1
00:00:17,760 --> 00:00:21,360
Hôm nay đánh dấu một khoảnh khắc
rất đặc biệt trong lịch của người Maya.

2
00:00:21,440 --> 00:00:25,800
Trong ngày xuân phân, mặt trời mọc
không chỉ mang đến một ngày mới,

3
00:00:25,880 --> 00:00:27,800
mà còn mang đến chu kỳ sống mới.

4
00:00:31,160 --> 00:00:33,000
Khi mặt trời vượt qua hàng cây,

5
00:00:33,960 --> 00:00:37,960
các tia nắng chiếu sáng
một trong các đền hùng vĩ nhất Palenque.

6
00:00:40,800 --> 00:00:44,240
Đây là Đền Mặt Trời,
một cái tên thích hợp nhất.

7
00:00:45,560 --> 00:00:49,120
Chỉ cần đứng ở đây,
ngập tràn trong ánh sáng, là một đặc ân,

8
00:00:49,200 --> 00:00:52,320
một sự kết nối giữa tâm linh và khoa học

9
00:00:52,400 --> 00:00:54,960
mà thế giới hiện đại đã lãng quên từ lâu.

10
00:00:57,280 --> 00:01:01,320
Vào các thời điểm quan trọng trong năm,
hôm nay là một trong số đó,

11
00:01:01,400 --> 00:01:05,000
mặt trời mọc không chỉ chiếu sáng
các bậc thang của ngôi đền.

12
00:01:06,240 --> 00:01:09,760
Kiến trúc Maya
là một kho tàng tri thức cổ xưa,

13
00:01:10,280 --> 00:01:12,880
kết nối trời và đất, vũ trụ và trần gian.

14
00:01:15,560 --> 00:01:18,000
Trong quá trình đó,
nó thường đưa ánh sáng mặt trời

15
00:01:18,080 --> 00:01:21,520
qua các sắp xếp đặc biệt
để vào các không gian bên trong,

16
00:01:21,600 --> 00:01:23,720
được thiết kế để nhận ánh sáng này.

17
00:01:25,560 --> 00:01:29,680
Vào ngày đông chí,
mặt trời mọc trên đỉnh núi hoang tàn,

18
00:01:30,960 --> 00:01:33,280
chiếu vào ngôi đền qua một cánh cửa,

19
00:01:33,360 --> 00:01:37,440
nơi ta có thể hình dung một tu sĩ
đang đợi để được tắm trong ánh nắng.

20
00:01:38,520 --> 00:01:41,760
Sáu tháng sau, vào ngày hạ chí,

21
00:01:42,400 --> 00:01:47,080
và chỉ vào ngày đó, ánh nắng bình minh
lướt qua một kim tự tháp khác,

22
00:01:47,160 --> 00:01:50,560
trước khi một tia sáng
chiếu vào góc bên trong của nó.

23
00:01:52,400 --> 00:01:56,920
Trong khi ở cả hai điểm phân,
mặt trời mọc trên một chỗ lõm nhân tạo

24
00:01:57,000 --> 00:02:00,840
ở chân trời phía đông,
lại chiếu tia sáng qua một ô cửa

25
00:02:02,240 --> 00:02:06,000
ở một góc chính xác đến mức,
trong khoảng 40 phút,

26
00:02:06,080 --> 00:02:09,200
nó chiếu sáng rực rỡ
một hốc tường bên trong.

27
00:02:15,840 --> 00:02:17,800
Với những người Maya đã quan sát,

28
00:02:17,880 --> 00:02:22,240
các màn trình diễn chói lọi như vậy
chắc hẳn đã gợi cảm giác kinh ngạc.

29
00:02:25,640 --> 00:02:29,080
Nó không chỉ là khoảnh khắc đặc biệt
với người Maya cổ đại.

30
00:02:37,880 --> 00:02:41,840
Palenque là một địa điểm
mang tính biểu tượng cực kỳ lớn.

31
00:02:43,520 --> 00:02:47,440
{\an8}Việc thờ cúng tổ tiên ở Palenque
được mô tả trong kiến trúc của nó,

32
00:02:47,520 --> 00:02:49,880
{\an8}trong cảnh quan đã được sửa đổi của nó.

33
00:02:51,080 --> 00:02:53,640
Nó kết nối với dân cư hiện đại.

34
00:02:56,000 --> 00:03:00,360
Văn hóa Maya ở Palenque vẫn rất sống động.

35
00:03:03,880 --> 00:03:07,800
{\an8}Tu sĩ Maya Nicolás López Vázquez
đã cử hành nghi lễ ở đây

36
00:03:07,880 --> 00:03:09,560
{\an8}trong nhiều thập kỷ.

37
00:03:12,920 --> 00:03:18,960
Nghi lễ đang diễn ra ngay bây giờ
đại diện cho xuân phân.

38
00:03:19,640 --> 00:03:22,360
Xuân phân rất quan trọng.

39
00:03:23,560 --> 00:03:25,760
Đó là lý do họ xây dựng các đền thờ.

40
00:03:26,480 --> 00:03:29,920
Nó giống như kết nối với cả hành tinh.

41
00:03:34,160 --> 00:03:38,120
Thật vậy, cả khu phức hợp này
có vẻ đã được thiết kế như một công cụ

42
00:03:38,200 --> 00:03:42,480
để khám phá và thể hiện
sự hài hòa kỳ diệu của vũ trụ.

43
00:03:51,320 --> 00:03:54,760
Động cơ của họ là gì
khi tập trung mãnh liệt vào bầu trời?

44
00:03:54,840 --> 00:03:58,920
Và làm thế nào mà họ có được
kiến thức thiên văn tiên tiến như thế?

45
00:04:01,240 --> 00:04:02,800
Có phải ta đang chứng kiến

46
00:04:02,880 --> 00:04:06,560
một di sản được truyền lại
từ nền văn minh cổ xưa hơn nhiều,

47
00:04:08,440 --> 00:04:12,680
nền văn minh đã để lại dấu vết
tri thức tiên tiến của nó khắp châu Mỹ?

48
00:04:27,520 --> 00:04:31,800
{\an8}KHẢI HUYỀN THỜI CỔ ĐẠI
CHÂU MỸ

49
00:04:31,880 --> 00:04:34,440
{\an8}Chương VI

50
00:04:41,080 --> 00:04:46,360
Trung tâm của Palenque
là công trình ấn tượng nhất,

51
00:04:47,600 --> 00:04:49,280
được biết đến như cung điện.

52
00:04:52,240 --> 00:04:55,520
Và trên đó là một cấu trúc độc đáo,

53
00:04:56,240 --> 00:05:00,080
duy nhất trong thế giới Maya:
một tòa tháp nhiều tầng.

54
00:05:02,800 --> 00:05:06,080
Các học giả vẫn tranh cãi
về mục đích của tháp này.

55
00:05:06,680 --> 00:05:08,440
Điều khó hiểu là phần mái.

56
00:05:09,240 --> 00:05:12,400
Phần mái ta thấy ngày nay
là hoàn toàn hiện đại

57
00:05:12,480 --> 00:05:15,280
và có thể do tái tạo không chính xác.

58
00:05:16,480 --> 00:05:20,600
Các bức ảnh khai quật trước đây cho thấy
tháp trong tình trạng đổ nát, không mái.

59
00:05:21,600 --> 00:05:23,840
Vậy từ thời cổ đại, nó có mái không?

60
00:05:25,480 --> 00:05:29,840
Thật ra, tháp ban đầu
có thể có đài quan sát ở trên cùng,

61
00:05:30,640 --> 00:05:33,120
nó giải thích thứ được tìm thấy bên trong.

62
00:05:34,600 --> 00:05:38,160
Đáng chú ý là bên trong
có một căn phòng với các ký hiệu

63
00:05:38,240 --> 00:05:42,800
đại diện cho hành tinh
quan trọng nhất với người Maya: Sao Kim.

64
00:05:44,880 --> 00:05:48,120
Các học giả đã xác nhận
thông qua văn tự của người Maya

65
00:05:48,200 --> 00:05:52,520
rằng biểu tượng này thực sự đại diện cho
hành tinh sáng nhất bầu trời đêm.

66
00:05:54,960 --> 00:06:00,040
Có lẽ nào tòa tháp này được xây dựng
đặc biệt để các nhà thiên văn học sử dụng?

67
00:06:02,480 --> 00:06:07,080
Theo trực giác, có cảm giác
nó được xây dựng để quan sát bầu trời.

