1
00:00:17,760 --> 00:00:21,360
Hari ini merupakan saat istimewa
dalam kalendar Maya.

2
00:00:21,440 --> 00:00:24,680
Ekuinoks musim bunga bermula
apabila matahari terbit

3
00:00:24,760 --> 00:00:27,800
bukan saja membawa hari baru,
tapi kitaran hidup baru.

4
00:00:31,200 --> 00:00:33,000
Apabila matahari menyinari garis pokok,

5
00:00:34,040 --> 00:00:37,520
sinarnya menerangi
antara kuil paling megah di Palenque.

6
00:00:40,800 --> 00:00:44,240
Inilah Kuil Matahari,
nama yang amat sesuai dengannya.

7
00:00:45,560 --> 00:00:49,120
Berada di sini, bermandikan cahaya,
ini satu keistimewaan,

8
00:00:49,200 --> 00:00:52,840
hubungan yang menggabungkan
kerohanian dengan sains

9
00:00:52,920 --> 00:00:54,960
dengan cara lama
yang dilupakan dunia moden.

10
00:00:57,280 --> 00:01:00,880
Pada saat penting tertentu tahun ini,
dan ini salah satu masa itu,

11
00:01:01,400 --> 00:01:05,000
matahari terbit bukan sekadar
menerangi tangga kuil ini.

12
00:01:06,240 --> 00:01:09,760
Seni bina Maya ialah repositori ilmu kuno,

13
00:01:10,280 --> 00:01:13,320
menghubungkan langit dan bumi,
syurga dan dunia.

14
00:01:15,560 --> 00:01:18,000
Dalam proses itu,
biasanya ia bawa cahaya matahari

15
00:01:18,080 --> 00:01:21,520
melalui penjajaran tertentu
ke ruang dalaman,

16
00:01:21,600 --> 00:01:23,720
sengaja direka untuk menerimanya.

17
00:01:25,560 --> 00:01:29,680
Pada solstis musim sejuk,
matahari terbit di runtuhan puncak gunung,

18
00:01:29,760 --> 00:01:30,880
KUIL MATAHARI

19
00:01:30,960 --> 00:01:33,280
menyinar masuk ke dalam kuil
melalui ambang pintu,

20
00:01:33,360 --> 00:01:37,600
kita boleh bayangkan
paderi menunggu untuk bermandi cahaya.

21
00:01:38,520 --> 00:01:41,760
Enam bulan kemudian,
pada solstis musim panas,

22
00:01:42,360 --> 00:01:43,800
dan hanya pada hari itu,

23
00:01:44,320 --> 00:01:47,080
cahaya matahari fajar
menerangi satu lagi piramid,

24
00:01:47,160 --> 00:01:49,960
sebelum jarum cahaya
menyinari sudut dalaman,

25
00:01:52,400 --> 00:01:54,560
sementara pada kedua-dua ekuinoks,

26
00:01:54,640 --> 00:01:56,920
matahari terbit
di atas lekukan buatan manusia

27
00:01:57,000 --> 00:01:58,520
di ufuk timur,

28
00:01:58,600 --> 00:02:01,240
sekali lagi memancarkan sinar
melalui ambang pintu

29
00:02:02,240 --> 00:02:06,000
pada sudut yang tepat, selama 40 minit,

30
00:02:06,080 --> 00:02:09,200
ia menerangi secara dramatik
satu lagi ceruk dalaman.

31
00:02:16,360 --> 00:02:18,600
Bagi orang Maya,
persembahan yang mempesonakan ini

32
00:02:18,680 --> 00:02:22,240
pasti buat orang yang melihatnya
merasa kagum.

33
00:02:25,640 --> 00:02:28,920
Ia bukan sekadar saat istimewa
untuk orang Maya purba.

34
00:02:37,880 --> 00:02:41,840
Palenque ialah tapak yang sangat simbolik.

35
00:02:43,520 --> 00:02:47,320
{\an8}Pemujaan nenek moyang di Palenque
digambarkan dalam seni binanya

36
00:02:47,400 --> 00:02:49,880
{\an8}dan landskap yang diubah suai.

37
00:02:51,080 --> 00:02:53,640
Ia berhubung dengan penduduk zaman moden.

38
00:02:56,000 --> 00:03:00,360
Budaya Maya di Palenque masih hidup.

39
00:03:03,880 --> 00:03:07,800
{\an8}Paderi Maya, Nicolas López Vázquez,
telah mengadakan upacara di sini

40
00:03:07,880 --> 00:03:09,560
{\an8}selama berdekad-dekad.

41
00:03:12,920 --> 00:03:18,960
Upacara yang berlangsung sekarang
melambangkan ekuinoks musim bunga.

42
00:03:19,640 --> 00:03:22,360
Ekuinoks sangat penting.

43
00:03:23,560 --> 00:03:25,760
Sebab itu mereka bina kuil.

44
00:03:26,480 --> 00:03:29,920
Ia seperti satu hubungan
dengan seluruh planet.

45
00:03:34,240 --> 00:03:37,200
Sememangnya seluruh kompleks ini
nampaknya telah direka

46
00:03:37,280 --> 00:03:42,640
sebagai alat untuk mengesan dan menjelma
keharmonian alam semesta yang menakjubkan.

47
00:03:51,320 --> 00:03:54,760
Jadi, apa motifnya
untuk fokus mereka pada cakerawala?

48
00:03:54,840 --> 00:03:58,480
Bagaimana mereka memperoleh
pengetahuan astronomi canggih?

49
00:04:01,240 --> 00:04:06,560
Mungkinkah kita menyaksikan legasi
yang diwarisi tamadun yang jauh lebih tua,

50
00:04:08,440 --> 00:04:11,080
yang tinggalkan jejak pengetahuan majunya

51
00:04:11,160 --> 00:04:12,680
di seluruh benua Amerika?

52
00:04:31,880 --> 00:04:34,440
{\an8}BAB VI

53
00:04:41,080 --> 00:04:46,360
Pusat Palenque didominasi
bangunan yang paling mengagumkan

54
00:04:47,600 --> 00:04:49,160
dikenali sebagai istana.

55
00:04:52,240 --> 00:04:55,520
Manakala di atasnya
menjulang struktur yang menarik,

56
00:04:56,240 --> 00:05:00,080
unik di dunia Maya, menara bertingkat.

57
00:05:02,800 --> 00:05:06,080
Para sarjana berbeza pendapat
tentang fungsi menara ini.

58
00:05:06,680 --> 00:05:08,520
Mereka bingung akan bumbung menara ini.

59
00:05:09,240 --> 00:05:12,400
Bumbung yang kita lihat hari ini
berbentuk moden

60
00:05:12,480 --> 00:05:15,280
dan mungkin pembinaan semula
yang tidak tepat.

61
00:05:16,480 --> 00:05:20,600
Gambar penggalian awal menunjukkan
runtuhan menara tanpa bumbung.

62
00:05:21,600 --> 00:05:23,920
Adakah ia berbumbung pada zaman purba?

63
00:05:25,480 --> 00:05:29,840
Mungkin menara asal
ada platform pemerhatian,

64
00:05:30,680 --> 00:05:33,080
yang menjelaskan
benda yang ditemui di dalamnya.

65
00:05:34,600 --> 00:05:37,200
Ia penting kerana ada bilik dengan glif

66
00:05:37,280 --> 00:05:42,800
mewakili planet yang paling penting
bagi orang Maya, Zuhrah.

67
00:05:44,880 --> 00:05:47,680
Sarjana telah mengesahkan
melalui teks Maya

68
00:05:48,360 --> 00:05:52,840
bahawa simbol ini memang mewakili
planet paling terang di langit malam.

69
00:05:54,960 --> 00:06:00,040
Mungkinkah menara ini dibina khas
untuk kegunaan ahli astronomi?

