1
00:00:11,520 --> 00:00:15,280
PALENQUE
MEKSYK

2
00:00:17,760 --> 00:00:20,720
To wyjątkowy dzień w kalendarzu Majów.

3
00:00:21,440 --> 00:00:26,080
Równonoc wiosenna, kiedy słońce
rozpoczyna nie tylko nowy dzień,

4
00:00:26,160 --> 00:00:27,800
ale i nowy cykl życia.

5
00:00:31,200 --> 00:00:33,560
Kiedy słońce wyłania się sponad drzew,

6
00:00:34,040 --> 00:00:37,520
jego promienie oświetlają
majestatyczną świątynię.

7
00:00:40,800 --> 00:00:44,240
Świątynia Słońca
to naprawdę stosowna nazwa.

8
00:00:45,560 --> 00:00:49,120
Jestem zaszczycony,
mogący być tu w świetle słońca.

9
00:00:49,200 --> 00:00:52,120
Doświadczam tu więzi
między duchowością a nauką

10
00:00:52,200 --> 00:00:54,960
od dawna zapomnianej
we współczesnym świecie.

11
00:00:57,280 --> 00:01:00,880
W pewnych momentach roku, takich jak ten,

12
00:01:01,400 --> 00:01:05,000
wschodzące słońce
nie tylko oświetla schody świątyni.

13
00:01:06,240 --> 00:01:09,760
Architektura Majów
to skarbnica starożytnej wiedzy

14
00:01:10,280 --> 00:01:12,880
łącząca niebo i ziemię.

15
00:01:15,560 --> 00:01:19,320
Budowla powstała tak,
by prowadzić promienie słońca

16
00:01:19,400 --> 00:01:23,720
do konkretnych,
przystosowanych pomieszczeń.

17
00:01:25,560 --> 00:01:29,680
Podczas przesilenia zimowego
słońce wschodzi ponad górskimi ruinami

18
00:01:30,960 --> 00:01:33,480
i rzuca światło przez wejście do świątyni.

19
00:01:33,560 --> 00:01:37,320
W przeszłości zapewne stał tu kapłan
i kąpał się w promieniach.

20
00:01:38,520 --> 00:01:41,760
Pół roku później,
w trakcie przesilenia letniego,

21
00:01:42,400 --> 00:01:46,200
promienie porannego słońca
zahaczają o piramidę,

22
00:01:46,280 --> 00:01:49,960
a do rogu pomieszczenia
dostaje się mocne pasmo światła.

23
00:01:52,400 --> 00:01:56,920
W trakcie obu równonocy
słońce wstaje ponad zagłębieniem w terenie

24
00:01:57,000 --> 00:02:00,840
na wschodnim horyzoncie
i rzuca światło przez wejście.

25
00:02:02,240 --> 00:02:06,000
Kąt padania jest tak precyzyjny,
że przez około 40 minut

26
00:02:06,080 --> 00:02:09,200
promienie rozświetlają wnękę świątyni.

27
00:02:16,360 --> 00:02:22,240
Takie widowisko musiało wzbudzać podziw
we wszystkich, którzy go doświadczyli.

28
00:02:25,640 --> 00:02:28,920
To wyjątkowa chwila
nie tylko dla starożytnych Majów.

29
00:02:37,880 --> 00:02:41,840
Palenque to symboliczne miejsce.

30
00:02:43,520 --> 00:02:47,320
{\an8}Praktyki religijne
mają tu odbicie w architekturze

31
00:02:47,400 --> 00:02:49,880
{\an8}oraz dostosowanym krajobrazie.

32
00:02:51,080 --> 00:02:53,640
To przemawia do ludzi nawet dziś.

33
00:02:56,000 --> 00:03:00,360
Kultura Majów w Palenque wciąż żyje.

34
00:03:03,880 --> 00:03:07,800
{\an8}Majski kapłan Nicolás López Vázquez
przeprowadza tu rytuały

35
00:03:07,880 --> 00:03:09,560
{\an8}od dziesiątek lat.

36
00:03:12,920 --> 00:03:18,960
Ten rytuał reprezentuje równonoc wiosenną.

37
00:03:19,640 --> 00:03:22,360
To bardzo ważny moment.

38
00:03:23,560 --> 00:03:25,760
Dlatego zbudowali te świątynie.

39
00:03:26,480 --> 00:03:29,920
Są niczym więź z całą planetą.

40
00:03:34,240 --> 00:03:38,800
Zdaje się, że cały ten kompleks
został zaprojektowany

41
00:03:38,880 --> 00:03:42,480
z myślą o cudownej harmonii wszechświata.

42
00:03:51,320 --> 00:03:54,760
Więc dlaczego
poświęcali taką uwagę niebiosom?

43
00:03:54,840 --> 00:03:58,480
I jak zdobyli
tę zaawansowaną wiedzę astronomiczną?

44
00:04:01,240 --> 00:04:06,560
Czy może być to spuścizna
po starszej cywilizacji,

45
00:04:08,440 --> 00:04:12,680
która zostawiła po sobie ślady
w obu Amerykach?

46
00:04:27,520 --> 00:04:31,800
{\an8}PREHISTORYCZNA APOKALIPSA
AMERYKI

47
00:04:41,080 --> 00:04:46,360
W sercu Palenque stoi imponujący gmach

48
00:04:47,600 --> 00:04:48,960
zwany pałacem.

49
00:04:52,240 --> 00:04:55,520
Ponad nim wznosi się
intrygująca konstrukcja,

50
00:04:56,240 --> 00:05:00,080
wyjątkowa w świecie Majów,
wielopiętrowa wieża.

51
00:05:02,800 --> 00:05:06,080
Badacze mają podzielone opinie
co do jej przeznaczenia.

52
00:05:06,680 --> 00:05:08,520
Zagadkę stanowi dach.

53
00:05:09,240 --> 00:05:12,400
Dach, który tu dziś widzimy,
to współczesna

54
00:05:12,480 --> 00:05:15,280
i być może nieprawidłowa rekonstrukcja.

55
00:05:16,480 --> 00:05:20,600
Wczesne fotografie z wykopalisk
ukazują zrujnowaną wieżę bez dachu.

56
00:05:21,600 --> 00:05:23,840
Czy kiedykolwiek był na niej dach?

57
00:05:25,480 --> 00:05:29,840
Na szczycie wieży mogła
znajdować się platforma obserwacyjna,

58
00:05:30,720 --> 00:05:33,240
co tłumaczyłoby to,
co znaleziono w środku.

59
00:05:34,600 --> 00:05:37,320
W środku znajduje się
pomieszczenie z symbolami

60
00:05:37,400 --> 00:05:42,800
reprezentującymi prawdopodobnie
najważniejszą planetę dla Majów, Wenus.