68
00:06:07,160 --> 00:06:12,400
Ta không mong đợi một tòa tháp
được thiết kế để quan sát bầu trời

69
00:06:12,480 --> 00:06:14,240
lại có mái che.

70
00:06:14,320 --> 00:06:17,640
Và những ký hiệu Sao Kim bên trong tháp

71
00:06:17,720 --> 00:06:20,200
càng củng cố điều đó.

72
00:06:20,720 --> 00:06:25,240
Nhưng trong tất cả các thiên thể
trên bầu trời, tại sao lại là Sao Kim?

73
00:06:27,360 --> 00:06:32,160
Nó có thể liên quan đến một nhân vật
thần thoại vô cùng vĩ đại của người Maya.

74
00:06:36,280 --> 00:06:41,640
Các vị thần và nữ thần của vũ trụ học Maya
thường có các đặc điểm nhân tính kỳ lạ,

75
00:06:41,720 --> 00:06:48,160
đôi khi dễ mến,
đôi khi đáng sợ, đôi khi vô cùng bí ẩn.

76
00:06:48,680 --> 00:06:52,520
Thần Kukulkan từng là một con người,

77
00:06:53,120 --> 00:06:55,640
không chỉ có tất cả những đặc điểm trên,

78
00:06:55,720 --> 00:06:59,320
mà còn được đồng nhất
với hành tinh sáng nhất trên bầu trời.

79
00:07:02,960 --> 00:07:07,880
Truyền thuyết kể rằng Kukulkan đã đến
sau một trận đại hồng thủy,

80
00:07:08,520 --> 00:07:10,080
đi cùng các tùy tùng.

81
00:07:11,440 --> 00:07:15,720
Ông ấy là một thầy giáo thông thái,
người đã dạy về luật pháp,

82
00:07:16,320 --> 00:07:20,520
cách tổ chức một nền văn minh,
cách trồng ngô,

83
00:07:21,440 --> 00:07:23,920
cách xây dựng những công trình đá vĩ đại.

84
00:07:25,240 --> 00:07:27,560
Ngay cả sau khi ông rời đi,

85
00:07:28,400 --> 00:07:31,360
Kukulkan tiếp tục
được thờ phụng trên bầu trời,

86
00:07:31,880 --> 00:07:36,640
nơi ông hiện thân dưới hình dạng hành tinh
mà chúng ta biết ngày nay là Sao Kim.

87
00:07:42,760 --> 00:07:44,520
Trên khắp thế giới Maya,

88
00:07:44,600 --> 00:07:47,160
có những sự thể hiện khác của Kukulkan.

89
00:07:47,880 --> 00:07:51,640
{\an8}Ở một địa điểm mang tính biểu tượng,
ký ức về ông cũng gắn với

90
00:07:51,720 --> 00:07:55,680
{\an8}khoảnh khắc đầy ý nghĩa của xuân phân.

91
00:07:56,480 --> 00:08:00,800
Tại Chichén Itzá ở Yucatán,
ở đền Kukulkan,

92
00:08:00,880 --> 00:08:04,080
nếu ta nhìn vào kim tự tháp đó,
những gì ta thường thấy

93
00:08:04,160 --> 00:08:09,880
là cầu thang phía bắc của kim tự tháp
với đầu lớn của con rắn ở chân cầu thang

94
00:08:09,960 --> 00:08:14,640
và kiểu lan can trống
chạy dọc bên cạnh mà không có gì trên đó,

95
00:08:14,720 --> 00:08:18,560
nhưng vào ngày xuân phân,
khi mặt trời bắt đầu lặn,

96
00:08:19,480 --> 00:08:26,120
kim tự tháp được đặt ở vị trí rất hoàn hảo
khiến bóng của nó chiếu lên cầu thang

97
00:08:26,200 --> 00:08:28,640
tạo thành hình dạng của thân con rắn,

98
00:08:28,720 --> 00:08:35,000
nên đầu con rắn đột nhiên
kết nối với bóng của thân rắn uốn lượn,

99
00:08:35,080 --> 00:08:38,840
và đây là hiện thân của Kukulkan.

100
00:08:42,640 --> 00:08:46,520
Ở các vùng khác nhau của Mexico,
ông không chỉ được biết đến là Kukulkan

101
00:08:46,600 --> 00:08:49,360
nhưng có lẽ
nổi tiếng nhất là Quetzalcoatl.

102
00:08:50,080 --> 00:08:53,800
Tất cả những cái tên này
đều có nghĩa là "rắn lông vũ".

103
00:08:54,840 --> 00:08:58,240
Người ta có thể tưởng tượng
Kukulkan là một lữ khách

104
00:08:58,320 --> 00:09:01,480
dùng những tên phù hợp
với bất cứ nơi nào ông đến.

105
00:09:03,560 --> 00:09:08,040
Ta đã gặp một nhân vật tương tự ở Peru,
nơi ông được gọi là Viracocha.

106
00:09:09,080 --> 00:09:12,080
Ở Lưỡng Hà,
ông được biết đến với cái tên Oannes,

107
00:09:12,160 --> 00:09:14,320
và ở Ai Cập, ông là Osiris.

108
00:09:15,680 --> 00:09:17,920
Nhưng những câu chuyện thì giống nhau.

109
00:09:18,960 --> 00:09:22,680
Các nhân vật quyền lực
xuất hiện sau trận đại hồng thủy toàn cầu

110
00:09:23,360 --> 00:09:26,960
và ban cho các dân tộc cổ đại
những món quà của nền văn minh.

111
00:09:30,680 --> 00:09:35,040
Việc liên kết vị anh hùng tạo nền văn minh
của họ với hành tinh Sao Kim

112
00:09:35,120 --> 00:09:38,360
có thể giải thích
sự say mê độc đáo của người Maya,

113
00:09:39,120 --> 00:09:42,080
theo dõi chuyển động của Sao Kim
trên bầu trời đêm.

114
00:09:43,400 --> 00:09:47,400
Các nghiên cứu của họ về sao Kim
rất ấn tượng.

115
00:09:47,480 --> 00:09:51,280
Cứ khoảng 584 ngày một lần,

116
00:09:51,360 --> 00:09:53,840
Sao Kim sẽ mọc lên ở cùng một vị trí.

117
00:09:53,920 --> 00:09:58,760
Người Maya đã ước lượng vô cùng chính xác
về chu kỳ quay của Sao Kim,

118
00:09:58,840 --> 00:10:01,760
nó được gọi là
chu kỳ giao hội của hành tinh này.

119
00:10:02,840 --> 00:10:05,000
Và họ có thể thực hiện phép tính này

120
00:10:05,080 --> 00:10:08,640
nhờ một trong những thành tựu
phi thường nhất của người Maya.

121
00:10:09,240 --> 00:10:13,000
Một thành tựu
như công trình đá kỳ diệu của Peru cổ đại

122
00:10:13,080 --> 00:10:16,080
và dược lý học tài tình của Amazon cổ đại,

123
00:10:17,560 --> 00:10:20,680
có thể là một phần
của di sản tri thức được truyền lại

124
00:10:20,760 --> 00:10:24,920
bởi một nền văn minh bí ẩn
từ thời tiền sử xa xôi.

125
00:10:34,200 --> 00:10:36,160
{\an8}TIẾN SĨ EDWIN BARNHART
NHÀ KHẢO CỔ

126
00:10:36,240 --> 00:10:41,000
{\an8}Tiến sĩ Edwin Barnhart đã lập bản đồ
và nghiên cứu Palenque hơn 25 năm,

127
00:10:42,880 --> 00:10:45,360
là một trong số rất ít người trên thế giới

128
00:10:45,880 --> 00:10:48,360
có thể đọc chữ viết của người Maya cổ đại.

129
00:10:51,960 --> 00:10:56,040
Chúng tôi đọc các ký tự này
từ trên xuống dưới theo từng cột đôi,

130
00:10:56,120 --> 00:10:59,720
đọc từ trái qua phải, phải qua trái
đến cuối hai cột đầu tiên,

131
00:10:59,800 --> 00:11:03,520
rồi sang cột thứ ba và thứ tư
và đọc xuống, đó là thứ tự đọc.

132
00:11:03,600 --> 00:11:06,920
Hệ thống số mà người Maya sử dụng

133
00:11:07,000 --> 00:11:09,840
khi so với hệ thống số
mà ta sử dụng ngày nay?

