1 00:00:13,240 --> 00:00:17,320 Henüz beni tanımayanlarınız için ben Graham Hancock. 2 00:00:18,680 --> 00:00:20,920 30 yıldan uzun süredir 3 00:00:21,000 --> 00:00:26,760 tarih öncesi kayıp uygarlıkların izini sürüyorum. 4 00:00:29,000 --> 00:00:32,280 Arkeologlara göre kayıp uygarlık diye bir şey olsaydı 5 00:00:33,720 --> 00:00:36,240 şimdiye kadar çoktan bulurlardı. 6 00:00:38,600 --> 00:00:40,440 Buna kesinlikle katılmıyorum. 7 00:00:42,360 --> 00:00:44,160 Şimdi arayışım devam ediyor. 8 00:00:48,880 --> 00:00:52,880 İnsanlığın kökenini araştıran tarihçilerin gözünden kaçan bir yerde. 9 00:00:55,640 --> 00:01:00,800 Elimizdeki en eski tarihler 13.200 yıl öncesine dayanıyordu. 10 00:01:01,960 --> 00:01:06,000 Dünyanın en etkileyici kadim mucizelerini araştırıyorum. 11 00:01:06,880 --> 00:01:10,160 Nümeroloji var. Matematik var. Astronomi var. 12 00:01:11,120 --> 00:01:14,600 Bu, kayıp bir teknoloji olarak düşünülebilir. 13 00:01:15,200 --> 00:01:16,880 Yeni keşifler yapıyorum. 14 00:01:18,200 --> 00:01:19,200 Vay be! 15 00:01:23,400 --> 00:01:26,480 Bu imkânsız. 16 00:01:27,720 --> 00:01:32,680 Çocukken zaman çizelgesini hep yanlış kabul ederdim. 17 00:01:33,280 --> 00:01:36,400 Tüm bunları radikal yeni bir iddiayla yapıyorum. 18 00:01:38,040 --> 00:01:42,560 Buzul Çağı'ndan kalma kayıp bir uygarlığı bulmanın anahtarı burada, 19 00:01:43,520 --> 00:01:45,360 Amerika'da yatıyor olabilir mi? 20 00:02:03,760 --> 00:02:08,360 {\an8}KADİM UYGARLIKLAR AMERİKA 21 00:02:08,440 --> 00:02:10,600 {\an8}BÖLÜM 1 22 00:02:20,080 --> 00:02:22,360 Köklerimizi aramak, 23 00:02:23,680 --> 00:02:26,400 uygarlığın köklerini aramak 24 00:02:26,480 --> 00:02:30,600 insan olmanın asli unsurudur. 25 00:02:32,640 --> 00:02:34,840 Bence bu insan doğasının bir parçası. 26 00:02:35,880 --> 00:02:38,560 Bir şeyin olmadığına gerçekten emin olursak 27 00:02:39,640 --> 00:02:40,760 onu aramayız. 28 00:02:48,320 --> 00:02:51,160 Bu kökleri arama çabalarım beni buraya getirdi. 29 00:02:52,320 --> 00:02:55,080 Kuzey Amerika'daki en çarpıcı yerlerden birine. 30 00:02:56,960 --> 00:02:58,200 White Sands. 31 00:03:05,360 --> 00:03:09,120 Bu sade güzelliğe sahip, tuhaf topraklar 32 00:03:09,200 --> 00:03:12,040 binlerce yıldır bir gizeme ev sahipliği yapıyor. 33 00:03:14,360 --> 00:03:16,440 Şimdi ortaya çıkan bu gizemle 34 00:03:16,520 --> 00:03:19,680 Amerika'nın tarih öncesi dönemi yeniden yazılacak. 35 00:03:21,680 --> 00:03:25,760 1990'lara kadar Buzul Çağı esnasında 36 00:03:25,840 --> 00:03:30,560 insanların Bering kara köprüsünden geçip Kuzey Asya'dan Alaska'ya göç ettiğini 37 00:03:31,480 --> 00:03:34,200 ve 13.500 yıl önce 38 00:03:35,000 --> 00:03:39,760 buzsuz bir koridordan güneye ilerleyerek Amerika'ya yayıldığını düşünüyorduk. 39 00:03:39,840 --> 00:03:41,960 KUZEY PASİFİK OKYANUSU 40 00:03:42,040 --> 00:03:45,120 Bu senaryoya o kadar uzun süre bağlı kalındı ki 41 00:03:45,720 --> 00:03:50,400 daha önceki insan göçlerini çok az sayıda arkeolog inceledi. 42 00:03:53,960 --> 00:03:56,560 Çok uzun bir süre insan varlığına dair 43 00:03:56,640 --> 00:04:01,440 13.500 yıldan eski kanıt bulunamayacağına inanıldı. 44 00:04:03,160 --> 00:04:07,480 Bu fikrin yanlış, hem de çok yanlış olduğu ortaya çıktı. 45 00:04:10,320 --> 00:04:13,840 White Sands Ulusal Parkı'nın Kaynak Yöneticisi David Bustos 46 00:04:13,920 --> 00:04:16,280 {\an8}vahşi doğa ve vahşi yaşam tutkusunu 47 00:04:16,360 --> 00:04:18,080 {\an8}DAVID BUSTOS KAYNAK YÖNETİCİSİ 48 00:04:18,160 --> 00:04:22,520 başkalarıyla paylaşmak umuduyla 2005 yılında burada çalışmaya başlamış. 49 00:04:24,840 --> 00:04:28,160 Ama çok geçmeden kendini başta delice gelen 50 00:04:29,600 --> 00:04:32,000 başka bir şeyin izini ararken bulmuş. 51 00:04:34,280 --> 00:04:39,400 Koca Ayak'ın izleriyle ilgili hikâyeleri duyduğumda galiba 2006 yılıydı. 52 00:04:40,200 --> 00:04:44,720 Bir avcı vardı, bu harika izleri o buldu. 53 00:04:44,800 --> 00:04:48,400 Dediğine göre 56 santim uzunluğunda ve 20 santim genişliğinde. 54 00:04:48,480 --> 00:04:50,600 - Evet. - "Bu ne? Koca Ayak olmalı." 55 00:04:50,680 --> 00:04:53,360 Birçok kişi üstüne gitti. "Koca Ayak yok." 56 00:04:54,280 --> 00:04:57,720 - "Bunları görmüştüm" diye düşündüm. - Evet. 57 00:04:57,800 --> 00:05:04,360 Dışarı çıktık, ayak izlerini temizledik, inanılmaz pençe izleri vardı. 58 00:05:05,160 --> 00:05:07,400 Belli ki bu Koca Ayak değildi. 59 00:05:09,720 --> 00:05:12,440 Meğer dev bir tembel hayvanın ayak iziymiş. 60 00:05:12,520 --> 00:05:15,160 - Bunlar oydu. - Dev bir tembel hayvan. 61 00:05:16,760 --> 00:05:19,280 İzlerin çok eski olduğunu biliyorlardı. 62 00:05:20,920 --> 00:05:25,640 Dev tembel hayvanların soyu yaklaşık 11.500 yıl önce tükendi. 63 00:05:27,960 --> 00:05:33,040 Sonra David ve meslektaşları yakınlarda daha büyük mamut izleri buldu, 64 00:05:33,120 --> 00:05:34,880 onların da soyu tükenmişti. 65 00:05:37,080 --> 00:05:41,520 Bazı adımların uzunluğu dört metre. Gerçekten inanılmaz. 66 00:05:43,440 --> 00:05:47,400 Biraz daha bakınca dev develer, Amerikan develeri gördük. 67 00:05:47,480 --> 00:05:49,280 Bazen ulu kurtlar görüyoruz. 