57,240
Maar de grootste concentratie
van zulke monumenten vind je hier.
263
00:20:57,760 --> 00:20:59,840
De eilandbewoners noemen ze moais.
264
00:21:05,600 --> 00:21:07,480
Er zijn er meer dan 1000…
265
00:21:10,760 --> 00:21:14,360
…op een afgelegen rots
kleiner dan Washington, DC.
266
00:21:19,160 --> 00:21:21,480
Vele staan samen langs de kust…
267
00:21:22,920 --> 00:21:24,480
…en kijken naar het binnenland…
268
00:21:27,680 --> 00:21:31,160
…en andere vond men
op schijnbaar willekeurige plekken…
269
00:21:31,800 --> 00:21:35,760
…alsof een enorm project
halverwege in de steek werd gelaten.
270
00:21:41,480 --> 00:21:46,480
Voor mij is Paaseiland gewoon
een van de betoverendste plekken op aarde.
271
00:21:47,080 --> 00:21:49,720
De grote moai-beelden…
272
00:21:49,800 --> 00:21:53,680
…menselijke figuren gehouwen
uit het zachte vulkanische gesteente.
273
00:21:55,160 --> 00:21:59,840
Het confronteert ons met een mysterie,
dat uitgelegd moet worden.
274
00:22:03,760 --> 00:22:07,320
Wie waren de beeldhouwers
van deze gigantische beelden?
275
00:22:07,400 --> 00:22:09,120
Wat wilden ze bereiken…
276
00:22:09,200 --> 00:22:12,760
…en waarom deden ze
zo veel moeite om het te bereiken?
277
00:22:14,520 --> 00:22:20,280
Dit zijn puzzels die geen definitieve
oplossing hebben, er is alleen speculatie.
278
00:22:32,280 --> 00:22:35,600
Het hiaat in onze kennis
komt vooral door de verwoesting…
279
00:22:35,680 --> 00:22:37,680
…aangericht door buitenstaanders.
280
00:22:39,880 --> 00:22:41,640
In de 19e eeuw…
281
00:22:41,720 --> 00:22:46,240
…werd het Rapa Nui-volk
zwaar uitgedund door slavenroof…
282
00:22:46,760 --> 00:22:47,840
…en ziekte.
283
00:22:48,920 --> 00:22:53,680
Een kleine kern had z'n toevlucht gezocht
in ondergrondse lavabuizen zoals deze.
284
00:22:56,760 --> 00:22:59,880
Ik zeg vaak
dat we een soort zijn met geheugenverlies…
285
00:22:59,960 --> 00:23:04,800
…en dat geldt bij uitstek voor Paaseiland
vanwege z'n tragische geschiedenis.
286
00:23:05,600 --> 00:23:11,120
Want vanaf het moment dat Paaseiland
in aanraking kwam met de westerse cultuur…
287
00:23:12,280 --> 00:23:14,120
…sloeg het noodlot toe.
288
00:23:15,120 --> 00:23:20,000
Alle ouderen, die de herinneringen
hadden bewaard, werden meegenomen.
289
00:23:20,760 --> 00:23:26,360
Sommige slaven werden later gerepatrieerd,
maar brachten dodelijke ziekten mee terug…
290
00:23:26,840 --> 00:23:30,480
…waardoor de resterende inwoners
bijna allemaal stierven.
291
00:23:35,320 --> 00:23:38,440
Leo Pakarati
is een inheemse documentairemaker…
292
00:23:38,520 --> 00:23:43,720
{\an8}…wiens familie de mondelinge overlevering
van Rapa Nui al generaties lang bewaart.
293
00:23:44,960 --> 00:23:50,600
Hij is zich pijnlijk bewust van wat er
verloren is gegaan tijdens de slavenroven.
294
00:23:52,000 --> 00:23:55,320
Al wat bewaard is gebleven
van de origine van Paaseiland…
295
00:23:55,400 --> 00:23:58,480
…is de herinnering
die de 19e eeuw heeft overleefd.