61
00:05:44,880 --> 00:05:47,680
Na podstawie zapisków Majów potwierdzono,

62
00:05:48,360 --> 00:05:50,880
że niniejszy symbol
faktycznie reprezentuje

63
00:05:50,960 --> 00:05:53,280
najjaśniejszą planetę na nocnym niebie.

64
00:05:54,960 --> 00:06:00,040
Czy tę wieżę zbudowano
z myślą o potrzebach astronomów?

65
00:06:02,480 --> 00:06:07,080
Intuicja podpowiada mi,
że jej celem była obserwacja nieba.

66
00:06:07,160 --> 00:06:12,400
A jeśli takie było jej przeznaczenie,

67
00:06:12,480 --> 00:06:14,240
zapewne nie miałaby dachu.

68
00:06:14,320 --> 00:06:17,640
Symbole Wenus wewnątrz wieży

69
00:06:17,720 --> 00:06:20,640
sugerują, że właśnie taki był jej cel.

70
00:06:20,720 --> 00:06:25,240
Spośród wszystkich ciał niebieskich
czemu skupili się na Wenus?

71
00:06:27,360 --> 00:06:32,160
Może być to związane z jedną
z najważniejszych postaci mitologii Majów.

72
00:06:36,280 --> 00:06:41,640
Bogowie majskiej kosmologii
często występowali z ludzkimi cechami.

73
00:06:41,720 --> 00:06:48,160
Czasem byli dzięki temu urzekający,
czasem przerażający, a czasem tajemniczy.

74
00:06:48,680 --> 00:06:52,520
Bóg Kukulkan był niegdyś człowiekiem

75
00:06:53,120 --> 00:06:55,640
i łączył w sobie wszystkie powyższe cechy.

76
00:06:55,720 --> 00:06:59,320
Utożsamiano go
z najjaśniejszą planetą na niebie.

77
00:07:02,960 --> 00:07:07,880
Według tradycji Kukulkan
przybył tu po wielkim kataklizmie

78
00:07:08,520 --> 00:07:10,080
w towarzystwie świty.

79
00:07:11,440 --> 00:07:15,720
W swej mądrości nauczył ludzi zasad prawa,

80
00:07:16,320 --> 00:07:20,520
organizacji cywilizacji, upraw kukurydzy

81
00:07:21,440 --> 00:07:23,920
oraz budowy wielkich kamiennych pomników.

82
00:07:25,240 --> 00:07:27,560
Nawet po jego odejściu

83
00:07:28,400 --> 00:07:31,360
Kukulkan był wciąż wielbiony na niebie,

84
00:07:31,880 --> 00:07:36,640
na którym widniał w formie planety,
którą dziś nazywamy Wenus.

85
00:07:42,760 --> 00:07:44,520
W świecie Majów

86
00:07:44,600 --> 00:07:47,160
znajdujemy inne reprezentacje Kukulkana.

87
00:07:47,880 --> 00:07:51,640
{\an8}W pewnym miejscu pamięć po nim łączy się

88
00:07:51,720 --> 00:07:55,680
{\an8}z kluczowym momentem równonocy wiosennej.

89
00:07:56,480 --> 00:08:00,800
Świątynia Kukulkana
w Chichén Itzá na Jukatanie.

90
00:08:00,880 --> 00:08:04,080
Zazwyczaj pod tą piramidą

91
00:08:04,160 --> 00:08:09,880
widzimy północne schody
przyozdobione głową węża.

92
00:08:09,960 --> 00:08:14,640
Reszta balustrady
nie ma żadnych dodatkowych elementów.

93
00:08:14,720 --> 00:08:18,560
Ale w równonoc wiosenną,
kiedy słońce zaczyna zachodzić,

94
00:08:19,480 --> 00:08:24,520
róg idealnie ustawionej piramidy
rzuca na schody cień,

95
00:08:24,600 --> 00:08:28,640
który wygląda jak ciało węża.

96
00:08:28,720 --> 00:08:31,840
Kamienna głowa węża

97
00:08:31,920 --> 00:08:35,960
łączy się z cieniem tworzącym jego ciało.

98
00:08:36,040 --> 00:08:38,840
To symbol Kukulkana.

99
00:08:42,640 --> 00:08:48,120
W innych częściach Meksyku
nosił jeszcze lepiej znane dziś imię.

100
00:08:48,200 --> 00:08:49,360
Quetzalcoatl.

101
00:08:50,080 --> 00:08:53,800
Oba imiona oznaczają „opierzonego węża”.

102
00:08:54,840 --> 00:08:58,240
Wyobrażam sobie,
że Kukulkan był podróżnikiem,

103
00:08:58,320 --> 00:09:01,480
który dostosowywał swe imię
do konkretnych miejsc.

104
00:09:03,560 --> 00:09:08,040
Poznaliśmy podobną postać w Peru
o imieniu Wirakocza.

105
00:09:09,080 --> 00:09:12,080
W Mezopotamii zwano go Oannes,

106
00:09:12,160 --> 00:09:14,320
a w Egipcie - Ozyrys.

107
00:09:15,680 --> 00:09:17,680
Ale historia się nie zmienia.

108
00:09:19,080 --> 00:09:22,680
Potężne postacie, które
pojawiają się po globalnej katastrofie

109
00:09:23,360 --> 00:09:26,960
i wręczają starożytnym ludziom
dary cywilizacji.

110
00:09:30,680 --> 00:09:34,480
Utożsamianie bohatera Majów
z planetą Wenus

111
00:09:35,120 --> 00:09:42,120
może tłumaczyć, dlaczego tak starannie
śledzili jej ruch po nocnym niebie.

112
00:09:43,400 --> 00:09:47,400
Ich badania tej planety są imponujące.

113
00:09:47,480 --> 00:09:51,280
Raz na około 584 dni

114
00:09:51,360 --> 00:09:53,840
Wenus pojawia się w tym samym miejscu.

115
00:09:53,920 --> 00:09:58,760
Majowie dokonali starannych obliczeń,
by wyznaczyć moment,

116
00:09:58,840 --> 00:10:01,760
w którym dochodzi
do koniunkcji Ziemi i Wenus.

117
00:10:02,840 --> 00:10:05,160
Posłużyli się przy tym

118
00:10:05,240 --> 00:10:08,720
swoją nadzwyczajną technologią,

119
00:10:09,240 --> 00:10:12,560
która, jak dzieła starożytnego Peru

120
00:10:13,080 --> 00:10:15,480
czy farmakologia starożytnej Amazonii,

121
00:10:17,560 --> 00:10:20,040
może być częścią dziedzictwa

122
00:10:20,120 --> 00:10:24,920
po tajemniczej
prehistorycznej cywilizacji.

123
00:10:35,960 --> 00:10:41,000
{\an8}Dr Edwin Barnhart
bada tajemnice Palenque od ponad 25 lat.