68 00:05:51,080 --> 00:05:53,200 Tüm bu izlerin kaynağı megafauna. 69 00:05:53,800 --> 00:05:57,880 Son Buzul Çağı'nın sonunda aniden ortadan kaybolan dev memeliler. 70 00:06:00,520 --> 00:06:03,160 Birçoğu yalnızca sıkışmış kumdan ibaret. 71 00:06:03,240 --> 00:06:07,160 Binlerce yıl boyunca tabakaların arasına gömülmüş, korunmuşlar. 72 00:06:09,480 --> 00:06:12,360 Ta ki erozyon onları gün yüzüne çıkartana kadar. 73 00:06:15,160 --> 00:06:20,840 David bu eski mamut izleri arasında başka ilginç ayak izleri de bulmuş. 74 00:06:23,880 --> 00:06:27,240 Meslektaşlarıyla bunlara yakından bakmaya karar vermişler. 75 00:06:29,880 --> 00:06:35,320 Diğer ayak izlerini fırçalayınca çok net ayak izleri gördük. 76 00:06:37,600 --> 00:06:39,640 - İnsan izleri mi? - İnsan izleri. 77 00:06:39,720 --> 00:06:43,360 Megafaunayla aynı dönemden. 78 00:06:43,440 --> 00:06:44,720 Gerçekten harikaydı. 79 00:06:44,800 --> 00:06:46,120 - İnanılmaz. - Evet. 80 00:06:51,400 --> 00:06:53,320 Bu fosilleşmiş insan ayak izleri 81 00:06:53,400 --> 00:06:57,080 mamutların ve dev tembel hayvanların döneminde oluşmuştu. 82 00:06:58,800 --> 00:07:01,920 En az 11.500 yıl önce. 83 00:07:03,840 --> 00:07:05,960 Bunlardan binlerce var. 84 00:07:12,960 --> 00:07:17,040 White Sands'te tanıdık, özel bir şeyler var. 85 00:07:17,120 --> 00:07:18,120 Aletler değil. 86 00:07:18,200 --> 00:07:23,160 Katledilmiş bir av hayvanının kırık uyluk kemiği değil. 87 00:07:23,240 --> 00:07:25,640 İnsan ayak izleri. Biziz. 88 00:07:29,000 --> 00:07:34,040 İnsan varlığını bu ayak izlerinde çok yakından ve doğrudan görebiliyoruz. 89 00:07:38,920 --> 00:07:41,160 Ama bunlar tam olarak ne zaman oluştu? 90 00:07:43,920 --> 00:07:46,400 Bu ayak izleri kaç yıllık? 91 00:07:49,080 --> 00:07:52,160 Tarihlerini direkt ölçebileceğimiz bir teknoloji yok. 92 00:07:53,760 --> 00:07:57,920 Ulusal Parklar İdaresi ve ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu 93 00:07:58,000 --> 00:08:00,080 kanıt bulmak için iş birliği yaptı. 94 00:08:05,160 --> 00:08:06,720 Turnayı gözünden vurdular, 95 00:08:07,320 --> 00:08:10,200 katmanlar boyunca geçmişin derinliklerine giden 96 00:08:10,280 --> 00:08:12,200 hayvan ve insan izleri buldular. 97 00:08:16,320 --> 00:08:19,400 Yanlarında bir su otunun tohumları vardı. 98 00:08:21,120 --> 00:08:23,840 Bunlara radyokarbon tarihleme yapıldı. 99 00:08:27,040 --> 00:08:29,600 Sonuçlar çok şaşırtıcıydı. 100 00:08:33,560 --> 00:08:36,680 Bu izlerin binlerce yıldır burada olduğunu biliyoruz. 101 00:08:36,760 --> 00:08:41,680 En azından 23.000 ila 21.000 yıldan beri. 102 00:08:41,760 --> 00:08:42,600 Vay be! 103 00:08:48,800 --> 00:08:52,600 White Sands'teki izlerin keşfi Amerika'daki insan yerleşiminin 104 00:08:52,680 --> 00:08:57,400 nasıl geliştiğini anlamamız konusunda önemli bir adım. 105 00:08:59,200 --> 00:09:02,720 İnsanların bundan 23.000 öncesinde 106 00:09:02,800 --> 00:09:06,560 Buzul Çağı yaşanırken New Mexico'da bulunduğunu gösteren 107 00:09:06,640 --> 00:09:09,880 kesinlikle tartışma götürmez kanıtlar. 108 00:09:11,240 --> 00:09:15,120 Bunlar insanların o buzsuz koridoru kullanarak 109 00:09:15,200 --> 00:09:17,640 Amerika'nın güneyine yayılmalarından 110 00:09:18,320 --> 00:09:20,920 uzun süre önce orada olduklarının bir kanıtı. 111 00:09:24,440 --> 00:09:28,400 Bu, Amerika'nın ve dünyanın tarihini değiştiriyor. 112 00:09:32,800 --> 00:09:35,320 Onlar da bizim gibi birer insan 113 00:09:35,400 --> 00:09:39,080 ama zaman perdesinin arkasında kalmışlar. 114 00:09:39,160 --> 00:09:43,240 Bizim görevimiz o perdeyi kaldırmak, 115 00:09:43,320 --> 00:09:49,000 atalarımızla ve uzak geçmişimizle bu bağlantıyı yeniden kurmak. 116 00:09:54,680 --> 00:09:57,400 Ayak izlerinin bölgedeki yerli topluluklar için 117 00:09:57,480 --> 00:10:00,120 özel bir anlamı ve önemi var. 118 00:10:03,120 --> 00:10:05,800 {\an8}Bu çığır açan keşifte ekip 119 00:10:05,880 --> 00:10:08,800 {\an8}Acoma Köyü'nden Kim Pasqual-Charlie'ye de danıştı. 120 00:10:12,520 --> 00:10:16,160 Bana Acoma'nın bu topraklarla olan ilişkisinden bahset. 121 00:10:16,240 --> 00:10:19,560 Halkın ne zamandır burada? 122 00:10:19,640 --> 00:10:22,720 Halkınla ilgili efsaneler veya gelenekler var mı? 123 00:10:22,800 --> 00:10:27,520 Evet, hikâyemiz buranın kuzeyinde bir yerde başlıyor. 124 00:10:27,600 --> 00:10:32,200 Nesilden nesle aktarılan göç hikâyemizden öğrendiğimiz kadarıyla 125 00:10:32,280 --> 00:10:34,600 gelip buralara yerleştik. 126 00:10:34,680 --> 00:10:37,200 Halkım burada kaldı. 127 00:10:37,280 --> 00:10:39,920 Uzun süredir güneybatıdayız. 128 00:10:40,000 --> 00:10:41,000 Evet. 129 00:10:41,720 --> 00:10:46,440 Kim ve halkına göre bu izler arkeolojik kayıtlardan fazlası. 130 00:10:48,040 --> 00:10:50,800 Bu ayak izlerini atalarınız bıraktı. 131 00:10:50,880 --> 00:10:53,840 Galiba bunların bulunmasında senin de katkın olmuş. 132 00:10:53,920 --> 00:10:55,520 Tarif etmekte zorlanıyorum. 133 00:10:58,560 --> 00:11:02,920 Atalarımızın bir zamanlar yürüdüğü yerleri görmeye geldik. 134 00:11:09,080 --> 00:11:13,680 Çocukların küçük ayak izlerine ellerimizi koymaya geldik. 