296
00:23:59,080 --> 00:24:04,040
Op een bepaald moment in de geschiedenis
waren we maar met 111 mensen hier.
297
00:24:04,120 --> 00:24:05,600
Dat was een grote ramp.
298
00:24:05,680 --> 00:24:10,280
Ook cultureel, omdat je veel mensen
nodig hebt om de kennis te behouden.
299
00:24:10,360 --> 00:24:12,120
Weinig mensen, weinig kennis.
300
00:24:12,200 --> 00:24:15,960
Toen zijn we een groot deel
van onze geschiedenis verloren.
301
00:24:17,520 --> 00:24:20,800
Maar ondanks die enorme tegenslagen…
302
00:24:20,880 --> 00:24:23,360
…hebben de Rapa Nui herinneringen bewaard…
303
00:24:23,440 --> 00:24:26,880
…over het intrigerendste mysterie
van dit kleine eiland.
304
00:24:28,080 --> 00:24:30,760
Wat zeggen de oude verhalen over de moais?
305
00:24:30,840 --> 00:24:35,120
De echte naam van de moai is
te aringa ora o te Tupuna.
306
00:24:35,200 --> 00:24:38,560
'Het levende gezicht van onze voorouders'.
Dat is de naam.
307
00:24:38,640 --> 00:24:42,920
Het idee is dat de moai
een echte persoon voorstelt.
308
00:24:43,000 --> 00:24:46,560
Tijdens zijn leven
was die persoon speciaal, belangrijk.
309
00:24:48,000 --> 00:24:49,960
Volgens de Rapa Nui-overlevering…
310
00:24:50,040 --> 00:24:53,600
…werden die belangrijke voorouders
herdacht in de moais.
311
00:24:54,280 --> 00:24:57,240
Bepaalde elementen
zijn kenmerkend voor hun rang.
312
00:24:57,960 --> 00:25:01,800
Sommige moais hebben korte oren,
andere lange. Hoe komt dat?
313
00:25:01,880 --> 00:25:04,640
Door de sociale klassen op het eiland.
314
00:25:04,720 --> 00:25:08,160
Sommige mensen
hadden tijd voor lange oorbellen.
315
00:25:08,240 --> 00:25:12,280
Ze hadden ook lange nagels.
Dat beeldt een sociale klasse uit.
316
00:25:12,360 --> 00:25:15,720
Dus die lange vingers
van de moais zijn eigenlijk nagels?
317
00:25:15,800 --> 00:25:20,360
Ze hebben lange vingers en sommige
hebben ook heel lange, gebogen nagels.
318
00:25:23,720 --> 00:25:26,680
Ik kan niet anders dan parallellen zien…
319
00:25:26,760 --> 00:25:30,280
…met soortgelijke oude beelden
die elders werden gevonden.
320
00:25:31,880 --> 00:25:34,640
{\an8}Op het Indonesische eiland Sulawesi…
321
00:25:34,720 --> 00:25:37,680
{\an8}…vinden we
4000 jaar oude megalithische figuren…
322
00:25:37,760 --> 00:25:42,880
{\an8}…in een opmerkelijk vergelijkbare houding
en met handen in een soortgelijke positie.
323
00:25:46,080 --> 00:25:49,040
{\an8}Zelfs in Turkije,
aan de andere kant van de wereld…
324
00:25:49,120 --> 00:25:52,960
{\an8}…neemt het beeld van de Urfa-man,
dat dateert uit de ijstijd…
325
00:25:53,040 --> 00:25:57,200
…een vergelijkbare houding aan,
z'n handen gevouwen over z'n buik.
326
00:26:00,240 --> 00:26:03,960
{\an8}Een even intrigerende parallel
vind je ook in Turkije…
327
00:26:04,040 --> 00:26:07,720
{\an8}…in de tien ton wegende
megalithische pilaren van Göbekli Tepe.
