1
00:00:11,800 --> 00:00:15,000
We moeten de prehistorie
van Paaseiland herzien.
2
00:00:18,160 --> 00:00:20,760
Niet zomaar accepteren
wat ons wordt verteld.
3
00:00:24,480 --> 00:00:28,800
{\an8}Dr. Sonia Haoa Cardinali,
inwoner van Rapa Nui en archeologe…
4
00:00:28,880 --> 00:00:33,240
{\an8}…probeert al 50 jaar het verloren
verleden van het eiland te reconstrueren…
5
00:00:35,080 --> 00:00:38,880
…niet door de moais
of oude nederzettingen te bestuderen…
6
00:00:38,960 --> 00:00:42,120
…maar door een nauwkeurig onderzoek
van z'n planten.
7
00:00:42,960 --> 00:00:48,920
Sonia, je hebt een speciale interesse
in plantkunde, maar bent ook archeologe.
8
00:00:50,000 --> 00:00:55,560
Het belangrijkste voor mij
is de mensen begrijpen…
9
00:00:56,320 --> 00:01:02,800
…begrijpen hoe ze hier aankwamen
en hoe ze zich aanpasten aan dit eiland.
10
00:01:03,400 --> 00:01:08,680
Want als mens
kunnen we niets doen zonder planten.
11
00:01:12,040 --> 00:01:15,440
In het bekken van
een van Rapa Nui's uitgedoofde vulkanen…
12
00:01:15,520 --> 00:01:17,960
…zochten dr. Cardinali en haar collega's…
13
00:01:18,040 --> 00:01:21,800
…naar het vroegste bewijs
van niet-inheemse planten of gewassen…
14
00:01:21,880 --> 00:01:24,400
…die door mensen moeten zijn meegebracht.
15
00:01:25,960 --> 00:01:29,040
Wat zeggen planten
over wanneer hier mensen leefden?
16
00:01:29,120 --> 00:01:34,400
In de studie van de verschillende
soorten voedsel kwam het resultaat…
17
00:01:36,320 --> 00:01:37,800
…van de banaan.
18
00:01:39,280 --> 00:01:43,760
Ze vonden de banaan op het eiland
3000 jaar geleden.
19
00:01:43,840 --> 00:01:48,680
Dus bananen zijn
al minstens 3000 jaar op Rapa Nui?
20
00:01:52,640 --> 00:01:54,960
En ze zijn hier niet vanzelf gekomen.
21
00:01:56,440 --> 00:02:00,880
Hij komt hier niet door de vogels,
niet door de zee.
22
00:02:01,400 --> 00:02:05,920
De banaan moet geplant worden
door een ander mens.
23
00:02:07,440 --> 00:02:10,400
Dus daarom vertelt dit je…
24
00:02:10,480 --> 00:02:16,240
…dat er in een andere periode
mensen naar Rapa Nui zijn gekomen.
25
00:02:17,120 --> 00:02:21,600
Iedereen was erg verrast.
Het verandert de geschiedenis een beetje.
26
00:02:21,680 --> 00:02:23,880
Het verandert de geschiedenis enorm.
27
00:02:23,960 --> 00:02:27,520
- De bodem liegt niet.
- Nee, de bodem vertelt de waarheid.
28
00:02:27,600 --> 00:02:33,240
We hadden niet verwacht
dat de banaan zo belangrijk was.
29
00:02:36,840 --> 00:02:39,080
Dr. Cardinali's data zijn afgeleid…
30
00:02:39,160 --> 00:02:42,520
…van microscopisch kleine resten
van bananenplanten…
31
00:02:42,600 --> 00:02:45,680
…waardoor de komst
van mensen naar Rapa Nui…
32
00:02:46,680 --> 00:02:49,000
…met ongeveer 2000 jaar werd vervroegd.
33
00:02:52,720 --> 00:02:55,720
Dus de planten helpen ons
de tijdlijn terugduwen.
34
00:02:56,320 --> 00:02:59,400
En het is mogelijk
dat het ouder is dan 3000 jaar.
35
00:02:59,480 --> 00:03:04,760
We weten het niet. Maar daarom
moeten we het verder onderzoeken.
36
00:03:04,840 --> 00:03:05,800
Absoluut.
37
00:03:08,200 --> 00:03:10,160
Gezien dit nieuwe bewijs…
38
00:03:10,240 --> 00:03:13,320
…moet de prehistorie
van Rapa Nui herzien worden.
39
00:03:14,520 --> 00:03:19,360
Volgens dr. Cardinali's bevindingen
kwamen de Polynesische kolonisten hier…
40
00:03:19,440 --> 00:03:21,560
…veel eerder dan we dachten.
41
00:03:22,400 --> 00:03:26,720
Maar volgens de overleveringen
van Rapa Nui is er nog een mogelijkheid.
42
00:03:28,440 --> 00:03:32,520
Misschien kwamen Hotu Matu'a
en z'n zeven verkenners hier…
43
00:03:32,600 --> 00:03:36,640
…vele duizenden jaren eerder aan
dan iemand ooit voor mogelijk hield.
44
00:03:39,880 --> 00:03:43,720
Kan er een vergeten aflevering zijn
in het verhaal van dit eiland?
45
00:03:44,240 --> 00:03:48,640
Een eerder hoofdstuk, geschreven
door overlevenden van de wereldwijde ramp…
46
00:03:48,720 --> 00:03:51,160
…die zo'n 12.000 jaar geleden plaatsvond?
47
00:04:14,760 --> 00:04:18,520
Als mensen vele duizenden jaren geleden
naar Rapa Nui kwamen…
48
00:04:19,040 --> 00:04:20,320
…waar woonden ze dan?
49
00:04:21,640 --> 00:04:25,120
Waar zijn de archeologische sporen
die je zou verwachten?
50
00:04:27,400 --> 00:04:29,960
Op het hoogtepunt van de laatste ijstijd…
51
00:04:30,040 --> 00:04:33,600
…was de zeespiegel
meer dan 120 meter lager dan nu.
52
00:04:33,680 --> 00:04:36,640
Rapa Nui was toen een veel groter eiland.
53
00:04:38,800 --> 00:04:42,720
Al dat land kon
een veel grotere populatie onderhouden…
54
00:04:45,000 --> 00:04:46,480
…en dat kan verklaren…
55
00:04:46,560 --> 00:04:50,120
…hoe ze het enorme moai-project
voor elkaar hebben gekregen.
56
00:04:52,600 --> 00:04:56,280
Zouden hun bouwers
bij de oude kustlijn hebben gewoond…
57
00:04:56,360 --> 00:04:57,800
…die nu onder water zit…
58
00:05:00,360 --> 00:05:05,160
…en gebruikten ze de hoger gelegen grond
alleen voor hun geweldige beeldenproject?