70
00:06:02,480 --> 00:06:07,080
Secara intuitif, rasa seperti tujuannya
untuk pemerhatian langit.

71
00:06:07,160 --> 00:06:12,400
Kita tak jangka menara
yang dibina untuk memerhati langit

72
00:06:12,480 --> 00:06:14,240
dipasang bumbung.

73
00:06:14,320 --> 00:06:17,640
Glif Zuhrah di dalam menara

74
00:06:17,720 --> 00:06:20,640
menunjukkan itulah fungsinya.

75
00:06:20,720 --> 00:06:25,240
Tapi daripada semua jasad cakerawala
di langit, kenapa Zuhrah?

76
00:06:27,360 --> 00:06:32,160
Mungkin ada kaitan dengan
tokoh mitologi Maya terhebat.

77
00:06:36,280 --> 00:06:38,640
Dewa dan dewi kosmologi Maya

78
00:06:38,720 --> 00:06:41,640
sering memiliki
ciri-ciri manusia yang menakutkan,

79
00:06:41,720 --> 00:06:48,160
kadangkala menawan, kadangkala menakutkan,
kadangkala sangat misteri.

80
00:06:48,680 --> 00:06:52,600
Dewa bernama Kukulkan
yang pernah hidup sebagai manusia

81
00:06:53,120 --> 00:06:55,640
bukan saja gabungan semua ciri ini,

82
00:06:55,720 --> 00:06:59,320
tapi juga dikaitkan
dengan planet paling terang di syurga.

83
00:07:02,960 --> 00:07:07,880
Menurut tradisi,
Kukulkan tiba selepas bencana besar,

84
00:07:08,520 --> 00:07:10,080
ditemani pembantunya.

85
00:07:11,440 --> 00:07:15,720
Dia guru bijaksana yang beri arahan
tentang kedaulatan undang-undang

86
00:07:16,320 --> 00:07:20,520
dan cara mengatur tamadun,
cara menanam jagung

87
00:07:21,400 --> 00:07:24,040
dan cara membina monumen batu agung.

88
00:07:25,240 --> 00:07:27,880
Walaupun selepas
masa bersama mereka berakhir,

89
00:07:28,400 --> 00:07:31,360
Kukulkan terus dipuja di syurga,

90
00:07:31,880 --> 00:07:34,360
di mana dia menjelma dalam bentuk planet

91
00:07:34,440 --> 00:07:37,000
yang kita kenal sekarang sebagai Zuhrah.

92
00:07:42,760 --> 00:07:44,520
Di seluruh dunia Maya,

93
00:07:44,600 --> 00:07:47,160
ada gambaran Kukulkan lain.

94
00:07:47,880 --> 00:07:51,640
{\an8}Di satu tapak ikonik,
memorinya juga berkait

95
00:07:51,720 --> 00:07:55,680
{\an8}dengan saat ekuinoks musim bunga
yang sangat penting itu.

96
00:07:56,480 --> 00:08:00,800
Di Chichen Itzá di Yucatán,
di kuil Kukulkan,

97
00:08:00,880 --> 00:08:04,080
jika kita lihat piramid itu,
biasanya kita lihat

98
00:08:04,160 --> 00:08:08,200
tangga utara piramid
dengan kepala ular besar

99
00:08:08,280 --> 00:08:14,640
di bawah tangga dan pelepar kosong
menganjur di sisinya tanpa ukiran.

100
00:08:14,720 --> 00:08:18,560
Tapi pada ekuinoks musim bunga,
ketika matahari mula terbenam,

101
00:08:19,480 --> 00:08:24,520
kedudukan piramid itu sangat sempurna
sehingga bayang-bayang di sudut tangga

102
00:08:24,600 --> 00:08:28,640
menghasilkan bentuk ular.

103
00:08:28,720 --> 00:08:31,840
Jadi, kepala ular itu tiba-tiba lengkap

104
00:08:31,920 --> 00:08:35,960
dengan bayang-bayang
tubuh ular yang beralun itu

105
00:08:36,040 --> 00:08:38,840
dan inilah penjelmaan Kukulkan.

106
00:08:42,640 --> 00:08:46,520
Di beberapa tempat di Mexico,
dia bukan saja dikenali sebagai Kukulkan

107
00:08:46,600 --> 00:08:49,360
tapi paling terkenal sebagai Quetzalcoatl.

108
00:08:50,080 --> 00:08:53,800
Semua nama ini bermaksud
"ular berbulu atau berpelepah."

109
00:08:54,840 --> 00:08:58,240
Kita boleh bayangkan
bahawa Kukulkan ialah pengembara

110
00:08:58,320 --> 00:09:01,480
yang guna nama yang sesuai
ke mana saja dia pergi.

111
00:09:03,600 --> 00:09:08,040
Kami jumpa tokoh yang sama di Peru
dipanggil Viracocha.

112
00:09:09,080 --> 00:09:12,080
Di Mesopotamia,
dia dikenali sebagai Oannes.

113
00:09:12,160 --> 00:09:14,480
Di Mesir pula, dialah Osiris.

114
00:09:15,680 --> 00:09:17,680
Namun kisahnya tetap sama.

115
00:09:19,080 --> 00:09:22,400
Tokoh berkuasa muncul
selepas bencana global

116
00:09:23,360 --> 00:09:26,960
dan mengurniakan anugerah ketamadunan
kepada manusia purba.

117
00:09:30,680 --> 00:09:34,480
Pengiktirafan identiti wira ketamadunan
dengan planet Zuhrah

118
00:09:35,120 --> 00:09:38,360
mungkin dapat menjelaskan
obsesi unik orang Maya

119
00:09:39,120 --> 00:09:42,160
menjejaki pergerakan planet itu
di langit malam.

120
00:09:43,400 --> 00:09:47,400
Kajian mereka tentang Zuhrah
sangat menarik.

121
00:09:47,480 --> 00:09:51,280
Ia berlaku setiap 584 hari,

122
00:09:51,360 --> 00:09:53,840
Zuhrah muncul pada tempat yang sama.

123
00:09:53,920 --> 00:09:58,760
Orang Maya mempunyai
anggaran tepat masa

124
00:09:58,840 --> 00:10:01,760
tempoh qamari kepulangan Zuhrah.

125
00:10:02,840 --> 00:10:05,160
Mereka berupaya membuat pengiraan

126
00:10:05,240 --> 00:10:08,720
kerana salah satu pencapaian
orang Maya paling luar biasa,

127
00:10:09,240 --> 00:10:12,560
seperti binaan batu hebat Peru purba

128
00:10:13,080 --> 00:10:15,480
dan farmakologi bijaksana Amazonia purba,

129
00:10:17,560 --> 00:10:22,320
mungkin sebahagian legasi ilmu
diwariskan dari zaman prasejarah terpencil

130
00:10:22,400 --> 00:10:24,920
oleh tamadun pendahulu yang misteri.

131
00:10:34,080 --> 00:10:35,880
{\an8}AHLI ARKEOLOGI

132
00:10:35,960 --> 00:10:39,200
{\an8}Dr. Edwin Barnhart telah memeta
dan mengkaji Palenque

133
00:10:39,280 --> 00:10:41,000
{\an8}selama lebih 25 tahun.

134
00:10:42,920 --> 00:10:45,480
Dia antara beberapa orang di dunia

135
00:10:46,000 --> 00:10:48,360
yang boleh membaca skrip Maya purba.

136
00:10:51,960 --> 00:10:56,120
Kami baca glif ini
dari atas ke bawah dalam lajur berganda.

137
00:10:56,200 --> 00:10:59,640
Baca kanan kiri, kanan kiri
ke bawah dua yang pertama,

138
00:10:59,720 --> 00:11:01,760
kemudian ketiga dan keempat,
baca ke bawah.