124
00:10:42,920 --> 00:10:45,480
Jako jedna z nielicznych osób na świecie

125
00:10:45,560 --> 00:10:48,360
potrafi odczytywać zapiski
starożytnych Majów.

126
00:10:51,960 --> 00:10:56,120
Odczytujemy te symbole z góry do dołu,
w dwóch kolumnach.

127
00:10:56,200 --> 00:10:59,760
Pierwsze dwie czyta się
od prawej do lewej i od góry do dołu,

128
00:10:59,840 --> 00:11:03,520
a trzecią i czwartą
czytamy tylko od góry do dołu.

129
00:11:03,600 --> 00:11:09,920
Jak wygląda system liczbowy Majów
względem współczesnego?

130
00:11:10,440 --> 00:11:12,120
Nasz system jest podobny.

131
00:11:12,200 --> 00:11:14,960
Używamy systemu dziesiętnego.

132
00:11:15,040 --> 00:11:18,800
Możemy zapisać niemal każdą liczbę

133
00:11:19,520 --> 00:11:23,240
przy pomocy dziesięciu cyfr,

134
00:11:23,320 --> 00:11:26,200
od zera do dziewięciu.

135
00:11:26,720 --> 00:11:28,560
Gdy doliczamy do dziesięciu,

136
00:11:28,640 --> 00:11:31,640
stawiamy jedynkę przed zerem.

137
00:11:31,720 --> 00:11:33,840
Ich system opiera się na liczbie 20.

138
00:11:36,640 --> 00:11:39,960
To system kresek i kropek
przypominający alfabet Morse’a.

139
00:11:40,480 --> 00:11:43,040
Symbol muszli reprezentuje zero.

140
00:11:45,040 --> 00:11:48,400
Kropka to jeden, kreska to pięć.

141
00:11:49,280 --> 00:11:53,640
Czyli trzy kreski i cztery kropki to 19.

142
00:11:55,120 --> 00:12:00,320
Żeby zapisać 20,
wpisują zero z kropką powyżej.

143
00:12:00,920 --> 00:12:06,440
To system pozycyjny, który pozwolił im
posługiwać się matematyką.

144
00:12:07,760 --> 00:12:12,400
Nasz system
pozwala nam liczyć do nieskończoności,

145
00:12:12,480 --> 00:12:14,640
ale wymaga dziesięciu symboli.

146
00:12:14,720 --> 00:12:17,560
Majowie potrzebowali do tego tylko trzech.

147
00:12:17,640 --> 00:12:21,960
Pod tym względem ich system
jest o wiele bardziej elegancki.

148
00:12:25,760 --> 00:12:30,440
Majowie używali nie tylko cyfry zero,
ale i systemu pozycyjnego.

149
00:12:31,440 --> 00:12:33,880
Starożytni Grecy i Rzymianie,

150
00:12:33,960 --> 00:12:37,240
mimo wielu osiągnięć,
nie znali tych pojęć.

151
00:12:39,360 --> 00:12:41,800
Rzymianie dokonali wielu wielkich rzeczy,

152
00:12:41,880 --> 00:12:45,800
ale ich system liczbowy był kiepski.
Dlatego potrzebowali liczydła.

153
00:12:47,800 --> 00:12:52,000
Zaawansowany system liczbowy Majów
był nie tylko zgrabniejszy.

154
00:12:52,600 --> 00:12:53,960
Ich astronomowie

155
00:12:54,040 --> 00:12:57,080
obliczali za jego pomocą
ruch ciał niebieskich.

156
00:12:57,160 --> 00:13:02,760
takich jak Wenus, Słońce czy Księżyc,
i to ze zdumiewającą dokładnością.

157
00:13:03,800 --> 00:13:07,800
Ich wiedza matematyczna
miała kluczowe znaczenie

158
00:13:07,880 --> 00:13:11,000
dla jednego
z ich najbardziej imponujących wynalazków.

159
00:13:11,840 --> 00:13:15,160
Najbardziej zagadkowym osiągnięciem Majów

160
00:13:15,240 --> 00:13:18,440
był ich precyzyjny system mierzenia czasu,

161
00:13:18,520 --> 00:13:22,840
który wykorzystali, tworząc jeden
z najbardziej szczegółowych kalendarzy

162
00:13:22,920 --> 00:13:24,200
w historii ludzkości.

163
00:13:26,560 --> 00:13:29,440
To niezwykle skomplikowany kalendarz.

164
00:13:30,040 --> 00:13:34,080
Czy mógłbyś mi go uprościć?
Na czym polega?

165
00:13:34,160 --> 00:13:38,880
Jak wiesz, rok słoneczny ma 365 dni.

166
00:13:38,960 --> 00:13:39,920
Tak.

167
00:13:40,000 --> 00:13:43,960
Ich podstawowy kalendarz miał 260 dni,

168
00:13:44,040 --> 00:13:48,440
ale mieli też niecykliczny kalendarz
zwany długą rachubą.

169
00:13:51,040 --> 00:13:55,320
Majowie śledzili ważne daty,
posługując się trzema kalendarzami.

170
00:13:56,040 --> 00:13:58,360
Każdy z nich miał inny cel.

171
00:14:00,920 --> 00:14:07,920
{\an8}Ich święty kalendarz śledził cykl
podzielony na 20 grup po 16 dni.

172
00:14:08,000 --> 00:14:10,120
{\an8}Czyli w sumie 260 dni.

173
00:14:11,640 --> 00:14:14,120
{\an8}Ich drugi kalendarz śledził rok słoneczny

174
00:14:14,720 --> 00:14:18,120
{\an8}podzielony na 18 grup po 20 dni

175
00:14:18,840 --> 00:14:23,400
{\an8}i jedną pięciodniową,
co razem daje 365 dni.

176
00:14:24,880 --> 00:14:30,760
{\an8}Łącząc te dwa kalendarze
stworzyli unikalną nazwę dla każdego dnia

177
00:14:31,320 --> 00:14:35,600
cyklu powtarzanego co 52 lata.

178
00:14:38,040 --> 00:14:42,720
Ale to, co najbardziej wyróżnia
system Majów, to ich trzeci kalendarz

179
00:14:43,240 --> 00:14:44,800
zwany długą rachubą,

180
00:14:45,360 --> 00:14:47,680
który śledził o wiele dłuższe okresy.

181
00:14:50,000 --> 00:14:52,400
Opowiedz mi o długiej rachubie.

182
00:14:52,480 --> 00:14:54,960
Czym jest? Jak działa?

183
00:14:55,680 --> 00:14:57,600
Czemu ma służyć?

184
00:14:58,120 --> 00:15:01,600
Jest interesujący,
ponieważ Majowie śledzili cykle,

185
00:15:01,680 --> 00:15:05,000
ale ten jeden kalendarz jest linearny.88

186
00:15:05,080 --> 00:15:10,560
Ciągnie się w nieskończoność
w obu kierunkach czasu.