59
00:05:06,800 --> 00:05:08,160
Men beseft vaak niet…
60
00:05:08,240 --> 00:05:12,520
…hoeveel land er verloren ging
door de zeespiegelstijging na de ijstijd…
61
00:05:12,600 --> 00:05:17,160
…en dat komt ongeveer neer
op 25 miljoen vierkante kilometer…
62
00:05:17,680 --> 00:05:20,000
…het beste land ter wereld in die tijd.
63
00:05:20,640 --> 00:05:22,640
Als de zeespiegel plots stijgt…
64
00:05:22,720 --> 00:05:26,240
…en die kustlijnen
onder water komen te staan…
65
00:05:27,320 --> 00:05:32,240
…wordt alles wat op die verzonken gebieden
is gebouwd verpletterd en vernietigd.
66
00:05:33,160 --> 00:05:36,480
Wie weet wat er verloren is gegaan
door de waterstijging.
67
00:05:45,800 --> 00:05:49,800
Wat we wel weten,
is dat de eerste mensen die hier woonden…
68
00:05:49,880 --> 00:05:53,680
…meer hebben ontwikkeld
dan alleen buitengewone steenhouwkunst.
69
00:05:58,000 --> 00:06:02,320
Volgens de overlevering van Rapa Nui
had hun stichter, koning Hotu Matu'a…
70
00:06:02,920 --> 00:06:05,960
…iets speciaals meegenomen
uit het verre land Hiva…
71
00:06:07,120 --> 00:06:08,480
…een geschreven taal.
72
00:06:11,520 --> 00:06:14,560
De resten zijn bewaard gebleven
op houten tabletten…
73
00:06:14,640 --> 00:06:16,200
…zogenaamde rongorongo's…
74
00:06:16,960 --> 00:06:20,320
…wellicht kopieën van kopieën
door de eeuwen heen gemaakt…
75
00:06:20,400 --> 00:06:22,880
…omdat de originelen verloren zijn gegaan.
76
00:06:23,800 --> 00:06:26,880
Er zijn minder dan 30 rongorongo's
bewaard gebleven…
77
00:06:26,960 --> 00:06:29,680
…nu bewaard in musea over de hele wereld.
78
00:06:31,280 --> 00:06:32,680
Voor inwoners van Rapa Nui…
79
00:06:32,760 --> 00:06:35,720
…zoals de inheemse documentairemaker
Leo Pakarati…
80
00:06:36,240 --> 00:06:39,560
…nemen die tabletten
historisch een speciale plek in.
81
00:06:40,080 --> 00:06:43,920
Wat een prestatie.
Schrift wordt normaal gezien geassocieerd…
82
00:06:44,000 --> 00:06:46,600
…met een grote,
goed georganiseerde cultuur.
83
00:06:46,680 --> 00:06:49,480
{\an8}En nu vinden we het op een klein eiland.
84
00:06:49,560 --> 00:06:53,320
De rongorongo's zijn erg interessant
en heel belangrijk in onze cultuur.
85
00:06:53,400 --> 00:06:55,640
Ik denk dat het uniek is in Polynesië.
86
00:06:55,720 --> 00:06:58,640
Ja. Op andere eilanden
vind je geen rongorongo's.
87
00:07:00,280 --> 00:07:03,400
Door de slavenroven in de 19e eeuw…
88
00:07:03,480 --> 00:07:07,280
…en de vernietiging
van de wijsheidstraditie van Paaseiland…
89
00:07:07,360 --> 00:07:10,640
…ging de bekwaamheid
om de tabletten te lezen verloren…
90
00:07:10,720 --> 00:07:15,280
…en blijven ze een van de grote mysteries
van de oude wereld.
91
00:07:16,200 --> 00:07:19,560
Volgens taalkundigen
zijn er te veel verschillende symbolen…
92
00:07:19,640 --> 00:07:22,760
…in het rongorongo-schrift
om een alfabet zijn.
93
00:07:24,040 --> 00:07:27,480
Het is wellicht een hiëroglifisch
of pictografisch schrift…
94
00:07:27,560 --> 00:07:30,480
…vergelijkbaar
met dat van de oude Egyptenaren…
95
00:07:30,560 --> 00:07:32,760
…en de beschaving in de Indusvallei…
96
00:07:34,000 --> 00:07:38,520
…dat misschien wel duizenden jaren
moet hebben gekost om te ontwikkelen.
97
00:07:40,000 --> 00:07:42,760
Het rongorongo-systeem is erg complex.
98
00:07:42,840 --> 00:07:47,840
Je hebt veel elementen nodig:
vrede, water, eten, een samenleving.
99
00:07:48,560 --> 00:07:51,840
Het is een heel intellectueel,
complex proces.
100
00:07:52,520 --> 00:07:55,400
Eeuwenlang, tot de Europeanen arriveerden…
101
00:07:56,000 --> 00:07:59,240
…werd de geschreven taal gevierd
door middel van zang.
102
00:07:59,320 --> 00:08:03,720
Maar het verband tussen geluiden
en symbolen is al lang vergeten.
103
00:08:04,240 --> 00:08:08,920
De mensen leerden niet lezen.
Ze leerden alleen het lied.
104
00:08:09,000 --> 00:08:11,160
En het lied bleef lang bestaan…
105
00:08:11,240 --> 00:08:13,760
Over wat voor dingen gaan die liedjes?
106
00:08:14,280 --> 00:08:15,800
Het landbouwsysteem.
107
00:08:16,960 --> 00:08:18,600
De regels voor navigatie.
108
00:08:19,520 --> 00:08:22,840
De lijst van de verschillende stambomen.
109
00:08:23,520 --> 00:08:26,080
De gebiedseigenaren, dat soort dingen.
110
00:08:26,680 --> 00:08:31,040
Voor mij is de rongorongo
misschien het belangrijkste…
111
00:08:31,880 --> 00:08:35,120
…wat onze Tupuna,
onze voorouders, hebben gemaakt.
112
00:08:37,080 --> 00:08:40,960
De aanwezigheid van een volledig
ontwikkeld schrift op Paaseiland…
113
00:08:41,040 --> 00:08:44,920
…is een paradox
en een mysterie dat nog niet is verklaard.
114
00:08:48,400 --> 00:08:50,760
We moeten de mogelijkheid overwegen…
115
00:08:50,840 --> 00:08:55,800
…dat dat schrift voor het eerst
naar Paaseiland werd gebracht…
116
00:08:55,880 --> 00:08:57,080
…in de prehistorie…
117
00:08:57,160 --> 00:09:01,000
…door de eerste kolonisten
die volgens de overlevering…
118
00:09:01,080 --> 00:09:05,160
…afkomstig waren uit een veel
groter land in de Stille Oceaan, Hiva…
119
00:09:05,240 --> 00:09:09,960
…dat na een enorme overstroming
onder de golven is verdwenen.
120
00:09:11,120 --> 00:09:14,520
Ik besef dat dit giswerk is van mijn kant.
