1
00:00:13,240 --> 00:00:17,320
Bagi mereka yang tak kenal saya,
saya Graham Hancock.

2
00:00:18,680 --> 00:00:24,960
Saya mengkaji kemungkinan
tamadun yang hilang pada zaman prasejarah

3
00:00:25,040 --> 00:00:26,760
selama lebih 30 tahun.

4
00:00:29,000 --> 00:00:32,280
Arkeologi mendakwa
jika ada tamadun yang hilang,

5
00:00:33,720 --> 00:00:36,240
mereka pasti sudah menemuinya.

6
00:00:38,600 --> 00:00:40,440
Saya tak setuju.

7
00:00:42,360 --> 00:00:44,160
Pencarian saya diteruskan…

8
00:00:48,880 --> 00:00:53,760
di bahagian dunia yang sering diabaikan
oleh sejarawan asal usul manusia…

9
00:00:55,640 --> 00:01:00,800
Tarikh tertua yang kami dapat
adalah kira-kira 13200 SM.

10
00:01:01,960 --> 00:01:06,000
…menjelajahi beberapa tempat
keajaiban purba paling menarik.

11
00:01:06,880 --> 00:01:10,160
Ada nombor. Ada matematik. Ada astronomi.

12
00:01:11,120 --> 00:01:14,600
Ini boleh dianggap sebagai
teknologi yang hilang.

13
00:01:15,200 --> 00:01:16,880
Serta membuat penemuan baru.

14
00:01:18,200 --> 00:01:19,200
Wah.

15
00:01:23,400 --> 00:01:26,480
Memang mustahil.

16
00:01:27,720 --> 00:01:32,680
Maksud saya, semasa kecil,
saya selalu fikir garis masa salah.

17
00:01:33,360 --> 00:01:36,400
Semuanya dengan
cadangan baru yang radikal.

18
00:01:38,040 --> 00:01:41,440
Mungkinkah kunci untuk temui
tamadun Zaman Ais yang hilang,

19
00:01:41,520 --> 00:01:42,560
terletak di sini,

20
00:01:44,040 --> 00:01:45,160
di Amerika?

21
00:02:08,440 --> 00:02:10,600
{\an8}BAB 1

22
00:02:20,080 --> 00:02:22,360
Pencarian asal usul kita

23
00:02:23,680 --> 00:02:26,400
dan pencarian tentang asal usul tamadun,

24
00:02:26,480 --> 00:02:30,600
sangat penting untuk manusia.

25
00:02:32,760 --> 00:02:34,840
Ia sebahagian sifat manusia.

26
00:02:35,880 --> 00:02:38,760
Jika kita yakin sesuatu tak wujud,

27
00:02:39,640 --> 00:02:40,760
kita takkan cari.

28
00:02:48,320 --> 00:02:51,560
Pencarian asal usul itu
telah membawa saya ke sini,

29
00:02:52,320 --> 00:02:55,080
ke antara paling menarik di Amerika Utara.

30
00:02:56,960 --> 00:02:58,200
White Sands.

31
00:03:05,360 --> 00:03:09,120
Ini tanah yang sangat cantik dan pelik

32
00:03:09,200 --> 00:03:12,040
yang menyembunyikan rahsia
selama beribu tahun.

33
00:03:14,360 --> 00:03:16,520
Satu rahsia terbongkar

34
00:03:16,600 --> 00:03:19,680
yang memaksa penulisan semula
prasejarah Amerika.

35
00:03:21,680 --> 00:03:25,760
Sehingga tahun 1990-an,
kita diajar jauh di Zaman Ais,

36
00:03:25,840 --> 00:03:28,640
manusia berhijrah
dari Asia Utara ke Alaska,

37
00:03:28,720 --> 00:03:30,840
merentasi jambatan daratan Bering.

38
00:03:31,480 --> 00:03:34,200
Kemudian sekitar 13,500 tahun lalu,

39
00:03:35,000 --> 00:03:37,920
berjalan ke selatan
melalui koridor bebas ais,

40
00:03:38,000 --> 00:03:40,320
sebelum merebak ke seluruh benua Amerika.

41
00:03:40,400 --> 00:03:41,960
UTARA LAUTAN PASIFIK

42
00:03:42,040 --> 00:03:45,120
Senario yang dipegang begitu lama,

43
00:03:45,720 --> 00:03:50,400
cuma ada beberapa ahli arkeologi
yang cuba jejaki migrasi manusia awal.

44
00:03:53,960 --> 00:03:56,560
Untuk tempoh yang lama, ada keyakinan

45
00:03:56,640 --> 00:03:59,000
bahawa bukti kewujudan manusia
takkan ditemui

46
00:03:59,080 --> 00:04:01,440
lebih awal daripada 13,500 tahun lalu.

47
00:04:03,160 --> 00:04:07,480
Rupa-rupanya idea itu salah. Sangat salah.

48
00:04:10,320 --> 00:04:13,840
Pengurus Sumber
Taman Negara White Sands, David Bustos,

49
00:04:13,920 --> 00:04:16,320
{\an8}mula bekerja di sini pada 2005,

50
00:04:18,160 --> 00:04:20,400
berharap dapat berkongsi minatnya

51
00:04:20,480 --> 00:04:23,120
terhadap tanah gersang
dan hidupan liarnya.

52
00:04:24,840 --> 00:04:28,560
Tapi tak lama kemudian,
dia menjejaki sesuatu yang lain,

53
00:04:29,600 --> 00:04:31,920
sesuatu yang gila pada mulanya.

54
00:04:34,280 --> 00:04:35,640
Pada tahun 2006,

55
00:04:35,720 --> 00:04:39,400
saya dengar satu cerita
tentang kesan tapak kaki Bigfoot.

56
00:04:40,200 --> 00:04:44,720
Ada pemerangkap kerajaan
yang jumpa cap jari yang menakjubkan.

57
00:04:44,800 --> 00:04:48,400
Dia menggambarkannya sepanjang 56 cm
dan 20 cm lebar.

58
00:04:48,480 --> 00:04:50,600
- Ya.
- Apa agaknya? Tentu Bigfoot.

59
00:04:50,680 --> 00:04:53,360
Ramai yang persoalkannya.
Bigfoot tak wujud.

60
00:04:54,280 --> 00:04:57,720
- Saya terfikir, "Saya pernah lihat ini."
- Ya.

61
00:04:57,800 --> 00:05:01,600
Jadi kami keluar
dan ketika bersihkan kesan tapak kaki,

62
00:05:01,680 --> 00:05:04,360
kami boleh nampak
ada kesan cakar yang hebat.

63
00:05:05,160 --> 00:05:07,400
Jelas sekali ini bukan Bigfoot.

64
00:05:09,720 --> 00:05:12,440
Dia jumpa tapak kaki besar
sloth darat gergasi.

65
00:05:12,520 --> 00:05:15,200
- Itulah sebenarnya.
- Sloth darat gergasi.

66
00:05:16,760 --> 00:05:19,280
Mereka tahu tapak kaki itu sudah lama.

67
00:05:20,920 --> 00:05:25,640
Sloth darat gergasi telah pupus
sekitar 11,500 tahun lalu.

68
00:05:27,960 --> 00:05:33,040
Kemudian, David dan rakan-rakannya jumpa
tapak kaki yang lebih besar, milik mamot

69
00:05:33,120 --> 00:05:34,880
yang juga dah lama pupus.

70
00:05:37,080 --> 00:05:41,520
Sesetengah cakar dan langkah
sepanjang 4 meter. Amat menakjubkan.

71
00:05:43,440 --> 00:05:47,400
Tengok jauh sikit, awak akan jumpa
unta gergasi, unta Amerika.