139
00:11:01,840 --> 00:11:03,520
Begitulah aturan bacaannya.

140
00:11:03,600 --> 00:11:06,920
Bagaimana sistem nombor
yang orang Maya guna

141
00:11:07,000 --> 00:11:09,920
berbanding sistem nombor
yang kita guna hari ini?

142
00:11:10,440 --> 00:11:12,120
Sistem kita agak sama.

143
00:11:12,200 --> 00:11:14,960
Kita ada sistem asas sepuluh
iaitu sistem perpuluhan.

144
00:11:15,040 --> 00:11:18,800
Kita boleh tulis sebarang nombor

145
00:11:19,520 --> 00:11:23,240
hampir tak terhingga
menggunakan sepuluh digit.

146
00:11:23,320 --> 00:11:26,200
Ada nombor sifar, satu hingga sembilan.

147
00:11:26,720 --> 00:11:28,560
Apabila sampai nombor sepuluh,

148
00:11:28,640 --> 00:11:31,640
kita letak sifar di tempat sa
dan satu di tempat puluh.

149
00:11:31,720 --> 00:11:33,840
Mereka guna asas 20.

150
00:11:36,680 --> 00:11:39,360
Ia seperti sistem kod Morse
guna sengkang dan titik

151
00:11:40,480 --> 00:11:43,480
termasuk glif cangkerang
yang mewakili sifar.

152
00:11:45,040 --> 00:11:48,400
- Titik ialah satu. Palang ialah lima.
- Okey.

153
00:11:49,280 --> 00:11:53,640
Apabila ada tiga palang
dan empat titik, jumlahnya 19.

154
00:11:55,120 --> 00:11:57,400
Mereka tulis 20 dengan meletakkan sifar

155
00:11:58,000 --> 00:12:00,320
dan letak titik di tempat 20.

156
00:12:00,920 --> 00:12:04,480
Ini sistem pengiraan kedudukan
yang membolehkan mereka

157
00:12:04,560 --> 00:12:06,440
buat pengiraan pada tahap berbeza.

158
00:12:07,760 --> 00:12:09,560
Sistem kita bagus.

159
00:12:09,640 --> 00:12:14,640
Kita boleh kira hingga infiniti,
tapi perlukan sepuluh simbol.

160
00:12:14,720 --> 00:12:17,560
Orang Maya buat perkara yang sama
dengan hanya tiga simbol.

161
00:12:17,640 --> 00:12:21,960
Sehubungan itu,
sistem mereka lebih elegan daripada kita.

162
00:12:25,760 --> 00:12:30,440
Orang Maya bukan saja guna sifar,
malah arif tentang tempat penomboran

163
00:12:31,440 --> 00:12:33,880
pada waktu
orang Yunani dan Rom Purba,

164
00:12:33,960 --> 00:12:37,240
walaupun banyak pencapaian,
tidak memahami kedua-duanya.

165
00:12:38,840 --> 00:12:40,400
Sistem mereka hebat.

166
00:12:40,480 --> 00:12:44,000
Orang Rom buat perkara hebat,
tapi sistem nombor mereka teruk.

167
00:12:44,080 --> 00:12:45,800
Sebab itu mereka perlu buat abakus.

168
00:12:47,800 --> 00:12:52,000
Sistem penomboran canggih Maya
bukan saja cara yang elegan untuk mengira.

169
00:12:52,600 --> 00:12:53,960
Bagi ahli astronomi mereka,

170
00:12:54,040 --> 00:12:57,080
inilah kunci untuk mengira
dan meramal pergerakan

171
00:12:57,160 --> 00:13:01,000
jasad cakerawala
seperti Zuhrah, matahari dan bulan

172
00:13:01,080 --> 00:13:03,200
dengan ketepatan yang mengagumkan.

173
00:13:03,800 --> 00:13:07,800
Pengetahuan matematik
yang sama itu juga penting

174
00:13:07,880 --> 00:13:11,320
untuk ciptaan mereka
yang paling mengagumkan.

175
00:13:11,840 --> 00:13:15,160
Pencapaian Maya purba paling membingungkan

176
00:13:15,240 --> 00:13:19,000
ialah sistem pengukuran masa
yang teramat tepat

177
00:13:19,520 --> 00:13:22,840
yang mereka masukkan
menjadi antara kalendar paling rumit

178
00:13:22,920 --> 00:13:24,280
dalam sejarah manusia.

179
00:13:26,560 --> 00:13:29,440
Kalendar teramat rumit.

180
00:13:30,040 --> 00:13:34,080
Boleh ringkaskannya untuk saya?
Apa maksud kalendar Maya?

181
00:13:34,160 --> 00:13:38,880
Dalam kalendar itu,
tahun surianya 365 hari.

182
00:13:38,960 --> 00:13:39,920
Ya. Okey.

183
00:13:40,000 --> 00:13:43,960
Kalendar yang penting bagi mereka
ada 260 hari,

184
00:13:44,040 --> 00:13:48,440
tapi ada juga kalendar kiraan panjang
iaitu kiraan masa linear.

185
00:13:51,040 --> 00:13:55,320
Orang Maya menjejaki tarikh penting
menggunakan gabungan tiga kalendar,

186
00:13:56,040 --> 00:13:58,320
setiap satu dengan tujuan tersendiri.

187
00:14:00,920 --> 00:14:05,320
{\an8}Kalendar suci mereka
merupakan kitaran berulang 20 kumpulan

188
00:14:05,400 --> 00:14:10,120
{\an8}terdiri daripada 13 hari setiap satu,
berjumlah 260 hari.

189
00:14:11,640 --> 00:14:14,120
{\an8}Kalendar kedua menjejaki tahun suria,

190
00:14:14,720 --> 00:14:18,160
{\an8}tapi terdiri daripada 18 kumpulan,
setiapnya 20 hari,

191
00:14:18,840 --> 00:14:23,400
{\an8}dengan lima lagi untuk melengkapkan
tahun 365 hari, sama seperti tahun kita.

192
00:14:24,880 --> 00:14:26,320
{\an8}Apabila digunakan bersama,

193
00:14:26,400 --> 00:14:30,760
dua kalendar ini memberi nama unik
untuk setiap hari

194
00:14:31,320 --> 00:14:35,600
sepanjang tempoh 52 tahun
sebelum bermula semula.

195
00:14:38,040 --> 00:14:42,720
Namun apa yang menjadikan sistem Maya unik
ialah kalendar ketiga mereka

196
00:14:43,240 --> 00:14:45,200
dipanggil kiraan panjang

197
00:14:45,280 --> 00:14:47,680
yang menjejaki tempoh masa lebih lama.

198
00:14:49,840 --> 00:14:52,400
Jelaskan lebih lanjut
tentang kalendar kiraan panjang.

199
00:14:52,480 --> 00:14:54,960
Apa ia? Bagaimana ia berfungsi?

200
00:14:55,680 --> 00:14:57,600
Apa matlamatnya?

201
00:14:58,120 --> 00:15:01,600
Ini yang paling menarik
kerana orang Maya bersifat kitaran,

202
00:15:01,680 --> 00:15:05,000
tapi itu saja kalendar linear mereka.

203
00:15:05,080 --> 00:15:10,560
Ia boleh bergerak ke belakang dan ke depan
dalam garis lurus ke arah infiniti.

204
00:15:11,240 --> 00:15:14,160
Simbol kiraan panjang mengukur laluan

205
00:15:14,240 --> 00:15:19,920
bukan saja tahun, dekad atau abad,
tapi sepanjang seribu tahun,

206
00:15:20,000 --> 00:15:23,040
menjangkau jauh
ke masa lalu dan masa depan.