121
00:09:14,600 --> 00:09:18,160
Maar zou dit de taal kunnen zijn
die gebruikt werd…
122
00:09:18,240 --> 00:09:21,600
…door de verloren beschaving
waar ik naar op zoek ben?
123
00:09:25,000 --> 00:09:26,960
Een volk uit het verre Hiva…
124
00:09:30,400 --> 00:09:35,080
…wiens oorsprongsverhaal en schrift werden
bewaard door de reizende Polynesiërs…
125
00:09:35,160 --> 00:09:38,000
…die zichzelf nu Rapa Nui noemen.
126
00:09:45,120 --> 00:09:48,120
Ik geloof dat de moais
ook een product kunnen zijn…
127
00:09:48,200 --> 00:09:50,680
…van diezelfde vroegere beschaving.
128
00:09:54,480 --> 00:09:58,680
Er is zelfs bewijs dat de ahu's,
waar de moais op staan…
129
00:09:58,760 --> 00:10:03,320
…misschien op een ouder ontwerp gebaseerd
zijn, gemaakt door iemand anders.
130
00:10:04,000 --> 00:10:05,280
Hier bijvoorbeeld.
131
00:10:08,600 --> 00:10:12,400
Dit is Ahu Vinapu.
Het is uniek in twee opzichten.
132
00:10:13,080 --> 00:10:16,720
Ten eerste is het volledig gemaakt
van hard basalt…
133
00:10:17,320 --> 00:10:20,240
…niet van zachte tufsteen,
zoals de meeste andere.
134
00:10:20,760 --> 00:10:23,080
Ten tweede, en niet te missen…
135
00:10:24,720 --> 00:10:27,880
…z'n megalithische blokken
passen heel mooi in elkaar…
136
00:10:27,960 --> 00:10:31,880
…veel beter
dan bij de andere Ahu's op het eiland.
137
00:10:33,640 --> 00:10:37,160
Het is zo precies gemaakt
door de oorspronkelijke bouwers…
138
00:10:37,240 --> 00:10:40,640
…dat er geen organisch materiaal
uit die tijd vastzit…
139
00:10:40,720 --> 00:10:42,320
…in de haarfijne voegen…
140
00:10:42,920 --> 00:10:45,480
…waardoor de oorsprong niet te dateren is.
141
00:10:46,360 --> 00:10:48,440
Het lijkt hier zo misplaatst…
142
00:10:48,520 --> 00:10:52,400
…dat je bijna zou denken
dat het van een andere cultuur komt.
143
00:10:54,560 --> 00:10:58,560
En er is nog een reden
waarom ik denk dat die andere cultuur…
144
00:10:58,640 --> 00:11:02,560
…de verloren beschaving
uit de ijstijd kan zijn die ik zoek.
145
00:11:03,440 --> 00:11:07,360
De oorspronkelijke naam
van het hele eiland is Te Pito o Te Henua…
146
00:11:07,440 --> 00:11:10,160
…wat 'de navel van de aarde' betekent.
147
00:11:11,760 --> 00:11:15,680
Die benoeming
van heilige oude plaatsen als navels…
148
00:11:15,760 --> 00:11:18,160
…is iets wat steeds terugkomt…
149
00:11:18,240 --> 00:11:21,760
…in veel oude culturen en talen
over de hele wereld.
150
00:11:23,640 --> 00:11:27,840
{\an8}Göbekli Tepe betekent letterlijk
'de heuvel van de navel'.
151
00:11:27,920 --> 00:11:31,320
{\an8}Delphi in Griekenland
was een navel van de aarde.
152
00:11:32,000 --> 00:11:34,160
{\an8}Angkor in Cambodja was dat ook.
153
00:11:38,720 --> 00:11:43,440
Is het mogelijk dat een prehistorische
cultuur die de wereld rond voer…
154
00:11:43,520 --> 00:11:48,800
…die verwijzing naar de navel gebruikte
in de naam van hun heiligste plaatsen…
155
00:11:48,880 --> 00:11:50,280
…waaronder Rapa Nui?
156
00:11:51,600 --> 00:11:54,720
Zo ja, hoe kunnen ze dan
hierheen zijn genavigeerd?
157
00:11:56,800 --> 00:11:59,960
Nou, er is één intrigerende mogelijkheid.
158
00:12:07,440 --> 00:12:12,120
Rapa Nui ligt aan de westkant
van een onderzeese bergkam.
159
00:12:14,080 --> 00:12:18,440
Tijdens de ijstijd,
toen de zeespiegel 120 meter lager was…
160
00:12:18,520 --> 00:12:23,480
…en de oceaanbodem misschien hoger
vanwege een fenomeen dat isostasie heet…
161
00:12:24,080 --> 00:12:27,600
…staken sommige bergen
misschien boven het oppervlak uit…
162
00:12:28,960 --> 00:12:31,920
…waardoor een keten
van kleine eilanden ontstond…
163
00:12:32,000 --> 00:12:35,400
…die Rapa Nui met de kust
van het huidige Peru verbond.
164
00:12:36,840 --> 00:12:42,040
En ja hoor, precies daar
vinden we iets opmerkelijks…
165
00:12:42,120 --> 00:12:44,600
…uitgehouwen in een heuvel
langs de oceaan.
166
00:12:49,400 --> 00:12:51,280
Een gigantische geoglief…
167
00:12:52,680 --> 00:12:55,520
…vandaag bekend
als de Kandelaar van de Andes.
168
00:12:58,320 --> 00:13:01,080
Het zand is weggeschraapt
en de kale steen eronder…
169
00:13:01,160 --> 00:13:03,200
…heeft de vorm van een enorme drietand.
170
00:13:05,280 --> 00:13:09,880
Als je de kust van Peru nadert,
lijkt het bijna een baken of een teken…
171
00:13:09,960 --> 00:13:14,600
…dat mensen lokt en zegt:
'Kom hier. Hier is iets belangrijks.'
172
00:13:16,040 --> 00:13:18,520
De geoglief
is niet betrouwbaar te dateren…
173
00:13:19,040 --> 00:13:22,000
…hoewel aardewerk uit de buurt
wordt toegeschreven…
174
00:13:22,080 --> 00:13:26,400
…aan de lokale Paracascultuur
van rond 200 voor Christus…
175
00:13:26,480 --> 00:13:29,280
…die hem zeker erkende en respecteerde.
176
00:13:31,280 --> 00:13:36,320
De drietand zou geïnspireerd zijn
op de legende van de oude god Viracocha…
177
00:13:37,600 --> 00:13:40,800
…die werd aanbeden
voor het creëren van vele wonderen…
178
00:13:40,880 --> 00:13:42,560
…in dit deel van de wereld…
179
00:13:43,120 --> 00:13:45,200
…van de beroemde Nazcalijnen…
180
00:13:45,760 --> 00:13:51,360
…tot het mysterieuze megalithische complex
van Tiwanaku in Bolivia, hoog in de Andes…
181
00:13:52,560 --> 00:13:54,280
…waar z'n verhaal begint.