134
00:11:09,920 --> 00:11:12,120
Hệ thống của chúng ta khá giống nhau.

135
00:11:12,200 --> 00:11:14,960
Chúng ta có hệ thập phân cơ số mười.

136
00:11:15,040 --> 00:11:18,800
Anh và tôi,
chúng ta có thể viết bất kỳ số nào

137
00:11:19,520 --> 00:11:23,240
gần như đến vô tận
chỉ bằng cách sử dụng mười ký tự số.

138
00:11:23,320 --> 00:11:26,200
Ta có số không, số một đến số chín.

139
00:11:26,720 --> 00:11:28,560
Và khi ta đạt đến số mười,

140
00:11:28,640 --> 00:11:31,640
ta đặt số không ở hàng đơn vị
và số một ở hàng chục.

141
00:11:31,720 --> 00:11:33,840
Họ sử dụng hệ cơ số 20.

142
00:11:36,680 --> 00:11:39,960
Đó là hệ thống giống như mã Morse
với các vạch và chấm,

143
00:11:40,480 --> 00:11:43,200
gồm một ký tự hình vỏ sò
đại diện cho số không.

144
00:11:45,040 --> 00:11:48,400
- Chấm nghĩa là một, vạch nghĩa là năm.
- Vâng.

145
00:11:49,280 --> 00:11:53,640
Nên khi anh có ba vạch và bốn chấm,
đó là số 19.

146
00:11:55,120 --> 00:11:58,000
Họ viết số 20
bằng cách đặt một ký hiệu số không

147
00:11:58,080 --> 00:12:00,320
và sau đó đặt một chấm.

148
00:12:00,920 --> 00:12:03,640
Đây là một hệ thống số theo vị trí,

149
00:12:03,720 --> 00:12:07,040
nó cho phép họ tính toán
ở một cấp độ hoàn toàn khác.

150
00:12:07,760 --> 00:12:09,680
Hệ thống của chúng ta tuyệt vời.

151
00:12:09,760 --> 00:12:14,400
Ta có thể tính toán đến vô hạn
nhưng cần mười ký hiệu.

152
00:12:14,480 --> 00:12:17,560
Người Maya đã làm điều tương tự
chỉ với ba ký hiệu.

153
00:12:17,640 --> 00:12:21,960
Ở khía cạnh đó,
hệ thống của họ tinh tế hơn rất nhiều.

154
00:12:25,760 --> 00:12:27,840
Người Maya không chỉ dùng số không

155
00:12:28,440 --> 00:12:30,880
mà còn quen thuộc với hệ thống định vị số

156
00:12:31,440 --> 00:12:35,440
vào thời điểm mà người Hy Lạp
và La Mã cổ đại dù có nhiều thành tựu

157
00:12:35,520 --> 00:12:37,920
nhưng chưa hiểu được hai khái niệm này.

158
00:12:38,840 --> 00:12:42,400
Hệ thống của họ tuyệt.
Người La Mã đã làm những điều lớn lao,

159
00:12:42,480 --> 00:12:46,400
nhưng hệ thống số của họ rất tệ.
Do đó, họ phải làm bàn tính.

160
00:12:47,800 --> 00:12:52,000
Hệ thống số tiên tiến của người Maya
không chỉ là cách đếm thông minh.

161
00:12:52,080 --> 00:12:53,920
Với các nhà thiên văn học Maya,

162
00:12:54,000 --> 00:12:58,200
đây là chìa khóa để tính toán và dự đoán
chuyển động của các thiên thể

163
00:12:58,280 --> 00:13:02,760
như Sao Kim, mặt trời, mặt trăng,
với độ chính xác đáng kinh ngạc.

164
00:13:03,800 --> 00:13:07,800
Và cũng chính kiến thức toán học đó
là nền tảng cho phát minh

165
00:13:07,880 --> 00:13:10,960
được cho là ấn tượng nhất của họ.

166
00:13:11,840 --> 00:13:15,160
Thành tích khó hiểu nhất
của người Maya cổ đại

167
00:13:15,240 --> 00:13:19,000
là hệ thống đo thời gian
cực kỳ chính xác của họ,

168
00:13:19,520 --> 00:13:24,080
được tích hợp vào một trong các bộ lịch
phức tạp nhất trong lịch sử nhân loại.

169
00:13:26,560 --> 00:13:29,440
Lịch của người Maya
tất nhiên là rất phức tạp.

170
00:13:30,040 --> 00:13:34,080
Anh giải thích nó đơn giản hơn được không?
Lịch của người Maya là gì?

171
00:13:34,160 --> 00:13:38,880
Lịch của họ…
Anh biết đấy, năm mặt trời có 365 ngày.

172
00:13:38,960 --> 00:13:39,920
Đúng. Được rồi.

173
00:13:40,000 --> 00:13:43,960
Lịch mà họ thực sự quan tâm là 260 ngày,

174
00:13:44,040 --> 00:13:48,440
nhưng sau đó họ có một lịch dài hạn,
đó là kiểu đếm thời gian tuyến tính.

175
00:13:51,040 --> 00:13:55,320
Người Maya theo dõi các ngày quan trọng
bằng cách kết hợp ba loại lịch,

176
00:13:56,040 --> 00:13:58,320
mỗi loại có mục đích riêng.

177
00:14:00,920 --> 00:14:05,320
{\an8}Lịch thiêng của họ
là một chu kỳ lặp lại gồm 20 nhóm,

178
00:14:05,400 --> 00:14:10,120
{\an8}mỗi nhóm gồm 13 ngày,
tổng cộng là 260 ngày.

179
00:14:11,640 --> 00:14:14,120
{\an8}Lịch thứ hai theo dõi năm mặt trời,

180
00:14:14,720 --> 00:14:18,120
{\an8}nhưng được chia thành 18 nhóm,
mỗi nhóm 20 ngày,

181
00:14:18,840 --> 00:14:23,400
{\an8}với năm ngày nữa để thành một năm 365 ngày
giống như của chúng ta.

182
00:14:24,880 --> 00:14:28,080
{\an8}Khi được dùng song song, hai loại lịch này

183
00:14:28,160 --> 00:14:30,760
đặt tên riêng biệt cho mỗi ngày

184
00:14:31,320 --> 00:14:35,600
trong suốt 52 năm,
sau đó sẽ bắt đầu lại từ đầu.

185
00:14:38,040 --> 00:14:42,920
Nhưng điều làm cho hệ thống của người Maya
thực sự độc đáo là lịch thứ ba của họ,

186
00:14:43,000 --> 00:14:47,680
được gọi là lịch dài hạn, dùng để theo dõi
những khoảng thời gian dài hơn nhiều.

187
00:14:50,000 --> 00:14:52,400
Hãy cho tôi biết thêm về lịch dài hạn.

188
00:14:52,480 --> 00:14:54,960
Nó là gì? Nó hoạt động như thế nào?

189
00:14:55,680 --> 00:14:57,600
Mục đích của nó là gì?

190
00:14:58,120 --> 00:15:01,600
Nó là lịch thú vị nhất
vì người Maya rất chú ý đến chu kỳ,

191
00:15:01,680 --> 00:15:05,000
nhưng nó là lịch duy nhất của họ
mang tính tuyến tính.

192
00:15:05,080 --> 00:15:10,560
Nó có thể đi ngược và xuôi theo thời gian
trên một đường thẳng, hướng tới vô tận.

193
00:15:11,240 --> 00:15:14,760
Các ký hiệu của lịch dài hạn
không chỉ đo lường sự trôi qua

194
00:15:14,840 --> 00:15:19,800
của năm, thập kỷ hay thế kỷ,
mà còn đo lường cả thiên niên kỷ,

195
00:15:19,880 --> 00:15:23,080
với tầm ảnh hưởng sâu rộng
đến cả quá khứ và tương lai.

196
00:15:23,720 --> 00:15:28,480
Có phải hầu hết những gì chúng ta đọc được
trong văn tự của người Maya hiện nay

197
00:15:28,560 --> 00:15:29,960
đều liên quan đến lịch?

198
00:15:30,040 --> 00:15:33,840
Vâng. Đây là một ví dụ hoàn hảo
khi chúng ta xem trang này,

199
00:15:34,440 --> 00:15:38,080
mọi thứ anh thấy
với các vạch và chấm và những thứ này,

200
00:15:38,160 --> 00:15:40,480
tất cả đều là thông tin về lịch.