135 00:11:17,000 --> 00:11:20,360 Anlıyor musun? Bu çok duygusal bir şey. 136 00:11:20,440 --> 00:11:21,760 - Yani bu… - Evet. 137 00:11:22,360 --> 00:11:24,200 Üzgünüm Graham ama bu… 138 00:11:25,160 --> 00:11:26,960 İnsan bazen ağlamak istiyor. 139 00:11:27,040 --> 00:11:28,360 - Kesinlikle. - Öyle. 140 00:11:29,760 --> 00:11:32,080 Ama ayak izleri ortaya çıktıktan sonra 141 00:11:32,160 --> 00:11:36,640 ortaya çıkmalarını sağlayan erozyon onları yavaş yavaş silmeye başlayacak. 142 00:11:38,920 --> 00:11:43,920 Halkınızın kadim varlığına tanıklık eden bu ayak izleri çok hassas, 143 00:11:44,000 --> 00:11:45,440 kolayca yok olabilirler. 144 00:11:46,040 --> 00:11:48,880 Belki de bundan 50 yıl sonra 145 00:11:48,960 --> 00:11:52,200 sonraki nesil bu ayak izlerini göremeyecek. 146 00:11:52,280 --> 00:11:55,000 - Evet. - Ama hikâyeler anlatılmaya devam edecek. 147 00:11:55,080 --> 00:11:56,720 Hikâyemiz devam edecek. 148 00:12:03,600 --> 00:12:06,040 Ama çorak arazi merak uyandırıyor. 149 00:12:06,640 --> 00:12:10,000 Tüm bu insanlar ve hayvanlar buraya neden geldiler? 150 00:12:13,520 --> 00:12:17,000 Unutmayın, Buzul Çağı'nda Kuzey Amerika farklıydı. 151 00:12:17,640 --> 00:12:20,880 Kıtanın kuzey yarısı buzla kaplıydı. 152 00:12:22,840 --> 00:12:26,080 New Mexico'nun bu kısmı ise çok farklıydı. 153 00:12:26,880 --> 00:12:31,360 Çalıların, rüzgârla şekillenmiş kumulların hâkim olduğu bu uçsuz bucaksız çöl 154 00:12:31,440 --> 00:12:35,360 ilk bakışta oldukça amansız ve başka dünyaya ait gibi görünüyor. 155 00:12:37,200 --> 00:12:42,920 Ama Buzul Çağı'nda buradaki koşullar bir hayli farklıydı. 156 00:12:48,320 --> 00:12:53,400 Tularosa Havzası'nda Otero Gölü adında bitki örtüsüyle çevrili 157 00:12:55,000 --> 00:12:57,120 bir tatlı su kaynağı vardı. 158 00:12:58,440 --> 00:13:02,640 Kadim mamutlar, tembel hayvanlar ve develer bu su kaynağına gelip 159 00:13:02,720 --> 00:13:05,000 çimlerde ve ağaçlarda ziyafet çekerdi. 160 00:13:07,320 --> 00:13:10,000 Öğrendiğimiz kadarıyla insanlar da takip etti. 161 00:13:15,360 --> 00:13:19,560 Ayak izlerinin yaşını belirlemek karmaşık bir bilimsel problemdi. 162 00:13:20,680 --> 00:13:25,120 David ve uzman bir ekip 10 yıldan uzun bir süre bu konuda çalıştı. 163 00:13:26,920 --> 00:13:31,520 Ama 2021'de bulgularını Science dergisinde yayınladıkları zaman 164 00:13:32,160 --> 00:13:34,160 sadece olumlu tepkiler almadılar. 165 00:13:36,760 --> 00:13:41,600 Bence bu kadar eşsiz ve sıra dışı bir şeyi bilimle desteklemek büyük bir uğraş. 166 00:13:43,160 --> 00:13:45,960 Tohumların radyokarbon tarihlemesi çok zorluydu. 167 00:13:46,560 --> 00:13:51,000 Ama ekip polen ve tortu örnekleri kullanarak sonuçları teyit etti 168 00:13:51,080 --> 00:13:53,080 ve eleştirileri susturdu. 169 00:13:53,800 --> 00:13:58,080 23.000 yıllık olduğu konusunda hâlâ bir tartışma var mı? 170 00:13:58,600 --> 00:14:01,720 Zaman makinesi bulunana kadar tartışmalar sürecektir. 171 00:14:01,800 --> 00:14:04,880 Ama tarihler bir yana, 172 00:14:04,960 --> 00:14:08,960 baktığınız zaman insan ayak izlerinin bir ila bir buçuk metre üstünde 173 00:14:09,040 --> 00:14:12,280 devasa mamut ayak izleri görünüyor. 174 00:14:12,360 --> 00:14:14,680 Aşağısında daha fazla mamut izi var. 175 00:14:14,760 --> 00:14:19,200 Megafauna ve insanlar binlerce yıldır burada birlikteydi. 176 00:14:21,200 --> 00:14:26,000 Bu keşif bir tarih öncesi gizemini çözmeye yardımcı oldu. 177 00:14:27,440 --> 00:14:30,560 Bundan 13.000 ila 11.000 yıl önce 178 00:14:32,080 --> 00:14:35,400 Amerika'nın Buzul Çağı megafaunasının neden yok olduğunu. 179 00:14:37,360 --> 00:14:42,760 Arkeolojiye göre insanlar tüm megafaunayı avlamış, 180 00:14:42,840 --> 00:14:44,040 onları katletmişti. 181 00:14:44,640 --> 00:14:49,480 Yiyecek kaynağını isteyerek yok eden avcı toplayıcı bir grup bilmiyorum. 182 00:14:50,000 --> 00:14:54,560 Megafaunanın yok olmasından insanların sorumlu olduğu fikri 183 00:14:54,640 --> 00:14:57,320 bu yüzden bana hep tuhaf gelmiştir. 184 00:14:59,400 --> 00:15:03,800 Buradaki izlerin de gösterdiği üzere bu hayvanlar yok olmadan önce 185 00:15:03,880 --> 00:15:07,000 en az 10.000 yıl boyunca insanlarla birlikteydiler. 186 00:15:10,240 --> 00:15:12,560 Bence Erken Dryas Devri olarak bilinen 187 00:15:12,640 --> 00:15:16,840 ve 12.800 ila 12.900 yıl önce meydana gelen küresel felaket 188 00:15:16,920 --> 00:15:20,000 Buzul Çağı megafaunasının neden yok olduğuna dair 189 00:15:20,080 --> 00:15:22,520 daha iyi bir açıklama sunuyor. 190 00:15:32,720 --> 00:15:35,160 Küresel sıcaklıklarda ani bir düşüş oldu. 191 00:15:35,760 --> 00:15:38,200 Deniz seviyesi aniden yükseldi 192 00:15:38,280 --> 00:15:43,240 ve dünya çok hızlı bir şekilde yaşaması çok zor bir yer hâline geldi. 193 00:15:44,320 --> 00:15:47,600 Bu bizim "Kadim Kıyamet" dediğimiz bir dönem. 194 00:15:49,000 --> 00:15:51,280 En büyük darbeyi Kuzey Amerika aldı. 195 00:15:51,360 --> 00:15:54,360 Bu da hem megafaunanın yok oluşunu 196 00:15:54,440 --> 00:15:57,160 hem de insanlık tarihindeki boşluğu açıklıyor. 