187
00:15:11,240 --> 00:15:14,160
Symbole długiej rachuby

188
00:15:14,240 --> 00:15:19,920
mierzą nie tylko lata, dekady i stulecia,
ale całe milenia,

189
00:15:20,000 --> 00:15:22,880
sięgając daleko w przeszłość i przyszłość.

190
00:15:23,720 --> 00:15:29,960
To prawda, że większość zapisków Majów
dotyczy kalendarza?

191
00:15:30,040 --> 00:15:33,840
Tak. Mamy tu idealny przykład.

192
00:15:34,440 --> 00:15:40,480
Wszystkie zapiski z kreskami i kropkami
to informacje kalendarzowe.

193
00:15:41,200 --> 00:15:47,280
Dwie trzecie wszystkich zapisków Majów
to symbole kalendarza.

194
00:15:49,320 --> 00:15:51,480
Może tłumaczyć to fakt,

195
00:15:51,560 --> 00:15:57,400
że Majowie wierzyli w powtarzalne cykle
stworzenia i zniszczenia.

196
00:16:03,160 --> 00:16:05,480
Ich cykl miał być czwartym.

197
00:16:08,360 --> 00:16:10,560
Przypominają w tym lud Hopi,

198
00:16:10,640 --> 00:16:13,520
który wierzył, że żyje w czwartym świecie.

199
00:16:14,040 --> 00:16:18,520
Ale Majów wyróżnia to,
że ich cykle zawierają konkretne daty

200
00:16:19,720 --> 00:16:21,920
śledzone przy pomocy długiej rachuby.

201
00:16:24,160 --> 00:16:26,000
A to?

202
00:16:26,520 --> 00:16:28,640
To piękny obraz.

203
00:16:28,720 --> 00:16:30,320
Jako jeden z nielicznych

204
00:16:30,400 --> 00:16:35,600
podaje nam konkretną datę
początku czwartego okresu stworzenia.

205
00:16:36,120 --> 00:16:41,200
Czytamy tu 13-0-0-0-0.

206
00:16:41,800 --> 00:16:47,760
Następnego dnia system resetuje się
i wraca do 0-0-0-0-1.

207
00:16:47,840 --> 00:16:51,520
Który to dzień w naszym kalendarzu?

208
00:16:51,600 --> 00:16:55,680
Dwunasty sierpnia 3114 roku
przed naszą erą.

209
00:16:55,760 --> 00:16:56,600
Tak.

210
00:16:56,680 --> 00:16:59,760
To początek obecnej ery, tak?

211
00:16:59,840 --> 00:17:02,000
Tak. Zastanawialiśmy się,

212
00:17:02,720 --> 00:17:07,760
dlaczego zaczął się akurat
w 3114 roku przed naszą erą.

213
00:17:07,840 --> 00:17:12,080
Już od stu lat
największe umysły na świecie

214
00:17:12,640 --> 00:17:14,560
nie potrafią tego wyjaśnić.

215
00:17:14,640 --> 00:17:19,000
Przyznam, że fascynuje mnie ta data,

216
00:17:19,640 --> 00:17:24,120
bo według danych archeologicznych
wiele starożytnych cywilizacji

217
00:17:24,200 --> 00:17:26,360
ma swoje początku w tym okresie.

218
00:17:28,560 --> 00:17:33,040
{\an8}Starożytny Egipt około 3000 roku p.n.e.
Sumerowie w podobnym okresie.

219
00:17:33,120 --> 00:17:34,520
{\an8}To samo w Azji.

220
00:17:35,520 --> 00:17:37,640
{\an8}Jakby świat budził się w tym czasie.

221
00:17:37,720 --> 00:17:39,440
Majowie wybrali tę datę.

222
00:17:39,520 --> 00:17:40,560
To interesujące.

223
00:17:42,680 --> 00:17:44,560
Kiedy mógł powstać ten system?

224
00:17:45,080 --> 00:17:49,000
Jak daleko sięga historia
tych nadzwyczajnych obliczeń?

225
00:17:49,600 --> 00:17:51,920
Dużo się nad tym zastanawiałem.

226
00:17:52,000 --> 00:17:56,400
Myślę, że kiedy wyryli
te symbole w kamieniu,

227
00:17:57,440 --> 00:17:59,240
to nie była pierwsza wersja.

228
00:18:00,080 --> 00:18:02,320
Jaką najstarszą datę znaleźliście?

229
00:18:02,400 --> 00:18:05,600
Jedna sięga 33 000 lat wstecz.

230
00:18:06,200 --> 00:18:09,840
Inna prowadzi nas

231
00:18:09,920 --> 00:18:13,560
do konkretnego dnia
pięć milionów lat temu.

232
00:18:13,640 --> 00:18:17,560
- Pięć milionów lat wstecz.
- Możemy to obliczyć.

233
00:18:19,080 --> 00:18:23,840
Myślę, że chcieli w ten sposób

234
00:18:23,920 --> 00:18:26,280
oddać nieskończoną naturę czasu.

235
00:18:29,160 --> 00:18:30,720
Obok tych dat

236
00:18:30,800 --> 00:18:36,320
w tekstach cały czas przewija się
ważny punkt nocnego nieba, Wenus.

237
00:18:36,960 --> 00:18:41,080
Planeta utożsamiana
z majskim bogiem Kukulkanem.

238
00:18:44,920 --> 00:18:50,240
Czyli Wenus jest elementem
systemu kalendarzy Majów.

239
00:18:50,320 --> 00:18:51,760
Obserwowali ją.

240
00:18:51,840 --> 00:18:58,000
Stworzyli 104 grupy pięciu cykli Wenus,

241
00:18:58,560 --> 00:19:02,440
dzięki czemu można ją dokładnie namierzyć.

242
00:19:04,480 --> 00:19:09,200
Majowie mieli obsesję
na punkcie kosmosu i czasu.

243
00:19:10,080 --> 00:19:13,560
To podstawy ich kultury.

244
00:19:16,200 --> 00:19:18,840
Te obsesje pokazują,

245
00:19:18,920 --> 00:19:24,080
że Majowie zgłębili tajemnice
przeszłości naszej planety.

246
00:19:26,120 --> 00:19:29,960
Robili to, co dziś robi się
przy pomocy komputerów.

247
00:19:30,480 --> 00:19:32,320
- Tak.
- Jak to możliwe?

248
00:19:32,880 --> 00:19:37,360
Myślę, że byli jednymi z najwspanialszych
matematyków starożytnego świata.

249
00:19:37,440 --> 00:19:42,480
Nieustanne obliczenia
obejmujące miliony dni.

250
00:19:42,560 --> 00:19:43,640
Fascynujące.

251
00:19:45,160 --> 00:19:50,160
Należy zadać sobie pytanie,
dlaczego mieli taką potrzebę.

252
00:19:51,280 --> 00:19:53,440
- Myślę…
- To tylko spekulacje.