72
00:05:47,480 --> 00:05:49,280
Kadangkala akan nampak serigala dire.

73
00:05:51,080 --> 00:05:53,720
Semua jejak ini daripada fauna besar,

74
00:05:53,800 --> 00:05:57,880
mamalia gergasi yang tiba-tiba hilang
pada akhir Zaman Ais yang lalu.

75
00:06:00,520 --> 00:06:03,160
Banyak daripada pasir padat,

76
00:06:03,240 --> 00:06:07,160
ditanam dan dilindungi
oleh lapisan mendapan selama beribu tahun,

77
00:06:09,480 --> 00:06:12,680
sehingga hakisan menjelmakannya
kembali ke permukaan.

78
00:06:15,160 --> 00:06:17,480
Di antara jejak raksasa purba ini,

79
00:06:17,560 --> 00:06:20,840
David juga nampak
satu lagi set tapak kaki yang menarik.

80
00:06:23,920 --> 00:06:27,280
Dia dan rakan-rakannya
putuskan untuk melihat lebih dekat.

81
00:06:29,880 --> 00:06:31,800
Semasa kami memberus tapak kaki yang lain,

82
00:06:31,880 --> 00:06:35,320
kami nampak
kesan jari kaki di tumit yang jelas.

83
00:06:37,600 --> 00:06:39,640
- Tapak kaki manusia?
- Ya.

84
00:06:39,720 --> 00:06:43,360
Sama usia seperti fauna besar.

85
00:06:43,440 --> 00:06:44,720
Sangat mengagumkan.

86
00:06:44,800 --> 00:06:46,120
- Menakjubkan.
- Ya.

87
00:06:51,440 --> 00:06:54,160
Fosil tapak kaki manusia ini
pasti dihasilkan

88
00:06:54,240 --> 00:06:57,080
pada zaman mamot dan sloth gergasi.

89
00:06:58,800 --> 00:07:01,920
Sekurang-kurangnya 11,500 tahun lalu.

90
00:07:03,840 --> 00:07:05,960
Ada beribu-ribu tapak kaki itu.

91
00:07:12,960 --> 00:07:18,120
Ada sesuatu yang intim dan istimewa
tentang White Sands. Bukan alatan.

92
00:07:18,200 --> 00:07:23,160
Bukan femur patah daripada haiwan mangsa
yang telah disembelih.

93
00:07:23,240 --> 00:07:25,640
Itu kesan tapak kaki manusia. Itu kita.

94
00:07:29,000 --> 00:07:32,920
Kita sedang melihat kehadiran manusia
sangat rapat dan langsung

95
00:07:33,000 --> 00:07:34,040
dalam tapak kaki itu.

96
00:07:38,880 --> 00:07:41,200
Tapi bila mereka tinggalkan tempat ini?

97
00:07:43,920 --> 00:07:46,360
Berapa usia tapak kaki ini?

98
00:07:49,160 --> 00:07:52,160
Tiada teknologi
yang boleh beri tarikh sebenar.

99
00:07:53,760 --> 00:07:57,920
Perkhidmatan Taman Negara bekerjasama
dengan Jabatan Kajian Geologi AS

100
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
untuk cari lebih banyak bukti.

101
00:08:05,160 --> 00:08:06,720
Mereka berjaya temuinya,

102
00:08:07,320 --> 00:08:12,160
iaitu lapisan demi lapisan
jejak haiwan manusia pada masa lalu.

103
00:08:16,320 --> 00:08:19,960
Tertanam di antaranya ialah benih
daripada rumput akuatik,

104
00:08:21,240 --> 00:08:23,480
benih yang boleh ditentukan tarikhnya.

105
00:08:27,040 --> 00:08:29,600
Hasilnya sangat menakjubkan,

106
00:08:33,560 --> 00:08:36,680
Kami tahu kesan tapak kaki ada di sini
selama beribu tahun,

107
00:08:36,760 --> 00:08:41,680
sekurang-kurangnya 23,000 ke 21,000 tahun.

108
00:08:41,760 --> 00:08:42,600
Wah.

109
00:08:48,800 --> 00:08:54,440
Penemuan tapak kaki manusia di White Sands
merupakan satu langkah besar

110
00:08:54,520 --> 00:08:57,400
dalam memahami kependudukan di Amerika.

111
00:08:59,200 --> 00:09:02,720
Kami sedang melihat
bukti yang tak boleh disangkal

112
00:09:02,800 --> 00:09:06,560
bahawa manusia wujud
di New Mexico jauh di Zaman Ais,

113
00:09:06,640 --> 00:09:09,880
kira-kira 23,000 tahun lalu.

114
00:09:11,240 --> 00:09:15,120
Itulah bukti bahawa tak mustahil
manusia meneroka ke selatan

115
00:09:15,200 --> 00:09:17,640
ke Amerika melalui koridor bebas ais,

116
00:09:18,320 --> 00:09:20,960
manusia sudah ada di sini.

117
00:09:21,040 --> 00:09:22,880
22,860 TAHUN LALU

118
00:09:24,440 --> 00:09:28,400
Ini mengubah sejarah Amerika serta dunia.

119
00:09:32,800 --> 00:09:35,320
Mereka manusia seperti kita,

120
00:09:35,400 --> 00:09:39,080
tapi manusia yang tersembunyi
di sebalik tabir masa.

121
00:09:39,160 --> 00:09:43,240
Tugas kita sekarang
ialah menyingkap tabir itu

122
00:09:43,320 --> 00:09:49,000
dan mewujudkan semua kaitan
dengan nenek moyang kita pasa masa lalu.

123
00:09:54,680 --> 00:09:57,360
Kesan tapak kaki itu
ada makna tersendiri dan kepentingan

124
00:09:57,440 --> 00:10:00,120
untuk komuniti Orang Asli kawasan ini.

125
00:10:03,120 --> 00:10:07,080
{\an8}Kim Pasqual-Charlie dari Pueblo, Acoma
memberi nasihat kepada pasukan

126
00:10:07,160 --> 00:10:08,800
{\an8}tentang penemuan bersejarah ini.

127
00:10:12,520 --> 00:10:16,160
Beritahu saya tentang hubungan
Acoma dengan darat.

128
00:10:16,240 --> 00:10:19,480
Berapa lama puak awak berada di sini?

129
00:10:19,560 --> 00:10:22,720
Ada mitos dan tradisi
tentang kisah asal usul puak awak?

130
00:10:22,800 --> 00:10:27,520
Ya. Kisah asal usul kami bermula
di kawasan utara.

131
00:10:27,600 --> 00:10:30,360
Melalui kisah penghijrahan kami
yang telah diturunkan

132
00:10:30,440 --> 00:10:32,200
dari generasi ke generasi,

133
00:10:32,280 --> 00:10:34,600
kami menetap di sini, berhijrah ke sini.

134
00:10:34,680 --> 00:10:37,200
Di situlah puak saya menetap.

135
00:10:37,280 --> 00:10:39,920
Kami dah lama berada di barat daya.

136
00:10:40,000 --> 00:10:40,840
Ya.

137
00:10:41,720 --> 00:10:43,240
Pada Kim dan puaknya,

138
00:10:43,320 --> 00:10:46,440
cap jari ini lebih
daripada sekadar rekod arkeologi.

139
00:10:48,040 --> 00:10:50,800
Nenek moyang awak
tinggalkan kesan tapak kaki.

140
00:10:50,880 --> 00:10:53,840
Awak juga dikatakan terlibat mencarinya?

141
00:10:53,920 --> 00:10:55,520
Tiada perkataan untuk gambarkannya.

142
00:10:58,560 --> 00:11:02,920
Kami mahu melihat
tempat nenek moyang kami bertapak.