197 00:16:02,000 --> 00:16:05,760 Bu yeni kanıtın ışığında Amerika'daki insan yerleşimi tarihini 198 00:16:05,840 --> 00:16:07,280 değiştirmemiz gerekecek. 199 00:16:09,280 --> 00:16:14,880 Daha eski bir insan varlığı olasılığına arkeologlar artık daha sıcak bakıyorlar. 200 00:16:16,120 --> 00:16:19,560 Bunlar öğrenmemiz gereken şeylerin çok küçük bir kısmı. 201 00:16:19,640 --> 00:16:21,400 Araştırdıkça güneybatıda da 202 00:16:21,480 --> 00:16:25,080 White Sands'teki kadar eski arkeolojik alanlar bulunacaktır. 203 00:16:25,160 --> 00:16:28,960 Daha önce kimsenin adımını atmadığı geçmişe giden bir kapı açtın. 204 00:16:29,040 --> 00:16:30,080 Evet. 205 00:16:31,760 --> 00:16:34,720 Paradigma değişiklikleri bir anda olmaz. 206 00:16:34,800 --> 00:16:38,560 Kanıtlar birikerek eski paradigmayı tartışmaya açar 207 00:16:38,640 --> 00:16:41,600 ve gözlerin yeni olasılıklara açılmasını sağlar. 208 00:16:41,680 --> 00:16:43,680 Amerika'da tanık olduğumuz şey bu. 209 00:16:46,640 --> 00:16:50,960 Burada, White Sands'te keşfedilenler çok daha büyük bir hikâyenin parçası, 210 00:16:51,040 --> 00:16:55,320 30 yıldan fazla bir süredir araştırdığım küresel bir hikâyenin. 211 00:16:55,400 --> 00:17:00,000 Uzak geçmişimizi çevreleyen hafıza kaybı sisini dağıtmak istiyorsak 212 00:17:00,080 --> 00:17:06,240 Amerika'da daha önce hiç bakılmadığı kadar derine ve geriye bakmalıyız. 213 00:17:06,320 --> 00:17:11,000 Burada tarih öncesinin zaman çizelgesi her yeni keşifle gerilemeye devam ediyor. 214 00:17:15,600 --> 00:17:17,000 Yeni keşifler 215 00:17:18,880 --> 00:17:21,920 sadece arkeologlar tarafından takip edilmiyor. 216 00:17:32,280 --> 00:17:33,720 Peki Keanu. 217 00:17:33,800 --> 00:17:34,960 Graham. 218 00:17:35,040 --> 00:17:36,240 Geçmişi konuşalım. 219 00:17:36,320 --> 00:17:40,160 {\an8}- Tamam. - Geçmiş senin için neden önemli? 220 00:17:40,920 --> 00:17:42,720 Bilirsin. 221 00:17:43,240 --> 00:17:46,200 Küçükken çok meraklı bir çocuktum. 222 00:17:46,280 --> 00:17:52,040 Büyüdükçe de çok temel bir soru sormaya başladım. 223 00:17:53,400 --> 00:17:54,600 "Biz kimiz?" 224 00:17:54,680 --> 00:17:59,920 Evet, beni 30 yıldan fazla süredir bu arayışa yönelten şey de 225 00:18:00,840 --> 00:18:03,240 bir tür kökene geri dönmeye çalışmak. 226 00:18:03,320 --> 00:18:04,560 Neyin kökenine? 227 00:18:05,080 --> 00:18:06,760 Kim olduğumuzun kökenine. 228 00:18:06,840 --> 00:18:08,400 Ve zaman çizelgesi. 229 00:18:08,480 --> 00:18:09,840 Zaman çizelgesi yanlış. 230 00:18:09,920 --> 00:18:15,080 Bu yüzden White Sands'deki ayak izleri benim için çok önemliydi. 231 00:18:15,680 --> 00:18:18,160 Hislerime göre 23.000 yıl sadece başlangıç. 232 00:18:18,240 --> 00:18:19,920 Çok daha geriye gideceğiz. 233 00:18:20,000 --> 00:18:22,560 Evet, ben de öyle hissediyorum. 234 00:18:22,640 --> 00:18:27,680 Kayıp geçmişimizi yeniden keşfetmenin eşiğindeyiz. 235 00:18:28,440 --> 00:18:32,560 Amerika bir bakıma bu hikâyenin ortaya çıktığı yer. 236 00:18:32,640 --> 00:18:34,680 Bu heyecan verici bir fikir. 237 00:18:36,880 --> 00:18:40,960 Bence bunu öğretmek ve belki de bir anlayış kazandırmak üzere 238 00:18:42,000 --> 00:18:43,400 bir arayıştasın Graham. 239 00:18:43,480 --> 00:18:47,040 Amerika'yla ilgili sorun şu ki 240 00:18:47,120 --> 00:18:51,320 geçmişimizle ilgili unuttuğumuz çok fazla şey var. 241 00:18:51,400 --> 00:18:57,240 Benim buradaki rolüm ise bu unutulan tarihin bir kısmının 242 00:18:57,320 --> 00:18:59,000 hatırlanması için çabalamak. 243 00:18:59,080 --> 00:19:03,160 Geçmişi bu şekilde düşünmek çok heyecan verici geliyor. 244 00:19:03,240 --> 00:19:07,000 Kesinlikle öyle. Benim için geçmiş çok gizemli bir şey. 245 00:19:07,080 --> 00:19:09,920 Ne bildiğimizle değil, bilmediklerimizle ilgili. 246 00:19:10,000 --> 00:19:12,800 Keşfedilmemiş, araştırılmamış büyük alanlar var. 247 00:19:12,880 --> 00:19:15,000 Henüz keşfedilmemiş olasılıklar var. 248 00:19:15,080 --> 00:19:16,080 Evet. 249 00:19:21,560 --> 00:19:27,640 Daha önce hiç bakmadığımız yerlerde kanıt aramaya başlamamız gerek. 250 00:19:29,400 --> 00:19:33,360 Buzul Çağı'nda Kuzey Amerika'nın kuzeyi donmuş, boş bir araziydi. 251 00:19:33,440 --> 00:19:38,560 Tropik bölgelerin yakınlarına, ekvatorun yakınlarına bakmamız gerek. 252 00:19:38,640 --> 00:19:42,200 Sıcak, rahat, besleyici, yaşama elverişli yerlere. 253 00:19:43,560 --> 00:19:45,360 Belki de uzun bir süre 254 00:19:45,440 --> 00:19:49,160 arkeolojik açıdan çorak kabul edilen büyük alanlara. 255 00:19:50,760 --> 00:19:55,400 Ama insan geçmişinin şaşırtıcı sırları artık gün yüzüne çıkmaya başlıyor. 256 00:19:57,480 --> 00:19:59,240 Burası Amazon. 257 00:20:03,440 --> 00:20:07,080 Hâlâ yoğun bir yağmur ormanı tabakasının altında yer alan 258 00:20:07,160 --> 00:20:10,040 altı milyon kilometrekarelik bir arazi. 259 00:20:12,600 --> 00:20:17,520 İnsan tarihinin kalbinde yer alan bu uçsuz bucaksız arazi 260 00:20:17,600 --> 00:20:19,880 büyük bir gizem teşkil ediyor. 261 00:20:19,960 --> 00:20:22,520 Yavaş yavaş gizemin ne kadar büyük olduğunu 262 00:20:22,600 --> 00:20:24,600 fark etmeye başlıyoruz. 