201
00:15:41,200 --> 00:15:42,120
Nhìn chung,

202
00:15:42,200 --> 00:15:47,280
hai phần ba toàn bộ văn tự của người Maya
là các ký tự về lịch.

203
00:15:49,240 --> 00:15:53,160
Một giải thích cho sự ám ảnh này là
người Maya cổ đại tin rằng

204
00:15:53,240 --> 00:15:57,400
thế giới trải qua các chu kỳ tái tạo
và hủy diệt lặp đi lặp lại…

205
00:16:03,160 --> 00:16:05,480
và họ đang sống trong chu kỳ thứ tư,

206
00:16:08,360 --> 00:16:10,280
khá giống với người Hopi cổ đại,

207
00:16:10,360 --> 00:16:13,160
họ cũng tin rằng
họ đang sống ở thế giới thứ tư.

208
00:16:14,040 --> 00:16:15,120
Nhưng khác với họ,

209
00:16:15,200 --> 00:16:18,560
người Maya có thể xác định
các ngày cụ thể cho các chu kỳ,

210
00:16:19,720 --> 00:16:22,040
tất cả được theo dõi bằng lịch dài hạn.

211
00:16:24,680 --> 00:16:26,440
Cái này nói về điều gì?

212
00:16:26,520 --> 00:16:28,640
Một hình ảnh đẹp,

213
00:16:28,720 --> 00:16:31,800
một trong số ít hình ảnh rất cụ thể
nói cho ta biết

214
00:16:32,320 --> 00:16:35,600
ngày bắt đầu của chu kỳ sáng tạo thứ tư.

215
00:16:36,120 --> 00:16:41,200
Nó ghi 13-0-0-0-0.

216
00:16:41,800 --> 00:16:47,760
Và vào ngày kế tiếp,
lịch được đặt lại về 0-0-0-0-1.

217
00:16:47,840 --> 00:16:51,520
Vâng. Và chuyển đổi sang
hệ thống tính thời gian của chúng ta?

218
00:16:51,600 --> 00:16:56,600
- Năm 3114 trước Công nguyên, 13 tháng 8.
- Vâng.

219
00:16:56,680 --> 00:16:59,760
Đó là khởi đầu của thời đại
mà chúng ta đang sống.

220
00:16:59,840 --> 00:17:02,000
Vâng. Nhưng câu hỏi là,

221
00:17:02,720 --> 00:17:07,760
tại sao nó bắt đầu
vào năm 3114 trước Công nguyên?

222
00:17:07,840 --> 00:17:12,080
Đó là một câu hỏi mà những bộ óc
xuất sắc nhất trong một thế kỷ qua

223
00:17:12,640 --> 00:17:14,560
vẫn chưa thể trả lời đầy đủ.

224
00:17:14,640 --> 00:17:19,000
Vâng. Tôi phải nói
tôi thấy ngày đó rất thú vị,

225
00:17:19,640 --> 00:17:23,720
vì nhiều nền văn minh cổ đại,
nếu chúng ta theo dõi hồ sơ khảo cổ học,

226
00:17:23,800 --> 00:17:26,360
có một khởi đầu phi thường
vào khoảng thời gian đó.

227
00:17:27,120 --> 00:17:28,280
{\an8}GIZA
AI CẬP

228
00:17:28,360 --> 00:17:30,680
{\an8}Ở Ai Cập cổ đại
khoảng 3000 năm trước Công nguyên.

229
00:17:30,760 --> 00:17:33,000
{\an8}Sumer, cũng khoảng thời gian tương tự.

230
00:17:33,080 --> 00:17:34,520
{\an8}Vâng. Ở châu Á cũng vậy.

231
00:17:35,520 --> 00:17:39,440
{\an8}Kiểu như thế giới thức tỉnh lúc đó
và người Maya đã chọn ngày đó.

232
00:17:39,520 --> 00:17:40,560
Rất thú vị.

233
00:17:42,560 --> 00:17:45,000
Anh nghĩ hệ thống này bắt đầu từ khi nào?

234
00:17:45,080 --> 00:17:49,000
Ta có thể truy tìm nguồn gốc
của bộ tính toán tuyệt này từ bao giờ?

235
00:17:49,600 --> 00:17:52,200
Một câu hỏi khó.
Tôi đã nghĩ rất nhiều về nó.

236
00:17:52,280 --> 00:17:58,920
Và tôi tin rằng, khi ai đó khắc nó lên đá,
nó không phải là lần thử đầu tiên của họ.

237
00:17:59,000 --> 00:18:02,320
Vâng. Và ngày cổ nhất
mà anh đã tìm thấy là gì?

238
00:18:02,400 --> 00:18:05,600
Có vài ngày.
Có ngày quay ngược lại 33.000 năm trước.

239
00:18:06,200 --> 00:18:09,840
Có ngày khác khác đưa ta trở về

240
00:18:09,920 --> 00:18:13,560
chính xác là năm triệu năm trước.

241
00:18:13,640 --> 00:18:17,560
- Năm triệu năm trước.
- Vâng. Và anh có thể làm toán.

242
00:18:19,080 --> 00:18:22,400
Tôi nghĩ rằng mục đích của nó

243
00:18:22,480 --> 00:18:26,280
là khẳng định tính vô tận của thời gian.

244
00:18:29,040 --> 00:18:30,880
Cùng với các mốc thời gian này,

245
00:18:30,960 --> 00:18:34,080
một yếu tố quan trọng
trong câu chuyện về bầu trời đêm

246
00:18:34,160 --> 00:18:36,480
cứ xuất hiện trong các văn tự, Sao Kim,

247
00:18:37,000 --> 00:18:41,080
chính hành tinh liên quan đến
vị thần của người Maya, Kukulkan.

248
00:18:44,920 --> 00:18:50,240
Sao Kim được tích hợp vào
toàn bộ hệ thống lịch của người Maya.

249
00:18:50,320 --> 00:18:52,040
Họ liên tục theo dõi Sao Kim.

250
00:18:52,120 --> 00:18:58,000
Thực ra có 104 nhóm khác nhau
gồm năm chu kỳ của Sao Kim

251
00:18:58,560 --> 00:19:02,440
mà họ ghép lại,
giúp theo dõi Sao Kim một cách chính xác.

252
00:19:04,480 --> 00:19:09,200
Người Maya say mê với vũ trụ,
người Maya say mê với thời gian.

253
00:19:10,080 --> 00:19:13,560
Hai yếu tố này
là nền tảng của văn hóa Maya.

254
00:19:16,200 --> 00:19:20,560
Hai sự say mê này cho thấy
người Maya đã có và đã ghi nhận

255
00:19:20,640 --> 00:19:24,320
một hiểu biết sâu sắc
về lịch sử cổ đại của hành tinh chúng ta.

256
00:19:26,120 --> 00:19:30,400
Họ có thể làm điều
mà phần mềm máy tính hiện đại đang làm.

257
00:19:30,480 --> 00:19:32,400
- Vâng.
- Sao họ có thể làm được?

258
00:19:32,880 --> 00:19:37,360
Tôi nghĩ họ thuộc nhóm các nhà toán học
vĩ đại nhất của thế giới cổ đại.

259
00:19:37,440 --> 00:19:39,680
Họ liên tục tính toán các con số.

260
00:19:39,760 --> 00:19:42,480
Họ thực hiện các phép tính
về hàng triệu ngày.

261
00:19:42,560 --> 00:19:43,640
Đáng kinh ngạc.

262
00:19:45,160 --> 00:19:48,360
Nếu họ dùng các mốc thời gian như thế,
anh phải tự hỏi,

263
00:19:48,440 --> 00:19:50,040
tại sao họ cần làm điều đó?

264
00:19:51,280 --> 00:19:53,440
- Tôi nghĩ…
- Tất cả chỉ là suy đoán.

265
00:19:53,520 --> 00:19:56,440
Khi giới khảo cổ học chúng tôi
nhìn nhận lại mình,

266
00:19:56,520 --> 00:19:58,320
về cơ bản, tất cả là suy đoán.

267
00:19:58,400 --> 00:20:02,160
Chúng tôi dựa trên các lý thuyết.
Rất ít bằng chứng ở lĩnh vực này.

268
00:20:06,800 --> 00:20:11,200
Tôi có một lý thuyết,
và thú thật là, nó cũng chỉ là suy đoán.

269
00:20:13,160 --> 00:20:16,880
Với tôi, lịch của người Maya
giống như một cổ vật lạc lõng.

