1
00:00:11,177 --> 00:00:14,639
Gdyby nie zwycięstwa Billa Russella,
2
00:00:14,723 --> 00:00:18,184
czy ktoś mówiłby o Boston Celtics? Nie.
3
00:00:18,268 --> 00:00:20,812
Serio? Nie ma tematu.
4
00:00:20,895 --> 00:00:26,401
To największy, najbardziej dominujący
zawodnik w historii koszykówki.
5
00:00:26,985 --> 00:00:30,739
Wiecie, co ma na dłoniach?
Więcej pierścieni niż palców.
6
00:00:31,406 --> 00:00:35,410
Jedenaście pierścieni. Kto to przebije?
7
00:00:35,493 --> 00:00:37,370
Drugiego takiego nie będzie.
8
00:00:37,454 --> 00:00:40,165
Pokonałby Boga. To Wielki Wybuch.
9
00:00:40,790 --> 00:00:44,919
Wygrał 11 mistrzostw,
w tym dwa jako zawodnik i trener.
10
00:00:45,003 --> 00:00:49,299
Pięć razy został wybrany MVP NBA.
11
00:00:50,300 --> 00:00:53,470
Jego spuścizna? Był pionierem.
12
00:00:54,262 --> 00:01:00,018
Stworzył najwspanialszą amerykańską
dynastię sportową na świecie.
13
00:01:00,810 --> 00:01:04,898
Bill Russell każdemu
kojarzy się z wygrywaniem.
14
00:01:04,981 --> 00:01:08,193
Potrafił wygrać mecz,
nie zdobywając punktów. Jak nikt.
15
00:01:08,276 --> 00:01:11,362
To najmądrzejszy koszykarz na świecie.
16
00:01:11,446 --> 00:01:15,283
Bill terroryzował każdego,
kto rzucał do kosza.
17
00:01:15,366 --> 00:01:19,329
Przez Russella nie lubię zieleni
ani bostońskiego chowderu.
18
00:01:19,412 --> 00:01:21,623
Niczego z Bostonu.
19
00:01:21,706 --> 00:01:27,128
Każda drużyna i każdy gracz w lidze
próbowali obalić dynastię.
20
00:01:27,212 --> 00:01:29,422
Tylko jeden był blisko.
21
00:01:30,048 --> 00:01:32,801
To był świetny pojedynek. Równy.
22
00:01:32,884 --> 00:01:37,305
To były dwie mityczne bestie,
wielcy tytani walczący na ringu.
23
00:01:37,388 --> 00:01:40,517
To były widowiskowe bitwy.
Dla nich przychodziliśmy.
24
00:01:40,600 --> 00:01:44,479
Chamberlain nad nim góruje,
25
00:01:44,562 --> 00:01:46,147
dominuje każdego.
26
00:01:46,231 --> 00:01:50,985
Ale nie miał tego, co się liczy.
Nie wygrywał mistrzostw.
27
00:01:53,196 --> 00:01:56,950
Ci, którzy dziś otrzymują Medal Wolności,
obrazują nasze zalety
28
00:01:57,033 --> 00:01:58,827
i nasze cele.
29
00:01:59,577 --> 00:02:01,788
Bill najlepiej w swojej epoce
30
00:02:01,871 --> 00:02:04,415
zdefiniował słowo „zwycięzca”.
31
00:02:04,499 --> 00:02:09,420
Bill Russell walczył o prawa
i godność wszystkich ludzi.
32
00:02:09,921 --> 00:02:11,256
Maszerował z Kingiem.
33
00:02:11,756 --> 00:02:13,091
Popierał Alego.
34
00:02:13,174 --> 00:02:16,219
Umożliwił sukces wielu,
którzy poszli w jego ślady.
35
00:02:16,302 --> 00:02:19,139
Przywódcy dają dobry przykład.
36
00:02:19,222 --> 00:02:22,517
Zmienił wiele zasad
i przełamał wiele barier.
37
00:02:22,600 --> 00:02:25,895
Bill walczył o coś ważniejszego.
38
00:02:25,979 --> 00:02:30,150
O równe zasady gry
39
00:02:30,233 --> 00:02:31,609
w białej Ameryce.