143
00:11:09,080 --> 00:11:13,680
Meletak tangan saya
pada kesan tapak kaki kanak-kanak.

144
00:11:17,000 --> 00:11:20,360
Ia sangat beremosi.

145
00:11:20,440 --> 00:11:21,760
- Ia…
- Ya.

146
00:11:22,360 --> 00:11:24,200
Maaf, Graham, tapi ia cuma…

147
00:11:25,160 --> 00:11:26,960
Ada masanya rasa macam nak menangis.

148
00:11:27,040 --> 00:11:28,360
- Sudah tentu.
- Ya?

149
00:11:29,760 --> 00:11:32,080
Namun, setelah tapak kaki itu terdedah,

150
00:11:32,160 --> 00:11:34,400
proses hakisan yang sama
yang mendedahkannya

151
00:11:34,480 --> 00:11:36,480
akan perlahan-lahan menghakisnya.

152
00:11:38,920 --> 00:11:42,800
Tapak kaki ini yang mengesahkan
kehadiran puak purba awak

153
00:11:42,880 --> 00:11:45,440
yang juga rapuh. Ia boleh terhakis.

154
00:11:46,040 --> 00:11:48,880
Mungkin 50 tahun dari sekarang,

155
00:11:48,960 --> 00:11:52,200
generasi seterusnya
takkan nampak kesan tapak kaki ini.

156
00:11:52,280 --> 00:11:55,000
- Ya.
- Tapi kisah itu akan diteruskan.

157
00:11:55,080 --> 00:11:56,720
Kisah kami akan berterusan.

158
00:12:03,600 --> 00:12:06,040
Namun, landskap gersang ini
menimbulkan tanda tanya.

159
00:12:06,640 --> 00:12:10,080
Kenapa semua manusia dan haiwan
datang ke sini?

160
00:12:13,520 --> 00:12:17,000
Jangan lupa, Amerika Utara berbeza
semasa Zaman Ais.

161
00:12:17,640 --> 00:12:20,880
Separuh utara benua diselaputi ais.

162
00:12:22,840 --> 00:12:26,080
Bahagian New Mexico ini sangat berbeza.

163
00:12:27,000 --> 00:12:27,960
Sekali pandang,

164
00:12:28,040 --> 00:12:32,200
padang pasir yang luas terbentang
dengan semak dan bukit pasir berukir angin

165
00:12:32,280 --> 00:12:35,360
nampak kejam dan pelik.

166
00:12:37,200 --> 00:12:40,720
Tapi jika kita putar balik masa
ke puncak Zaman Ais,

167
00:12:40,800 --> 00:12:42,920
keadaan di sini sangat berbeza.

168
00:12:48,320 --> 00:12:53,520
Lembangan Tularosa ada tasik air tawar
yang dikenali sebagai Tasik Otero

169
00:12:55,120 --> 00:12:57,120
dikelilingi tumbuhan.

170
00:12:58,440 --> 00:13:02,640
Mamot purba, sloth darat,
dan unta datang ke tasik ini

171
00:13:02,720 --> 00:13:04,720
untuk meragut rumput dan pokok.

172
00:13:07,240 --> 00:13:10,360
Seperti kita ketahui sekarang,
manusia kemudian menyusul.

173
00:13:15,360 --> 00:13:19,560
Menentukan usia tapak kaki ini
ialah masalah saintifik yang rumit.

174
00:13:20,680 --> 00:13:25,120
David dan sepasukan pakar
luang lebih sedekad untuk membina bukti.

175
00:13:26,920 --> 00:13:31,520
Tapi pada 2021, apabila mereka terbitkan
penemuan mereka dalam jurnal Sains,

176
00:13:32,160 --> 00:13:34,160
bukan semua reaksi positif.

177
00:13:36,760 --> 00:13:39,240
Saya rasa sesuatu
yang sangat unik dan luar biasa,

178
00:13:39,320 --> 00:13:41,600
perlukan banyak sains untuk menyokongnya.

179
00:13:43,160 --> 00:13:45,840
Pentarikhan karbon benih telah dicabar.

180
00:13:46,560 --> 00:13:51,000
Tapi pasukan mengesahkan keputusan mereka,
guna sampel debunga dan sedimen lain

181
00:13:51,080 --> 00:13:53,080
menutup mulut pengkritik mereka.

182
00:13:53,800 --> 00:13:57,960
Masih ada kontroversi
sekitar tarikh 23,000 tahun itu?

183
00:13:58,600 --> 00:14:01,720
Saya rasa sehingga awak ada mesin masa,
pasti ada.

184
00:14:01,800 --> 00:14:05,680
Tapi di sebalik tarikh ini juga,
jika awak lihat,

185
00:14:05,760 --> 00:14:08,960
awak masih nampak tapak kaki mamot,

186
00:14:09,040 --> 00:14:12,280
semeter, semeter setengah
di atas tapak kaki manusia.

187
00:14:12,360 --> 00:14:14,680
Ada lagi tapak kaki mamot di bawah,

188
00:14:14,760 --> 00:14:17,520
jadi fauna besar
dan manusia berada di ufuk ini

189
00:14:17,600 --> 00:14:19,200
selama beribu tahun bersama.

190
00:14:21,200 --> 00:14:23,640
Penemuan White Sands bantu menyelesaikan

191
00:14:23,720 --> 00:14:26,600
salah satu misteri prasejarah
paling membingungkan.

192
00:14:27,440 --> 00:14:30,560
kepupusan mengejut
Mega fauna Zaman Ais Amerika

193
00:14:32,080 --> 00:14:35,280
antara 13,000 hingga 11,000 tahun lalu.

194
00:14:37,360 --> 00:14:42,760
Cadangan arkeologi ialah
manusia memburu semua fauna besar

195
00:14:42,840 --> 00:14:44,040
dan membunuhnya.

196
00:14:44,640 --> 00:14:49,480
Saya tak pasti jika ada kumpulan pemburu
yang sanggup hapuskan bekalan makanannya.

197
00:14:50,000 --> 00:14:54,560
Tanggapan bahawa manusia bertanggungjawab
ke atas kepupusan fauna besar

198
00:14:54,640 --> 00:14:57,320
bagi saya agak pelik.

199
00:14:59,400 --> 00:15:03,800
Jejak di sini membuktikan
yang manusia dan haiwan itu bertindih

200
00:15:03,880 --> 00:15:07,400
sekurang-kurangnya 10,000 tahun
sebelum haiwan itu pupus.

201
00:15:10,240 --> 00:15:12,560
Saya rasa penjelasan yang lebih baik

202
00:15:12,640 --> 00:15:15,040
untuk kepupusan fauna besar Zaman Ais

203
00:15:15,120 --> 00:15:21,160
ialah bencana global yang berlaku
kira-kira 12,800-12,900 tahun lalu,

204
00:15:21,240 --> 00:15:22,520
iaitu Younger Dryas

205
00:15:32,800 --> 00:15:35,160
Tiba-tiba suhu global menjunam,

206
00:15:35,760 --> 00:15:38,200
kenaikan paras laut secara tiba-tiba,

207
00:15:38,280 --> 00:15:43,240
dan dunia dengan pantas menjadi
tempat yang sukar untuk didiami.

208
00:15:44,320 --> 00:15:47,600
Waktu kita gelar hari kiamat purba.

209
00:15:49,000 --> 00:15:51,280
Amerika Utara paling teruk terjejas,

210
00:15:51,360 --> 00:15:54,360
yang boleh menjelaskan
kepupusan fauna besarnya

211
00:15:54,440 --> 00:15:57,760
dan juga jurang yang besar
dalam sejarah manusia di sini.

212
00:16:02,000 --> 00:16:05,840
Kita perlu mengubah
kisah penduduk Amerika sepenuhnya

213
00:16:05,920 --> 00:16:07,280
berdasarkan bukti baru ini.