270
00:20:16,960 --> 00:20:20,640
Tôi cảm thấy nó như một di sản
mà người Maya đã nhận được

271
00:20:20,720 --> 00:20:24,040
từ một nền văn hóa
thực sự cần những con số khổng lồ này,

272
00:20:25,880 --> 00:20:27,320
một nền văn minh đã mất

273
00:20:27,400 --> 00:20:30,920
truyền lại kiến thức
về bản chất chu kỳ của thời gian,

274
00:20:31,760 --> 00:20:34,840
mã hóa nó trong thần thoại
và truyền thuyết tâm linh,

275
00:20:35,400 --> 00:20:40,280
và hàng nghìn năm sau,
kiến thức đó được thể hiện ngoạn mục

276
00:20:40,360 --> 00:20:43,440
trong cơ chế bí ẩn của lịch Maya.

277
00:20:44,680 --> 00:20:45,920
Nhưng mục đích là gì?

278
00:20:46,000 --> 00:20:50,240
Tôi cho rằng câu trả lời liên quan
trực tiếp đến quan niệm của người Maya

279
00:20:50,320 --> 00:20:52,800
về sự vô thường
của các kỷ nguyên thế giới.

280
00:20:54,240 --> 00:20:58,080
Đôi khi tôi nghĩ về lịch của người Maya
như một công cụ tính toán,

281
00:20:58,160 --> 00:21:01,280
không phải tính ngày tận thế,
mà tính sự kết thúc của một kỷ nguyên.

282
00:21:02,320 --> 00:21:07,440
Lịch Maya mô tả những chu kỳ hủy diệt
và tái tạo thế giới lặp đi lặp lại.

283
00:21:07,520 --> 00:21:10,160
Các kỷ nguyên thế giới cứ thế đến rồi đi.

284
00:21:11,680 --> 00:21:14,640
Không bao giờ đúng khi cho rằng
người Maya tin rằng

285
00:21:14,720 --> 00:21:18,640
thế giới sẽ kết thúc
vào ngày 21 tháng 12 năm 2012.

286
00:21:19,600 --> 00:21:24,560
Nhưng họ thấy sẽ có
một giai đoạn hỗn loạn và thay đổi lớn

287
00:21:25,160 --> 00:21:27,720
diễn ra vào khoảng thời gian của chúng ta.

288
00:21:29,600 --> 00:21:35,400
Chắc chắn là sự kết thúc của một kỷ nguyên
được dự đoán trong khoảng thời gian 80 năm

289
00:21:35,480 --> 00:21:38,840
từ khoảng năm 2000 đến 2080,
trong khoảng thời gian đó.

290
00:21:40,040 --> 00:21:43,560
Thú vị là, đó chính là những gì
ta đang trải qua ngày nay.

291
00:21:43,640 --> 00:21:47,080
Đây là thời kỳ hỗn loạn,
không thể đoán trước, thay đổi liên tục.

292
00:21:48,720 --> 00:21:53,280
Liệu dự đoán của lịch Maya về sự kết thúc
của kỷ nguyên hiện tại có chính xác?

293
00:21:54,800 --> 00:21:57,000
Có lẽ ta nên ngước nhìn lên bầu trời,

294
00:21:57,080 --> 00:21:59,760
theo dõi các sao và hành tinh
như họ đã làm,

295
00:22:01,560 --> 00:22:04,600
để đề phòng một khải huyền
thay đổi thế giới khác đang đến.

296
00:22:12,800 --> 00:22:15,400
Nhưng sự quan tâm
của người Maya đến bầu trời

297
00:22:15,480 --> 00:22:18,080
không chỉ dừng lại ở dự đoán tương lai.

298
00:22:20,840 --> 00:22:25,200
Có bằng chứng ở ngay đây, ở Palenque,
mà Tiến sĩ Barnhart muốn cho tôi xem.

299
00:22:27,200 --> 00:22:31,960
Từ góc nhìn này, có một vị trí hoàn hảo
để anh có thể thấy đường chân trời.

300
00:22:34,840 --> 00:22:39,040
Ở rìa phía tây nam của quảng trường
đối diện với Đền Mặt Trời,

301
00:22:39,120 --> 00:22:42,680
Tiến sĩ Barnhart đang dẫn tôi
đến một công trình uy nghi khác

302
00:22:42,760 --> 00:22:44,960
được gọi là Đền Thập Tự Lá.

303
00:22:47,200 --> 00:22:50,400
Công trình này
có từ khoảng năm 692 sau Công nguyên.

304
00:22:56,400 --> 00:23:00,120
Bên trong, trên bức tường phía sau,
một phù điêu chạm khắc kỳ lạ

305
00:23:00,200 --> 00:23:01,320
đang đợi chúng tôi.

306
00:23:03,920 --> 00:23:08,960
Các học giả hiện nay tin rằng
nó đề cập đến bí ẩn lớn của tôn giáo Maya.

307
00:23:09,560 --> 00:23:12,720
Bí ẩn về điều gì xảy ra với chúng ta
sau khi chết.

308
00:23:14,120 --> 00:23:18,120
Chúng ta đang đứng trước
một bức phù điêu phi thường,

309
00:23:18,640 --> 00:23:21,600
khá khó để tôi có thể giải thích nó.

310
00:23:22,560 --> 00:23:24,760
Anh nghĩ gì về nó. Nó nói về điều gì?

311
00:23:25,680 --> 00:23:28,840
Chà, rõ ràng là nó rất phức tạp.

312
00:23:28,920 --> 00:23:32,080
Các biểu tượng có ở khắp nơi trên đó.

313
00:23:32,840 --> 00:23:36,560
Đây là cây thánh giá lá
vì nó có những lá cây mọc ra từ đó.

314
00:23:38,000 --> 00:23:40,360
Chúng ta cũng có hai nhân vật ở hai bên.

315
00:23:42,400 --> 00:23:45,640
Bức phù điêu cho thấy
Pakal Đại đế đã khuất ở bên phải,

316
00:23:45,720 --> 00:23:48,720
người sáng lập
và cai trị đầu tiên của Palenque,

317
00:23:49,840 --> 00:23:52,560
mắt ông ấy nhắm lại
và mặc trang phục tang lễ,

318
00:23:54,160 --> 00:23:58,760
Ở bên trái được cho là con trai
và người kế vị ông ấy, Kan Bahlam.

319
00:24:00,040 --> 00:24:02,000
Đây là khuôn mặt của Kan Bahlam.

320
00:24:02,080 --> 00:24:06,080
Chân dung ông ở khắp nơi trong thành phố.
Ta biết chính xác đó là ông.

321
00:24:06,160 --> 00:24:07,440
- Vâng.
- Ta nhận ra ông.

322
00:24:08,160 --> 00:24:10,880
- Nhưng Kan Bahlam cao lớn và vạm vỡ.
- Vâng.

323
00:24:10,960 --> 00:24:12,800
Tôi nghĩ về ông ấy.

324
00:24:12,880 --> 00:24:15,840
Ta có lịch sử phong phú
về cuộc đời ông ấy.

325
00:24:16,360 --> 00:24:21,080
Ta biết rằng cha của ông ấy là
vị vua nổi tiếng nhất của thành phố này.

326
00:24:21,680 --> 00:24:26,040
Và khi mới sáu tuổi,
ông ấy đã được chỉ định là người thừa kế

327
00:24:27,080 --> 00:24:29,280
Nhưng cha ông ấy đã sống đến 80 tuổi,

328
00:24:30,120 --> 00:24:34,840
nên ông ấy đã phải chờ
đến năm 48 tuổi mới trở thành vua.

329
00:24:36,080 --> 00:24:41,200
Và tôi nghĩ ông ấy được đào tạo
rất kỹ lưỡng về toán học, kiến trúc,

330
00:24:41,280 --> 00:24:45,520
thiên văn học, tôn giáo, thần thoại.

331
00:24:45,600 --> 00:24:50,640
Nhóm ba ngôi đền vĩ đại này
là tác phẩm để đời của ông ấy.

332
00:24:50,720 --> 00:24:54,800
Ông ấy có lẽ đã lên kế hoạch cho việc này
trong 30 năm cuộc đời mình.

333
00:24:55,480 --> 00:24:57,720
Cuối cùng, ông ấy đã xây dựng được nó.

334
00:24:57,800 --> 00:25:01,240
Và đây là đỉnh cao
của thành tựu khoa học Maya,

335
00:25:02,000 --> 00:25:05,200
với những yếu tố số học,
toán học và thiên văn học.