40
00:03:16,029 --> 00:03:22,994
BILL RUSSELL: LEGENDA NBA
41
00:03:27,749 --> 00:03:28,875
31 LIPCA 2022
42
00:03:28,958 --> 00:03:30,543
Dziś podano informację,
43
00:03:30,627 --> 00:03:35,381
że Bill Russell, legenda koszykówki
z Bostonu, zmarł w wieku 88 lat.
44
00:03:37,050 --> 00:03:40,929
Zapamiętamy go
jako sportowca i aktywistę.
45
00:03:41,554 --> 00:03:45,266
Działania Billa na boisku
i poza nim przez całe jego życie
46
00:03:45,350 --> 00:03:48,102
ukształtowały pokolenia koszykarzy.
47
00:03:48,186 --> 00:03:49,938
Za to jesteśmy wdzięczni.
48
00:03:50,021 --> 00:03:52,774
Stoimy przy pomniku
odsłoniętym w 2013 roku.
49
00:03:52,857 --> 00:03:56,361
Ludzie przychodzą tu dziś,
by dzielić się historiami.
50
00:03:56,444 --> 00:03:59,072
To pokazuje, kim był Russell.
51
00:03:59,155 --> 00:04:01,950
BILL RUSSELL – 10 000 PUNKTÓW
12 GRUDNIA 1964
52
00:04:02,033 --> 00:04:04,452
Nie mogłem uwierzyć, że zmarł.
53
00:04:04,535 --> 00:04:06,871
Przypomniałem sobie jego dokonania.
54
00:04:06,955 --> 00:04:09,332
SŁYNNY KOSZYKARZ
55
00:04:09,415 --> 00:04:10,917
Jego wkład w ludzkość.
56
00:04:11,000 --> 00:04:12,752
To się liczy.
57
00:04:13,753 --> 00:04:15,713
Siedem miesięcy przed śmiercią
58
00:04:15,797 --> 00:04:18,967
Russell sprzedał swoją kolekcję pamiątek.
59
00:04:21,594 --> 00:04:24,097
To prywatna kolekcji 87-latka.
60
00:04:24,180 --> 00:04:28,476
Obejmuje pierścienie,
nagrody dla MVP, koszulki z meczów.
61
00:04:28,559 --> 00:04:32,188
Część zysków trafi
do fundacji Russella MENTOR
62
00:04:32,272 --> 00:04:35,608
poświęconej realizacji jego dzieła,
63
00:04:35,692 --> 00:04:38,569
czyli zapewnianiu szans młodym.
64
00:04:40,113 --> 00:04:45,618
Sam bym część kupił.
Był dla mnie wspaniały.
65
00:04:45,702 --> 00:04:49,622
Nie ma sobie równych
w walce o prawa obywatelskie.
66
00:04:49,706 --> 00:04:51,791
5 ZAWODNIKÓW CELTICS PROTESTUJE
67
00:04:51,874 --> 00:04:56,546
Nikt nie da więcej niż ja
za jego 11 pierścieni.
68
00:04:56,629 --> 00:05:00,383
Chciałbym mieć rękopis
jednej z jego książek.
69
00:05:00,466 --> 00:05:01,843
CZTEROKROTNY MISTRZ NBA
70
00:05:01,926 --> 00:05:03,845
Choćby Second Wind.
71
00:05:03,928 --> 00:05:06,014
To coś wyjątkowego.
72
00:05:06,097 --> 00:05:08,182
Mamy 950 000, kupiec online.
73
00:05:08,266 --> 00:05:09,559
Po raz trzeci.
74
00:05:11,561 --> 00:05:14,814
Sprzedane online za 950 000 $.
75
00:05:16,774 --> 00:05:20,945
WITAMY W BOSTONIE
76
00:05:21,362 --> 00:05:24,157
Mecz koszykówki
zaczyna się i kończy z zegarem.
77
00:05:24,240 --> 00:05:25,950
Tak jak kariera koszykarza.
78
00:05:30,913 --> 00:05:34,542
Poza meczami ciężko o punkty odniesienia
79
00:05:34,625 --> 00:05:37,211
wskazujące początek i koniec.