214
00:16:09,280 --> 00:16:12,040
Ahli arkeologi membuka
mata dan minda mereka

215
00:16:12,120 --> 00:16:14,880
kepada kemungkinan
kehadiran manusia yang lebih tua.

216
00:16:16,120 --> 00:16:19,480
Kami menyentuh hujung permukaan
yang kami bakal kaji.

217
00:16:19,560 --> 00:16:21,400
Di seluruh barat daya,

218
00:16:21,480 --> 00:16:25,080
mereka akan temui tapak
yang setua White Sands juga.

219
00:16:25,160 --> 00:16:27,480
Ibarat awak membuka pintu ke masa lalu,

220
00:16:27,560 --> 00:16:29,480
- yang orang lain tak pernah jejaki?
- Ya.

221
00:16:31,760 --> 00:16:34,720
Perubahan paradigma
tak berlaku serta-merta.

222
00:16:34,800 --> 00:16:38,560
Ia pengumpulan bukti
yang akhirnya menafikan paradigma lama

223
00:16:38,640 --> 00:16:41,600
dan membuka mata kepada kemungkinan baru.

224
00:16:41,680 --> 00:16:43,680
Itu yang kita saksikan di Amerika.

225
00:16:46,720 --> 00:16:50,960
Penemuan di White Sands cuma sebahagian
daripada kisah yang lebih besar,

226
00:16:51,040 --> 00:16:55,320
cerita global yang saya siasat
selama lebih 30 tahun.

227
00:16:55,400 --> 00:17:00,000
Jika kita mahu hilangkan amnesia
yang mengelilingi masa silam kita,

228
00:17:00,080 --> 00:17:03,520
kita perlu lihat lebih dalam
dan jauh ke belakang

229
00:17:03,600 --> 00:17:06,320
berbanding sebelum ini, di Amerika

230
00:17:06,400 --> 00:17:11,000
di mana garis masa prasejarah
semakin surut dengan setiap penemuan baru.

231
00:17:15,600 --> 00:17:16,760
Penemuan baru

232
00:17:18,920 --> 00:17:21,920
yang bukan sekadar diekori
oleh ahli arkeologi.

233
00:17:32,280 --> 00:17:33,720
Jadi, Keanu.

234
00:17:33,800 --> 00:17:36,240
- Graham.
- Mari bercakap tentang masa lalu.

235
00:17:36,320 --> 00:17:40,160
{\an8}- Okey.
- Kenapa masa silam penting bagi awak?

236
00:17:40,920 --> 00:17:42,680
Awak pun tahu, bukan?

237
00:17:43,200 --> 00:17:46,200
Saya ingat semasa kecil,
mempunyai sifat ingin tahu.

238
00:17:46,280 --> 00:17:48,200
Setelah saya dewasa,

239
00:17:48,280 --> 00:17:52,040
saya tertanya akan soalan yang penting,

240
00:17:53,400 --> 00:17:54,600
"Siapa kita?"

241
00:17:54,680 --> 00:17:59,920
Ya. Apa yang mendorong saya dalam misi ini
selama lebih 30 tahun,

242
00:18:00,840 --> 00:18:03,240
ialah cuba kembali kepada sumber.

243
00:18:03,320 --> 00:18:04,480
Sumber apa?

244
00:18:05,080 --> 00:18:06,760
Sumber siapa kita.

245
00:18:07,360 --> 00:18:08,600
Serta garis masa.

246
00:18:08,680 --> 00:18:09,840
Garis masa salah.

247
00:18:09,920 --> 00:18:15,080
Sebab itulah kesan tapak kaki
di White Sands sangat penting bagi saya.

248
00:18:15,680 --> 00:18:18,160
Saya rasa 23,000 tahun cuma permulaan.

249
00:18:18,240 --> 00:18:19,920
Kita akan undur lebih jauh.

250
00:18:20,000 --> 00:18:22,560
Ya. Saya pun rasa begitu.

251
00:18:22,640 --> 00:18:27,680
Kita di pinggir
untuk mencari semula masa silam kita.

252
00:18:28,440 --> 00:18:32,560
Dari satu sudut, Amerika ialah tempatnya
di mana kisah itu didedahkan.

253
00:18:32,640 --> 00:18:34,680
Idea yang menarik.

254
00:18:36,880 --> 00:18:39,240
Saya rasa awak dalam misi, Graham,

255
00:18:39,320 --> 00:18:43,400
untuk mengajar
dan membawa persefahaman, mungkin.

256
00:18:43,480 --> 00:18:47,040
Masalah tentang Amerika adalah

257
00:18:47,120 --> 00:18:51,320
ada banyak kisah silam kita
yang kita dah lupa.

258
00:18:51,400 --> 00:18:56,920
Peranan saya adalah untuk cuba pulihkan

259
00:18:57,440 --> 00:18:59,000
sebahagian memori yang hilang itu.

260
00:18:59,600 --> 00:19:03,160
Apabila saya fikir masa silam sebegitu,
bunyinya mengujakan.

261
00:19:03,240 --> 00:19:07,000
Sudah tentu. Bagi saya,
masa lalu adalah tentang misteri.

262
00:19:07,080 --> 00:19:09,920
Ini bukan tentang apa yang kita tahu.
Tapi apa yang kita tak tahu.

263
00:19:10,000 --> 00:19:12,840
Kawasan besar
yang belum diterokai atau disiasat.

264
00:19:12,920 --> 00:19:15,080
Kemungkinan yang belum diterokai.

265
00:19:15,160 --> 00:19:16,080
Ya.

266
00:19:21,560 --> 00:19:24,720
Kita perlu mula mencari
bukti secara khusus

267
00:19:24,800 --> 00:19:27,640
di tempat di mana
kita mungkin tak pernah lihat.

268
00:19:29,400 --> 00:19:30,640
Semasa Zaman Ais,

269
00:19:30,720 --> 00:19:33,360
bahagian utara Amerika Utara
ialah tanah tandus beku.

270
00:19:33,440 --> 00:19:37,440
Tempat untuk mencari
berada di kawasan tropika.

271
00:19:37,520 --> 00:19:38,560
Berhampiran khatulistiwa.

272
00:19:38,640 --> 00:19:42,200
Tempat yang hangat,
selesa, memupuk, peramah.

273
00:19:43,560 --> 00:19:45,360
Mungkin wilayah yang luas

274
00:19:45,440 --> 00:19:49,160
yang telah lama dipercayai
sebagai tanah tandus arkeologi,

275
00:19:50,760 --> 00:19:55,400
tapi menyimpan rahsia masa silam manusia
yang menakjubkan kini mula terdedah.

276
00:19:57,480 --> 00:19:59,240
Inilah Amazon.

277
00:20:03,440 --> 00:20:07,080
Anda melihat lebih daripada
enam juta kilometer persegi

278
00:20:07,160 --> 00:20:10,040
yang masih di bawah
hutan hujan kanopi tebal.

279
00:20:12,600 --> 00:20:17,520
Kawasan yang luas itu
merupakan misteri besar

280
00:20:17,600 --> 00:20:19,880
di tengah-tengah kisah manusia.

281
00:20:19,960 --> 00:20:22,520
Sedikit demi sedikit, kita mula sedar

282
00:20:22,600 --> 00:20:24,600
betapa besarnya misteri itu.

283
00:20:26,360 --> 00:20:30,080
Selama berdekad,
pandangan dominan ahli arkeologi ialah

284
00:20:30,160 --> 00:20:32,520
satu-satunya penduduk bersejarah Amazon

285
00:20:32,600 --> 00:20:35,720
ialah puak separa nomad yang kecil
pemburu-pemburu,

286
00:20:36,960 --> 00:20:40,240
seperti mereka yang masih hidup
di hutan hujan hari ini.