336
00:25:07,040 --> 00:25:11,680
Thông điệp của bức phù điêu là
những hành động và nghi lễ của người con

337
00:25:12,720 --> 00:25:15,520
là rất quan trọng
nếu người cha muốn chiến thắng

338
00:25:15,600 --> 00:25:17,680
trong hành trình sang thế giới bên kia.

339
00:25:18,440 --> 00:25:22,480
Ngăn cách họ
là một biểu tượng có ý nghĩa lớn lao.

340
00:25:23,320 --> 00:25:25,280
Đây là cây thế giới của chúng ta.

341
00:25:25,360 --> 00:25:27,600
Ở giữa có khuôn mặt của thần mặt trời.

342
00:25:27,680 --> 00:25:32,560
Nhưng cây này cũng là con đường
nối thế giới này với thế giới bên kia.

343
00:25:32,640 --> 00:25:35,440
Trong một số bối cảnh,
nó chính là Dải Ngân hà.

344
00:25:38,240 --> 00:25:39,560
Dải Ngân hà có vai trò

345
00:25:39,640 --> 00:25:43,960
như con đường của các linh hồn?
Hành trình sang thế giới bên kia?

346
00:25:44,040 --> 00:25:48,120
Vâng. Những gì mà hai nhân vật này
đang tương tác chính là con đường

347
00:25:48,680 --> 00:25:51,600
nối giữa thế giới này và thế giới bên kia.

348
00:25:53,120 --> 00:25:56,600
Khái niệm về sự bay lên thiên đường,
đến Dải Ngân hà,

349
00:25:56,680 --> 00:26:01,400
và một cuộc hành trình sau khi chết
là rất mạnh mẽ trong văn hóa Maya.

350
00:26:03,800 --> 00:26:07,600
Điều đáng chú ý là
khái niệm này phổ biến như thế nào.

351
00:26:09,800 --> 00:26:13,640
Biểu tượng Dải Ngân hà
như một con đường của các linh hồn

352
00:26:13,720 --> 00:26:16,280
không chỉ được tìm thấy ở văn hóa Maya,

353
00:26:16,360 --> 00:26:19,000
mà còn ở nhiều nền văn hóa khác ở Bắc Mỹ.

354
00:26:19,080 --> 00:26:23,920
{\an8}Hoàn toàn chính xác. Đó là
một trong các ý tưởng phổ quát ở châu Mỹ.

355
00:26:24,520 --> 00:26:25,520
{\an8}Đúng như vậy.

356
00:26:25,600 --> 00:26:28,400
{\an8}Từ mũi Chile đến tận Alaska,

357
00:26:29,360 --> 00:26:34,280
tư tưởng bản địa cho rằng
Dải Ngân hà là con đường của các linh hồn

358
00:26:34,360 --> 00:26:38,360
từ thế giới này sang thế giới khác.
Người chết đi theo con đường này,

359
00:26:38,440 --> 00:26:42,680
và các pháp sư có quyền năng đi trên đó.

360
00:26:43,600 --> 00:26:47,560
Nhưng điều thú vị là ý tưởng này
xuất hiện trong mọi nền văn hóa

361
00:26:47,640 --> 00:26:50,760
mà ta có thể tìm thấy thông tin
về Dải Ngân hà.

362
00:26:51,320 --> 00:26:52,680
{\an8}BANG ACRE
BRAZIL

363
00:26:52,760 --> 00:26:58,320
{\an8}Nó làm tôi nhớ đến cách người Aparinã
ở Brazil coi các họa tiết địa lý ở Amazon

364
00:26:58,400 --> 00:27:01,600
như những cánh cổng thiêng liêng
sang thế giới bên kia.

365
00:27:01,680 --> 00:27:04,440
Ở vùng Amazon,
niềm tin này vẫn rất mạnh mẽ.

366
00:27:05,000 --> 00:27:07,400
Ở thế giới Maya, nó vẫn rất mạnh mẽ.

367
00:27:07,480 --> 00:27:11,640
Vâng. Kiểu một tổ tiên chung xa xôi nào đó
đã truyền lại ý tưởng này.

368
00:27:12,240 --> 00:27:13,200
Tôi tin như vậy.

369
00:27:15,120 --> 00:27:18,560
Tôi nghĩ rằng các ý tưởng cốt lõi này
đã được truyền lại

370
00:27:18,640 --> 00:27:20,800
từ những người đầu tiên đến đây.

371
00:27:20,880 --> 00:27:24,240
Đó là lý do ta tìm thấy chúng
trong rất nhiều nền văn hóa,

372
00:27:24,320 --> 00:27:28,040
dù các nền văn hóa này,
ví dụ ở nam Chile và cực bắc của Bắc Mỹ,

373
00:27:28,120 --> 00:27:29,720
không có liên lạc với nhau.

374
00:27:29,800 --> 00:27:33,080
Họ vẫn thể hiện cùng một ý tưởng
vì đó là di sản chung.

375
00:27:33,160 --> 00:27:35,760
Chính xác.
Tôi nghĩ không chỉ có Dải Ngân hà.

376
00:27:35,840 --> 00:27:39,200
Tôi nghĩ rằng
còn có một số nguyên tắc cốt lõi khác nữa.

377
00:27:39,280 --> 00:27:43,040
Một trong số đó là
người Maya rất yêu thích các khái niệm

378
00:27:43,120 --> 00:27:46,040
về thuật pháp sư và sự biến hình.

379
00:27:46,120 --> 00:27:47,080
Vâng.

380
00:27:53,680 --> 00:27:57,720
Không còn nghi ngờ gì nữa,
văn hóa Maya đậm chất thuật pháp sư.

381
00:27:59,120 --> 00:28:03,480
Tôi tin rằng khái niệm về hành trình
của linh hồn sau khi chết

382
00:28:04,240 --> 00:28:07,240
bắt nguồn từ
các trải nghiệm thuật pháp sư.

383
00:28:14,640 --> 00:28:18,960
Có phải ngẫu nhiên
mà nhiều văn hóa bản địa khác ở châu Mỹ,

384
00:28:19,040 --> 00:28:22,400
và thậm chí nhiều nền văn hóa cổ đại
trên toàn thế giới,

385
00:28:22,480 --> 00:28:27,320
lại bảo tồn một tầm nhìn gần như giống hệt
về hành trình của linh hồn sau khi chết?

386
00:28:27,400 --> 00:28:30,880
Hay ta đang đối diện một kết nối sâu xa,

387
00:28:31,520 --> 00:28:34,520
một hệ thống niềm tin mạnh mẽ và lan tỏa,

388
00:28:34,600 --> 00:28:38,080
được nhiều nền văn minh sau này thừa hưởng

389
00:28:38,160 --> 00:28:41,040
từ một nền văn minh đã mất ở thời tiền sử?

390
00:28:51,960 --> 00:28:54,760
Anh đã chia sẻ những kiến thức rất thú vị.

391
00:28:54,840 --> 00:29:00,080
{\an8}Và khi chúng ta thấy các ví dụ khảo cổ
về kiến thức bầu trời và các vì sao…

392
00:29:00,160 --> 00:29:01,400
{\an8}KEANU REEVES
DIỄN VIÊN

393
00:29:01,480 --> 00:29:05,440
…khi chúng ta nhìn lại nó,
tôi cảm thấy nó cổ xưa hơn chúng ta nghĩ.

394
00:29:05,520 --> 00:29:06,640
Đúng thế.

395
00:29:06,720 --> 00:29:11,160
Và anh kết nối ý tưởng này
với quan điểm của thuật pháp sư.

396
00:29:11,240 --> 00:29:15,480
Vâng. Tất cả nền văn hóa pháp sư
rất quan tâm đến các ngôi sao.

397
00:29:16,720 --> 00:29:20,360
Nhưng đến một lúc, sự quan tâm các vì sao
có thể trở thành tôn giáo.

398
00:29:21,000 --> 00:29:24,360
Anh có thể nói thêm về điều đó không?

399
00:29:24,440 --> 00:29:28,000
Thuật pháp sư là một hệ thống
để khám phá bí ẩn của cái chết.

400
00:29:29,320 --> 00:29:31,440
Điều gì sẽ đến với ta khi ta chết?

401
00:29:31,520 --> 00:29:36,200
Quan niệm rằng linh hồn rời khỏi cơ thể
và bay lên thiên đường.