263 00:20:26,360 --> 00:20:30,080 Onlarca yıldır arkeologların baskın görüşü 264 00:20:30,160 --> 00:20:32,520 Amazon'un tarihteki tek sakinlerinin 265 00:20:32,600 --> 00:20:35,720 avcı toplayıcı, küçük yarı göçebe kabileler olduğuydu. 266 00:20:36,960 --> 00:20:40,240 Bu kabileler bugün hâlâ yağmur ormanlarında yaşıyorlar. 267 00:20:42,440 --> 00:20:45,640 Ama ben baskın görüşün yanlış olduğuna inanıyorum. 268 00:20:53,240 --> 00:20:57,120 Brezilya'nın en batısına, Acre Eyaleti'ne gidiyorum. 269 00:20:58,120 --> 00:21:00,000 Amazon havzasının çoğu gibi 270 00:21:00,080 --> 00:21:03,520 burası da uzun zaman boyunca yağmur ormanlarıyla örtülüydü. 271 00:21:05,920 --> 00:21:11,480 Ta ki sığır çiftliklerine yer açmak adına büyük alanlar yakılmaya başlanana dek. 272 00:21:15,480 --> 00:21:17,960 Amazon yağmur ormanlarına gelmek 273 00:21:18,040 --> 00:21:21,640 hem neşe verici hem de iç karartıcı bir deneyim. 274 00:21:23,720 --> 00:21:26,720 Ağaçlardan arındırılmış arazi konusu 275 00:21:26,800 --> 00:21:30,960 kolay çözümü olmayan bir modern zaman felaketidir. 276 00:21:32,440 --> 00:21:37,600 Ama yeni alanların temizlenmesi kimsenin beklemediği bir şeye de yol açtı. 277 00:21:42,840 --> 00:21:45,080 {\an8}Dr. Alceu Ranzi'yle buluşmaya geldim. 278 00:21:46,520 --> 00:21:51,440 Mesleğe Amazon'un Buzul Çağı hayvanlarını inceleyerek başlayan bir paleocoğrafyacı. 279 00:21:56,240 --> 00:22:01,400 Bana bugün hâlâ çözülememiş bir gizemin kanıtını göstermek istiyor. 280 00:22:11,200 --> 00:22:12,640 - Vay canına! - Vay canına! 281 00:22:13,720 --> 00:22:14,720 Hız treni gibi. 282 00:22:23,040 --> 00:22:26,920 Buradan bakınca devam eden yıkım daha net görülüyor. 283 00:22:31,000 --> 00:22:33,400 Ne kadar yerin temizlendiği görülüyor. 284 00:22:33,480 --> 00:22:34,800 - Çok fazla. - Evet. 285 00:22:36,280 --> 00:22:40,080 Bundan 20 yıl sonra tüm orman yok olacak. 286 00:22:40,880 --> 00:22:45,360 Ama bu temizlik büyük bir gizeme küçük bir pencere açtı. 287 00:22:46,760 --> 00:22:50,440 1986'da Doktor Ranzi bu bölgenin üzerinde uçarken 288 00:22:50,520 --> 00:22:53,360 gözüne beklenmedik bir şey takıldı. 289 00:22:54,600 --> 00:22:58,040 Tarifeli bir uçakla Rio Branco'ya gidiyordum. 290 00:22:58,120 --> 00:22:58,960 Evet. 291 00:22:59,040 --> 00:23:00,840 Pencere kenarında oturuyordum. 292 00:23:01,440 --> 00:23:04,680 Böyle bir yere bakıyordum. 293 00:23:04,760 --> 00:23:06,760 Sonra büyük bir çember gördüm. 294 00:23:15,080 --> 00:23:16,640 Tanrım. Bu ne? 295 00:23:17,600 --> 00:23:19,960 - Uçak çok hızlıydı, gitti. - Evet. 296 00:23:20,680 --> 00:23:21,680 Yok oldu. 297 00:23:24,040 --> 00:23:25,680 Henüz fark etmemişti 298 00:23:25,760 --> 00:23:29,080 ama Doktor Ranzi'nin o birkaç saniyede fark ettiği şey 299 00:23:29,160 --> 00:23:33,880 Amazon'la ilgili fikirlerimiz doğru ise orada olmamalıydı. 300 00:23:36,320 --> 00:23:37,520 - Vay canına. - Evet. 301 00:23:38,800 --> 00:23:44,040 Bu, hendeklerin ve devasa toprak yığınlarının oluşturduğu 302 00:23:44,960 --> 00:23:48,160 300 metre çapındaki dev geometrik şekiller 303 00:23:49,240 --> 00:23:51,240 jeoglif olarak biliniyor. 304 00:23:52,880 --> 00:23:54,960 Harika bir tasarım. Tanrım. 305 00:23:55,040 --> 00:23:57,320 Harika bir tasarım. Çok da büyük. 306 00:23:57,400 --> 00:23:58,400 Devasa. 307 00:23:58,480 --> 00:24:00,600 Hem de nasıl! 308 00:24:00,680 --> 00:24:01,680 Evet. 309 00:24:04,360 --> 00:24:06,720 - Güzel. Güzel bir şey. - Güzel. 310 00:24:09,320 --> 00:24:13,680 Ovalle çevrili bir kare görüyorum. 311 00:24:14,560 --> 00:24:16,000 Bak. Bir tane daha. 312 00:24:16,720 --> 00:24:18,840 Evet. Her yerdeler. 313 00:24:18,920 --> 00:24:19,920 Her yerde. 314 00:24:20,960 --> 00:24:22,000 Bir tane daha. 315 00:24:22,880 --> 00:24:23,960 Bir tane daha. 316 00:24:24,880 --> 00:24:27,040 Vay canına. İnanılmaz. 317 00:24:31,440 --> 00:24:35,960 Bu mükemmel geometri sadece havadan görülebiliyor. 318 00:24:36,880 --> 00:24:42,880 Ama her nasıl oluyorsa bunların hepsi yerde gezen insanlar tarafından yaratıldı. 319 00:24:45,600 --> 00:24:49,440 Bana göre bu büyük bir saygıyı hak ediyor. 320 00:24:53,000 --> 00:24:57,240 Yukarıdan nasıl görüneceğini nasıl algılayabilmişler? 321 00:24:59,440 --> 00:25:00,800 Güçlü bir deneyim. 322 00:25:00,880 --> 00:25:05,400 Şimdiye kadar birçok tapınak, piramit ve kutsal yer ziyaret ettim 323 00:25:05,480 --> 00:25:08,040 ve burasının çok özel bir hissi var. 324 00:25:08,560 --> 00:25:10,560 Çok özel. 325 00:25:13,680 --> 00:25:16,240 Kalbime dokunuyor. 326 00:25:16,320 --> 00:25:21,120 Görkemli bir şeye bakıyorum. 327 00:25:27,480 --> 00:25:31,680 Sanki Mona Lisa'nın üzerinden örtü çekiliyormuş gibi. 328 00:25:31,760 --> 00:25:35,000 Aniden orada olduğunu bilmediğim bir şey görüyorum 329 00:25:35,080 --> 00:25:37,880 ve üzerimde muazzam bir duygusal etki yaratıyor. 330 00:25:42,640 --> 00:25:45,640 Sanki kadim halk doğrudan benimle konuşuyordu. 331 00:25:45,720 --> 00:25:50,320 "Neler yapabildiğimize bak. Bizi hafife alma. 332 00:25:50,840 --> 00:25:52,960 Biz bilim insanıydık." 333 00:25:57,640 --> 00:26:02,360 Arkeologlara bu olayı ilk söylediğinde ne dediler? 