182
00:14:01,800 --> 00:14:03,520
Volgens de Inca-overlevering…
183
00:14:04,040 --> 00:14:07,520
…werd deze regio ooit getroffen
door een grote ramp…
184
00:14:07,600 --> 00:14:09,640
…een echte oude apocalyps.
185
00:14:15,760 --> 00:14:17,120
Toen die voorbij was…
186
00:14:17,200 --> 00:14:20,920
…dook er uit het water
van het Titicacameer een vreemdeling op.
187
00:14:22,800 --> 00:14:25,040
Ze noemden hem Viracocha…
188
00:14:27,160 --> 00:14:28,680
…'schuim van de zee'.
189
00:14:32,400 --> 00:14:35,120
Hij en z'n volgelingen
leerden de overlevenden…
190
00:14:35,200 --> 00:14:36,960
…de geheimen van de landbouw…
191
00:14:39,800 --> 00:14:42,680
…geavanceerde vaardigheden in steenwerk…
192
00:14:43,840 --> 00:14:45,600
…en hoe je de hemel volgt.
193
00:14:51,640 --> 00:14:54,920
Eigenlijk leerde hij
de gaven van de beschaving…
194
00:14:55,000 --> 00:14:59,200
…aan gedemoraliseerde
en verslagen overlevenden van een ramp.
195
00:15:01,840 --> 00:15:06,920
Die verhalen komen overeen
met verhalen van over de hele wereld…
196
00:15:07,000 --> 00:15:12,640
…over wezens, entiteiten, goden, mensen
die die ramp hadden overleefd…
197
00:15:12,720 --> 00:15:15,640
…en probeerden
de beschaving opnieuw op te bouwen.
198
00:15:18,360 --> 00:15:21,920
In Egypte
was het Osiris die z'n volk leerde…
199
00:15:22,000 --> 00:15:26,040
…de aarde te bewerken,
te oogsten en wetten te maken.
200
00:15:28,000 --> 00:15:33,360
Bij de Azteken in Mexico was het
Quetzalcoatl, de zwerver met de baard…
201
00:15:33,440 --> 00:15:36,200
…die hun het geschenk
van de beschaving bracht.
202
00:15:38,720 --> 00:15:42,800
En op Rapa Nui waren het
koning Hotu Matu'a en z'n uitverkorenen…
203
00:15:42,880 --> 00:15:44,280
…die gestalte gaven…
204
00:15:46,520 --> 00:15:50,160
…aan het idee
van reizigers uit een ver, verloren land…
205
00:15:50,240 --> 00:15:53,600
…die van over zee kwamen
om de beschaving herop te bouwen.
206
00:15:59,280 --> 00:16:02,520
Omdat dezelfde verhalen
over de hele wereld terugkomen…
207
00:16:02,600 --> 00:16:04,480
…moeten we ze serieus nemen.
208
00:16:07,480 --> 00:16:10,640
Verhalen vertellen
is nog steeds een krachtige manier…
209
00:16:10,720 --> 00:16:14,120
…om kennis
van generatie op generatie door te geven.
210
00:16:15,080 --> 00:16:20,160
Denk je dat we met die universele verhalen
eigenlijk een beetje…
211
00:16:20,880 --> 00:16:24,400
{\an8}- …van die oude kennis te zien krijgen?
- Ja, dat denk ik wel.
212
00:16:24,480 --> 00:16:26,400
En waar komt die vandaan?
213
00:16:26,920 --> 00:16:30,040
Er waren te weinig overlevenden
om de kennis door te geven…
214
00:16:30,120 --> 00:16:33,920
…maar hij werd doorgegeven
in de vorm van mythen en tradities.
215
00:16:34,560 --> 00:16:38,680
De mythen van de mensheid
zijn de geheugenbank van onze soort…
216
00:16:38,760 --> 00:16:40,960
…uit een tijd zonder geschreven historie.
217
00:16:41,040 --> 00:16:45,120
Ja. En we weten
dat verhalen een erg sterke manier zijn…
218
00:16:45,200 --> 00:16:48,000
- …om geschiedenis over te brengen.
- Absoluut.
219
00:16:48,080 --> 00:16:51,720
Ze gaan in zekere zin
over historische gebeurtenissen.
220
00:16:51,800 --> 00:16:52,880
Precies.
221
00:16:52,960 --> 00:16:56,920
Het is de herhaling
van hetzelfde kernidee…
222
00:16:57,000 --> 00:17:00,040
…uit culturen
die geen historische band hadden…
223
00:17:00,120 --> 00:17:03,760
…waardoor ik denk dat het gaat
om een gedeelde erfenis…
224
00:17:03,840 --> 00:17:05,560
…uit een veel oudere cultuur.
225
00:17:05,640 --> 00:17:09,520
En daarom vind ik dat mythen
veel serieuzer moeten worden genomen.
226
00:17:09,600 --> 00:17:11,120
Ja, dat vind ik ook.
227
00:17:15,760 --> 00:17:19,440
Die geweldige leraren
uit onze mythen, zoals Viracocha…
228
00:17:20,040 --> 00:17:24,600
…zouden bij de weinige overlevenden
kunnen horen van een verloren beschaving.
229
00:17:28,960 --> 00:17:32,280
En er is misschien meer bewijs
van Viracocha's erfgoed.
230
00:17:33,880 --> 00:17:36,680
Bijna 500 kilometer
ten oosten van de Kandelaar…
231
00:17:39,320 --> 00:17:42,440
…op een bergplateau
in de buurt van de stad Cusco…
232
00:17:44,840 --> 00:17:47,720
…meer dan 3300 meter boven de zeespiegel…
233
00:17:49,880 --> 00:17:52,040
…is dit Sacsayhuamán.
234
00:18:01,360 --> 00:18:04,800
Dit is een van 's werelds
bijzonderste oude sites…
235
00:18:05,480 --> 00:18:07,080
…en hij is erg mysterieus.
236
00:18:10,520 --> 00:18:14,640
De enorme heuveltop is bedekt
met archeologische wonderen…
237
00:18:14,720 --> 00:18:16,200
…gemaakt van steen.
238
00:18:18,040 --> 00:18:21,600
En aan de rand van de heuvel
vinden we het grootste raadsel…
239
00:18:28,640 --> 00:18:31,840
…drie rijen verbijsterende stenen wallen…
240
00:18:35,200 --> 00:18:37,280
…zigzaggend over de bergtop.
241
00:18:43,040 --> 00:18:48,080
Ik kom hier al meer dan 30 jaar,
en het blijft me verbazen.
242
00:18:50,800 --> 00:18:53,920
Maar nu m'n zoektocht
naar een verloren beschaving…
243
00:18:54,000 --> 00:18:55,520
…zich op Amerika richt…
244
00:18:56,760 --> 00:19:00,400
…wil ik dit oude megalithische mysterie
opnieuw onderzoeken.