207
00:15:23,720 --> 00:15:28,600
Adakah kebanyakan perkara
yang kita boleh baca dalam skrip Maya

208
00:15:28,680 --> 00:15:29,960
ada kaitan dengan kalendar?

209
00:15:30,040 --> 00:15:33,840
Betul. Ini contoh sempurna
apabila kita lihat halaman ini,

210
00:15:34,440 --> 00:15:38,080
semua yang awak nampak
dengan palang, titik dan ini,

211
00:15:38,160 --> 00:15:40,600
semua ini maklumat kalendar.

212
00:15:40,680 --> 00:15:42,120
Secara keseluruhannya,

213
00:15:42,200 --> 00:15:47,280
dua pertiga daripada seluruh
korpus penulisan Maya ialah glif kalendar.

214
00:15:49,320 --> 00:15:51,400
Satu penjelasan untuk obsesi ini

215
00:15:51,480 --> 00:15:55,320
ialah kepercayaan orang Maya purba
dunia melalui kitaran berulang

216
00:15:55,400 --> 00:15:57,400
penciptaan dan pemusnahan…

217
00:16:03,160 --> 00:16:05,480
dan mereka menjalani hidup
dalam kitaran keempat,

218
00:16:08,360 --> 00:16:10,560
hampir sama dengan Hopi purba

219
00:16:10,640 --> 00:16:13,520
yang percaya mereka juga
hidup di dunia keempat.

220
00:16:14,040 --> 00:16:18,680
Tapi tak seperti mereka, orang Maya
meletak tarikh dalam kitaran mereka,

221
00:16:19,720 --> 00:16:22,000
semua dijejak guna kiraan panjang.

222
00:16:24,160 --> 00:16:26,000
Ini apa?

223
00:16:26,520 --> 00:16:28,640
Imej yang cantik,

224
00:16:28,720 --> 00:16:32,240
antara imej yang memberitahu kita
secara khusus

225
00:16:32,320 --> 00:16:35,600
tarikh permulaan penciptaan keempat.

226
00:16:36,120 --> 00:16:41,200
Ia tertulis 13-0-0-0-0.

227
00:16:41,800 --> 00:16:47,760
Keesokan harinya, ia diset semula.
Ini akan jadi 0-0-0-0-1.

228
00:16:47,840 --> 00:16:51,520
Okey. Jika letak itu
dalam sistem tarikh kita hari ini?

229
00:16:51,600 --> 00:16:56,600
- 13 Ogos 3114 SM.
- Okey.

230
00:16:56,680 --> 00:16:59,760
Itu permulaan usia dunia kita sekarang.

231
00:16:59,840 --> 00:17:02,000
Betul. Idea mereka,

232
00:17:02,720 --> 00:17:07,760
kenapa ia bermula pada 3114 SM?

233
00:17:07,840 --> 00:17:12,080
Selama satu kurun,
para cendekiawan terhebat

234
00:17:12,640 --> 00:17:14,560
gagal beri jawapan.

235
00:17:14,640 --> 00:17:19,000
Ya. Saya dapati tarikh itu agak menarik

236
00:17:19,640 --> 00:17:24,120
kerana banyak tamadun purba,
jika kita ikut rekod arkeologi,

237
00:17:24,200 --> 00:17:26,360
ada permulaan yang luar biasa
sekitar waktu itu.

238
00:17:26,800 --> 00:17:28,480
{\an8}GIZA
MESIR

239
00:17:28,560 --> 00:17:30,680
{\an8}Di Mesir Purba sekitar 3000 S.M.

240
00:17:30,760 --> 00:17:33,040
{\an8}Sumer, zaman yang sama.

241
00:17:33,120 --> 00:17:34,520
{\an8}Betul. Asia juga.

242
00:17:35,520 --> 00:17:37,640
{\an8}Seolah-olah dunia terjaga ketika itu

243
00:17:37,720 --> 00:17:39,440
dan orang Maya pilih tarikh itu.

244
00:17:39,520 --> 00:17:40,560
Memang sangat menarik.

245
00:17:42,680 --> 00:17:44,560
Bila sistem itu bermula?

246
00:17:45,080 --> 00:17:49,000
Sejauh mana kita boleh jejak asal usul
set pengiraan yang hebat ini?

247
00:17:49,600 --> 00:17:51,920
Soalan itu sukar.
Saya sentiasa memikirkannya.

248
00:17:52,000 --> 00:17:56,400
Bagi saya, ketika seseorang
mengukirnya pada batu,

249
00:17:57,280 --> 00:17:58,920
itu bukan percubaan pertama mereka.

250
00:17:59,000 --> 00:18:02,320
Okey. Apa tarikh paling lama
yang awak jumpa?

251
00:18:02,400 --> 00:18:05,600
Ada beberapa tarikh.
Ada tarikh 33,000 tahun lalu.

252
00:18:06,200 --> 00:18:09,840
Satu lagi membawa kita ke tarikh tertentu

253
00:18:09,920 --> 00:18:13,560
yang buat kita kembali
ke lima juta tahun lalu.

254
00:18:13,640 --> 00:18:17,560
- Lima juta tahun lalu.
- Ya. Awak boleh kira.

255
00:18:19,080 --> 00:18:23,840
Saya rasa tujuannya
adalah untuk menunjukkan

256
00:18:23,920 --> 00:18:26,280
sifat masa yang tak berkesudahan.

257
00:18:29,160 --> 00:18:30,720
Bersama tarikh-tarikh ini,

258
00:18:30,800 --> 00:18:33,360
satu objek utama
dalam drama langit malam ini

259
00:18:33,440 --> 00:18:36,320
sering muncul dalam teks, Zuhrah,

260
00:18:36,960 --> 00:18:41,080
planet sama yang berkaitan
dengan dewa Maya, Kukulkan.

261
00:18:44,920 --> 00:18:50,240
Zuhrah diintegrasikan
ke dalam sistem kalendar Maya.

262
00:18:50,320 --> 00:18:51,760
Ia dijejaki berulang kali.

263
00:18:51,840 --> 00:18:58,000
Sebenarnya ada 104 kumpulan berbeza
daripada lima kitaran Zuhrah

264
00:18:58,560 --> 00:19:01,280
yang mereka kumpul.
Jadi, kita boleh jejaki Zuhrah

265
00:19:01,360 --> 00:19:02,440
dan data itu betul.

266
00:19:04,480 --> 00:19:09,200
Orang Maya taasub
dengan alam semesta dan masa.

267
00:19:10,080 --> 00:19:13,560
Dua isu ini sangat penting
kepada budaya Maya.

268
00:19:16,200 --> 00:19:20,600
Dua obsesi ini menunjukkan
bahawa orang Maya memiliki dan mengkaji

269
00:19:20,680 --> 00:19:24,480
pemahaman yang mendalam
tentang zaman purba planet kita.

270
00:19:26,120 --> 00:19:29,960
Jadi, keupayaan mereka seperti
perisian komputer moden.

271
00:19:30,480 --> 00:19:32,320
- Ya.
- Macam mana?

272
00:19:32,880 --> 00:19:34,840
Saya rasa mereka antara

273
00:19:34,920 --> 00:19:37,360
ahli matematik zaman purba terhebat.

274
00:19:37,440 --> 00:19:39,680
Mereka sentiasa buat pengiraan.

275
00:19:39,760 --> 00:19:42,480
Mereka buat pengiraan berjuta-juta hari.

276
00:19:42,560 --> 00:19:43,640
Menakjubkan.

277
00:19:45,160 --> 00:19:48,120
Jika mereka guna tarikh begitu,
kita perlu tanya

278
00:19:48,200 --> 00:19:50,160
kenapa mereka perlu buat begitu?