328
00:26:08,200 --> 00:26:12,240
Deze pilaren zijn 11.600 jaar oud.
329
00:26:14,720 --> 00:26:19,640
Kunnen de overeenkomsten
tussen deze ontwerpen door tijd en ruimte…
330
00:26:19,720 --> 00:26:23,000
…het bewijs zijn
van één gedeelde vooroudercultuur…
331
00:26:23,480 --> 00:26:27,280
…die een erfenis van ideeën achterliet
voor latere volkeren?
332
00:26:34,160 --> 00:26:38,360
Er zijn geen documenten die de oorsprong
van deze beelden kunnen verklaren.
333
00:26:39,760 --> 00:26:42,560
Maar volgens de verhalen van de Rapa Nui…
334
00:26:42,640 --> 00:26:46,560
…zijn de moais niet alleen
megalithische gedenktekens.
335
00:26:47,080 --> 00:26:50,920
Ze channelen ook een heilige
spirituele kracht van hun voorouders…
336
00:26:52,640 --> 00:26:54,960
…een energie die bekendstaat als mana.
337
00:26:57,280 --> 00:26:58,840
Vertel eens over mana.
338
00:26:58,920 --> 00:27:03,240
Mana is heel belangrijk. Mana is
de energie. Alle mensen hebben mana.
339
00:27:03,320 --> 00:27:06,640
Alle stenen, alle elementen
in het universum hebben mana.
340
00:27:06,720 --> 00:27:10,080
Dus de moais zitten vol met mana?
341
00:27:10,160 --> 00:27:14,600
Ja. Als iemand sterft,
laat de familie een moai maken.
342
00:27:15,120 --> 00:27:20,920
De bedoeling is dat de ziel, de mana,
de geest van die persoon in de moai gaat.
343
00:27:22,440 --> 00:27:26,240
Interessant om te weten is
dat die mana pas begint te stromen…
344
00:27:26,320 --> 00:27:30,480
…nadat de moais op hun plaats zijn gezet
en netjes zijn afgewerkt.
345
00:27:31,280 --> 00:27:34,680
Zodra de moai
veilig op het platform staat…
346
00:27:34,760 --> 00:27:38,680
…houwen de te Puna, de voorouders,
eerst de gaten voor de ogen…
347
00:27:38,760 --> 00:27:42,360
…en later zetten ze er koraal in
voor het witte deel…
348
00:27:42,440 --> 00:27:45,800
…en soms obsidiaan
of andere stenen voor de ogen.
349
00:27:45,880 --> 00:27:50,120
Op dat moment is het geen moai meer.
Nu is het aringa ora o te Tupuna.
350
00:27:50,200 --> 00:27:53,320
- Het levende gezicht van onze voorouders.
- Zodra hij ogen heeft?
351
00:27:53,400 --> 00:27:55,840
En vanaf het platform, vanaf de ahu…
352
00:27:55,920 --> 00:27:59,080
…kijkt de moai naar het dorp
en beschermt de familie.
353
00:27:59,160 --> 00:28:01,280
Dat is de functie van de moai.
354
00:28:07,960 --> 00:28:11,360
De moais zijn duidelijk heilig
voor de Rapa Nui.
355
00:28:12,720 --> 00:28:15,720
Maar betekent dat
dat zij ze hebben gebeeldhouwd?
356
00:28:18,360 --> 00:28:21,360
Of zouden de moais hier al zijn geweest?
357
00:28:21,880 --> 00:28:25,080
In dat geval
moeten we de hele tijdlijn herzien…
358
00:28:26,520 --> 00:28:28,360
…van het bevolken van Rapa Nui.
359
00:28:29,480 --> 00:28:32,080
We bekijken een alternatief scenario…
360
00:28:32,160 --> 00:28:36,720
…waarin het voor het eerst werd verkend
door heel geavanceerde zeevaarders…
361
00:28:36,800 --> 00:28:40,240
…veel verder terug in de prehistorie
dan nu wordt gedacht.