245
00:19:02,440 --> 00:19:05,200
Ik voel me altijd
een miniatuurtje van mezelf…
246
00:19:05,280 --> 00:19:08,400
…naast deze reusachtige megalieten.
247
00:19:10,560 --> 00:19:14,080
Er zijn duizenden
van deze kolossale veelhoekige blokken…
248
00:19:14,160 --> 00:19:16,560
…perfect gevormd en in elkaar gezet.
249
00:19:20,280 --> 00:19:22,920
Alle blokken
verschillen in grootte en vorm.
250
00:19:24,520 --> 00:19:28,640
En toch passen ze allemaal in elkaar,
met een ongelooflijke precisie.
251
00:19:30,040 --> 00:19:33,240
Het lijkt bijna
alsof ze aan elkaar zijn gesmolten.
252
00:19:35,280 --> 00:19:38,640
Zelfs met de huidige technologie,
waar zou je beginnen?
253
00:19:39,160 --> 00:19:40,680
Hoe hebben ze dit gedaan?
254
00:19:44,600 --> 00:19:49,000
Om Sacsayhuamán te begrijpen moeten we
meer weten over z'n geschiedenis…
255
00:19:49,840 --> 00:19:52,200
…die verweven is met de stad beneden.
256
00:19:58,120 --> 00:20:03,240
Cusco is nu een bruisende metropool
waar 500.000 mensen wonen.
257
00:20:04,920 --> 00:20:08,880
Voor miljoenen bezoekers per jaar
is het een populaire bestemming.
258
00:20:11,440 --> 00:20:14,760
Maar voor mijn zoektocht
is het zo veel meer dan dat.
259
00:20:18,000 --> 00:20:21,200
Cusco was de hoofdstad
van het ooit machtige Inca-rijk…
260
00:20:21,280 --> 00:20:25,280
…echt een opmerkelijke,
verbazingwekkende beschaving.
261
00:20:27,160 --> 00:20:30,280
Een beschaving
die floreerde in de hoge Andes…
262
00:20:31,960 --> 00:20:36,360
{\an8}…beroemd om z'n ongelooflijke sites
in steen, zoals Machu Picchu.
263
00:20:38,720 --> 00:20:41,440
Maar net als bij de moais van Rapa Nui…
264
00:20:41,520 --> 00:20:44,840
…wordt het echte verhaal
vertroebeld door een catastrofe.
265
00:20:47,080 --> 00:20:49,080
In 1532…
266
00:20:49,600 --> 00:20:53,880
…zaaiden de Spaanse veroveraars
chaos en vernietiging bij de Inca's.
267
00:20:55,120 --> 00:20:59,760
Door de oppressie van inheemse culturen
tijdens en na de Spaanse verovering…
268
00:20:59,840 --> 00:21:05,000
…blijft onze kennis over de Inca's
fragmentarisch, een leemte in de historie.
269
00:21:07,360 --> 00:21:11,600
Waarom? Omdat die natuurlijk
wordt geschreven door de winnaars.
270
00:21:15,560 --> 00:21:20,920
En heel weinig conquistadores wilden iets
leren over de cultuur die ze verwoestten.
271
00:21:23,120 --> 00:21:25,320
De Inca's waren een roemrijke beschaving.
272
00:21:25,400 --> 00:21:29,600
Ze hebben onvoorstelbare dingen bereikt,
maar dat was van korte duur.
273
00:21:30,760 --> 00:21:36,120
Hoewel het rijk en machtig was,
bestond het Inca-rijk nog geen eeuw…
274
00:21:36,680 --> 00:21:38,680
…toen de veroveraars arriveerden.
275
00:21:39,920 --> 00:21:42,480
Dat wisten de Spanjaarden natuurlijk niet…
276
00:21:42,560 --> 00:21:47,640
…en ze dachten dat alles wat ze zagen,
ook de ongelooflijke, megalithische muren…
277
00:21:47,720 --> 00:21:50,040
…het werk was van de Inca's.
278
00:21:52,720 --> 00:21:55,280
Je vraagt je af hoe ze dat hebben gedaan…
279
00:21:55,800 --> 00:21:58,800
…met het vermeende gereedschap
dat de Inca's hadden…
280
00:21:58,880 --> 00:22:03,520
…en dat waren vooral andere stenen
om op die enorme megalieten te kloppen.
281
00:22:03,600 --> 00:22:05,120
Ik snap er niks van.
282
00:22:10,320 --> 00:22:12,840
De Inca's hadden geen geschreven taal.
283
00:22:13,600 --> 00:22:18,560
Maar de Spaanse archieven vertellen ons
dat Sacsayhuamán het geesteskind was…
284
00:22:18,640 --> 00:22:21,040
…van Pachacuti Inca Yupanqui…
285
00:22:21,120 --> 00:22:25,360
…wiens heerschappij 't Inca-rijk inluidde,
meer dan 500 jaar geleden.
286
00:22:30,240 --> 00:22:34,880
{\an8}Ik hoop meer te weten te komen
van site-expert Amadeo Valer Farfán.
287
00:22:37,280 --> 00:22:40,440
In welke eeuw, rond welke datum denk je…
288
00:22:40,520 --> 00:22:44,880
…dat dit ongelooflijke,
majestueuze bouwwerk werd gebouwd?
289
00:22:44,960 --> 00:22:49,040
De bouw is ongeveer in 1440 begonnen.
290
00:22:50,560 --> 00:22:53,600
- En 90 jaar later was het klaar.
- Juist.
291
00:22:54,120 --> 00:22:56,920
Net voor de conquistadores kwamen.
292
00:23:01,160 --> 00:23:05,840
Pachacuti droeg z'n arbeiders op
Sacsayhuamán te bouwen met lokale steen…
293
00:23:07,960 --> 00:23:10,280
…wat een relatief zachte steen was.
294
00:23:11,280 --> 00:23:14,240
Hoewel het nu
3660 meter boven de zeespiegel ligt…
295
00:23:14,320 --> 00:23:17,600
…vormde het ooit
de bodem van een oeroceaan.
296
00:23:21,520 --> 00:23:25,640
Lang geleden maakte dit deel
van Zuid-Amerika ook deel uit van de zee.
297
00:23:25,720 --> 00:23:28,120
In verschillende delen van deze vallei…
298
00:23:28,200 --> 00:23:31,800
…kun je zien
dat het vaste gesteente kalksteen is.
299
00:23:31,880 --> 00:23:35,440
- Kalksteen. Sedimentair gesteente.
- Ja. En daarom…
300
00:23:36,000 --> 00:23:40,760
…is die steen zachter
om mee te werken dan andere stenen.
301
00:23:43,080 --> 00:23:46,040
De archeologie vertelt ons
dat de kalksteenblokken…
302
00:23:46,120 --> 00:23:49,200
…wellicht uit steengroeven komen
15 kilometer verderop.