287
00:20:42,440 --> 00:20:45,640
Saya percaya pandangan dominan itu salah.

288
00:20:53,240 --> 00:20:57,120
Saya menuju ke hujung barat Brazil
dan negeri Acre.

289
00:20:58,120 --> 00:21:00,000
Seperti kebanyakan lembangan Amazon,

290
00:21:00,080 --> 00:21:03,600
ia telah lama diselubungi
oleh hutan hujan yang luas

291
00:21:05,920 --> 00:21:09,000
sehingga kawasan luas dibakar

292
00:21:09,520 --> 00:21:11,920
untuk beri laluan kepada ladang lembu.

293
00:21:15,440 --> 00:21:17,120
Datang ke hutan hujan Amazon

294
00:21:17,200 --> 00:21:21,640
merupakan pengalaman
yang menggembirakan dan menyedihkan.

295
00:21:23,720 --> 00:21:26,720
Keluasan tanah yang diterangkan

296
00:21:26,800 --> 00:21:30,960
ialah bencana moden yang sedang berlaku
tanpa penyelesaian yang mudah.

297
00:21:32,440 --> 00:21:35,240
Namun, tatkala tanah baru diterangkan,

298
00:21:35,320 --> 00:21:37,600
ia membawa kepada sesuatu
yang tak dijangka.

299
00:21:42,840 --> 00:21:45,080
{\an8}Saya nak jumpa Dr. Alceu Ranzi,

300
00:21:46,520 --> 00:21:51,480
ahli paleogeografi yang mulakan kerjayanya
dengan mengkaji haiwan Zaman Ais Amazon.

301
00:21:56,240 --> 00:22:01,280
Dia nak tunjukkan bukti misteri
yang masih belum dirungkaikan.

302
00:22:11,240 --> 00:22:12,560
- Wah!
- Wah!

303
00:22:13,760 --> 00:22:14,720
Roller coaster.

304
00:22:23,040 --> 00:22:24,160
Dari atas sini,

305
00:22:24,240 --> 00:22:27,040
kemusnahan yang berterusan
tak dapat dielakkan.

306
00:22:31,000 --> 00:22:33,400
Awak boleh lihat
banyak tanah telah diterangkan.

307
00:22:33,480 --> 00:22:34,800
- Banyaknya.
- Ya.

308
00:22:36,280 --> 00:22:40,080
Dua puluh tahun dari sekarang,
semua hutan akan lenyap.

309
00:22:40,880 --> 00:22:45,360
Tapi penerangan hutan ini membuka
tingkap kecil pada misteri yang hebat.

310
00:22:46,760 --> 00:22:50,440
Pada tahun 1986,
Dr. Ranzi terbang di kawasan ini

311
00:22:50,520 --> 00:22:53,360
apabila dia nampak
sesuatu yang tak dijangka.

312
00:22:54,600 --> 00:22:58,040
Saya ke Rio Branco dengan jet,
jet komersial.

313
00:22:58,120 --> 00:22:58,960
Ya.

314
00:22:59,040 --> 00:23:00,640
Duduk di tepi tingkap.

315
00:23:01,440 --> 00:23:04,680
Melihat persekitaran begini.

316
00:23:04,760 --> 00:23:07,200
Kemudian saya nampak bulatan besar.

317
00:23:15,080 --> 00:23:16,640
Ya Tuhan. Apa ini?

318
00:23:17,600 --> 00:23:19,960
- Jet itu sangat laju.
- Ya.

319
00:23:20,800 --> 00:23:21,680
Lesap.

320
00:23:24,040 --> 00:23:25,680
Dia belum sedar,

321
00:23:25,760 --> 00:23:29,080
tapi dalam beberapa saat itu,
Dr. Ranzi nampak sesuatu,

322
00:23:29,160 --> 00:23:32,200
jika tanggapan lama kita
tentang Amazon adalah benar,

323
00:23:32,280 --> 00:23:33,800
tak patut wujud.

324
00:23:36,320 --> 00:23:37,520
- Wah.
- Ya.

325
00:23:38,800 --> 00:23:44,040
Bentuk geometri gergasi,
sepanjang 305 meter,

326
00:23:44,960 --> 00:23:48,160
dibentuk oleh parit
dan timbunan tanah yang besar,

327
00:23:49,240 --> 00:23:51,240
kini dikenali sebagai geoglif.

328
00:23:52,880 --> 00:23:54,960
Rekaan yang hebat. Ya Tuhan.

329
00:23:55,040 --> 00:23:57,400
Rekaan yang hebat. Serta sangat besar.

330
00:23:57,480 --> 00:23:58,320
Amat besar.

331
00:23:58,400 --> 00:24:00,600
Amat besar.

332
00:24:00,680 --> 00:24:01,520
Ya.

333
00:24:04,360 --> 00:24:06,720
- Cantik. Sungguh cantik.
- Cantik.

334
00:24:09,320 --> 00:24:13,680
Saya nampak segi empat sama
dikelilingi bentuk bujur.

335
00:24:14,560 --> 00:24:16,000
Lihat. Satu lagi.

336
00:24:16,720 --> 00:24:19,000
Ya. Ia ada di mana-mana.

337
00:24:19,080 --> 00:24:19,920
Di mana-mana.

338
00:24:20,960 --> 00:24:22,000
Satu lagi di sini.

339
00:24:22,880 --> 00:24:23,960
Satu lagi di sini.

340
00:24:24,880 --> 00:24:27,040
Wah. Hebat.

341
00:24:31,440 --> 00:24:35,960
Geometri sempurna yang hanya boleh dilihat
beberapa meter dari udara.

342
00:24:36,880 --> 00:24:40,400
Namun, entah bagaimana,
semua ini dicipta oleh manusia

343
00:24:40,480 --> 00:24:42,880
dengan kaki melekat di atas tanah.

344
00:24:45,600 --> 00:24:49,440
Ia buat saya sangat menghormati mereka.

345
00:24:53,000 --> 00:24:57,240
Bagaimana mereka ada perspektif
untuk melihat rupanya dari udara?

346
00:24:59,440 --> 00:25:00,800
Ia pengalaman yang hebat.

347
00:25:00,880 --> 00:25:05,400
Saya dah banyak melawat kuil, piramid
serta tapak suci di seluruh dunia.

348
00:25:05,480 --> 00:25:08,040
Tinggalan ini terasa istimewa.

349
00:25:08,560 --> 00:25:10,560
Sangat istimewa.

350
00:25:13,680 --> 00:25:16,240
Ia menyentuh hati saya.

351
00:25:16,320 --> 00:25:21,120
Saya sedang melihat sesuatu yang hebat.

352
00:25:27,480 --> 00:25:31,680
Seolah-olah langsir
ditarik balik dari Mona Lisa.

353
00:25:31,760 --> 00:25:35,000
Tiba-tiba, nampak sesuatu
yang saya tak tahu wujud,

354
00:25:35,080 --> 00:25:37,880
dan ia beri kesan emosi terhadap saya.

355
00:25:42,640 --> 00:25:45,640
Seolah-olah orang purba
bercakap terus dengan saya.

356
00:25:45,720 --> 00:25:50,080
"Lihatlah kemampuan kami.
Jangan pandang rendah kepada kami."

357
00:25:50,840 --> 00:25:52,960
"Kami saintis."

358
00:25:57,640 --> 00:26:02,360
Kali pertama awak beritahu ahli arkeologi
tentang fenomena ini, apa mereka kata?

359
00:26:02,440 --> 00:26:05,200
Yang pertama ialah ahli arkeologi.