362
00:28:53,440 --> 00:28:57,480
Op basis van genetische tests
weten we dat het Rapa Nui-volk…
363
00:28:59,160 --> 00:29:03,760
…afstamt van die geweldige zeevaarders,
de Polynesiërs.
364
00:29:05,600 --> 00:29:10,400
De Polynesiërs waren fantastisch
geavanceerde zeevaarders…
365
00:29:10,480 --> 00:29:12,840
…en bevolkten
vele delen van de Stille Oceaan…
366
00:29:12,920 --> 00:29:16,520
…tijdens de Polynesische expansie
zo'n 3000 jaar geleden.
367
00:29:18,240 --> 00:29:22,240
Koolstofdatering van de oudste
nederzettingen hier doet vermoeden…
368
00:29:22,320 --> 00:29:26,000
…dat Rapa Nui een van de laatste eilanden
was die ze bereikten…
369
00:29:26,080 --> 00:29:28,400
…zo'n 1100 jaar geleden.
370
00:29:31,400 --> 00:29:32,720
Volgens nieuw onderzoek…
371
00:29:32,800 --> 00:29:35,520
…kwamen de eerste mensen
hier nog recenter aan…
372
00:29:35,600 --> 00:29:37,960
…amper 800 jaar geleden of minder.
373
00:29:48,080 --> 00:29:52,480
En toch zijn er fragmenten
van een ander, eerder oorsprongsverhaal…
374
00:29:52,560 --> 00:29:57,320
…die de archeologische tijdlijn lijken
tegen te spreken, hier in leven gehouden.
375
00:29:57,920 --> 00:30:01,120
Ik ben een bevoorrechte getuige
van de viering daarvan.
376
00:30:10,120 --> 00:30:14,320
De overleveringen spreken
van een oerland met de naam Hiva…
377
00:30:14,400 --> 00:30:17,160
…een groot eiland verwoest
door een wereldwijde overstroming…
378
00:30:17,240 --> 00:30:19,680
…die hun voorouders dwong te vluchten.
379
00:30:22,200 --> 00:30:26,040
Volgens dat verhaal werd de grote koning
van Hiva, Hutu Matu'a…
380
00:30:26,560 --> 00:30:30,760
…gewaarschuwd dat z'n eilandnatie
een vreselijke zondvloed zou meemaken…
381
00:30:30,840 --> 00:30:32,680
…en voor altijd zou verdwijnen.
382
00:30:37,240 --> 00:30:42,280
Geleid door een visioen stuurde hij
zeven uitverkorenen in zeevarende kano's…
383
00:30:44,360 --> 00:30:48,200
…in de richting van de rijzende zon
op zoek naar een nieuw thuis.
384
00:30:49,760 --> 00:30:54,200
Na weken op zee gingen ze veilig aan land
op het eiland Rapa Nui…
385
00:30:54,280 --> 00:30:58,640
…waar later Hutu Matu'a en honderden
van z'n mensen naartoe kwamen…
386
00:30:58,720 --> 00:31:01,120
…om hun beschaving weer op te bouwen.
387
00:31:08,320 --> 00:31:11,560
Volgens de verhalen was er dus
een overstroming en een expeditie…
388
00:31:11,640 --> 00:31:14,480
…en we moeten ons afvragen:
is er zoiets gebeurd?
389
00:31:15,680 --> 00:31:18,920
Je moet teruggaan
naar het einde van de laatste ijstijd…
390
00:31:19,000 --> 00:31:23,080
…voor het soort overstroming
dat een heel land onder water zou zetten.
391
00:31:24,840 --> 00:31:31,240
De naam van dat verzonken eiland, Hiva,
betekent in Rapa Nui-taal 'ver land'…
392
00:31:31,320 --> 00:31:35,080
…wat erop wijst dat het geen land was
dat de Polynesiërs kenden.