303
00:23:51,880 --> 00:23:56,640
Kalksteen is een zachte steen
en relatief makkelijk te bewerken…
304
00:23:56,720 --> 00:24:02,040
…maar het gaat om reusachtige blokken
kalksteen. Hoeveel weegt de zwaarste?
305
00:24:02,120 --> 00:24:06,360
De zwaarste hier weegt meer dan 100 ton.
306
00:24:06,440 --> 00:24:07,360
Mijn hemel.
307
00:24:12,160 --> 00:24:16,840
Waar ik niet bij kan,
is hoe ze die enorme blokken verplaatsten.
308
00:24:16,920 --> 00:24:19,320
Ik snap niet hoe ze dat hebben gedaan.
309
00:24:19,400 --> 00:24:23,040
Volgens mij
zat het geheim in de hoeveelheid.
310
00:24:23,120 --> 00:24:27,640
Pedro Cieza de León was
een Spaanse soldaat en kroniekschrijver…
311
00:24:27,720 --> 00:24:34,040
…en volgens hem werkten hier
elke dag meer dan 20.000 mensen.
312
00:24:34,120 --> 00:24:36,960
Dat is een enorme
organisatorische uitdaging.
313
00:24:37,040 --> 00:24:42,360
Arbeid voor 20.000 mensen organiseren
is een heel complexe taak.
314
00:24:46,760 --> 00:24:50,000
Voor de bouw
van het Empire State Building in New York…
315
00:24:50,080 --> 00:24:52,080
…waren zo'n 3.400 mensen nodig…
316
00:24:53,000 --> 00:24:54,360
…in de 20e eeuw.
317
00:24:55,640 --> 00:24:58,120
Zelfs met zes keer zoveel arbeiders…
318
00:24:58,200 --> 00:25:02,080
…zou het verplaatsen van deze stenen
met veel minder geavanceerde technologie…
319
00:25:02,160 --> 00:25:06,880
…een gigantische uitdaging zijn geweest,
die snel mis kon gaan.
320
00:25:08,680 --> 00:25:12,520
Het enige bewijs van Inca's
die een megaliet pogen te verplaatsen…
321
00:25:13,200 --> 00:25:17,000
…komt van een Spaanse kroniekschrijver,
enkele decennia na de verovering.
322
00:25:17,080 --> 00:25:20,280
Lokale informanten vertelden hem…
323
00:25:20,800 --> 00:25:23,240
…dat de poging op een ramp uitdraaide.
324
00:25:26,400 --> 00:25:30,160
Hij vertelt over een grote rots
die over de berg werd gesleept…
325
00:25:30,240 --> 00:25:32,200
…door meer dan 20.000 mensen…
326
00:25:33,360 --> 00:25:38,120
…tot ze op een gegeven moment
boven een afgrond hun grip verloren…
327
00:25:40,000 --> 00:25:42,560
…en de rots
meer dan 3.000 man verpletterde.
328
00:25:44,800 --> 00:25:48,520
Als één megaliet vervoeren
al zo'n probleem was voor de Inca's…
329
00:25:48,600 --> 00:25:51,120
…hoe komen die duizenden dan hier?
330
00:25:58,920 --> 00:26:02,440
Volgens Spaanse verslagen
maakten de Inca's gebruik…
331
00:26:02,520 --> 00:26:05,600
…van touwen, houtrollen en hefbomen.
332
00:26:08,600 --> 00:26:14,000
Je zou er met veel moeite en zorg
twee of drie bij elkaar kunnen zetten…
333
00:26:14,080 --> 00:26:18,760
…maar er honderden bij elkaar zetten
en zorgen dat ze allemaal precies passen…
334
00:26:18,840 --> 00:26:20,760
…dat tart alle logica.
335
00:26:22,640 --> 00:26:25,640
Wat als die Inca-keizer
alleen maar toezicht hield…
336
00:26:25,720 --> 00:26:27,680
…op de bouw van een fort…
337
00:26:27,760 --> 00:26:31,920
…boven op megalithische muren
die er al waren?
338
00:26:34,040 --> 00:26:38,080
Je kunt je moeilijk het spektakel
voorstellen dat het oog hier bood…
339
00:26:38,160 --> 00:26:40,160
…vóór de Spaanse verovering.
340
00:26:40,240 --> 00:26:42,520
Maar door de nieuwste
wetenschappelijke data…
341
00:26:42,600 --> 00:26:45,440
…en ooggetuigenverslagen
van de eerste conquistadores…
342
00:26:45,520 --> 00:26:49,360
…weten we vrij goed
hoe Sacsayhuamán eruit moet hebben gezien…
343
00:26:49,440 --> 00:26:51,880
…op het hoogtepunt van het Inca-rijk.
344
00:26:57,000 --> 00:27:01,880
De Spanjaarden zeggen dat het hoofdcomplex
werd gebruikt als kazerne…
345
00:27:01,960 --> 00:27:04,040
…waar plaats was voor duizenden.
346
00:27:09,120 --> 00:27:11,960
Ze beschrijven
een ronde toren in drie lagen…
347
00:27:12,040 --> 00:27:14,400
…die 15 meter boven de site uitstijgt…
348
00:27:15,160 --> 00:27:18,520
…omringd door rechthoekige gebouwen
en binnenplaatsen…
349
00:27:19,560 --> 00:27:23,160
…met hun eigen zoetwatersysteem
en opslagruimtes voor graan.
350
00:27:26,200 --> 00:27:30,400
De indringers dachten
dat Sacsayhuamán werd gebouwd als fort…
351
00:27:31,680 --> 00:27:34,120
…want na de val van Cusco…
352
00:27:34,640 --> 00:27:38,680
…maakten de Incakrijgers
hun laatste schans van achter deze muren…
353
00:27:42,240 --> 00:27:44,200
…alles wat er nu nog over is.
354
00:27:46,600 --> 00:27:48,720
Maar is dat waarom ze zijn gebouwd?
355
00:27:50,960 --> 00:27:56,120
Wat is de archeologische kijk
op de oorsprong van Sacsayhuamán…
356
00:27:56,200 --> 00:27:57,600
…en wat was de functie?
357
00:27:58,200 --> 00:28:01,680
Velen denken
dat het een militaire constructie was.
358
00:28:02,280 --> 00:28:06,600
De Spanjaarden of conquistadores
zeiden dat het een militair fort was.
359
00:28:06,680 --> 00:28:10,440
Maar dat was het niet.
Het was een heilige plek, een tempel…
360
00:28:11,160 --> 00:28:13,480
…voor rituelen en ceremonies.
361
00:28:15,720 --> 00:28:18,440
Dus wat we vaak
in geschiedenisboeken lezen…
362
00:28:18,520 --> 00:28:23,000
…dat Sacsayhuamán werd gebouwd
als een militair fort, is een fout?
363
00:28:23,080 --> 00:28:24,400
Het is een grote fout.