360
00:26:05,280 --> 00:26:07,680
Saya tunjukkan gambar itu,

361
00:26:07,760 --> 00:26:13,520
dan dia melihat dan berkata,
"Di mana? Di Amazon? Mustahil."

362
00:26:14,320 --> 00:26:17,160
Mustahil? Tengok gambar itu.

363
00:26:17,240 --> 00:26:18,080
Tolonglah.

364
00:26:18,160 --> 00:26:19,880
- Saya tak tahu ini apa.
- Ya.

365
00:26:22,800 --> 00:26:25,160
Buktinya tak boleh dinafikan

366
00:26:25,240 --> 00:26:28,080
dan tersebar di seluruh kawasan
bersaiz Virginia Barat.

367
00:26:32,920 --> 00:26:37,080
Pada mulanya, timbunan ini dianggap
sebagai benteng pertahanan.

368
00:26:39,240 --> 00:26:41,680
Tapi tiada bukti peperangan di sini.

369
00:26:41,760 --> 00:26:45,880
Parit pula terletak di dalam bukit,
jadi ia bukan parit.

370
00:26:48,440 --> 00:26:51,880
Malah, tiada bukti
yang ia digunakan sebagai penempatan.

371
00:26:56,800 --> 00:27:01,320
Mustahil untuk mengelak spekulasi
apabila kita lihat geoglif Amazon. Kenapa?

372
00:27:01,400 --> 00:27:04,680
Sebab tiada dokumen bertulis
daripada pencipta asal

373
00:27:04,760 --> 00:27:06,240
sebab ia dibina.

374
00:27:06,320 --> 00:27:07,360
Tak tahu tujuannya.

375
00:27:09,880 --> 00:27:13,760
Pada pendapat awak,
ada berapa banyak di kawasan ini?

376
00:27:15,360 --> 00:27:16,800
- Ribuan.
- Ribuan.

377
00:27:16,880 --> 00:27:20,160
- Beribu-ribu.
- Okey.

378
00:27:24,720 --> 00:27:26,920
Ia menimbulkan banyak persoalan.

379
00:27:27,000 --> 00:27:29,840
Berapa usia kerja tanah geometri ini?

380
00:27:30,800 --> 00:27:32,200
Adakah ia lebih tua atau muda

381
00:27:32,280 --> 00:27:34,600
daripada hutan hujan Amazon
yang menyembunyikannya?

382
00:27:39,520 --> 00:27:43,720
Berapa jumlah tenaga kerja
untuk menghasilkannya?

383
00:27:46,240 --> 00:27:49,880
Serta kemahiran yang diperlukan
untuk menjayakannya?

384
00:27:52,040 --> 00:27:55,680
Ini bukan kerja baru.
Mereka tahu apa mereka buat.

385
00:27:55,760 --> 00:27:57,760
Mereka buat banyak kali.

386
00:27:58,840 --> 00:28:01,680
Saya nak tahu apa di fikiran mereka

387
00:28:01,760 --> 00:28:03,000
ketika membinanya.

388
00:28:03,080 --> 00:28:04,160
Ya.

389
00:28:04,240 --> 00:28:05,880
Ia usaha dan tenaga yang besar.

390
00:28:12,520 --> 00:28:15,720
Projek pembinaan geoglif
ialah misteri yang menarik,

391
00:28:15,800 --> 00:28:18,280
yang ramai penyelidik
masih cuba selesaikannya.

392
00:28:25,000 --> 00:28:28,880
Kembali di tanah,
kami bertemu Profesor Martti Pärssinen,

393
00:28:28,960 --> 00:28:32,360
ahli arkeologi dan antropologi
dari Universiti Helsinki

394
00:28:34,280 --> 00:28:38,920
yang turut mencari jawapan
bersama Dr. Ranzi selama dua dekad.

395
00:28:41,400 --> 00:28:44,280
Kita sedang melihat
satu fenomena besar di sini,

396
00:28:44,360 --> 00:28:45,960
bukan benda kecil.

397
00:28:46,040 --> 00:28:49,240
Fenomena yang menunjukkan
pengetahuan tentang geometri

398
00:28:49,760 --> 00:28:53,040
dan juga tahap organisasi yang tinggi
pasti terlibat.

399
00:28:53,640 --> 00:28:56,800
Saya rasa begitu
kerana kebanyakannya sangat rumit.

400
00:28:56,880 --> 00:28:57,840
Terlalu rumit.

401
00:28:57,920 --> 00:29:02,080
{\an8}Perlu ada perancangan awal
tentang cara melakukan dan mengaturnya.

402
00:29:07,480 --> 00:29:10,000
Selepas memeriksa ratusan geoglyph,

403
00:29:10,080 --> 00:29:13,640
Profesor Pärssinen
telah mendedahkan bukti penting

404
00:29:14,560 --> 00:29:17,680
yang tunjukkan jenis masyarakat
yang bina struktur ini

405
00:29:20,720 --> 00:29:25,720
jalan bertingkat purba
yang menghubungkan banyak geoglif.

406
00:29:29,160 --> 00:29:31,160
Kawasan ini penuh dengan jalan.

407
00:29:31,240 --> 00:29:35,000
Pemburu dan pengumpul tak bina jalan.

408
00:29:35,080 --> 00:29:36,720
Mereka tak perlukan itu.

409
00:29:36,800 --> 00:29:42,000
Ia perlukan masyarakat
dengan tahap pemikiran yang lebih tinggi.

410
00:29:42,080 --> 00:29:45,360
Juga hubungan antara satu sama lain.

411
00:29:45,440 --> 00:29:48,120
Jadi masyarakat itu sangat kompleks.

412
00:29:48,200 --> 00:29:51,080
Jika saya betul,
ini tak dijangka sebelum ini di Amazon.

413
00:29:51,160 --> 00:29:54,920
Tak, ia satu kejutan untuk kami.

414
00:29:57,280 --> 00:30:00,040
Untuk mengetahui lebih lanjut
tentang siapa pembina itu,

415
00:30:00,120 --> 00:30:04,840
pasukan Profesor Pärssinen
telah mengali kawasan sekitar geoglif

416
00:30:04,920 --> 00:30:07,520
termasuk yang ini,
dikenali sebagai Tequinho.

417
00:30:09,000 --> 00:30:13,400
Dari segi arkeologi,
apa awak jumpa di dalam benteng?

418
00:30:13,480 --> 00:30:17,680
Kami jumpa 40,000 serpihan seramik.

419
00:30:20,760 --> 00:30:23,600
Serpihan ini berusia sekitar 2,000 tahun.

420
00:30:24,200 --> 00:30:28,880
Benteng itu sendiri
bertarikh sekitar 2,500 tahun lalu.

421
00:30:28,960 --> 00:30:32,480
Tapi tembikar itu sangat canggih.

422
00:30:33,480 --> 00:30:36,640
- Kebanyakannya berkualiti tinggi…
- Okey.

423
00:30:36,720 --> 00:30:39,360
…dan seramik polikrom.

424
00:30:39,440 --> 00:30:42,360
Bentuk seramik polikrom itu agak maju.

425
00:30:42,440 --> 00:30:46,760
Ya, biasanya seramik polikrom
dianggap sebahagian daripada tamadun.

426
00:30:49,440 --> 00:30:53,000
Seramik pelbagai warna ternyata selari

427
00:30:54,080 --> 00:30:56,240
dengan satu lagi budaya yang jauh,

428
00:30:56,320 --> 00:30:58,960
terkenal dengan
pengetahuan geometri yang mendalam.

429
00:31:00,400 --> 00:31:01,880
Orang Yunani purba.