402
00:29:36,840 --> 00:29:39,720
Nó là về hành trình
của linh hồn sau khi chết.

403
00:29:40,440 --> 00:29:44,480
Dường như trong các câu chuyện
và hành trình của chúng ta,

404
00:29:44,560 --> 00:29:47,560
khi ta trưởng thành,
có một sự thật về cái chết.

405
00:29:48,800 --> 00:29:49,920
Nó là sự kết thúc.

406
00:29:50,800 --> 00:29:52,720
Vâng. Nó là cốt lõi của mọi thứ.

407
00:29:52,800 --> 00:29:57,520
Nó là chủ đề u ám để thảo luận
nhưng nó là nền tảng cho tất cả con người.

408
00:29:57,600 --> 00:29:59,320
Tất cả phải đối mặt với nó.

409
00:29:59,920 --> 00:30:04,880
Theo truyền thuyết, nó được mô tả là
động lực cho các hành động của chúng ta.

410
00:30:04,960 --> 00:30:06,360
Đúng thế.

411
00:30:06,440 --> 00:30:10,760
Tôi sẽ chết, nên tôi sẽ làm gì đó.

412
00:30:10,840 --> 00:30:15,600
Vâng. Nó chính là giáo lý của các pháp sư,

413
00:30:16,400 --> 00:30:20,280
rằng chúng ta nên tận dụng tốt
cơ hội của cuộc sống này.

414
00:30:20,360 --> 00:30:24,360
Vâng. Tôi nghĩ đó là thử thách
trước mắt chúng ta.

415
00:30:24,920 --> 00:30:27,880
Vì ý tưởng đó được tìm thấy
khắp nơi trên thế giới,

416
00:30:28,400 --> 00:30:31,080
đặc biệt là việc bay lên Dải Ngân hà.

417
00:30:31,160 --> 00:30:33,600
Tôi không nghĩ đó chỉ là sự ngẫu nhiên.

418
00:30:33,680 --> 00:30:37,720
Tôi nghĩ điều đó đã được truyền lại
từ một nền văn hóa tổ tiên.

419
00:30:37,800 --> 00:30:38,640
Vâng.

420
00:30:42,440 --> 00:30:44,560
Nhưng nó đã được truyền lại khi nào?

421
00:30:45,400 --> 00:30:49,880
Ta có thể truy ngược lại đến đâu
với truyền thống thuật pháp sư này,

422
00:30:49,960 --> 00:30:53,080
về việc đo và theo dõi
các thiên thể trên bầu trời?

423
00:30:53,840 --> 00:30:57,560
Câu trả lời có thể nằm ở
một trong những nơi đầu tiên tôi đã đến

424
00:30:57,640 --> 00:31:00,160
trong hành trình khắp đi châu Mỹ của tôi,

425
00:31:00,240 --> 00:31:05,200
sâu trong rừng nhiệt đới Amazon,
tại di tích cổ ở Serra Do Paituna.

426
00:31:17,360 --> 00:31:21,320
Đá đã được sử dụng như một tấm vải
cho nghệ thuật phi thường,

427
00:31:21,400 --> 00:31:26,800
và bản thân nghệ thuật đó
cần được giải mã. Nó cần được hiểu rõ hơn.

428
00:31:30,520 --> 00:31:34,640
{\an8}Trong nỗ lực để tìm hiểu nó,
nhà khảo cổ học, Tiến sĩ Christopher Davis

429
00:31:34,720 --> 00:31:38,960
{\an8}đã bị cuốn hút bởi hình vẽ lưới nổi bật,
đầy các biểu tượng này.

430
00:31:42,480 --> 00:31:47,440
Hãy cho tôi biết về những gì
ta đang thấy ở đây và anh nghĩ gì về nó.

431
00:31:47,520 --> 00:31:49,280
Anh có phân tích gì về nó?

432
00:31:49,360 --> 00:31:53,080
Đây là hình đơn lẻ lớn nhất
được vẽ tại địa điểm này.

433
00:31:53,160 --> 00:31:54,960
- Tổng cộng có 49 ô.
- Vâng.

434
00:31:55,040 --> 00:31:59,120
Một trong các khó khăn đầu tiên
là cố gắng xác định nên nhìn nó

435
00:31:59,200 --> 00:32:01,920
từ trái sang phải hay từ phải sang trái?

436
00:32:03,000 --> 00:32:05,640
Các họa sĩ cổ đại
có vẻ đã để lại một gợi ý.

437
00:32:07,120 --> 00:32:09,480
Ở đây, anh thấy hình ảnh con rắn này.

438
00:32:09,560 --> 00:32:12,560
Thật hấp dẫn.
Vậy là có hình ảnh một con rắn ở đó.

439
00:32:12,640 --> 00:32:14,080
Ở ngay đây, màu vàng.

440
00:32:14,880 --> 00:32:17,920
Hình con rắn như đang
chỉ cho chúng ta cách đọc nó.

441
00:32:18,000 --> 00:32:21,160
Chính xác. Mẫu hình hiện ra với tôi

442
00:32:21,240 --> 00:32:24,960
là khi lưới này được đọc
theo một đường cong hình sin,

443
00:32:25,040 --> 00:32:26,600
bắt đầu từ dưới cùng.

444
00:32:28,840 --> 00:32:33,760
Theo mô hình sin, các ô được đọc
lên một cột, rồi xuống cột tiếp theo,

445
00:32:34,280 --> 00:32:36,560
rồi lại lên, giống như con rắn đó.

446
00:32:37,880 --> 00:32:39,160
Nhưng để làm gì?

447
00:32:40,960 --> 00:32:43,600
Nhìn về phía tây, Tiến sĩ Davis nhận thấy

448
00:32:43,680 --> 00:32:46,400
một khe hở tự nhiên trên cột đá gần đó.

449
00:32:48,160 --> 00:32:51,880
Nếu anh đứng ngay phía trước,
ở phía sau bên phải của anh

450
00:32:51,960 --> 00:32:57,160
có một cửa sổ đá
mà khi mặt trời di chuyển qua và lặn,

451
00:32:57,240 --> 00:32:59,560
cuối cùng nó sẽ giao với cửa sổ đá đó.

452
00:32:59,640 --> 00:33:03,720
Nên tôi tin rằng
có thể họ đếm số lần mặt trời đi qua.

453
00:33:05,920 --> 00:33:10,160
Tiến sĩ Davis gọi đây là bảng đếm
chuyển động của mặt trời lúc hoàng hôn,

454
00:33:10,680 --> 00:33:14,600
cách thông minh để ghi lại
chuyển động của mặt trời theo thời gian,

455
00:33:15,240 --> 00:33:20,720
đã được tạo ra từ hơn 13.000 năm trước
trong Kỷ Băng hà cuối cùng.

456
00:33:20,800 --> 00:33:21,800
13.200 NĂM TRƯỚC

457
00:33:21,880 --> 00:33:23,480
Nhưng nó hoạt động như nào?

458
00:33:24,560 --> 00:33:27,400
Tôi thấy các dấu X,
thấy các đường thẳng đơn lẻ.

459
00:33:28,000 --> 00:33:31,440
Những dấu X này được nhóm lại với nhau.

460
00:33:31,520 --> 00:33:35,840
Nếu anh đọc lên và xuống theo hướng này,

461
00:33:36,720 --> 00:33:41,280
cuối cùng anh sẽ thấy tất cả đường thẳng
đơn lẻ kết hợp với nhau,

462
00:33:41,880 --> 00:33:43,720
rồi anh quay lại với các dấu X.

463
00:33:43,800 --> 00:33:49,960
Tôi nghĩ các đường thẳng đứng đơn lẻ này
là các ô tương ứng bắt ánh sáng mặt trời.

464
00:33:50,040 --> 00:33:53,280
Và thời điểm đó là vào khoảng đông chí.

465
00:33:53,360 --> 00:33:56,640
Quá thông minh! Thật đáng kinh ngạc.

466
00:34:02,640 --> 00:34:04,200
Không chỉ có lưới này.

467
00:34:06,280 --> 00:34:07,600
Tiến sĩ Davis tin rằng

468
00:34:07,680 --> 00:34:11,280
gần như tất cả nghệ thuật tiền sử ở đây
đều theo dõi mặt trời.

469
00:34:11,920 --> 00:34:15,040
Có rất nhiều vòng tròn đồng tâm
và những hình ảnh khác

470
00:34:15,120 --> 00:34:16,840
có vẻ thể hiện mặt trời.