334 00:26:02,440 --> 00:26:05,200 İlki ünlü bir arkeologdu. 335 00:26:05,280 --> 00:26:07,680 Ona fotoğrafı gösterdim. 336 00:26:07,760 --> 00:26:13,520 Baktı ve şöyle dedi: "Nerede? Amazon'da mı? İmkânsız." 337 00:26:14,320 --> 00:26:17,160 "İmkânsız mı? Fotoğrafa bak. 338 00:26:17,240 --> 00:26:19,880 - Yardım et. Ne olduğunu bilmiyorum." - Evet. 339 00:26:22,800 --> 00:26:25,160 Bu inkâr edilemez bir kanıt 340 00:26:25,240 --> 00:26:28,080 ve Batı Virginia büyüklüğünde bir alana yayılmış. 341 00:26:32,920 --> 00:26:37,080 İlk başta bu setlerin savunma surları olabileceği düşünüldü. 342 00:26:39,240 --> 00:26:41,680 Ama burada savaş olduğuna dair kanıt yok. 343 00:26:41,760 --> 00:26:45,880 Ayrıca bu setlerin arasında kanallar var, demek ki hendek de olamazlar. 344 00:26:48,440 --> 00:26:51,880 Yerleşim yeri olduklarına dair de bir kanıt yok. 345 00:26:56,800 --> 00:27:01,200 Amazon jeoglifleri konusunda spekülasyon olmaması imkânsız. 346 00:27:01,280 --> 00:27:03,240 Çünkü yapan kişilerin bıraktığı, 347 00:27:03,320 --> 00:27:06,080 niye yaptıklarını anlatan yazılı bir belge yok. 348 00:27:06,160 --> 00:27:07,360 Nedenini bilmiyoruz. 349 00:27:09,880 --> 00:27:13,760 Sence bütün bölgede kaç tane var? 350 00:27:15,360 --> 00:27:16,800 - Binlerce. - Binlerce. 351 00:27:16,880 --> 00:27:20,160 - Binlerce. - Tamam. 352 00:27:24,720 --> 00:27:26,920 Pek çok soruyu gündeme getiriyor. 353 00:27:27,000 --> 00:27:29,800 Bu geometrik şekiller kaç yaşında? 354 00:27:30,800 --> 00:27:34,600 Onları uzun süre saklayan Amazon'dan yaşlı mı yoksa genç mi? 355 00:27:39,520 --> 00:27:43,720 Bunları yapmak için kaç kişi gerekti? 356 00:27:46,240 --> 00:27:49,720 Bu işi organize etmek için ne gibi beceriler gerekiyordu? 357 00:27:52,040 --> 00:27:53,160 Bu yeni değil. 358 00:27:53,240 --> 00:27:55,680 Bu insanlar ne yaptıklarını biliyorlardı. 359 00:27:55,760 --> 00:27:57,600 Daha önce defalarca yaptılar. 360 00:27:58,840 --> 00:28:03,000 Bunları yaparken kafalarında ne olduğunu bilmek isterdim. 361 00:28:03,080 --> 00:28:04,160 Evet. 362 00:28:04,240 --> 00:28:05,880 Büyük bir çaba ve enerji. 363 00:28:12,520 --> 00:28:18,280 Jeoglif projesi çok sayıda araştırmacının çözmeye çalıştığı büyük bir gizem. 364 00:28:25,000 --> 00:28:28,880 Yere inince Helsinki Üniversitesi'nden arkeolog ve antropolog 365 00:28:28,960 --> 00:28:32,360 Profesör Martti Pärssinen ile buluşacağız. 366 00:28:34,280 --> 00:28:38,920 Doktor Ranzi'yle birlikte 20 yıldır bir cevap arıyorlar. 367 00:28:41,400 --> 00:28:45,960 Belli ki burada devasa bir olayla karşı karşıyayız, küçük bir şey değil. 368 00:28:46,040 --> 00:28:48,640 Burada hem bir geometri bilgisi 369 00:28:49,720 --> 00:28:53,040 hem de geniş çaplı bir organizasyon söz konusu. 370 00:28:53,640 --> 00:28:56,760 Bence de öyle çünkü bunların çoğu çok karmaşık. 371 00:28:56,840 --> 00:28:57,840 Çok karmaşık. 372 00:28:57,920 --> 00:29:02,080 {\an8}Nasıl yapılacağını, organize edileceğini önceden planlamak gerek. 373 00:29:06,960 --> 00:29:10,520 Profesör Pärssinen yüzlerce jeoglifi inceledikten sonra 374 00:29:10,600 --> 00:29:13,560 bu yapıları inşa eden toplumla ilgili bir kanıtı 375 00:29:14,560 --> 00:29:17,680 gün yüzüne çıkardı. 376 00:29:20,720 --> 00:29:25,720 Jeoglifleri birbirine bağlayan eski yükseltilmiş yollar vardı. 377 00:29:29,160 --> 00:29:31,160 Bu alan yollarla dolu. 378 00:29:31,240 --> 00:29:35,000 Avcı toplayıcılar yol yapmaz. 379 00:29:35,080 --> 00:29:36,720 Buna ihtiyaçları yoktur. 380 00:29:36,800 --> 00:29:42,000 Bu daha ileri bir toplumun ihtiyaç duyacağı bir şey. 381 00:29:42,080 --> 00:29:45,360 Aralarında bir ilişki de olması gerek. 382 00:29:45,440 --> 00:29:48,120 Yani bu gerçekten karmaşık bir toplum. 383 00:29:48,200 --> 00:29:51,080 Amazon'da görmeyi beklediğiniz bir şey değil. 384 00:29:51,160 --> 00:29:54,920 Hayır, bizim için sürpriz oldu. 385 00:29:57,240 --> 00:30:00,040 İnşa edenler hakkında daha çok şey öğrenmek için 386 00:30:00,120 --> 00:30:04,840 Profesör Pärssinen'in ekibi jeoglif etrafındaki alanları kazıyor. 387 00:30:04,920 --> 00:30:07,160 Buna Tequinho denen yer de dâhil. 388 00:30:09,000 --> 00:30:13,400 Arkeolojik olarak bu alanlarda ne buldunuz? 389 00:30:13,480 --> 00:30:17,680 Tequinho'da 40.000 seramik parçası bulduk. 390 00:30:20,760 --> 00:30:23,600 Bu parçalar yaklaşık 2.000 yıllıktı. 391 00:30:24,200 --> 00:30:28,880 Alanın kendisi 2.500 yıllık. 392 00:30:28,960 --> 00:30:32,480 Ama çömlek beklenmedik bir şekilde sofistikeydi. 393 00:30:33,480 --> 00:30:36,640 - Çoğu çok kaliteli. - Doğru. 394 00:30:36,720 --> 00:30:39,360 Bunlar polikrom seramikler. 395 00:30:39,440 --> 00:30:42,360 Polikrom oldukça gelişmiş bir seramik türü. 396 00:30:42,440 --> 00:30:46,760 Evet, normalde polikrom seramikler medeniyetin bir parçası kabul edilir. 397 00:30:49,440 --> 00:30:50,880 Bu çok renkli seramikler 398 00:30:50,960 --> 00:30:52,640 geometri bilgisiyle tanınan 399 00:30:54,080 --> 00:30:56,240 başka bir uzak kültürle 400 00:30:56,320 --> 00:30:58,640 beklenmedik bir paralellik taşıyor. 401 00:31:00,400 --> 00:31:01,880 Antik Yunanlar. 