253
00:19:53,520 --> 00:19:58,320
Wszystko, co robimy jako archeolodzy,
sprowadza się do spekulacji.

254
00:19:58,400 --> 00:20:01,720
Posługujemy się teoriami.
Fakty to dla nas rzadkość.

255
00:20:06,800 --> 00:20:11,200
Przyznam, że moja teoria
to również spekulacje.

256
00:20:13,160 --> 00:20:16,480
Kalendarz Majów
zdaje się obcym artefaktem.

257
00:20:17,000 --> 00:20:20,640
Wydaje się spuścizną, którą otrzymali

258
00:20:20,720 --> 00:20:24,040
po kulturze,
którą potrzebowała tych wyliczeń.

259
00:20:25,880 --> 00:20:28,840
Ta zaginiona cywilizacja
mogła przekazać swą wiedzę

260
00:20:28,920 --> 00:20:30,920
dotyczącą cyklicznej natury czasu

261
00:20:31,760 --> 00:20:34,360
w postaci legend i tradycji,

262
00:20:35,400 --> 00:20:40,280
które tysiące lat później
przemawiają do nas

263
00:20:40,360 --> 00:20:43,440
poprzez enigmatyczną maszynerię
kalendarza Majów.

264
00:20:44,680 --> 00:20:46,160
Ale w jakim celu?

265
00:20:46,240 --> 00:20:52,600
Myślę, że odpowiedź jest związana
z majską ideą przemijania epok.

266
00:20:54,240 --> 00:20:58,320
Kalendarz Majów może być niczym komputer

267
00:20:58,400 --> 00:21:01,240
obliczający nie koniec świata,
lecz koniec epoki.

268
00:21:02,320 --> 00:21:07,440
Kalendarz Majów wróży powtarzające się
okresy niszczenia i tworzenia świata.

269
00:21:07,520 --> 00:21:10,160
Powtarzające się epoki.

270
00:21:11,680 --> 00:21:16,760
To, że według Majów świat
miał skończyć się 21 grudnia 2012 roku,

271
00:21:16,840 --> 00:21:18,640
nigdy nie było prawdą.

272
00:21:19,600 --> 00:21:24,560
Ale przewidzieli burzliwy okres zmian

273
00:21:25,160 --> 00:21:27,720
następujący w naszych czasach.

274
00:21:29,600 --> 00:21:35,400
Koniec ery miały wystąpić w ciągu 80 lat,

275
00:21:35,480 --> 00:21:38,840
od 2000 do 2080 roku.
Gdzieś w tych okolicach.

276
00:21:40,040 --> 00:21:43,560
Co ciekawe, zdaje się,
że doświadczamy czegoś podobnego.

277
00:21:43,640 --> 00:21:47,080
Żyjemy w chaotycznym świecie pełnym zmian.

278
00:21:48,720 --> 00:21:53,200
Czy Majowie mogli dobrze wyznaczyć
koniec naszej ery?

279
00:21:54,880 --> 00:21:59,760
Być może powinniśmy
spojrzeć na gwiazdy i planety, jak oni,

280
00:22:01,560 --> 00:22:04,600
na wypadek
kolejnej nieuchronnej apokalipsy.

281
00:22:12,800 --> 00:22:17,480
Ale przewidywanie przyszłości
nie było jedynym celem Majów.

282
00:22:20,840 --> 00:22:25,200
Dr Barnhart pokazuje mi na to dowód
tu, w Palenque.

283
00:22:27,200 --> 00:22:31,520
Jest tu idealne miejsce,
z którego widać horyzont.

284
00:22:34,840 --> 00:22:39,240
Jesteśmy na południowo-zachodnim
brzegu placu, naprzeciwko Świątyni Słońca.

285
00:22:39,320 --> 00:22:41,880
Dr Barnhart zabiera mnie

286
00:22:41,960 --> 00:22:44,960
do imponującej Świątyni
Liściastego Krzyża.

287
00:22:47,200 --> 00:22:50,400
Szacuje się,
że zbudowano ją około 692 roku.

288
00:22:56,440 --> 00:23:01,320
Na tylnej ścianie
czeka na nas ciekawa płaskorzeźba.

289
00:23:03,920 --> 00:23:08,960
Według uczonych dotyczy
najważniejszej tajemnicy religii Majów.

290
00:23:09,560 --> 00:23:12,720
Tajemnicy tego,
co dzieje się z nami po śmierci.

291
00:23:14,120 --> 00:23:18,120
Stoimy przed nadzwyczajnym muralem,

292
00:23:18,640 --> 00:23:21,600
który niełatwo jest mi zinterpretować.

293
00:23:22,560 --> 00:23:25,040
Co on dla ciebie znaczy?

294
00:23:25,680 --> 00:23:28,840
Oczywiście jest bardzo skomplikowany.

295
00:23:28,920 --> 00:23:31,800
Pełen ikonografii.

296
00:23:32,840 --> 00:23:36,560
Nazwa „Liściasty Krzyż”
pochodzi od tego listowia.

297
00:23:38,000 --> 00:23:40,360
Po obu stronach widzimy postacie.

298
00:23:42,400 --> 00:23:45,880
Mural ukazuje po prawej zmarłego Pakala,

299
00:23:45,960 --> 00:23:48,600
założyciela i pierwszego władcę Palenque.

300
00:23:49,840 --> 00:23:52,880
Ma zamknięte oczy
i jest odziany w szafy pogrzebowe.

301
00:23:54,160 --> 00:23:58,760
Z lewej strony może znajdować się
jego syn i następca, Kan Bahlam.

302
00:24:00,040 --> 00:24:02,000
To twarz Kan Bahlama.

303
00:24:02,080 --> 00:24:06,080
Jego portrety są widoczne w całym mieście.

304
00:24:06,160 --> 00:24:07,440
- Tak.
- Poznajemy go.

305
00:24:08,160 --> 00:24:10,880
Jest duży, wysoki. Kan Bahlam.

306
00:24:10,960 --> 00:24:15,840
Dobrze znamy bogatą historię jego życia.

307
00:24:16,360 --> 00:24:21,080
Jego ojciec
był najsłynniejszym królem tego miasta.

308
00:24:21,680 --> 00:24:26,040
Został wyznaczony na jego następcę
już w wieku sześciu lat.

309
00:24:27,080 --> 00:24:29,440
Ale ojciec zmarł dopiero w wieku 80 lat.

310
00:24:30,120 --> 00:24:34,840
Więc aż do 48 roku życia
przygotowywał się do zostania królem.

311
00:24:36,080 --> 00:24:41,200
Myślę, że był doskonale wykształcony
w matematyce, architekturze,

312
00:24:41,280 --> 00:24:45,520
astronomii, ale i religii i mitologii.

313
00:24:45,600 --> 00:24:50,640
Te trzy wspaniałe świątynie
to jego spuścizna.