80
00:05:40,048 --> 00:05:42,425
Zależy od tego, gdzie zaczynamy
81
00:05:42,508 --> 00:05:43,968
i jak widzimy świat.
82
00:05:45,595 --> 00:05:49,682
WITAMY W BOSTONIE
83
00:05:53,436 --> 00:05:58,733
W grudniu 1956 roku Bill i Rose Russell
wylądowali na lotnisku w Bostonie.
84
00:05:58,816 --> 00:06:01,611
Byli małżeństwem niecałe dwa tygodnie.
85
00:06:02,195 --> 00:06:04,989
Dołączyłem do Celtics,
ale nie byłem w Bostonie.
86
00:06:05,782 --> 00:06:09,786
Przyleciałem tu dopiero
na podpisanie kontraktu.
87
00:06:09,869 --> 00:06:14,582
Bill zdobył mistrzostwo kraju w college’u
i złoty medal olimpijski.
88
00:06:15,541 --> 00:06:19,629
Kibice Celtics liczyli,
że Bill sprowadzi mistrzostwo do Bostonu.
89
00:06:33,726 --> 00:06:37,855
Miałem 22 lata,
jeszcze nie zacząłem się golić.
90
00:06:37,939 --> 00:06:40,733
Miałem taką kozią bródkę.
91
00:06:41,984 --> 00:06:45,405
Na pierwszej konferencji prasowej
spytali mnie,
92
00:06:45,488 --> 00:06:47,740
kiedy zgolę tę bródkę.
93
00:06:47,824 --> 00:06:51,077
Nie myślałem o tym. Odparłem:
94
00:06:51,619 --> 00:06:55,164
„Gdy Celtics wygrają
pierwsze mistrzostwa, ogolę się”.
95
00:06:56,457 --> 00:06:59,544
„PIERWSZE ZADANIE RUSSELLA:
ZDOBYĆ ZAUFANIE CELTICS!”
96
00:07:02,213 --> 00:07:06,175
Dopiero grał na igrzyskach,
ale nie był w formie.
97
00:07:06,259 --> 00:07:10,388
Mówił,
że takiej harówy się nie spodziewał.
98
00:07:11,514 --> 00:07:15,309
Przegapiłem jedną trzecią sezonu
i byłem w rozsypce.
99
00:07:15,393 --> 00:07:18,563
Minął miesiąc,
odkąd miałem w rękach piłkę.
100
00:07:19,981 --> 00:07:23,901
Wszedłem do ligi,
nie czując się pewnie pod koszem.
101
00:07:23,985 --> 00:07:27,029
Moi przeciwnicy mówili,
że nie poradzę sobie w NBA,
102
00:07:27,113 --> 00:07:30,074
bo umiem rzucać tylko z bliska.
103
00:07:31,033 --> 00:07:35,538
Nic dziwnego, że chciałem rzucać za trzy.
104
00:07:36,330 --> 00:07:40,793
Prawie ciągle pudłowałem.
Ludzie kręcili głowami.
105
00:07:40,877 --> 00:07:43,504
„Widzicie? Nie umie grać”.
106
00:07:46,632 --> 00:07:50,094
Prasa wątpiła w to,
czy Russell przyda się drużynie.
107
00:07:50,178 --> 00:07:52,972
Porównywano go do innego nowicjusza,
108
00:07:53,055 --> 00:07:56,767
rekordzisty z Holly Cross,
Tommy’ego Heinsohna.
109
00:07:57,810 --> 00:08:00,354
Prasa nie rozumiała Russella.
110
00:08:00,938 --> 00:08:04,317
Nikt nie sądził,
że Russell się wyróżni w NBA.
111
00:08:04,400 --> 00:08:08,029
Potrafił nie trafić spod kosza.
Tak źle grał w ataku,
112
00:08:08,112 --> 00:08:12,158
że ciężko było wyobrazić sobie,
co miałby wnieść do klubu.
113
00:08:12,241 --> 00:08:14,035
RUSSELL NIE POMAGA CELTICS
114
00:08:14,118 --> 00:08:17,163
Russell nie miał wytchnienia
na wyjazdach.
115
00:08:18,122 --> 00:08:22,960
Grudniowego wieczoru w 1956 roku
w Kiel Auditorium były pełne trybuny.