402 00:31:03,560 --> 00:31:07,000 Genelde tarihçiler ve arkeologlar 403 00:31:07,080 --> 00:31:09,840 geometriyi Yunanların bulduğunu söyler 404 00:31:09,920 --> 00:31:12,600 ama açıkçası bu görüşü gözden geçirmeliyiz. 405 00:31:12,680 --> 00:31:17,920 Bence haklısın çünkü bu jeogliflerin yapıldığı tarihlerde 406 00:31:18,000 --> 00:31:24,760 Yunanların arkeolojik dönemine "Geometrik Yunan Dönemi" deniyordu. 407 00:31:24,840 --> 00:31:27,720 {\an8}ANTİK YUNAN ANTİK AMAZON 408 00:31:27,800 --> 00:31:31,560 {\an8}Birbirine bu kadar uzak iki kültürün 409 00:31:31,640 --> 00:31:35,440 {\an8}aynı dönemde geometrik sanat yapması ve sofistike çömlek üretmesi 410 00:31:35,520 --> 00:31:37,520 {\an8}tesadüften fazlası gibi görünüyor. 411 00:31:40,760 --> 00:31:45,520 {\an8}Birbiriyle bağlantısı olmayan kültürlerin benzer fikirler geliştirmesi ilginç. 412 00:31:45,600 --> 00:31:46,560 Evet, öyle. 413 00:31:48,000 --> 00:31:51,960 Yunan ve Amazon kültürlerinin temas hâlinde olduğunu söylemiyorum. 414 00:31:53,880 --> 00:31:56,800 Ama ikisi de 415 00:31:56,880 --> 00:31:59,760 çok uzun zaman önce var olan, 416 00:32:00,920 --> 00:32:03,720 çok daha eski bir uygarlıktan kalan 417 00:32:04,400 --> 00:32:06,640 bilgi mirasını paylaşıyor olabilir mi? 418 00:32:09,080 --> 00:32:12,000 Arkeoloji bunu şöyle açıklıyor: 419 00:32:12,080 --> 00:32:17,880 "Hepimizin aklı aynı çalışıyor, bu yüzden aynı şeyleri yapıyoruz." 420 00:32:17,960 --> 00:32:23,160 {\an8}Bunları çok farklı coğrafi konumlarda aynı dönemde yapmaları 421 00:32:23,240 --> 00:32:25,840 ortak nörolojiyle açıklanıyor. 422 00:32:25,920 --> 00:32:28,200 Korkarım ben buna inanmıyorum. 423 00:32:29,960 --> 00:32:33,560 Tasarıma bakarsak bunun bir arka planı olmalı. 424 00:32:33,640 --> 00:32:36,880 Bu bir gece aniden beliren bir şey değil. 425 00:32:36,960 --> 00:32:41,040 Bu bölgenin tarih öncesi döneminde ne kadar geriye gidebiliyorsun? 426 00:32:41,120 --> 00:32:45,440 Jeoglifler yapılmadan önce bölgenin özel bir yer olduğunu gösteren 427 00:32:45,520 --> 00:32:47,640 bir kanıt var mı? 428 00:32:47,720 --> 00:32:52,120 Bu çok iyi bir soru çünkü bir metreye kadar kazdık 429 00:32:52,200 --> 00:32:55,200 ve ondan sonra seramik bulamadık. 430 00:32:55,280 --> 00:32:58,840 Ama sonra kömürün devam ettiğini fark ettim. 431 00:32:59,640 --> 00:33:02,240 Aşağı doğru indik, 432 00:33:02,320 --> 00:33:06,640 radyokarbon örnekleri almaya başladık 433 00:33:06,720 --> 00:33:10,840 ve sonunda bu alanların 434 00:33:10,920 --> 00:33:14,360 10.000 yıl önce çoktan kurulduğunu gördük. 435 00:33:15,400 --> 00:33:18,400 Tanrım. Vay canına. Uzak geçmişten. 436 00:33:18,480 --> 00:33:20,800 - Uzak geçmişten. - Büyüleyici. 437 00:33:22,400 --> 00:33:23,520 2.500 YIL ÖNCESİ 438 00:33:23,600 --> 00:33:28,200 10.000 yıl önce, Buzul Çağı'ndan kısa bir süre sonra 439 00:33:28,880 --> 00:33:34,920 bu bölge buraya gelen insanlar için zaten önemli bir yer olabilir. 440 00:33:36,280 --> 00:33:38,240 Bu da olaya bir derinlik katıyor. 441 00:33:38,320 --> 00:33:42,560 Yani bir bakıma şu an baktığımız şey 442 00:33:42,640 --> 00:33:45,280 toprakla olan uzun süreli bir birlikteliğin, 443 00:33:45,360 --> 00:33:47,360 uzun vadeli bir projenin son hâli. 444 00:33:48,880 --> 00:33:53,560 Burada gelişmiş bir uygarlıktan bekleyeceğimiz inisiyatifler alan, 445 00:33:53,640 --> 00:33:56,960 oldukça organize, sofistike bir yerli uygarlık görüyoruz. 446 00:33:58,640 --> 00:34:03,960 Bu araştırma insanlık tarihini anlamamız açısından gerçekten çığır açıcı. 447 00:34:06,920 --> 00:34:13,640 Antik Amazon ve kadim uygarlıklarla ilgili fikirlerimizi gözden geçirmeliyiz. 448 00:34:13,720 --> 00:34:17,840 Bu son 100 yılda yapılan en heyecan verici buluşlardan biri. 449 00:34:17,920 --> 00:34:19,560 Gerçekten özel bir şey. 450 00:34:24,560 --> 00:34:26,560 İşin daha en başındayız. 451 00:34:28,480 --> 00:34:33,000 Artık 20 yıl önce var olduğunu bilmediğimiz bir olgunun farkındayız. 452 00:34:33,080 --> 00:34:36,760 Sıradaki soru bunlardan kaç tane olduğu. 453 00:34:36,840 --> 00:34:39,240 Bu şekillerden kaç tane var? 454 00:34:42,720 --> 00:34:47,320 Bugüne kadar sadece Acre bölgesinde 1.000'den fazla jeoglif keşfedildi. 455 00:34:53,080 --> 00:34:54,960 Profesör Pärssinen şimdi de 456 00:34:55,560 --> 00:34:58,480 havaalanından 13 km uzakta, keşfedilmemiş ormanda, 457 00:34:58,560 --> 00:35:02,120 Fazenda Cipoal isimli açığa çıkmış bir jeoglifin yakınlarında 458 00:35:02,200 --> 00:35:04,520 başka şeyler bulmayı umuyor. 459 00:35:07,160 --> 00:35:11,440 Orman başladıktan sonra ne olup bittiğini bilmiyoruz. 460 00:35:11,520 --> 00:35:13,720 Şimdi bunu öğrenmek istiyoruz. 461 00:35:16,800 --> 00:35:22,240 Ağaçların altında ne olduğunu görmek için ekip teknolojiye bel bağlıyor. 462 00:35:24,320 --> 00:35:25,320 LiDAR. 463 00:35:27,040 --> 00:35:32,080 Bu sistemi kullanarak bitki örtüsünü denklemden çıkarabilir 464 00:35:32,160 --> 00:35:35,280 ve zeminden çıkan sonucu öğrenebiliriz. 465 00:35:35,360 --> 00:35:39,280 Bu şekilde topoğrafyayı tam olarak görebiliyoruz. 