364
00:28:27,000 --> 00:28:29,800
Wat overblijft
van de structuren op de heuvel…
365
00:28:29,880 --> 00:28:33,160
…die van uniforme
rechthoekige blokken zijn gemaakt…
366
00:28:33,240 --> 00:28:37,480
…wijst erop dat ze niet tegelijk
met de megalithische muren zijn gebouwd.
367
00:28:39,440 --> 00:28:45,800
We kunnen stellen dat de Inca's
enkele eerdere werken hebben geërfd…
368
00:28:45,880 --> 00:28:49,360
- …maar die zijn moeilijk uit te leggen.
- Klopt.
369
00:28:50,120 --> 00:28:52,560
Het wijst er ook op dat ze gebouwd zijn…
370
00:28:52,640 --> 00:28:56,120
…met een andere,
nog onbekende steenbewerkingstechniek.
371
00:28:59,720 --> 00:29:03,920
Dit kan worden beschouwd
als verloren technologie.
372
00:29:06,080 --> 00:29:11,440
We worden geconfronteerd met mysterie,
een raadsel dat we niet kunnen verklaren.
373
00:29:13,000 --> 00:29:17,960
Kunnen de gladde, massieve zigzagmuren
van Sacsayhuamán zijn gemaakt…
374
00:29:18,040 --> 00:29:21,600
…door iemand anders dan de Inca's?
375
00:29:27,920 --> 00:29:32,120
Wat als een groot deel van deze
aan de Inca's toegeschreven constructie…
376
00:29:32,200 --> 00:29:35,080
…eigenlijk een erfenis
van veel oudere kennis is?
377
00:29:38,360 --> 00:29:42,960
Zou er een erfenis in steen kunnen zijn,
een erfenis van een oudere beschaving…
378
00:29:43,040 --> 00:29:45,960
…nog niet geïdentificeerd
door de archeologie?
379
00:29:48,360 --> 00:29:50,800
Er zijn immers nergens anders in Peru…
380
00:29:50,880 --> 00:29:55,760
…eenvoudigere versies van deze
perfect in elkaar passende muren gevonden.
381
00:29:57,040 --> 00:30:00,680
Maar we hebben
wel zoiets gezien op Rapa Nui…
382
00:30:03,960 --> 00:30:06,120
{\an8}…bij de muren van Ahu Vinapu…
383
00:30:06,200 --> 00:30:09,000
{\an8}…dat lang voor Sacsayhuamán
zou zijn gebouwd…
384
00:30:09,880 --> 00:30:11,880
…meer dan 3200 kilometer verderop.
385
00:30:14,960 --> 00:30:17,440
De blokken zijn gemaakt
van massief basalt.
386
00:30:17,520 --> 00:30:19,280
Ze passen mooi in elkaar…
387
00:30:19,360 --> 00:30:23,920
…en ze bevatten veelhoekige elementen,
net als de muren van Sacsayhuamán.
388
00:30:25,280 --> 00:30:30,480
{\an8}Vergelijkbare constructies zijn te zien
in oude muren in Turkije en Egypte.
389
00:30:32,040 --> 00:30:37,200
{\an8}Er is een klein blok
dat tussen grotere blokken is geplaatst…
390
00:30:37,280 --> 00:30:41,280
{\an8}…en dat beeld vind je ook terug in Cusco.
391
00:30:43,080 --> 00:30:47,800
{\an8}Sommigen zeggen dat de bouwers
gewoon efficiënt waren met restmateriaal.
392
00:30:48,560 --> 00:30:50,520
Maar kijk eens naar de precisie.
393
00:30:51,640 --> 00:30:55,120
Men denkt dus dat dit
een technologie uit het verleden is…
394
00:30:55,200 --> 00:30:58,040
…die niet beperkt bleef tot Peru.
395
00:31:01,080 --> 00:31:04,280
Wat als de Inca's
enkele van de structuren hier…
396
00:31:04,360 --> 00:31:06,760
…op veel oudere funderingen bouwden?
397
00:31:08,280 --> 00:31:10,280
Funderingen die terug kunnen gaan…
398
00:31:10,360 --> 00:31:13,520
…naar de wortels
van de beschaving in Amerika.
399
00:31:16,680 --> 00:31:22,000
Die mogelijkheid brengt me naar de stad
waar Sacsayhuamán boven uittorent…
400
00:31:22,640 --> 00:31:26,080
…een plaats waarvan de naam
een belangrijke hint kan zijn.
401
00:31:27,360 --> 00:31:32,720
In het Quechua, de taal van de Inca's,
betekent Cusco 'navel van de aarde'…
402
00:31:34,200 --> 00:31:38,720
{\an8}…net als al die andere
heilige oude navels, waaronder Rapa Nui.
403
00:31:41,360 --> 00:31:45,240
Het idee dat navels
over heel de wereld te vinden zijn…
404
00:31:45,760 --> 00:31:48,520
…mag voor mij
niet worden afgedaan als toeval.
405
00:31:51,080 --> 00:31:56,040
Kan het opmerkelijk gevormde steenwerk
dat we in deze navel van de aarde zien…
406
00:31:56,120 --> 00:32:00,400
…ook een overblijfsel zijn van die
veel oudere, geavanceerde beschaving…
407
00:32:00,480 --> 00:32:01,800
…waar ik naar zoek?
408
00:32:06,320 --> 00:32:07,800
Overal in deze stad…
409
00:32:07,880 --> 00:32:13,360
…zie je lagen en lagen
mooie, complex gevormde stenen muren…
410
00:32:13,440 --> 00:32:15,680
…sommige met reusachtige megalieten.
411
00:32:16,480 --> 00:32:21,480
Het mysterie is dat je bij elke muur
vaak verschillende bouwstijlen ziet…
412
00:32:21,560 --> 00:32:24,840
…sommige heel verfijnd,
andere vrij primitief.
413
00:32:28,760 --> 00:32:31,960
Dat mysterie brengt me
naar de Calle Loreto in Cusco…
414
00:32:32,600 --> 00:32:35,480
…en naar archeologisch onderzoeker
Jesus Gamarra…
415
00:32:36,280 --> 00:32:38,040
…een Inca-afstammeling…
416
00:32:38,120 --> 00:32:42,520
{\an8}…die al tientallen jaren het unieke
steenwerk van het oude Peru onderzoekt.
417
00:32:43,560 --> 00:32:48,520
Vertel eens over jouw werk in de buurt
van Cusco en de Heilige Vallei.
418
00:32:48,600 --> 00:32:54,920
Mijn passie is voorwerpen uit de oudheid
van menselijke oorsprong.
419
00:32:55,800 --> 00:33:00,160
En dat wordt weerspiegeld in steen…
420
00:33:00,240 --> 00:33:04,720
…de oudste getuige
die in de geschiedenis bestaat.
421
00:33:06,880 --> 00:33:09,120
Net zoals we in Sacsayhuamán zagen…
422
00:33:09,200 --> 00:33:12,480
…passen deze megalithische muren
naadloos in elkaar…
423
00:33:13,440 --> 00:33:17,040
…en vloeien de gebogen randen
van de stenen in elkaar over.