471
00:34:16,920 --> 00:34:23,000
Chúng được sắp xếp đặc biệt
để nhấn mạnh thời điểm đông chí và hạ chí.

472
00:34:24,040 --> 00:34:27,760
Nhiều hình khác, đối diện đúng phía tây,
đánh dấu các điểm phân.

473
00:34:28,480 --> 00:34:31,840
Một lần nữa, điều này cho thấy
sự tập trung gần như ám ảnh

474
00:34:31,920 --> 00:34:34,440
vào các khoảnh khắc quan trọng
của năm dương lịch.

475
00:34:34,520 --> 00:34:35,520
Vâng, chính xác.

476
00:34:37,480 --> 00:34:41,720
Những gì ta có ở đây có thể là
bằng chứng sớm nhất được tìm thấy

477
00:34:41,800 --> 00:34:43,480
ở bất cứ nơi nào ở châu Mỹ

478
00:34:43,560 --> 00:34:46,400
về việc con người
ghi chép các sự kiện thiên văn.

479
00:34:48,720 --> 00:34:52,560
Theo một cách nào đó,
toàn bộ thứ này như một cỗ máy khổng lồ

480
00:34:52,640 --> 00:34:54,840
để theo dõi dòng chảy của thời gian?

481
00:34:54,920 --> 00:34:58,760
Tôi tin là vậy. Nó như cuốn lịch vạn niên
được viết bằng hình ảnh.

482
00:35:01,120 --> 00:35:07,480
Điều này thể hiện tư duy khoa học
của chính các nghệ sĩ,

483
00:35:07,560 --> 00:35:11,920
như thể họ đang quan sát các hiện tượng
và khoảnh khắc cụ thể trên bầu trời

484
00:35:13,800 --> 00:35:16,920
và dần nắm bắt được khoa học về thời gian,

485
00:35:17,960 --> 00:35:20,960
từ đó có thể dự đoán những gì sẽ xảy ra

486
00:35:21,040 --> 00:35:23,560
vào các thời điểm cụ thể trong tương lai.

487
00:35:25,120 --> 00:35:27,440
Với họ, nó là một kiểu dự án khoa học?

488
00:35:27,520 --> 00:35:28,840
Hoàn toàn chính xác.

489
00:35:28,920 --> 00:35:32,280
Bản thân nghệ thuật này
trông rất giống với thuật pháp sư,

490
00:35:32,360 --> 00:35:35,880
ấn tượng cá nhân của tôi.
Các pháp sư tham gia vào việc này?

491
00:35:35,960 --> 00:35:37,240
Có thể.

492
00:35:37,320 --> 00:35:41,880
Họ đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau,
nhà khoa học, bác sĩ, đủ loại.

493
00:35:41,960 --> 00:35:47,040
Họ thường mang theo tri thức thiêng liêng,
như chuyển động của các ngôi sao.

494
00:35:48,080 --> 00:35:51,440
Anh có thấy
điều đó lan rộng khắp châu Mỹ không?

495
00:35:51,520 --> 00:35:56,160
Có. Kiến thức sử dụng thiên văn học
theo cách này được tìm thấy khắp châu Mỹ.

496
00:35:56,240 --> 00:35:57,520
Người Maya…

497
00:35:59,360 --> 00:36:02,600
và các nền văn hóa khác
dường như đang dùng cách này.

498
00:36:03,880 --> 00:36:07,120
Vùng Tây Nam Hoa Kỳ
có những thủ lĩnh theo dõi mặt trời.

499
00:36:08,080 --> 00:36:11,800
Vì vậy, tất cả tri thức này
dường như bắt nguồn từ thời xa xưa,

500
00:36:12,760 --> 00:36:17,440
từ một sự hiểu biết sâu sắc
đã lan rộng khắp phần lớn châu Mỹ.

501
00:36:20,040 --> 00:36:25,000
Sự ám ảnh với bầu trời này chỉ là
một trong nhiều chủ đề lặp đi lặp lại

502
00:36:25,600 --> 00:36:30,040
mà tôi đã gặp đi gặp lại ở khắp châu Mỹ.

503
00:36:33,800 --> 00:36:37,400
Các ý tưởng này đóng vai trò trung tâm
trong hành trình 30 năm của tôi

504
00:36:37,480 --> 00:36:40,520
để tìm kiếm một chương
bị lãng quên trong lịch sử nhân loại.

505
00:36:45,720 --> 00:36:47,600
Những ý tưởng này đến từ đâu?

506
00:36:48,400 --> 00:36:53,640
Đối với tôi, đây là những dấu hiệu
của một nguồn gốc chung xa xưa,

507
00:36:53,720 --> 00:36:57,880
rằng những ý tưởng này đã thẩm thấu
qua nhiều nền văn hóa khác nhau,

508
00:36:57,960 --> 00:37:00,640
nhưng vẫn giữ được
tính nguyên bản tương đối.

509
00:37:02,360 --> 00:37:06,160
Trừ khi đó là
một sự trùng hợp phi thường, khó tin,

510
00:37:06,680 --> 00:37:12,080
chúng ta đang nhìn vào một di sản
được truyền lại từ thời cổ đại xa xưa nhất

511
00:37:12,160 --> 00:37:16,720
được nhiều nền văn hóa khác nhau
ở khắp châu Mỹ bảo tồn và phát triển.

512
00:37:20,120 --> 00:37:23,200
Có lẽ đó là di sản của một dân tộc đi biển

513
00:37:23,280 --> 00:37:26,480
có khả năng vượt đại dương rộng lớn
như Thái Bình Dương

514
00:37:26,560 --> 00:37:29,160
hàng ngàn năm
trước khi các học giả chấp nhận

515
00:37:29,240 --> 00:37:31,480
các cuộc hải trình như vậy là khả thi.

516
00:37:32,360 --> 00:37:35,960
Một nền văn hóa hiểu rõ
cách khai thác sức mạnh của thực vật

517
00:37:36,040 --> 00:37:38,240
để tạo ra các tầm nhìn mở rộng trí óc

518
00:37:39,760 --> 00:37:43,560
về các họa tiết hình học
và gặp gỡ các sinh vật huyền ảo.

519
00:37:44,280 --> 00:37:49,000
Những tầm nhìn đó quan trọng đến mức
trở thành nền tảng cho nghệ thuật của họ.

520
00:37:50,320 --> 00:37:52,440
Và một nền văn hóa chia sẻ kiến thức

521
00:37:52,520 --> 00:37:56,160
về cách tạo ra các công trình tiên tiến,

522
00:37:56,240 --> 00:37:58,120
dù được làm bằng đá

523
00:37:58,200 --> 00:38:00,200
hay từ chính cơ thể của đất mẹ.

524
00:38:01,360 --> 00:38:06,080
Các công trình có ý nghĩa tâm linh lớn lao
được thiết kế để kết nối đất với trời,

525
00:38:06,640 --> 00:38:09,840
tôn vinh hành trình của linh hồn
sang thế giới bên kia.

526
00:38:10,440 --> 00:38:14,880
Thực tế, tôi sẽ cho rằng
các mô-típ tôn giáo và tâm linh chung

527
00:38:14,960 --> 00:38:16,800
được tìm thấy khắp thế giới

528
00:38:16,880 --> 00:38:21,200
là bằng chứng thuộc loại tốt nhất
về nền văn minh tiền sử bị lãng quên

529
00:38:23,840 --> 00:38:25,640
mà chúng ta đang khám phá.

530
00:38:26,200 --> 00:38:30,200
Chúa ơi. Ta đang thách thức
mọi hiểu lầm thời thơ ấu

531
00:38:30,280 --> 00:38:33,800
về câu chuyện của thế giới này.

532
00:38:33,880 --> 00:38:36,760
Câu chuyện về sự hiện diện
của con người ở châu Mỹ đang thay đổi

533
00:38:36,840 --> 00:38:38,680
và khoa học có công lớn lao.

534
00:38:38,760 --> 00:38:43,000
Chính khoa học khảo cổ
đang hé lộ những thông tin mới này.

535
00:38:45,000 --> 00:38:48,560
Ý của tôi là
các quan niệm cũ đang dần bị thay thế.

536
00:38:49,280 --> 00:38:52,840
Rõ ràng là mọi thứ
càng ngày càng có nguồn gốc xa xưa hơn.

537
00:38:53,600 --> 00:38:57,040
Bằng chứng mới nào sẽ xuất hiện tiếp theo?