393
00:31:35,720 --> 00:31:42,000
Maar de komst van een groep van zeven
over zee na een tijd van grote rampen…
394
00:31:42,080 --> 00:31:45,720
{\an8}…is een verhaal dat we
in heel de oude wereld tegenkomen…
395
00:31:45,800 --> 00:31:47,880
{\an8}…van de Abgal in Mesopotamië…
396
00:31:49,600 --> 00:31:51,720
{\an8}…tot de zeven wijzen van Egypte…
397
00:31:52,600 --> 00:31:54,240
{\an8}…en India's zeven rishi's.
398
00:31:56,080 --> 00:32:00,080
{\an8}Die verhalen spreken vaak van een kleine
groep overlevenden van de overstromingen…
399
00:32:00,160 --> 00:32:03,760
…die in een tijd van chaos
aankomen in een ver land…
400
00:32:03,840 --> 00:32:06,840
…met een missie
om de beschaving herop te bouwen.
401
00:32:09,040 --> 00:32:13,560
Toeval? Kunnen die verhalen herinneringen
zijn aan echte gebeurtenissen…
402
00:32:13,640 --> 00:32:17,080
…ervaren door veel oude culturen
over de hele wereld?
403
00:32:23,200 --> 00:32:28,160
Cruciaal is dat de legende
van Hotu Matu'a en Hiva geen datum heeft.
404
00:32:33,760 --> 00:32:38,920
Dat roept bij mij vragen op over wanneer
Paaseiland voor het eerst werd bevolkt.
405
00:32:40,440 --> 00:32:43,240
Ik betwist de Polynesische expansie niet.
406
00:32:43,320 --> 00:32:47,080
Ik betwist niet
dat de huidige bevolking van Paaseiland…
407
00:32:47,160 --> 00:32:49,720
…een Polynesische bevolking is.
408
00:32:50,440 --> 00:32:53,640
Maar kunnen ze zich
daar eerder hebben gevestigd?
409
00:33:05,240 --> 00:33:09,280
Helaas kunnen de moais ons niet helpen
met het antwoord op die vraag.
410
00:33:10,880 --> 00:33:15,640
De typische moais zijn gehouwen
uit een vrij zacht gesteente, tufsteen…
411
00:33:16,400 --> 00:33:21,400
…een soort versteende vulkanische as.
Op zich zijn ze niet te dateren.
412
00:33:22,920 --> 00:33:24,880
Bij gebrek aan direct bewijs…
413
00:33:24,960 --> 00:33:28,080
…van wanneer
deze megalithische beelden zijn gehouwen…
414
00:33:28,680 --> 00:33:31,800
…dateerden archeologen de organische stof…
415
00:33:31,880 --> 00:33:36,200
…die vastzit in de Ahu-platformen,
waarop veel moais staan.
416
00:33:37,640 --> 00:33:38,720
Een voorbeeld.
417
00:33:38,800 --> 00:33:45,120
Ahu Nau Nau zou
tussen de 400 en 900 jaar oud zijn.
418
00:33:45,200 --> 00:33:49,640
400-900 JAAR GELEDEN
419
00:33:50,600 --> 00:33:55,200
Volgens historici begonnen
de eilandbewoners toen de moais te houwen.
420
00:33:57,720 --> 00:34:00,120
Maar als dat waar is, betekent dat…
421
00:34:00,200 --> 00:34:03,120
…dat na een paar eeuwen
van een eenvoudig leven…
422
00:34:03,200 --> 00:34:06,520
…zonder spoor dat ze
de nodige vaardigheden ontwikkelden…
423
00:34:07,040 --> 00:34:10,880
…het Rapa Nui-volk
plots aan dit gigantische project begon…
424
00:34:12,360 --> 00:34:16,520
…dat doorging tot een paar decennia
voor de Europeanen arriveerden.