424
00:33:18,480 --> 00:33:22,840
Daar kan ik niet bij.
Ik sta versteld als ik hiernaar kijk.
425
00:33:22,920 --> 00:33:27,680
Ik snap niet
hoe iemand muren heeft kunnen maken…
426
00:33:27,760 --> 00:33:31,560
…met deze reusachtige stenen
die zo perfect in elkaar passen.
427
00:33:33,080 --> 00:33:36,800
Archeologen leren ons
dat dit werd gedaan door de Inca's…
428
00:33:36,880 --> 00:33:41,680
…en dat ze simpele klopstenen gebruikten
om dit ongelooflijke werk te maken.
429
00:33:41,800 --> 00:33:44,680
Het is niet mogelijk
om dit wonder te maken…
430
00:33:45,240 --> 00:33:48,640
…met beiteltechnologie
en een gereedschapsset.
431
00:33:48,720 --> 00:33:53,800
Je kunt niet
de uiterst perfecte precisie berekenen…
432
00:33:53,880 --> 00:33:56,480
…die je in dit soort constructies ziet.
433
00:33:58,320 --> 00:34:01,560
Nergens is die precisie
duidelijker dan hier…
434
00:34:02,240 --> 00:34:06,400
…bij het geometrische hoogstandje
bekend als de twaalfhoekige steen.
435
00:34:08,360 --> 00:34:13,320
Z'n vele vlakken sluiten naadloos aan
op elf andere unieke blokken.
436
00:34:16,160 --> 00:34:20,720
En toch is er nog iets anders vreemd
aan deze zogenaamde Incamuren.
437
00:34:23,320 --> 00:34:26,400
Ik zie
veel verschillende bouwstijlen hier.
438
00:34:26,480 --> 00:34:28,720
Prachtig steenwerk zoals dit…
439
00:34:28,800 --> 00:34:32,640
…en dan steenwerk
van veel slechtere kwaliteit ernaast.
440
00:34:32,720 --> 00:34:38,680
- Help me dat mysterie eens te begrijpen.
- Deze bouwstijl is niet van de Inca's.
441
00:34:40,280 --> 00:34:45,680
De Inca's gebruikten
geen kussenvormen in hun architectuur…
442
00:34:45,760 --> 00:34:47,680
…en ook geen veelhoeken.
443
00:34:47,760 --> 00:34:51,240
De Inca's hebben een ander type bouwstijl…
444
00:34:51,320 --> 00:34:55,040
…een stijl die wordt gekenmerkt
door rechte hoeken.
445
00:34:58,400 --> 00:35:01,800
In de bovenste delen
zitten blokken die sporen vertonen…
446
00:35:01,880 --> 00:35:05,040
…van het basisgereedschap
dat de Inca's gebruikten.
447
00:35:06,000 --> 00:35:10,720
Hun constructie is geen mysterie,
in tegenstelling tot de lagere niveaus.
448
00:35:12,840 --> 00:35:15,840
Dus volgens jou
hebben de Inca's dit niet gemaakt?
449
00:35:15,920 --> 00:35:18,120
Nee.
450
00:35:19,080 --> 00:35:23,360
Jesus gelooft dat de Inca's
boven en rond oudere muren bouwden…
451
00:35:23,440 --> 00:35:26,200
…die er al waren toen zij hier aankwamen.
452
00:35:29,520 --> 00:35:34,440
De geschiedenis van Cusco
werd niet alleen gemaakt door de Inca's…
453
00:35:34,520 --> 00:35:37,680
…maar gaat veel verder terug.
454
00:35:39,280 --> 00:35:42,560
Jesus Gamarra
is ervan overtuigd dat het niet één…
455
00:35:42,640 --> 00:35:45,440
…maar zeker
drie verschillende bouwstijlen zijn…
456
00:35:45,520 --> 00:35:47,720
…het werk van minstens drie culturen.
457
00:35:49,360 --> 00:35:53,520
Het meest recente, ruwe blokwerk
schrijft Jesus toe aan de Inca's.
458
00:35:54,520 --> 00:35:57,640
Maar hij meent
dat de gladde stenen van de pre-Inca's…
459
00:35:57,720 --> 00:35:59,920
…zowel hier als in Sacsayhuamán…
460
00:36:00,000 --> 00:36:02,920
…hun oorsprong vinden
in een veel oudere techniek…
461
00:36:03,440 --> 00:36:06,800
…een die de Inca's bewonderden,
maar niet konden evenaren.
462
00:36:10,040 --> 00:36:15,520
Er zijn dingen die onmogelijk zijn
voor modernere beschavingen.
463
00:36:16,120 --> 00:36:17,480
Deze zijn ouder…
464
00:36:18,000 --> 00:36:21,880
…en bewijzen dat ze het resultaat zijn…
465
00:36:21,960 --> 00:36:25,200
…van het gebruik van kneedbare steen.
466
00:36:26,520 --> 00:36:30,240
Jesus Gamarra
noemt deze stijl Hanan Pacha.
467
00:36:31,160 --> 00:36:36,200
Om die stijl zelf te kunnen zien
raadt hij me een intrigerende site aan…
468
00:36:36,800 --> 00:36:39,960
…op de flank van de heuvel
waar Sacsayhuamán op ligt.
469
00:36:45,200 --> 00:36:47,360
Een werkelijk mystieke locatie…
470
00:36:49,640 --> 00:36:53,080
…met een geheimzinnige ingang
die bijna onzichtbaar is…
471
00:36:56,120 --> 00:36:59,560
…en met alweer
een vreemde mengeling van bouwstijlen.
472
00:37:01,840 --> 00:37:04,800
Het staat bekend
als de Tempel van de Maan.
473
00:37:06,440 --> 00:37:11,200
TEMPEL VAN DE MAAN
474
00:37:15,320 --> 00:37:19,720
Dit is een vreemde, ingewikkelde plek
met een mysterieus randje.
475
00:37:20,560 --> 00:37:24,080
De lage stenen muren hier
zijn typisch Inca-metselwerk.
476
00:37:25,200 --> 00:37:28,080
Maar verborgen
in deze gemodelleerde rotspartij…
477
00:37:28,160 --> 00:37:30,120
…bevindt zich iets heel anders.
478
00:37:33,880 --> 00:37:38,520
Je wordt naar binnen getrokken
door een nauwe doorgang…
479
00:37:38,600 --> 00:37:40,160
…omgeven door stilte.
480
00:37:42,360 --> 00:37:45,240
Het is bijna
alsof je een labyrint binnengaat.
481
00:37:47,000 --> 00:37:51,160
Het lijkt op een onbekende technologie
die we niet helemaal begrijpen…
482
00:37:51,240 --> 00:37:55,080
…gemaakt om redenen
die ons niet logisch lijken.
483
00:38:24,880 --> 00:38:27,800
{\an8}Ondertiteld door: Mireille Van Overmeiren