314
00:24:50,720 --> 00:24:54,800
Planował ich budowę może nawet 30 lat.

315
00:24:55,480 --> 00:24:57,280
Wreszcie miał szansę.

316
00:24:57,360 --> 00:25:01,240
To kulminacja osiągnięć naukowych Majów.

317
00:25:02,000 --> 00:25:05,200
Łączą numerologię, matematykę, astronomię.

318
00:25:07,040 --> 00:25:11,680
Według przesłania muralu
czyny i rytuały syna

319
00:25:12,720 --> 00:25:17,080
mają kluczowe znaczenie
dla udanej podróży ojca do zaświatów.

320
00:25:18,440 --> 00:25:22,480
Dzieli ich bardzo ważna ikona.

321
00:25:23,400 --> 00:25:24,760
To nasze drzewo świata.

322
00:25:24,840 --> 00:25:27,160
Pośrodku widnieje twarz boga słońca.

323
00:25:27,680 --> 00:25:32,560
Drzewo jest również ścieżką
między tym a następnym światem.

324
00:25:33,160 --> 00:25:35,640
W pewnym znaczeniu jest to Droga Mleczna.

325
00:25:38,240 --> 00:25:42,240
Czy Droga Mleczna
pełni funkcję ścieżki dla dusz?

326
00:25:42,320 --> 00:25:43,960
W pośmiertnej podróży?

327
00:25:44,040 --> 00:25:48,120
Tak, ci dwaj znajdują się

328
00:25:48,680 --> 00:25:51,600
przy łączniku naszego świata z zaświatami.

329
00:25:53,120 --> 00:25:56,600
Skok w niebiosa do Drogi Mlecznej

330
00:25:56,680 --> 00:26:01,400
i pośmiertna podróż
to ważne elementy tradycji Majów.

331
00:26:03,800 --> 00:26:07,600
Zaskakuje to, jak często na świecie
powtarzają się te wierzenia.

332
00:26:09,800 --> 00:26:16,200
Droga Mleczna jako symbol drogi dusz
występuje nie tylko u Majów,

333
00:26:16,280 --> 00:26:19,000
ale i wielu innych kultur
w Ameryce Północnej.

334
00:26:19,080 --> 00:26:23,920
{\an8}Tak, to jedna z panamerykańskich tradycji.

335
00:26:24,520 --> 00:26:25,520
{\an8}Naprawdę.

336
00:26:25,600 --> 00:26:28,400
{\an8}Od Chile do Alaski

337
00:26:29,360 --> 00:26:34,360
wierzono, że Droga Mleczna to ścieżka dusz

338
00:26:34,440 --> 00:26:36,560
z tego świata do następnego.

339
00:26:36,640 --> 00:26:42,680
Podążają nią umarli.
Szamani również mają tę umiejętność.

340
00:26:43,600 --> 00:26:47,560
To fascynujące, że każda kultura

341
00:26:47,640 --> 00:26:50,760
daje nam informacje o Drodze Mlecznej.

342
00:26:52,760 --> 00:26:56,200
{\an8}Przypominam sobie,
że brazylijski lud Apurinã

343
00:26:56,280 --> 00:27:01,480
traktuje amazońskie geoglify
jak portale do zaświatów.

344
00:27:01,560 --> 00:27:04,440
To przekonanie wciąż panuje w Amazonii

345
00:27:05,000 --> 00:27:07,400
i tu, w świecie Majów.

346
00:27:07,480 --> 00:27:11,640
Jakby te wszystkie kultury
miały wspólnego dawnego przodka.

347
00:27:12,360 --> 00:27:13,200
Tak myślę.

348
00:27:15,120 --> 00:27:20,800
Myślę, że te tradycje
to spuścizna po pierwszych ludziach.

349
00:27:20,880 --> 00:27:23,360
Dlatego znajdujemy je u różnych kultur,

350
00:27:23,440 --> 00:27:25,520
choć, jak Chile i Ameryka Północna,

351
00:27:25,600 --> 00:27:29,680
były od siebie oddalone.
Te kultury nie miały ze sobą kontaktu.

352
00:27:29,760 --> 00:27:33,080
Wyrażają tę samą myśl
w wyniku jednej spuścizny.

353
00:27:33,160 --> 00:27:35,960
I myślę, że dotyczy to
nie tylko Drogi Mlecznej.

354
00:27:36,040 --> 00:27:39,200
W sercu tych kultur
leży kilka wspólnych elementów.

355
00:27:39,280 --> 00:27:46,040
Przykładowo Majowie pasjonowali się
szamanizmem i ideą transformacji.

356
00:27:46,120 --> 00:27:47,080
Tak.

357
00:27:53,680 --> 00:27:57,720
Majowie bez wątpienia byli
szamanistyczną kulturą.

358
00:27:59,120 --> 00:28:03,480
Sądzę, że myśl o pośmiertnej podróży duszy

359
00:28:04,240 --> 00:28:07,240
jest wynikiem
szamanistycznych doświadczeń.

360
00:28:14,640 --> 00:28:18,960
Czy to przypadek,
że wiele innych rdzennych kultur Ameryki

361
00:28:19,040 --> 00:28:22,520
i starożytnych kultur z całego świata

362
00:28:22,600 --> 00:28:26,840
zachowało niemal identyczną wizję
pośmiertnej podróży duszy?

363
00:28:27,320 --> 00:28:30,880
A może mamy do czynienia z głębszą więzią,

364
00:28:31,520 --> 00:28:34,520
z potężną, wszechobecną wiarą

365
00:28:34,600 --> 00:28:38,080
odziedziczoną przez wiele kultur

366
00:28:38,160 --> 00:28:41,040
po zaginionej prehistorycznej cywilizacji.

367
00:28:51,960 --> 00:28:54,760
Ekscytują mnie twoje odkrycia.

368
00:28:54,840 --> 00:29:01,400
{\an8}Archeologia pokazuje nam
wiedzę o niebie i gwiazdach.

369
00:29:01,480 --> 00:29:05,440
Myślę, że jest o wiele starsza,
niż myślimy.

370
00:29:05,520 --> 00:29:06,640
Tak.

371
00:29:06,720 --> 00:29:11,160
Łączysz tę ideę z szamanizmem.

372
00:29:11,240 --> 00:29:12,600
Absolutnie.

373
00:29:12,680 --> 00:29:15,480
Szamańskie kultury
interesują się gwiazdami.

374
00:29:16,720 --> 00:29:20,360
Ta fascynacja
może przerodzić się w religię.

375
00:29:21,000 --> 00:29:24,360
Powiesz mi o tym coś więcej?

376
00:29:24,440 --> 00:29:27,400
Szamanizm bada tajemnicę śmierci.

377
00:29:29,320 --> 00:29:31,440
Co dzieje się z nami po śmierci?