466 00:35:40,960 --> 00:35:43,760 LiDAR ile tek bir ağaca bile zarar vermeden 467 00:35:43,840 --> 00:35:45,920 bitki örtüsünün altı görülebiliyor. 468 00:35:46,440 --> 00:35:49,960 Yağmur ormanlarını veya başka bir şeyi yok etmeye gerek yok. 469 00:35:51,680 --> 00:35:54,640 Fabio De Novaes Filho da gruba katılıyor. 470 00:35:54,720 --> 00:35:58,840 Drone tabanlı LiDAR sistemiyle ormanı inceleyecek. 471 00:35:59,560 --> 00:36:02,120 80 metrede uçacağız. 472 00:36:02,200 --> 00:36:03,240 {\an8}TOPOĞRAF 473 00:36:03,320 --> 00:36:08,640 {\an8}Metrekare başına 100 ila 200 nokta elde edebiliriz. 474 00:36:08,720 --> 00:36:09,880 Bu harika. 475 00:36:09,960 --> 00:36:12,600 Topoğrafyayı net bir şekilde göreceğiz. 476 00:36:27,560 --> 00:36:30,680 Cihaz yaprakların arasına gönderdiği lazer ışınlarıyla 477 00:36:30,760 --> 00:36:32,880 eğimi tespit ediyor. 478 00:36:36,320 --> 00:36:39,840 Bu verilerle de üç boyutlu bir arazi haritası çıkartılıyor 479 00:36:39,920 --> 00:36:41,720 ve anomaliler görülüyor. 480 00:36:43,560 --> 00:36:46,600 Bu drone'lar arkeolojide her şeyi değiştirecek. 481 00:36:53,800 --> 00:36:57,040 Ekip bitki örtüsünün altını görmeye çalışırken 482 00:36:57,120 --> 00:36:59,080 ben farklı bir şey araştırıyorum. 483 00:37:01,920 --> 00:37:05,160 Bu jeoglifler ilk etapta neden inşa edildi? 484 00:37:07,360 --> 00:37:08,560 Arkeolojik kazılarda 485 00:37:08,640 --> 00:37:11,760 neden yapıldıklarına dair bir ipucu bulunamıyor. 486 00:37:12,760 --> 00:37:14,800 Ama bu bölgedeki yerli halk 487 00:37:14,880 --> 00:37:18,720 bu şekillerin önemine ve anlamına ışık tutmamıza yardımcı olacak 488 00:37:18,800 --> 00:37:20,800 bilgilere ve hatıralara sahip. 489 00:37:25,800 --> 00:37:30,520 Jaco Sá olarak bilinen jeoglife giderek bakımını yapan kişiyle tanıştım. 490 00:37:34,840 --> 00:37:37,960 {\an8}Antônio Apurinã, Apurinã halkından. 491 00:37:38,040 --> 00:37:42,120 {\an8}Yerli halklar üzerine çalışan ulusal kurum FUNAI'de çalışıyor. 492 00:37:43,920 --> 00:37:46,000 Apurinã halkı 493 00:37:46,080 --> 00:37:53,040 doğayla ve toprakla yakın bağ kuran bir toplum. 494 00:37:53,120 --> 00:37:57,960 Apurinã'nın bu yapılar hakkındaki görüşü nedir? 495 00:37:58,040 --> 00:37:59,520 Ne düşünüyorsunuz? 496 00:37:59,600 --> 00:38:02,000 Açıkçası ben şahsen… 497 00:38:04,200 --> 00:38:07,320 …bunlara büyük saygı duyuyorum. 498 00:38:08,520 --> 00:38:11,680 Bizim için kutsal bir yer. 499 00:38:11,760 --> 00:38:16,080 Savaş için yapılmadı. Savunma için yapılmadı. 500 00:38:16,160 --> 00:38:21,200 Kültürel bir şeyi ifade etmek için yapıldı. 501 00:38:24,000 --> 00:38:27,080 Geometrik şekillerin pratik bir işlevi yoksa 502 00:38:27,160 --> 00:38:31,360 yapmak için bu kadar çaba harcanması daha büyük bir amaca işaret ediyor. 503 00:38:33,320 --> 00:38:37,000 Belki Apurinã'nın dinî geleneklerinde bir ipucu bulabiliriz. 504 00:38:37,880 --> 00:38:42,080 Burada gördüğümüz şey 505 00:38:42,160 --> 00:38:47,960 Apurinã'da yaptığımız çembere benziyor. 506 00:38:48,040 --> 00:38:54,520 Bir şef, bir şaman ya da köyden önemli bir kişi öldüğü zaman 507 00:38:54,600 --> 00:38:57,680 ona saygı göstermek adına çember olup dans edilir. 508 00:39:01,600 --> 00:39:06,160 Bu alanı bu dünyadan göçüp gittiğimizde 509 00:39:06,920 --> 00:39:13,040 bizi karşılayacak bir alan olarak görüyoruz. 510 00:39:16,040 --> 00:39:19,440 Bu Amazon'da bugüne kadar yerli halklar arasında 511 00:39:19,520 --> 00:39:21,800 kabul edilen bir görüş. 512 00:39:21,880 --> 00:39:25,160 Ölümden sonra ruhumuz bir yolculuk yapar 513 00:39:25,240 --> 00:39:28,520 ve sonunda ölümden sonraki yaşam başlar. 514 00:39:30,120 --> 00:39:32,440 Bu tüm dünyada var olan bir fikir 515 00:39:32,520 --> 00:39:37,920 ve ruhun ölümden sonraki yolculuğuna yardım etmek için bu yapılar inşa edildi. 516 00:39:40,240 --> 00:39:43,480 Piramit örneğini ele alalım. 517 00:39:44,080 --> 00:39:47,400 Şahsen ben dünyanın hiçbir yerinde 518 00:39:47,480 --> 00:39:52,440 ölümle ve ruhun hayattan sonraki yolculuğuyla ilintili olmayan 519 00:39:52,520 --> 00:39:54,120 bir piramit yapı görmedim. 520 00:39:56,280 --> 00:39:59,880 Bu özellikle en net antik Mısır piramitlerinde görülür 521 00:39:59,960 --> 00:40:05,200 ama Amerika'daki ve Meksika'daki piramitlerde de öyledir. 522 00:40:07,520 --> 00:40:10,000 O yüzden Antônio'dan Amazon jeogliflerinin 523 00:40:10,080 --> 00:40:12,640 binlerce yıl önce onu yapan insanlar için de 524 00:40:12,720 --> 00:40:15,840 benzer bir amaca hizmet etmiş olabileceğini öğrenmek 525 00:40:15,920 --> 00:40:17,480 oldukça ilginç. 526 00:40:24,920 --> 00:40:29,600 Havaalanına dönüp LiDAR taramamızın bitki örtüsünün altında 527 00:40:29,680 --> 00:40:33,840 başka kutsal bir yer tespit edip edemediğini öğrenme vakti. 528 00:40:35,360 --> 00:40:37,680 Fabio, lütfen bize ne bulduğunu söyle. 529 00:40:38,400 --> 00:40:40,760 LiDAR kullanarak bölgeyi taradık. 530 00:40:41,360 --> 00:40:44,520 - Ağaçları görüyor musun? - Evet. 531 00:40:48,120 --> 00:40:49,160 Ve şimdi de… 532 00:40:50,560 --> 00:40:52,240 Vay canına. İnanılmaz. 533 00:40:52,320 --> 00:40:53,240 Vay be! 534 00:41:21,880 --> 00:41:23,960 {\an8}Alt yazı çevirmeni: Şebnem Öztürk