116
00:08:23,794 --> 00:08:26,964
Piłka poszła w górę.
Skakałem ja i Bob Pettit z Hawks.
117
00:08:27,507 --> 00:08:30,801
„Czarnuch!” „Wracaj do Afryki, pawianie!”
118
00:08:30,885 --> 00:08:33,679
„Uważaj, Pettit, uwalisz się czekoladą”.
119
00:08:34,180 --> 00:08:36,349
Jasne było, do kogo krzyczą.
120
00:08:36,849 --> 00:08:39,101
Byłem jedynym czarnym na boisku.
121
00:08:41,604 --> 00:08:46,025
Po pięciu meczach
poważnie zwątpiłem w swoje umiejętności.
122
00:08:46,901 --> 00:08:51,781
Wróciłem do domu i powiedziałem Rose,
że czas się pakować,
123
00:08:51,864 --> 00:08:53,824
bo długo tu nie zabawimy.
124
00:09:03,459 --> 00:09:06,212
Russell przyjechał
do Bostonu z San Francisco.
125
00:09:07,213 --> 00:09:09,465
Chodził do liceum w West Oakland
126
00:09:09,549 --> 00:09:11,634
i studiował w San Francisco.
127
00:09:12,385 --> 00:09:15,638
Tylko tam dostał stypendium koszykarskie.
128
00:09:17,348 --> 00:09:21,727
Dla mieszkańców West Oakland
San Francisco było egzotycznym krajem.
129
00:09:22,728 --> 00:09:25,481
Most Bay Bridge był
taką przepaścią kulturową,
130
00:09:25,565 --> 00:09:28,067
że mieliśmy wręcz barierę językową.
131
00:09:28,150 --> 00:09:31,529
Czasem się śmiałem,
że w West Oakland nie słyszałem zdań
132
00:09:31,612 --> 00:09:33,739
bez żadnego przekleństwa.
133
00:09:34,657 --> 00:09:37,994
Znalazłem się w morzu białych ludzi.
134
00:09:39,745 --> 00:09:42,832
Wszedłem na salę.
Jeden z pierwszoroczniaków mówi:
135
00:09:42,915 --> 00:09:44,959
„Chłopcze, jak cię zwą?”
136
00:09:45,876 --> 00:09:50,047
„William Russell”.
„To nadam ci ksywę”.
137
00:09:50,131 --> 00:09:52,508
Odparłem, że wtedy go rozwalę.
138
00:09:53,593 --> 00:09:57,096
Na USF było może
pięciu czarnych studentów.
139
00:09:58,097 --> 00:09:58,931
I tyle.
140
00:10:00,057 --> 00:10:03,686
Mój współlokator nazywał się K.C. Jones.
141
00:10:05,313 --> 00:10:07,898
Billa i K.C.połączyła koszykówka.
142
00:10:07,982 --> 00:10:10,318
Pomagali sobie również poza boiskiem.
143
00:10:10,401 --> 00:10:14,780
Raczej nie mieliśmy ciuchów.
144
00:10:14,864 --> 00:10:18,200
Zarabiałem 30 dolarów miesięcznie.
145
00:10:18,284 --> 00:10:22,455
Za koszenie trawy czy coś.
A Russell nie miał nic.
146
00:10:22,538 --> 00:10:26,334
Wymienialiśmy się bielizną.
147
00:10:27,376 --> 00:10:30,087
Tylko ona pasowała na nas obu.
148
00:10:31,339 --> 00:10:35,968
Russell postanowił sprawdzić się
w innym sporcie.
149
00:10:37,219 --> 00:10:40,264
Latem postanowiłem pójść na bieżnię.
150
00:10:40,348 --> 00:10:42,683
Zrobiłem to z dwóch powodów.
151
00:10:43,267 --> 00:10:46,604
Trzeba było się wykazać w sporcie,
żeby dostać koszulę.
152
00:10:46,687 --> 00:10:48,648
Potrzebowałem jej.
153
00:10:49,315 --> 00:10:52,151
Po drugie, lubię biegać i skakać.
154
00:10:53,361 --> 00:10:55,571
Wybrał lekkoatletykę z nudów.