430
00:31:03,560 --> 00:31:07,000
Secara amnya,
sejarawan dan ahli arkeologi mengatakan

431
00:31:07,080 --> 00:31:09,840
orang Yunani antara yang pertama
mencipta geometri,

432
00:31:09,920 --> 00:31:12,600
namun, kita perlu pertimbangkan semula
pandangan itu.

433
00:31:12,680 --> 00:31:14,040
Betul cakap awak.

434
00:31:14,120 --> 00:31:17,920
Budaya geoglif wujud pada masa yang sama

435
00:31:18,000 --> 00:31:21,600
apabila budaya Yunani
mempunyai zaman arkeologi

436
00:31:21,680 --> 00:31:24,760
yang dipanggil Zaman Greek Geometri.

437
00:31:24,840 --> 00:31:27,720
{\an8}ORANG YUNANI PURBA
ORANG AMAZON PURBA

438
00:31:27,800 --> 00:31:31,760
{\an8}Hakikat dua budaya yang berada jauh
membuat seni geometri

439
00:31:31,840 --> 00:31:35,080
{\an8}dan hasilkan tembikar yang sofistikated
pada masa yang sama

440
00:31:35,600 --> 00:31:37,520
{\an8}nampak lebih daripada kebetulan.

441
00:31:40,760 --> 00:31:44,000
{\an8}Memang menarik melihat
perkembangan idea selari ini

442
00:31:44,080 --> 00:31:45,520
antara budaya yang tak berkait.

443
00:31:45,600 --> 00:31:46,560
Tepat sekali.

444
00:31:48,000 --> 00:31:51,960
Saya tak cadangkan orang Yunani
dan budaya Amazon berhubungan.

445
00:31:53,880 --> 00:31:56,800
Mungkin kedua-duanya berkongsi legasi ilmu

446
00:31:56,880 --> 00:31:59,760
diwarisi daripada
tamadun yang jauh lebih tua,

447
00:32:00,920 --> 00:32:03,720
yang mengembara di Bumi pada zaman dulu

448
00:32:04,400 --> 00:32:07,240
meninggalkan kesan kebijaksanaannya
ke mana saja ia pergi?

449
00:32:09,080 --> 00:32:12,000
Cara arkeologi menjelaskannya

450
00:32:12,080 --> 00:32:14,600
"Kita semua pernah
minda manusia yang sama,

451
00:32:14,680 --> 00:32:17,880
dan kita semua akan lakukannya
perkara yang sama."

452
00:32:17,960 --> 00:32:23,160
{\an8}Mereka bina pada masa yang sama,
di lokasi geografi yang berasingan

453
00:32:23,240 --> 00:32:25,840
dijelaskan melalui neurologi berkongsi.

454
00:32:25,920 --> 00:32:28,200
Saya tak boleh terima.

455
00:32:29,960 --> 00:32:33,560
Jelas sekali daripada reka bentuknya,
pasti ada latar belakangnya.

456
00:32:33,640 --> 00:32:36,880
Ini bukan sesuatu yang muncul
tiba-tiba pada satu malam.

457
00:32:36,960 --> 00:32:41,040
Sejauh mana awak boleh jejak
prasejarah kawasan ini?

458
00:32:41,120 --> 00:32:44,160
Serta jika ada bukti
yang tempat ini istimewa

459
00:32:44,240 --> 00:32:47,640
sebelum geoglif diletakkan di situ?

460
00:32:47,720 --> 00:32:52,120
Itu soalan yang bagus
kerana kami menggali sehingga satu meter,

461
00:32:52,200 --> 00:32:55,200
dan selepas itu, seramik itu hilang.

462
00:32:55,280 --> 00:32:58,840
Tapi saya sedar arang batu berterusan.

463
00:32:59,640 --> 00:33:02,240
Kami gali dan gali.

464
00:33:02,320 --> 00:33:06,640
Kemudian, kami mula mengambil
sampel radiokarbon,

465
00:33:06,720 --> 00:33:10,840
dan akhirnya kami temui
banyak tapak-tapak ini

466
00:33:10,920 --> 00:33:14,360
telah wujud 10,000 tahun lalu.

467
00:33:15,400 --> 00:33:18,400
Aduhai. Wah. Dari masa silam.

468
00:33:18,480 --> 00:33:20,800
- Masa purba. Tepat sekali.
- Menakjubkan.

469
00:33:22,400 --> 00:33:23,520
2,500 TAHUN LALU

470
00:33:23,600 --> 00:33:28,200
Jadi, 10,000 tahun lalu,
tak lama selepas Zaman Ais berakhir,

471
00:33:28,880 --> 00:33:31,640
nampaknya tapak yang sama ini
mungkin mempunyai

472
00:33:31,720 --> 00:33:34,920
sesuatu yang penting
kepada orang yang melawat mereka.

473
00:33:36,320 --> 00:33:38,240
Itu lebih menarik.

474
00:33:38,320 --> 00:33:42,560
Jadi, apa yang kita lihat sekarang
ialah jelmaan terbaru

475
00:33:42,640 --> 00:33:45,600
kaitan jangka panjang dengan tanah,

476
00:33:45,680 --> 00:33:47,360
projek jangka panjang.

477
00:33:48,880 --> 00:33:53,560
Kita bukti yang sangat teratur,
peradaban Orang Asli yang sofistikated

478
00:33:53,640 --> 00:33:56,960
mengambil semua inisiatif
daripada tamadun yang tinggi.

479
00:33:58,640 --> 00:34:01,160
Kajian ini merupakan penemuan penting

480
00:34:01,240 --> 00:34:03,960
untuk pemahaman sejarah manusia.

481
00:34:06,920 --> 00:34:10,640
Kita perlu pertimbangkan semula
idea kita tentang Amazon purba

482
00:34:10,720 --> 00:34:13,640
dan semua idea kita tentang tamadun purba.

483
00:34:13,720 --> 00:34:17,840
Ini salah satu penemuan paling mengujakan
sejak 100 tahun lalu.

484
00:34:17,920 --> 00:34:19,560
Ia sangat istimewa.

485
00:34:24,560 --> 00:34:26,560
Kerja masih belum tamat.

486
00:34:28,480 --> 00:34:33,000
Kami sedar tentang satu fenomena
yang kita tak tahu wujud 20 tahun lalu.

487
00:34:33,080 --> 00:34:36,760
Soalan seterusnya ada berapa banyak?

488
00:34:36,840 --> 00:34:39,240
Berapa banyak benteng ini
benar-benar wujud?

489
00:34:42,720 --> 00:34:45,440
Setakat ini,
lebih 1,000 geoglif telah ditemui

490
00:34:45,520 --> 00:34:47,320
di kawasan Acre saja.

491
00:34:53,080 --> 00:34:55,560
Lapan batu dari lapangan terbang,

492
00:34:55,640 --> 00:34:58,480
Profesor Parssinen berharap
dapat tambah kiraan

493
00:34:58,560 --> 00:35:00,680
di bahagian hutan yang belum diterokai

494
00:35:00,760 --> 00:35:04,200
berhampiran geoglif
yang bergelar Fazenda Cipoal.

495
00:35:07,160 --> 00:35:11,440
Pemahaman kami terhenti di sempadan hutan.

496
00:35:11,520 --> 00:35:13,720
Sekarang kami nak tahu apa ada di sana.

497
00:35:16,920 --> 00:35:19,200
Untuk mengesan apa di bawah pokok,

498
00:35:19,280 --> 00:35:23,000
pasukan bergantung kepada teknologi
yang dapat melihat menerusinya.

499
00:35:24,320 --> 00:35:25,320
LiDAR.

500
00:35:27,040 --> 00:35:32,080
Dengan menggunakan sistem ini,
kita boleh ketepikan tumbuh-tumbuhan

501
00:35:32,160 --> 00:35:35,280
dan dapatkan keputusan dari bawah.