279
00:19:51,280 --> 00:19:53,440
- Saya rasa…
- Semuanya spekulasi.

280
00:19:53,520 --> 00:19:56,200
Apabila ahli arkeologi
fikir lebih mendalam,

281
00:19:56,280 --> 00:19:58,320
ia cuma spekulasi.

282
00:19:58,400 --> 00:20:01,720
Kami masih fikirkan teori.
Tak banyak fakta dalam bidang saya.

283
00:20:06,800 --> 00:20:11,200
Saya ada teori yang juga satu spekulasi.

284
00:20:13,160 --> 00:20:16,480
Bagi saya, kalendar Maya
seperti artifak yang tak kena tempat.

285
00:20:17,000 --> 00:20:20,640
Bagi saya, ia seperti legasi
yang orang Maya terima

286
00:20:20,720 --> 00:20:24,040
daripada budaya yang memang
memerlukan angka-angka ini,

287
00:20:25,880 --> 00:20:28,840
tamadun hilang yang mewariskan ilmu

288
00:20:28,920 --> 00:20:30,920
sifat kitaran masa,

289
00:20:31,760 --> 00:20:34,640
mengekodkannya dalam mitos
dan tradisi kerohanian

290
00:20:35,400 --> 00:20:40,280
yang beribu-ribu tahun kemudian
terjelma dengan megahnya

291
00:20:40,360 --> 00:20:43,440
dalam mekanisme kalendar Maya
yang penuh misteri.

292
00:20:44,680 --> 00:20:46,160
Namun untuk apa?

293
00:20:46,240 --> 00:20:50,120
Saya rasa jawapannya
ada kaitan dengan konsep Maya

294
00:20:50,200 --> 00:20:52,600
tentang zaman dunia yang tidak kekal.

295
00:20:54,240 --> 00:20:58,320
Kadangkala saya anggap kalendar Maya
sebagai komputer untuk mengira

296
00:20:58,400 --> 00:21:01,200
bukan penghujung dunia,
tapi penghujung zaman.

297
00:21:02,320 --> 00:21:05,680
Kalendar Maya membayangkan
kemusnahan berulang

298
00:21:05,760 --> 00:21:07,440
dan penciptaan semula dunia.

299
00:21:07,520 --> 00:21:10,160
Zaman dunia berulang datang dan pergi.

300
00:21:11,680 --> 00:21:14,160
Tak benar bahawa orang Maya membayangkan

301
00:21:14,240 --> 00:21:18,640
dunia akan kiamat pada 21 Disember 2012.

302
00:21:19,600 --> 00:21:24,560
Tapi mereka nampak
tempoh pergolakan dan perubahan

303
00:21:25,160 --> 00:21:27,720
yang berlaku sekitar zaman kita.

304
00:21:29,600 --> 00:21:35,400
Tentu sekali, penghujung zaman diramalkan
selama tempoh 80 tahun

305
00:21:35,480 --> 00:21:38,840
dari 2000 hingga 2080, antara tempoh itu.

306
00:21:40,040 --> 00:21:43,560
Saya rasa ingin tahu kerana
itulah yang dialami dunia masa kini.

307
00:21:43,640 --> 00:21:47,080
Kita hidup dalam keadaan huru-hara,
tak dapat diramal, perubahan.

308
00:21:48,720 --> 00:21:53,200
Mungkinkah masa kalendar Maya
untuk penghujung zaman kita sekarang?

309
00:21:54,880 --> 00:21:57,360
Mungkin kita patut merenung ke langit,

310
00:21:57,440 --> 00:21:59,760
menjejaki bintang
dan planet seperti mereka

311
00:22:01,560 --> 00:22:04,600
mana tahu ada malapetaka lain
yang mengubah dunia akan berlaku.

312
00:22:12,800 --> 00:22:17,480
Namun minat orang Maya memerhati langit
bukan sekadar untuk meramal masa depan.

313
00:22:20,840 --> 00:22:25,200
Ada bukti di Palenque
yang Dr. Barnhart mahu tunjuk kepada saya.

314
00:22:27,200 --> 00:22:29,880
Pemandangan di sini,
ada tempat yang sempurna

315
00:22:29,960 --> 00:22:31,960
di mana kita boleh nampak ufuk.

316
00:22:34,840 --> 00:22:39,240
Di pinggir barat daya plaza,
di seberang Kuil Matahari,

317
00:22:39,320 --> 00:22:42,680
Dr. Barnhart akan bawa saya
ke satu lagi bangunan penting

318
00:22:42,760 --> 00:22:44,960
dikenali sebagai Kuil Salib Dedaun.

319
00:22:47,200 --> 00:22:50,400
Ia bermula sekitar tahun 692 Masihi.

320
00:22:56,440 --> 00:23:01,320
Di dalam dinding belakang,
mural berukir yang menarik menanti.

321
00:23:03,920 --> 00:23:05,720
Sarjana percaya ia merungkai

322
00:23:05,800 --> 00:23:08,960
misteri utama agama Maya,

323
00:23:09,560 --> 00:23:12,720
misteri yang kita alami selepas kematian.

324
00:23:14,120 --> 00:23:18,120
Kami berdiri di depan mural
yang luar biasa,

325
00:23:18,640 --> 00:23:21,600
yang agak sukar untuk saya tafsirkan.

326
00:23:22,560 --> 00:23:25,040
Apa pendapat awak? Apa semua ini?

327
00:23:25,680 --> 00:23:28,840
Jelas sekali ia sangat rumit.

328
00:23:28,920 --> 00:23:31,800
Ada banyak ikonografi.

329
00:23:32,840 --> 00:23:36,560
Itu salib dedaun
kerana daun-daun ini terkeluar.

330
00:23:38,000 --> 00:23:40,360
Ada dua figura di kedua-dua sisi.

331
00:23:42,400 --> 00:23:45,880
Lukisan mural itu menunjukkan
mendiang Tuan Pakal di sebelah kanan,

332
00:23:45,960 --> 00:23:48,600
pengasas asal dan pemerintah Palenque,

333
00:23:49,840 --> 00:23:52,560
matanya tertutup
dan berpakaian pengebumian

334
00:23:54,160 --> 00:23:58,760
dan figura yang dianggap anak
dan pewarisnya, Kan Bahlam, di sisi kiri.

335
00:24:00,040 --> 00:24:02,000
Ini wajah Kan Bahlam.

336
00:24:02,080 --> 00:24:06,080
Potretnya ada di seluruh di bandar.
Kami tahu itu dia.

337
00:24:06,160 --> 00:24:07,440
- Ya.
- Kami cam dia.

338
00:24:08,160 --> 00:24:10,880
- Kan Bahlam berbadan besar dan tinggi.
- Ya.

339
00:24:10,960 --> 00:24:12,800
Saya fikir tentang dia.

340
00:24:12,880 --> 00:24:15,840
Kita ada sejarah yang menarik
tentang hidupnya.

341
00:24:16,360 --> 00:24:21,080
Kita tahu ayahnya
ialah raja paling terkenal di bandar ini.

342
00:24:21,680 --> 00:24:26,040
Dia dinamakan pewaris
pada usia enam tahun.

343
00:24:27,080 --> 00:24:29,560
Tapi ayahnya meninggal dunia
pada usia 80 tahun.

344
00:24:30,120 --> 00:24:34,840
Jadi, dia luangkan seluruh hidupnya,
sehingga usia 48 tahun untuk jadi raja.

345
00:24:36,080 --> 00:24:41,200
Saya rasa dia sangat terlatih
dalam matematik, seni bina,

346
00:24:41,280 --> 00:24:45,520
astronomi, agama dan juga mitologi.

347
00:24:45,600 --> 00:24:50,640
Kumpulan tiga kuil besar ini
cara dia persembahkan keagungannya.