425
00:34:18,600 --> 00:34:23,040
Veel platformen zijn heel primitief
in vergelijking met de beelden.
426
00:34:23,120 --> 00:34:25,280
En we moeten ons afvragen:
427
00:34:25,360 --> 00:34:29,240
zijn de platformen wel even oud
als de beelden die erop staan?
428
00:34:29,840 --> 00:34:33,360
Of is het mogelijk
dat de beelden opnieuw werden geplaatst…
429
00:34:33,440 --> 00:34:35,360
…door laatkomers op Paaseiland…
430
00:34:35,440 --> 00:34:38,600
…waardoor wij de ouderdom
van de beelden verkeerd inschatten…
431
00:34:38,680 --> 00:34:40,400
…op basis van de platformen?
432
00:34:43,360 --> 00:34:48,120
In de geschiedenis zijn veel objecten
van grote culturele waarde…
433
00:34:48,200 --> 00:34:51,520
…later verplaatst
naar een nieuwere omgeving.
434
00:34:52,440 --> 00:34:53,720
{\an8}VENETIË
435
00:34:53,800 --> 00:34:57,640
{\an8}In Venetië zijn de vier tetrarchen
van de Basiliek van San Marco…
436
00:34:57,720 --> 00:35:00,160
…eigenlijk in Constantinopel gehouwen…
437
00:35:00,240 --> 00:35:03,240
…zo'n 900 jaar
voordat ze daar werden geïnstalleerd.
438
00:35:05,520 --> 00:35:10,120
{\an8}En de renaissancefontein voor het Pantheon
in Rome is lang niet zo oud…
439
00:35:10,200 --> 00:35:13,120
{\an8}…als de Egyptische obelisk
die hij ondersteunt.
440
00:35:15,480 --> 00:35:20,440
Veel van die enorme beelden werden
verplaatst en in andere posities gezet.
441
00:35:20,520 --> 00:35:23,160
En ik denk dat het mogelijk is…
442
00:35:23,240 --> 00:35:28,440
…dat de beelden er al waren
toen de eerste Polynesiërs arriveerden.
443
00:35:29,680 --> 00:35:33,120
En dat ze geadopteerd werden
door de nieuwe kolonisten…
444
00:35:33,200 --> 00:35:35,360
…en opgenomen in hun cultuur.
445
00:35:37,440 --> 00:35:40,040
Dat idee wordt gestaafd door Ahu Nau Nau…
446
00:35:40,560 --> 00:35:44,120
…waar een ander,
erg verweerd moai-hoofd wordt gebruikt…
447
00:35:44,640 --> 00:35:48,640
…als fundering,
bewust daarvoor hergebruikt.
448
00:35:55,200 --> 00:35:59,440
Nog een hint dat de moais veel ouder
zouden kunnen zijn dan we dachten…
449
00:35:59,960 --> 00:36:02,240
…vinden we bij de uitgedoofde vulkaan…
450
00:36:02,760 --> 00:36:06,480
…waar bijna alle megalieten
werden uitgehakt en gevormd.
451
00:36:10,800 --> 00:36:16,200
In de zuidoostelijke hoek van het eiland
is een uitgedoofde vulkaan, Rano Raraku.
452
00:36:17,520 --> 00:36:20,200
Het is een opvallend element
in het landschap.
453
00:36:22,600 --> 00:36:27,840
Op de hellingen liggen de overblijfselen
van honderden deels voltooide moais.
454
00:36:29,280 --> 00:36:32,840
Het is echt een van 's werelds
meest mysterieuze plekken.
455
00:36:39,600 --> 00:36:43,000
Bijna 400 moais,
verspreid over de vulkaan…
456
00:36:48,120 --> 00:36:50,560
…in verschillende stadia van voltooiing.
457
00:37:02,560 --> 00:37:05,360
Vele steken maar net boven de grond uit.