502
00:35:35,360 --> 00:35:39,280
Dengan cara itu,
kami boleh lihat topografi dengan tepat.

503
00:35:40,960 --> 00:35:43,760
Dengan LiDAR,
kita boleh lihat benda di bawah kanopi

504
00:35:43,840 --> 00:35:45,840
tanpa memusnahkan satu pokok pun.

505
00:35:46,440 --> 00:35:49,960
Anda tak perlu musnahkan hutan hujan
atau musnahkan apa-apa.

506
00:35:51,680 --> 00:35:54,640
Menyertai pemburuan
ialah Fabio De Novaes Filho,

507
00:35:54,720 --> 00:35:58,840
yang akan memantau hutan
dengan sistem LiDAR yang guna dron.

508
00:35:59,560 --> 00:36:02,120
Kita akan terbang pada 80 meter.

509
00:36:02,200 --> 00:36:03,240
{\an8}JURUUKUR

510
00:36:03,320 --> 00:36:08,640
{\an8}Mungkin kita boleh ada kira-kira
100 hingga 200 mata setiap meter persegi.

511
00:36:08,720 --> 00:36:09,960
Bagus.

512
00:36:10,040 --> 00:36:12,600
Topografinya sangat tepat.

513
00:36:27,600 --> 00:36:30,680
Peranti ini menyalakan pancaran laser
di antara daun,

514
00:36:30,760 --> 00:36:32,760
mengesan perubahan ketinggian.

515
00:36:36,320 --> 00:36:39,840
Data itu kemudiannya digunakan
untuk mencipta peta 3D landskap,

516
00:36:39,920 --> 00:36:41,720
mendedahkan sebarang anomali.

517
00:36:43,560 --> 00:36:46,600
Dron ini akan mengubah segalanya
dalam arkeologi,

518
00:36:53,800 --> 00:36:57,160
Sementara pasukan itu cuba melihat
apa yang tersembunyi di bawah kanopi,

519
00:36:57,240 --> 00:36:59,080
saya menyiasat persoalan lain.

520
00:37:01,920 --> 00:37:05,160
Kenapa geoglif dibina?

521
00:37:07,440 --> 00:37:11,760
Ekskavasi arkeologi tak menunjukkan
sebarang petunjuk sebab ia dicipta.

522
00:37:12,760 --> 00:37:16,160
Tapi orang asli di kawasan ini
menyimpan pengetahuan dan memori

523
00:37:16,240 --> 00:37:18,720
yang bantu beri pencerahan
tentang kepentingan dan makna

524
00:37:18,800 --> 00:37:20,800
benteng yang hebat ini.

525
00:37:25,800 --> 00:37:30,520
Saya jumpa geoglif yang dikenali
sebagai Jaco Sá untuk bertemu penjaganya.

526
00:37:34,720 --> 00:37:39,520
{\an8}Antonio Apurina ialah
orang Apurina dan bekerja dalam Funai,

527
00:37:39,600 --> 00:37:42,080
Agensi Kebangsaan Orang Asli Brazil.

528
00:37:43,920 --> 00:37:46,000
Puak Apurina ialah satu kaum

529
00:37:46,080 --> 00:37:53,040
yang asal-usulnya berkait rapat
dengan alam semula jadi, ke bumi.

530
00:37:53,120 --> 00:37:57,960
Apa pendapat Apurina
tentang pembinaan ini?

531
00:37:58,040 --> 00:37:59,520
Apa perasaan awak tentangnya?

532
00:37:59,600 --> 00:38:01,960
Saya berdiri di suatu tempat

533
00:38:04,200 --> 00:38:07,320
yang saya amat hormati.

534
00:38:08,520 --> 00:38:11,680
Bagi kami, ia tempat suci.

535
00:38:11,760 --> 00:38:16,080
Ia bukan dibina
untuk peperangan atau pertahanan.

536
00:38:16,160 --> 00:38:21,200
Ia dibina untuk meluahkan budaya.

537
00:38:24,000 --> 00:38:27,080
Jika bentuk geometri
tiada fungsi praktikal,

538
00:38:27,160 --> 00:38:31,640
usaha yang besar untuk menciptanya
menunjukkan tujuan yang lebih tinggi.

539
00:38:33,320 --> 00:38:37,000
Mungkin ada petunjuk
tradisi kerohanian Apurina.

540
00:38:37,880 --> 00:38:42,080
Jadi, kita nampak bentuk di sini

541
00:38:42,160 --> 00:38:47,960
seolah-olah ia bulatan Apurina

542
00:38:48,040 --> 00:38:49,880
apabila mereka menari

543
00:38:49,960 --> 00:38:53,360
dan memberi penghormatan
kepada ketua yang dah mati,

544
00:38:53,440 --> 00:38:54,520
seorang pawang,

545
00:38:54,600 --> 00:38:57,680
kepada orang penting dari kampung
yang dah mati.

546
00:39:01,600 --> 00:39:06,160
Kami melihat ruang ini sebagai tempat
yang akan mengalu-alukan kami

547
00:39:06,920 --> 00:39:13,040
selepas kami tinggalkan dunia material.

548
00:39:16,040 --> 00:39:19,440
Ini pandangan yang dipegang teguh
oleh budaya Orang Asli

549
00:39:19,520 --> 00:39:21,800
merentasi Amazon hingga ke hari ini,

550
00:39:21,880 --> 00:39:25,160
iaitu selepas mati, roh kita mengembara,

551
00:39:25,240 --> 00:39:28,520
akhirnya ke kehidupan selepas mati.

552
00:39:30,120 --> 00:39:32,440
Idea ini boleh ditemui seluruh dunia,

553
00:39:32,520 --> 00:39:37,920
dan struktur dicipta untuk membantu
perjalanan roh selepas mati.

554
00:39:40,240 --> 00:39:43,280
Kita ambil contoh piramid.

555
00:39:44,080 --> 00:39:47,400
Saya tak tahu satu struktur piramid

556
00:39:47,480 --> 00:39:50,320
di seluruh dunia yang tak ada kaitan

557
00:39:50,400 --> 00:39:54,120
dengan tanggapan kematian
dan perjalanan roh selepas mati.

558
00:39:56,280 --> 00:39:59,880
Ini sangat jelas
dalam piramid Mesir purba,

559
00:39:59,960 --> 00:40:05,200
tapi ia sekadar bukti dalam piramid
di Amerika dan Mexico.

560
00:40:07,560 --> 00:40:10,000
Menarik untuk belajar daripada Antonio

561
00:40:10,080 --> 00:40:13,040
bahawa geoglif Amazon
mungkin mempunyai tujuan yang sama

562
00:40:13,120 --> 00:40:17,480
untuk orang yang menciptanya
ribuan tahun lalu.

563
00:40:24,920 --> 00:40:29,600
Di lapangan terbang, kini masa
untuk mengetahui jika tinjauan LiDAR kami

564
00:40:29,680 --> 00:40:33,840
tekah mengesan lebih banyak tapak suci
di bawah kanopi.

565
00:40:35,360 --> 00:40:37,680
Jadi Fabio,
ceritalah apa awak temui. penemuan awak.

566
00:40:38,400 --> 00:40:40,760
Kami meninjau kawasan ini
menggunakan LiDAR.

567
00:40:41,360 --> 00:40:43,920
Awak nampak pokok?

568
00:40:44,000 --> 00:40:44,840
Ya, tapi.

569
00:40:48,120 --> 00:40:49,160
Sekarang…

570
00:40:50,560 --> 00:40:52,240
Wah. Menakjubkan.

571
00:40:52,320 --> 00:40:53,240
Wah.

572
00:41:21,880 --> 00:41:24,000
{\an8}Terjemahan sari kata oleh J. Bardwin