348
00:24:50,720 --> 00:24:54,800
Mungkin dia merancang semua ini
selama 30 tahun hidupnya.

349
00:24:55,440 --> 00:24:57,280
Akhirnya, dia dapat membinanya.

350
00:24:57,360 --> 00:25:01,240
Inilah kemuncak pencapaian sains Maya.

351
00:25:02,000 --> 00:25:05,200
Ada numerologi, matematik dan astronomi.

352
00:25:07,040 --> 00:25:11,680
Mesej mural itu ialah kebaikan
dan upacara yang dilakukan oleh anaknya

353
00:25:12,720 --> 00:25:17,680
amat penting jika si bapa ingin berjaya
dalam perjalanan hidup selepas mati.

354
00:25:18,440 --> 00:25:22,480
Pemisahan mereka merupakan
ikon yang beri erti besar.

355
00:25:23,400 --> 00:25:24,760
Ini pokok dunia kita.

356
00:25:24,840 --> 00:25:27,160
Wajah dewa matahari di tengah-tengah.

357
00:25:27,680 --> 00:25:32,560
Tapi pokok itu juga laluan
antara dunia ini dan dunia lain.

358
00:25:33,160 --> 00:25:35,640
Dalam sesetengah konteks, itu Bima Sakti.

359
00:25:38,240 --> 00:25:42,240
Adakah Bima Sakti berperanan
sebagai laluan roh?

360
00:25:42,320 --> 00:25:43,960
Pengembaraan selepas mati?

361
00:25:44,040 --> 00:25:48,120
Ya. Interaksi antara dua individu ini

362
00:25:48,680 --> 00:25:51,600
adalah saluran antara dunia ini
dan dunia lain.

363
00:25:53,120 --> 00:25:56,600
Idea tentang lompatan ke syurga
melalui Bima Sakti

364
00:25:56,680 --> 00:26:01,400
dan perjalanan selepas kematian
sangat kuat dalam kalangan orang Maya.

365
00:26:03,800 --> 00:26:07,600
Lebih luar biasa adalah
anggapan ini tersebar luas.

366
00:26:09,800 --> 00:26:14,480
Simbolisme Bima Sakti ini
sebagai laluan roh ditemui

367
00:26:14,560 --> 00:26:16,360
bukan saja dalam kalangan orang Maya

368
00:26:16,440 --> 00:26:19,000
tapi antara banyak budaya lain
di Amerika Utara.

369
00:26:19,080 --> 00:26:23,920
{\an8}Sudah tentu.
Ia salah satu idea seantero Amerika.

370
00:26:24,520 --> 00:26:25,520
{\an8}Sememangnya.

371
00:26:25,600 --> 00:26:28,400
{\an8}Dari hujung Chile ke Alaska,

372
00:26:29,360 --> 00:26:34,360
pemikiran orang asli
bahawa Bima Sakti ialah laluan roh

373
00:26:34,440 --> 00:26:36,560
dari dunia ini ke dunia lain.

374
00:26:36,640 --> 00:26:40,760
Roh orang mati melaluinya
dan kuasa yang dimiliki pawang,

375
00:26:40,840 --> 00:26:42,680
mereka boleh laluinya.

376
00:26:43,600 --> 00:26:47,560
Tapi memang menarik
teras itu ada dalam setiap budaya

377
00:26:47,640 --> 00:26:50,760
iaitu kita boleh dapat maklumat
tentang Bima Sakti.

378
00:26:51,320 --> 00:26:52,680
{\an8}WILAYAH ACRE

379
00:26:52,760 --> 00:26:58,440
{\an8}Ia mengingatkan saya tentang
Apurinã di Brazil anggap geoglif Amazon

380
00:26:58,520 --> 00:27:01,480
seolah-olah ia portal suci
ke alam barzakh.

381
00:27:01,560 --> 00:27:04,440
Di Amazon, ia masih diamalkan.

382
00:27:05,000 --> 00:27:07,400
Di dunia Maya, ia masih diamalkan.

383
00:27:07,480 --> 00:27:11,640
Ya. Jadi, seolah-olah ada
leluhur sama yang sebarkan idea ini.

384
00:27:12,360 --> 00:27:13,200
Ya.

385
00:27:15,120 --> 00:27:20,800
Saya rasa idea identiti teras ini
dibawa oleh manusia pertama.

386
00:27:20,880 --> 00:27:23,360
Sebab itu kita jumpa idea ini
dalam banyak budaya,

387
00:27:23,440 --> 00:27:26,320
walaupun budaya itu,
misalnya di selatan Chile

388
00:27:26,400 --> 00:27:29,680
dan utara Amerika Utara yang jauh,
tak pernah saling berhubung.

389
00:27:29,760 --> 00:27:33,080
Mereka masih menyatakan idea sama
kerana ia pewarisan yang sama.

390
00:27:33,160 --> 00:27:35,760
Sudah tentu. Saya rasa ada lebih lagi
daripada Bima Sakti.

391
00:27:35,840 --> 00:27:39,200
Ada beberapa perkara
yang jadi teras prinsip itu.

392
00:27:39,280 --> 00:27:42,320
Salah satunya,
orang Maya sangat menyanjung

393
00:27:42,400 --> 00:27:46,040
konsep pawang dan transformasi.

394
00:27:46,120 --> 00:27:47,080
Ya.

395
00:27:53,680 --> 00:27:57,720
Tak dinafikan budaya Maya
ialah budaya kepawangan.

396
00:27:59,120 --> 00:28:03,480
Saya rasa idea
kembara roh selepas kematian

397
00:28:04,240 --> 00:28:07,240
merupakan hasil pengalaman kepawangan.

398
00:28:14,640 --> 00:28:17,880
Adakah satu kebetulan
banyak budaya Orang Asli lain

399
00:28:17,960 --> 00:28:18,960
di Amerika

400
00:28:19,040 --> 00:28:22,520
dan banyak lagi budaya purba
di seluruh dunia

401
00:28:22,600 --> 00:28:26,840
mengekalkan visi yang hampir sama
perjalanan roh selepas mati?

402
00:28:27,320 --> 00:28:30,880
Mungkinkah kita berdepan
dengan perkaitan tersembunyi,

403
00:28:31,520 --> 00:28:34,520
sistem kepercayaan berkuasa yang tersebar,

404
00:28:34,600 --> 00:28:38,080
diwarisi oleh banyak tamadun terkemudian

405
00:28:38,160 --> 00:28:41,040
daripada tamadun prasejarah yang hilang?

406
00:28:51,960 --> 00:28:54,760
Hasil kerja yang awak kongsi
sangat mengujakan.

407
00:28:54,840 --> 00:29:01,400
{\an8}Apabila kita lihat contoh arkeologi
pengetahuan tentang langit dan bintang,

408
00:29:01,480 --> 00:29:05,440
apabila kita melihatnya semula,
saya rasa ia lebih tua daripada jangkaan.

409
00:29:05,520 --> 00:29:06,640
Ya.

410
00:29:06,720 --> 00:29:11,160
Awak kaitkan idea ini
kepada sudut pandangan kepawangan.

411
00:29:11,240 --> 00:29:12,600
Ya, betul.

412
00:29:12,680 --> 00:29:15,480
Semua budaya kepawangan
sangat berminat dengan bintang.

413
00:29:16,720 --> 00:29:20,360
Tapi pada satu tahap, minat itu
boleh bertukar menjadi agama.

414
00:29:21,000 --> 00:29:24,360
Boleh awak siasat sedikit untuk saya?

415
00:29:24,440 --> 00:29:27,400
Kepawangan ialah satu sistem
untuk menyiasat misteri kematian.

416
00:29:29,320 --> 00:29:31,000
Apa jadi apabila kita mati?