458
00:37:05,440 --> 00:37:08,600
Hun gedrongen romp
zit diep vast in sediment.
459
00:37:10,800 --> 00:37:15,320
Deze sedimentatie kan het gevolg zijn
van aardverschuivingen, modderstromen…
460
00:37:15,400 --> 00:37:17,120
…of zelfs tsunami's.
461
00:37:20,600 --> 00:37:22,960
Maar hoewel ze misschien scheef staan…
462
00:37:23,040 --> 00:37:27,120
…staan de meeste beelden overeind
en zijn ze niet omgevallen…
463
00:37:27,200 --> 00:37:30,000
…zoals je zou verwachten
na zo'n gebeurtenis.
464
00:37:32,640 --> 00:37:34,600
Dus wat is hier echt gebeurd?
465
00:37:36,200 --> 00:37:39,600
Eeuwenlang
verhulde het sediment het bewijs.
466
00:37:41,040 --> 00:37:45,800
Tot in 1914
archeologen met opgravingen begonnen.
467
00:37:47,200 --> 00:37:48,960
Zoals je op deze foto ziet…
468
00:37:49,040 --> 00:37:52,960
…zijn sommige moais veel meer
dan gewoon kop en schouders…
469
00:37:53,040 --> 00:37:57,360
…en is de hele romp
diep in de helling vast komen te zitten…
470
00:38:00,080 --> 00:38:04,120
…iets wat pas in de jaren 50
volledig aan de wereld werd onthuld…
471
00:38:04,200 --> 00:38:07,080
…door de beroemde etnograaf
Thor Heyerdahl.
472
00:38:11,200 --> 00:38:13,720
Thor Heyerdahl was een opmerkelijk mens.
473
00:38:13,800 --> 00:38:16,680
Ik heb hem meer dan eens mogen ontmoeten.
474
00:38:17,640 --> 00:38:19,840
Hij was bereid conventies te betwisten.
475
00:38:19,920 --> 00:38:24,720
Hij was ervan overtuigd dat er stukken
ontbraken in het verhaal van ons verleden.
476
00:38:24,800 --> 00:38:28,960
En hij probeerde aan te tonen
dat ver in de prehistorie…
477
00:38:29,040 --> 00:38:32,120
…mensen al in staat waren tot prestaties…
478
00:38:32,200 --> 00:38:35,760
…die wij meestal
aan veel latere periodes toeschrijven.
479
00:38:37,520 --> 00:38:40,480
Zoals dit mysterieuze moai-bouwproject.
480
00:38:42,120 --> 00:38:47,040
Volgens archeologen werden de laatste
moais zo'n 400 jaar geleden gebeeldhouwd.
481
00:38:47,640 --> 00:38:51,320
Maar het lijkt
op zo'n klein eiland onwaarschijnlijk…
482
00:38:51,840 --> 00:38:54,400
…dat zo'n enorme massa sedimentatie…
483
00:38:54,480 --> 00:38:57,960
…zich in zo'n korte tijd
kan hebben opgehoopt.
484
00:38:59,880 --> 00:39:03,400
Geen van deze moais
lijkt met opzet te zijn begraven.
485
00:39:04,200 --> 00:39:06,280
Is er dan een andere verklaring?
486
00:39:09,160 --> 00:39:11,760
Zou het kunnen
dat dit het eindresultaat is…
487
00:39:11,840 --> 00:39:13,560
…van een sedimentatieproces…
488
00:39:13,640 --> 00:39:17,120
…dat niet honderden,
maar duizenden jaren heeft geduurd?
489
00:39:19,640 --> 00:39:21,560
Het probleem met die theorie?
490
00:39:21,640 --> 00:39:25,320
Er is geen bewijs
van menselijke bewoning zo ver terug.
491
00:39:26,800 --> 00:39:27,840
Of toch?
492
00:40:03,960 --> 00:40:06,840
{\an8}Ondertiteld door: Mireille Van Overmeiren