378
00:29:31,520 --> 00:29:36,200
Panuje przekonanie,
że dusza wznosi się do nieba.

379
00:29:36,840 --> 00:29:39,720
Chodzi o podróż duszy po śmierci.

380
00:29:40,440 --> 00:29:43,080
To część każdego życia.

381
00:29:43,160 --> 00:29:47,560
Kiedy dorastamy,
musimy zmierzyć się z widmem śmierci.

382
00:29:48,800 --> 00:29:49,920
Z końcem.

383
00:29:50,880 --> 00:29:52,720
Tak. To esencja wszystkiego.

384
00:29:52,800 --> 00:29:57,200
To ponury temat,
ale nieunikniony dla wszystkich ludzi.

385
00:29:57,280 --> 00:29:59,320
Wszyscy stykamy się ze śmiercią.

386
00:29:59,920 --> 00:30:04,880
Opisuje się ją
jako motywację naszych działań.

387
00:30:04,960 --> 00:30:06,360
Tak.

388
00:30:06,440 --> 00:30:10,760
Kiedyś umrę, więc muszę coś zrobić.

389
00:30:10,840 --> 00:30:15,600
Właśnie to głoszą szamanistyczne nauki.

390
00:30:16,400 --> 00:30:20,280
Musimy dobrze wykorzystać dane nam życie.

391
00:30:20,360 --> 00:30:24,360
Myślę, że to wyzwanie,
które mamy przed sobą.

392
00:30:25,080 --> 00:30:27,880
Ta myśl jest wszechobecna
na całym świecie.

393
00:30:28,400 --> 00:30:31,080
Ten skok na Drogę Mleczną.

394
00:30:31,160 --> 00:30:33,600
Myślę, że to nie jest przypadek.

395
00:30:33,680 --> 00:30:37,720
Myślę, że odziedziczyliśmy to
po dawnej kulturze.

396
00:30:37,800 --> 00:30:38,640
Tak.

397
00:30:42,440 --> 00:30:44,320
Ale kiedy się to stało?

398
00:30:45,400 --> 00:30:49,440
Jak daleko sięga szamanistyczna tradycja

399
00:30:50,480 --> 00:30:53,080
obserwacji ciał niebieskich?

400
00:30:53,840 --> 00:30:57,560
Odpowiedź może kryć się
w jednym z pierwszych miejsc,

401
00:30:57,640 --> 00:31:00,160
jakie odwiedziłem w trakcie tej podróży.

402
00:31:00,240 --> 00:31:05,200
Głęboko w amazońskim lesie deszczowym,
w starożytnym miejscu Serra Do Paituna.

403
00:31:17,360 --> 00:31:21,320
Kamień był płótnem
dla nadzwyczajnych dzieł sztuki.

404
00:31:21,400 --> 00:31:25,120
Należy je rozszyfrować.

405
00:31:25,200 --> 00:31:26,800
Należy je lepiej zrozumieć.

406
00:31:30,520 --> 00:31:35,840
Podjął się tego
archeolog dr Christopher Davis,

407
00:31:35,920 --> 00:31:38,960
zaintrygowany tą siatką symboli.

408
00:31:42,480 --> 00:31:46,200
Powiedz, na co tu patrzymy

409
00:31:46,280 --> 00:31:49,280
i jak ty to interpretujesz.

410
00:31:49,360 --> 00:31:53,080
To największy malunek w tym miejscu.

411
00:31:53,160 --> 00:31:54,960
Złożony z 49 pól.

412
00:31:55,040 --> 00:31:58,600
Na początku głowiliśmy się,
czy powinniśmy je odczytywać

413
00:31:58,680 --> 00:32:01,920
od lewej do prawej,
czy od prawej do lewej.

414
00:32:03,000 --> 00:32:05,640
Starożytni artyści zostawili wskazówkę.

415
00:32:07,120 --> 00:32:09,480
Widzimy tu wizerunek węża.

416
00:32:09,560 --> 00:32:12,560
Fascynujące. Wizerunek węża.

417
00:32:12,640 --> 00:32:14,080
Tu, na żółto.

418
00:32:14,880 --> 00:32:17,920
Jakby ten wąż mówił nam, jak to odczytać.

419
00:32:18,000 --> 00:32:21,160
Tak. Schemat ukazuje się,

420
00:32:21,240 --> 00:32:26,600
kiedy odczytujemy tę siatkę
jak sinusoidę, zaczynając od dołu.

421
00:32:28,840 --> 00:32:33,760
Czytamy jedną kolumnę w górę
i jedną w dół.

422
00:32:34,280 --> 00:32:36,560
Wijemy się niczym wąż.

423
00:32:37,880 --> 00:32:39,160
Ale w jakim celu?

424
00:32:40,960 --> 00:32:46,400
Dr Davis zauważył naturalne wycięcie
w pobliskiej skale na zachodzie.

425
00:32:48,160 --> 00:32:51,880
Kiedy stoimy przed nią,

426
00:32:51,960 --> 00:32:54,200
widzimy okienko w skale,

427
00:32:54,280 --> 00:32:59,560
przez które przepływa zachodzące słońce.

428
00:32:59,640 --> 00:33:03,720
Myślę, że odnotowywali tu pozycje słońca.

429
00:33:06,000 --> 00:33:10,000
Dr Davis nazywa tę siatkę
kroniką ruchu słońca.

430
00:33:10,680 --> 00:33:14,200
To genialny sposób
odnotowywania ruchu słońca

431
00:33:15,240 --> 00:33:20,720
stworzony ponad 13 000 lat temu,
w trakcie ostatniej epoki lodowej.

432
00:33:21,880 --> 00:33:23,160
Ale jak działa?

433
00:33:24,560 --> 00:33:27,400
Widzę krzyżyki i pojedyncze linie.

434
00:33:28,000 --> 00:33:31,440
Wszystkie krzyżyki są obok siebie.

435
00:33:31,520 --> 00:33:35,840
Kiedy odczytujemy je
z dołu do góry i z góry do dołu,

436
00:33:36,720 --> 00:33:40,520
dochodzimy do grupy pionowych linii,

437
00:33:40,600 --> 00:33:43,720
a potem wracamy do krzyżyków.

438
00:33:43,800 --> 00:33:46,000
Myślę, że te pionowe linie

439
00:33:46,080 --> 00:33:49,960
to momenty, w których w wybranym miejscu
pojawiło się słońce.

440
00:33:50,040 --> 00:33:53,280
To czas zimowego przesilenia.

441
00:33:53,360 --> 00:33:56,200
To takie sprytne. Niesamowite.

442
00:34:02,640 --> 00:34:04,200
Siatka to nie wszystko.

443
00:34:06,280 --> 00:34:10,840
Dr Davis sądzi, że niemal wszystkie
tutejsze malunki dotyczą ruchu słońca.