417
00:29:31,520 --> 00:29:36,200
Tanggapan bahawa roh
meninggalkan jasad, naik ke langit.

418
00:29:36,840 --> 00:29:39,720
Ia tentang kembara roh selepas kematian.

419
00:29:40,440 --> 00:29:44,480
Macam dalam cerita dan kembara kita,

420
00:29:44,560 --> 00:29:47,560
apabila kita membesar,
ada hakikat kematian.

421
00:29:48,720 --> 00:29:49,960
Itulah penghujungnya.

422
00:29:50,880 --> 00:29:52,720
Ya. Ia inti pati segalanya.

423
00:29:52,800 --> 00:29:57,440
Ia topik menakutkan untuk dibincangkan,
tapi ia asas bagi semua manusia.

424
00:29:57,520 --> 00:29:59,320
Kita semua akan lalui saat itu.

425
00:29:59,920 --> 00:30:04,880
Secara klasik, ia digambarkan
sebagai penggerak tindakan kita.

426
00:30:04,960 --> 00:30:06,360
Ya.

427
00:30:06,440 --> 00:30:10,760
Saya akan mati,
jadi saya akan buat sesuatu.

428
00:30:10,840 --> 00:30:15,600
Ya. Itulah ajaran kepawangan.

429
00:30:16,400 --> 00:30:20,280
Guna peluang kehidupan ini dengan bagus.

430
00:30:20,360 --> 00:30:24,360
Ya. Saya rasa itulah cabarannya
di depan kita.

431
00:30:25,080 --> 00:30:27,880
Sebab idea itu ditemui di seluruh dunia,

432
00:30:28,400 --> 00:30:31,080
secara khususnya, lompatan ke Bima Sakti.

433
00:30:31,160 --> 00:30:33,600
Saya tak rasa ia berlaku secara kebetulan.

434
00:30:33,680 --> 00:30:37,720
Saya rasa ia sesuatu yang diwariskan
daripada budaya leluhur.

435
00:30:37,800 --> 00:30:38,640
Ya.

436
00:30:42,440 --> 00:30:44,320
Namun bila ia diwariskan?

437
00:30:45,400 --> 00:30:49,440
Sejauh mana kita boleh kesan
tradisi kepawangan ini,

438
00:30:50,480 --> 00:30:53,080
mengukur dan menjejak objek cakerawala?

439
00:30:53,840 --> 00:30:57,560
Jawapannya mungkin ada
di tempat pertama yang saya kunjungi

440
00:30:57,640 --> 00:30:59,720
dalam perjalanan saya
melalui benua Amerika,

441
00:31:00,240 --> 00:31:05,200
jauh di dalam hutan hujan Amazon
di tapak purba Serra Do Paituna.

442
00:31:17,360 --> 00:31:21,320
Batu itu digunakan sebagai kanvas
untuk seni yang luar biasa

443
00:31:21,400 --> 00:31:25,120
dan seni itu perlu ditafsirkan.

444
00:31:25,200 --> 00:31:26,800
Ia perlu difahami lagi.

445
00:31:30,520 --> 00:31:32,320
Dalam usaha untuk lakukannya,

446
00:31:32,400 --> 00:31:35,840
{\an8}ahli arkeologi,
Dr. Christopher Davis, tertarik

447
00:31:35,920 --> 00:31:38,960
dengan imej grid menonjol
yang penuh dengan simbol.

448
00:31:42,480 --> 00:31:46,200
Jelaskan tentang imej yang kita lihat ini

449
00:31:46,280 --> 00:31:49,280
dan pendapat awak. Apa analisis awak?

450
00:31:49,360 --> 00:31:53,080
Ia imej lukisan tunggal terbesar
di tapak ini.

451
00:31:53,160 --> 00:31:54,960
- Sejumlah 49 kotak.
- Ya.

452
00:31:55,040 --> 00:31:58,000
Antara kesukaran pertama yang dihadapi,

453
00:31:58,080 --> 00:32:01,920
patutkah kita melihatnya
dari kiri ke kanan atau kanan ke kiri.

454
00:32:03,000 --> 00:32:05,640
Nampaknya pelukis purba ini
meninggalkan petunjuk.

455
00:32:07,120 --> 00:32:09,480
Di sini boleh nampak imej ular.

456
00:32:09,560 --> 00:32:12,560
Menarik. Jadi, ada imej ular di sana.

457
00:32:12,640 --> 00:32:14,080
Di sini, warna kuning.

458
00:32:14,880 --> 00:32:17,920
Jadi, hampir ada ular di sana
mengajar kita cara membacanya.

459
00:32:18,000 --> 00:32:21,160
Tepat sekali.
Corak yang nampak ketara bagi saya

460
00:32:21,240 --> 00:32:23,800
ialah apabila grid ini dibaca

461
00:32:23,880 --> 00:32:26,600
dalam corak sinusoidal bermula dari bawah.

462
00:32:28,840 --> 00:32:33,760
Dalam corak sinusoidal, kotak itu dibaca
naik satu jalur, turun satu jalur,

463
00:32:34,280 --> 00:32:36,560
kemudian naik semula, seperti ular itu.

464
00:32:37,880 --> 00:32:39,160
Tapi apa mesejnya?

465
00:32:40,960 --> 00:32:42,400
Apabila dia melihat ke barat,

466
00:32:42,480 --> 00:32:46,400
Dr. Davis nampak lekukan semula jadi
di tiang batu berdekatan.

467
00:32:48,160 --> 00:32:51,880
Jika berdiri di depan,
di latar sebelah kanan awak

468
00:32:51,960 --> 00:32:57,160
ada tingkap batu, apabila matahari
menyinarinya dan terbenam,

469
00:32:57,240 --> 00:32:59,560
ia menyilangi tingkap batu itu.

470
00:32:59,640 --> 00:33:03,720
Jadi, saya percaya mereka mungkin
mengambil kiraan matahari.

471
00:33:06,000 --> 00:33:10,000
Dr. Davis menggelar kiraan ini
sebagai penjejak matahari terbenam,

472
00:33:10,640 --> 00:33:14,720
cara bijak untuk merekodkan pergerakan
matahari dalam jangka masa lama

473
00:33:15,240 --> 00:33:20,720
yang dicipta lebih 13,000 tahun lalu
semasa Zaman Ais lalu.

474
00:33:21,760 --> 00:33:23,520
Namun bagaimana ia berfungsi?

475
00:33:24,560 --> 00:33:27,400
Saya nampak tanda X dan satu baris juga.

476
00:33:28,000 --> 00:33:31,440
Tanda X ini berkelompok.

477
00:33:31,520 --> 00:33:35,840
Jika baca atas dan bawah begini,

478
00:33:36,720 --> 00:33:39,280
akhirnya sampai ke kelompok satu baris.

479
00:33:39,360 --> 00:33:43,720
Garis menegak ini bersatu
dan kembali ke X.

480
00:33:43,800 --> 00:33:46,960
Garis menegak tunggal ini ialah kotak

481
00:33:47,040 --> 00:33:49,960
yang saya rasa bertepatan
dengan kiraan matahari.

482
00:33:50,040 --> 00:33:53,280
Masa itu akan tiba
pada solstis musim sejuk.

483
00:33:53,360 --> 00:33:56,200
Awak sangat bijak. Mengagumkan.

484
00:34:02,640 --> 00:34:04,200
Bukan grid itu saja.

485
00:34:06,280 --> 00:34:10,840
Dr. Davis percaya hampir semua
seni prasejarah di sini menjejak matahari.

486
00:34:11,920 --> 00:34:14,560
Ada banyak bulatan sepusat
dan imej-imej lain

487
00:34:14,640 --> 00:34:16,840
yang kelihatan seperti matahari.