444
00:34:11,920 --> 00:34:16,840
Widzimy wiele okręgów
i innych malunków przypominających słońce.

445
00:34:16,920 --> 00:34:20,280
Są skierowane
w stronę przesilenia zimowego

446
00:34:20,360 --> 00:34:23,000
i wędrują w kierunku przesilenia letniego.

447
00:34:24,040 --> 00:34:27,560
Malowidła skierowane na zachód
oznaczają równonoce.

448
00:34:28,480 --> 00:34:34,280
To kolejny dowód fascynacji
kluczowymi momentami roku słonecznego.

449
00:34:34,360 --> 00:34:35,520
Absolutnie.

450
00:34:37,480 --> 00:34:43,480
Może to być
najstarszy znaleziony w Amerykach dowód

451
00:34:43,560 --> 00:34:46,240
śledzenia ciał niebieskich przez ludzi.

452
00:34:48,720 --> 00:34:54,480
Czyli jest to pewnego rodzaju maszyna
do mierzenia upływu czasu?

453
00:34:55,000 --> 00:34:58,760
Tak myślę. To obrazkowy kalendarz.

454
00:35:01,120 --> 00:35:07,480
To przejaw naukowej dociekliwości
tych artystów.

455
00:35:07,560 --> 00:35:11,320
Obserwują konkretne momenty na niebie.

456
00:35:13,800 --> 00:35:16,920
Próbują pojąć istotę czasu

457
00:35:17,960 --> 00:35:22,960
i przewidzieć, co wydarzy się
w konkretnych dniach.

458
00:35:25,120 --> 00:35:27,440
Czyli był to projekt naukowy?

459
00:35:27,520 --> 00:35:28,840
Absolutnie.

460
00:35:28,920 --> 00:35:32,080
Wyglądają na dzieła szamanów.

461
00:35:32,160 --> 00:35:33,920
Przynajmniej dla mnie.

462
00:35:34,000 --> 00:35:35,880
Myślisz, że byli tu szamani?

463
00:35:35,960 --> 00:35:37,240
To możliwe.

464
00:35:37,320 --> 00:35:41,760
Zajmowali się różnymi rzeczami.
Byli naukowcami, lekarzami i tak dalej.

465
00:35:42,480 --> 00:35:47,040
Zwykle pojmowali świętą wiedzę
dotyczącą między innymi ruchu gwiazd.

466
00:35:48,080 --> 00:35:51,440
Znajdujesz podobne rzeczy
w pozostałych częściach Ameryk?

467
00:35:52,040 --> 00:35:56,160
Tego typu wiedza o astronomii
jest tu wszechobecna.

468
00:35:56,240 --> 00:36:02,240
Zdaje się, że posługiwali się nią Majowie
i inne kultury.

469
00:36:03,960 --> 00:36:08,000
Na południowym zachodzie Stanów
mieliśmy wodzów obserwujących słońce.

470
00:36:08,080 --> 00:36:11,800
Ta tradycja sięga daleko w przeszłość.

471
00:36:12,760 --> 00:36:17,440
Rozprzestrzeniła się w obu Amerykach.

472
00:36:20,040 --> 00:36:25,000
Fascynacja niebem to jeden
z wielu powtarzających się elementów,

473
00:36:25,600 --> 00:36:30,040
które napotykam wciąż w Amerykach.

474
00:36:33,800 --> 00:36:35,920
Śledzę te elementy od 30 lat,

475
00:36:36,000 --> 00:36:39,920
próbując poznać zapomniany rozdział
historii ludzkości.

476
00:36:45,720 --> 00:36:47,600
Skąd pochodzą te pomysły?

477
00:36:48,400 --> 00:36:53,640
Myślę, że można się dopatrywać
jednego wspólnego źródła,

478
00:36:53,720 --> 00:36:57,880
z którego te wszystkie elementy
przedostały się do różnych kultur

479
00:36:57,960 --> 00:37:00,640
w niemal niezmienionej formie.

480
00:37:02,360 --> 00:37:06,160
Jeśli nie jest to
jakiś nadzwyczajny zbieg okoliczności,

481
00:37:06,680 --> 00:37:12,080
mamy do czynienia ze spuścizną
najodleglejszego antyku

482
00:37:12,160 --> 00:37:16,800
przekazywaną i rozwijaną
przez różne amerykańskie kultury.

483
00:37:20,120 --> 00:37:23,400
Może być to dziedzictwo ludu żeglarzy,

484
00:37:23,480 --> 00:37:26,480
który przemierzał oceany
wielkie jak Pacyfik

485
00:37:27,440 --> 00:37:31,480
tysiące lat, zanim takie przeprawy,
zdaniem uczonych, były możliwe.

486
00:37:32,360 --> 00:37:35,520
Owa kultura rozumiała,
jak ujarzmić moc roślin

487
00:37:36,040 --> 00:37:38,280
w celu wywoływania potężnych wizji

488
00:37:39,760 --> 00:37:43,560
z figurami geometrycznymi
i fantastycznymi istotami.

489
00:37:44,280 --> 00:37:48,760
Wizje te stały się podstawą ich sztuki.

490
00:37:50,320 --> 00:37:52,640
Pradawni ludzie dzielili się swą wiedzą

491
00:37:52,720 --> 00:37:56,160
dotyczącą tworzenia
zaawansowanych technologicznie budowli,

492
00:37:56,240 --> 00:38:00,200
tworzonych z kamienia lub samej ziemi,

493
00:38:01,360 --> 00:38:05,960
których celem
było zjednanie ziemi i niebios,

494
00:38:06,640 --> 00:38:09,240
uczczenie wędrówki duszy do zaświatów.

495
00:38:10,440 --> 00:38:14,880
Sugeruję,
że te religijne i duchowe elementy

496
00:38:14,960 --> 00:38:16,800
odnajdywane na całym świecie

497
00:38:16,880 --> 00:38:21,200
to najlepszy dowód
zaginionej prehistorycznej cywilizacji…

498
00:38:23,840 --> 00:38:25,640
jaki kiedykolwiek znajdziemy.

499
00:38:26,200 --> 00:38:30,200
Poruszamy kwestię
wszystkich błędnych wyobrażeń

500
00:38:30,280 --> 00:38:33,800
dotyczących historii świata.

501
00:38:33,880 --> 00:38:36,760
Historia amerykańskich ludów
wciąż się zmienia.

502
00:38:36,840 --> 00:38:43,000
Muszę przyznać, że archeolodzy
wciąż poznają nowe informacje.

503
00:38:45,000 --> 00:38:48,560
Stare wyobrażenia schodzą na bok.

504
00:38:49,280 --> 00:38:52,240
Robią się tylko coraz starsze.

505
00:38:53,600 --> 00:38:56,520
Jakie nowe dowody wyjdą na jaw?

506
00:39:31,880 --> 00:39:33,960
{\an8}Napisy: Filip Bernard Karbowiak