488
00:34:16,920 --> 00:34:20,280
Ia menunjuk kepada solstis musim sejuk

489
00:34:20,360 --> 00:34:23,000
dan menuju ke solstis musim panas.

490
00:34:24,040 --> 00:34:27,560
Lebih banyak seni menghadap ke barat
menandakan ekuinoks.

491
00:34:28,480 --> 00:34:32,280
Sekali lagi, ia menunjukkan
fokus yang hampir obsesif

492
00:34:32,360 --> 00:34:34,280
dengan detik penting tahun suria.

493
00:34:34,360 --> 00:34:35,520
Ya, betul.

494
00:34:37,480 --> 00:34:41,720
Seni yang kita lihat ini
mungkin bukti terawal yang ditemui

495
00:34:41,800 --> 00:34:43,480
di seluruh benua Amerika

496
00:34:43,560 --> 00:34:46,240
manusia merekodkan kiraan kejadian samawi.

497
00:34:48,720 --> 00:34:52,080
Jadi, seluruh mekanisme ini
merupakan mesin besar

498
00:34:52,160 --> 00:34:54,480
untuk menjejaki peredaran masa?

499
00:34:55,000 --> 00:34:58,760
Ya. Saya percaya ia seperti takwim
yang tertulis dalam gambar.

500
00:35:01,120 --> 00:35:07,480
Ini sesuai dengan pemikiran saintifik
dalam kalangan pelukis

501
00:35:07,560 --> 00:35:10,000
seolah-olah mereka
sedang memerhati insiden tertentu

502
00:35:10,080 --> 00:35:11,320
dan detik di langit

503
00:35:13,800 --> 00:35:16,920
serta mengembangkan sains masa

504
00:35:17,960 --> 00:35:20,960
dan kebolehan meramal
apa yang akan berlaku

505
00:35:21,040 --> 00:35:22,960
pada tarikh tertentu pada masa depan.

506
00:35:25,120 --> 00:35:27,440
Jadi, ia seperti projek saintifik
untuk mereka?

507
00:35:27,520 --> 00:35:28,840
Sudah tentu, ya.

508
00:35:28,920 --> 00:35:32,080
Seni itu nampak seperti budaya kepawangan.

509
00:35:32,160 --> 00:35:33,920
Itu cuma tanggapan peribadi saya.

510
00:35:34,000 --> 00:35:35,880
Awak rasa ia ada kaitan dengan pawang?

511
00:35:35,960 --> 00:35:37,240
Ada kemungkinan.

512
00:35:37,320 --> 00:35:41,760
Ada beberapa pekerjaan.
Saintis, doktor, macam-macam lagi.

513
00:35:42,480 --> 00:35:47,040
Mereka biasanya membawa ilmu suci
seperti pergerakan bintang.

514
00:35:48,080 --> 00:35:51,440
Awak nampak ia tersebar luas
merentasi benua Amerika?

515
00:35:52,040 --> 00:35:56,160
Ya. Pengetahuan guna astronomi
dengan cara ini ditemui di sini.

516
00:35:56,240 --> 00:36:02,240
Jadi, orang Maya dan budaya lain
menggunakan ilmu ini.

517
00:36:04,000 --> 00:36:07,120
Di Barat Daya Amerika,
ada ketua pemerhati matahari.

518
00:36:08,080 --> 00:36:11,800
Jadi, semua cerita rakyat ini
nampaknya berpunca dari zaman lalu

519
00:36:12,760 --> 00:36:17,440
iaitu pemahaman mendalam yang tersebar
di seluruh benua Amerika.

520
00:36:20,040 --> 00:36:25,000
Obsesi terhadap cakerawala
hanya salah satu tema berulang

521
00:36:25,600 --> 00:36:30,040
yang saya temui berkali-kali
di seluruh benua Amerika,

522
00:36:33,800 --> 00:36:37,400
idea yang memainkan peranan penting
dalam misi 30 tahun saya

523
00:36:37,480 --> 00:36:40,160
untuk episod yang dilupakan
dalam sejarah manusia.

524
00:36:45,720 --> 00:36:47,600
Dari mana asal usul idea ini?

525
00:36:48,400 --> 00:36:53,640
Bagi saya, ini petunjuk
satu sumber biasa yang jauh,

526
00:36:53,720 --> 00:36:57,880
bahawa idea-idea ini telah ditapis
melalui pelbagai budaya manusia,

527
00:36:57,960 --> 00:37:00,640
tapi teras idea itu masih kekal.

528
00:37:02,360 --> 00:37:06,160
Melainkan ia kebetulan luar biasa
yang sukar dipercayai,

529
00:37:06,680 --> 00:37:09,160
kita mencari legasi yang telah diwariskan

530
00:37:09,240 --> 00:37:12,080
dari zaman purba yang paling jauh,
ia telah dipelihara

531
00:37:12,160 --> 00:37:13,480
diwariskan dan dikembangkan

532
00:37:13,560 --> 00:37:16,800
oleh pelbagai budaya berbeza
di seluruh benua Amerika.

533
00:37:20,120 --> 00:37:23,400
Mungkin legasi ini ditinggalkan
oleh orang laut

534
00:37:23,480 --> 00:37:26,480
yang mampu merentasi lautan
seluas Pasifik

535
00:37:27,400 --> 00:37:31,480
beribu tahun sebelum para sarjana
menerima pelayaran itu mampu dibuat.

536
00:37:32,360 --> 00:37:35,520
Budaya yang memahami
cara memanfaatkan kuasa tumbuhan

537
00:37:36,040 --> 00:37:38,360
untuk mencipta visi
yang meningkatkan minda,

538
00:37:39,760 --> 00:37:43,560
corak geometri dan pertemuan
dengan makhluk fantastik,

539
00:37:44,280 --> 00:37:48,760
visi yang sangat penting,
ia menjadi asas seni mereka.

540
00:37:50,320 --> 00:37:52,400
Budaya yang berkongsi pengetahuan

541
00:37:52,480 --> 00:37:56,160
tentang cara mencipta
struktur berteknologi canggih,

542
00:37:56,240 --> 00:37:58,120
sama ada binaan batu

543
00:37:58,200 --> 00:38:00,200
atau daripada badan Bumi,

544
00:38:01,360 --> 00:38:05,960
struktur dengan makna kerohanian
direka untuk mengikat tanah ke langit,

545
00:38:06,640 --> 00:38:09,240
meraikan perjalanan roh ke alam barzakh.

546
00:38:10,440 --> 00:38:14,880
Malah, saya cadangkan motif keagamaan
dan kerohanian sama

547
00:38:14,960 --> 00:38:16,800
yang ditemui di seluruh dunia ini

548
00:38:16,880 --> 00:38:21,200
menjadi antara bukti terbaik
untuk tamadun prasejarah yang hilang

549
00:38:23,840 --> 00:38:25,640
yang kita akan jumpa.

550
00:38:26,200 --> 00:38:30,200
Kita melawan setiap salah faham
zaman kanak-kanak

551
00:38:30,280 --> 00:38:33,800
tentang kisah dunia.

552
00:38:33,880 --> 00:38:36,760
Kisah rakyat Amerika sedang berubah

553
00:38:36,840 --> 00:38:38,680
dan semua itu disebabkan sains.

554
00:38:38,760 --> 00:38:43,000
Arkeologi saintifik
yang mendedahkan maklumat baru ini.

555
00:38:45,000 --> 00:38:48,560
Maksud saya, idea lama diketepikan.

556
00:38:49,280 --> 00:38:52,240
Sangat jelas,
bukti-bukti yang ditemui semakin purba.

557
00:38:53,600 --> 00:38:56,520
Apakah bukti baru yang akan didedahkan?

558
00:39:31,880 --> 00:39:33,960
{\an8}Terjemahan sari kata oleh J.Bardwin