155
00:10:55,655 --> 00:10:58,699
Zaczął skakać wzwyż.
Robił to dość nieporadnie,
156
00:10:58,783 --> 00:11:01,327
skakał twarzą do przodu.
157
00:11:02,161 --> 00:11:04,080
Inaczej niż wszyscy.
158
00:11:04,163 --> 00:11:08,250
Robił 50-metrowy rozbieg,
powoli, potem nabierał prędkości.
159
00:11:08,334 --> 00:11:11,629
Rozpędzał się do 100 km/h i skakał.
160
00:11:11,712 --> 00:11:13,881
Skakał na dwa metry i wyżej.
161
00:11:13,964 --> 00:11:17,468
Od razu na światowym poziomie.
162
00:11:18,844 --> 00:11:21,722
Gdy próbował wykorzystać
skoczność na boisku,
163
00:11:21,806 --> 00:11:25,226
trenerom się to nie podobało.
164
00:11:27,311 --> 00:11:32,358
Graliśmy w Berkeley,
mieli środkowego z All-American.
165
00:11:33,192 --> 00:11:35,611
Zablokowałem jego pięć pierwszych rzutów.
166
00:11:37,279 --> 00:11:40,241
Nikt tam nie widział czegoś takiego.
167
00:11:40,324 --> 00:11:43,327
Trener poprosił o przerwę.
Podszedłem do naszych.
168
00:11:43,411 --> 00:11:46,163
Trener powiedział, że nie mogę tak grać.
169
00:11:47,665 --> 00:11:50,042
„Dobry obrońca stoi na nogach,
170
00:11:50,126 --> 00:11:52,628
a ty skaczesz i blokujesz.
Tak nie można”.
171
00:11:53,963 --> 00:11:55,965
Wróciłem na boisko, spróbowałem.
172
00:11:56,048 --> 00:11:58,884
Koleś trafił trzy razy z rzędu.
173
00:11:58,968 --> 00:12:01,011
No to wróciłem do skakania.
174
00:12:04,348 --> 00:12:07,226
Russell ma 208 cm wzrostu.
Wszystko odbija.
175
00:12:08,728 --> 00:12:12,440
Bill Russell stworzył
współczesną koszykarską defensywę.
176
00:12:12,940 --> 00:12:14,734
Zmienił grę z horyzontalnej…
177
00:12:14,817 --> 00:12:16,694
DZIENNIKARZ, THE BOSTON GLOBE
178
00:12:16,777 --> 00:12:20,614
…którą uprawiali uziemieni biali,
w znaną nam dziś koszykówkę.
179
00:12:20,698 --> 00:12:23,117
Styl Billa widać na nagraniach.
180
00:12:23,200 --> 00:12:26,537
Nie wybijał gdziekolwiek,
byle ośmieszyć rywala.
181
00:12:26,620 --> 00:12:29,832
Starał się utrzymać piłkę w grze.
182
00:12:29,915 --> 00:12:32,251
Atak był wysunięty, obrona cofnięta.
183
00:12:32,334 --> 00:12:35,171
Jeśli udało mu się dobrze odbić,
184
00:12:35,254 --> 00:12:38,591
jego drużyna szybciej łapała piłkę
i ruszała z kontrą.
185
00:12:38,674 --> 00:12:41,135
Miał genialną antycypację.
186
00:12:41,635 --> 00:12:45,222
Wyskakiwał do bloku i blokował rzut…
187
00:12:45,306 --> 00:12:46,557
SŁYNNY KOSZYKARZ
188
00:12:46,640 --> 00:12:49,059
…wymuszał nieudany rzut,
189
00:12:49,143 --> 00:12:52,229
wytrącał z równowagi
lub w ogóle uniemożliwiał rzut.
190
00:12:53,481 --> 00:12:57,401
Dzięki defensywie Russella
drużyna z USF była niepokonana.
191
00:12:59,361 --> 00:13:01,822
Będzie rzucał. Świetnie.
192
00:13:01,906 --> 00:13:03,324
Dons przy piłce.
193
00:13:04,074 --> 00:13:07,536
Dons Billa Russella
wygrali 55 meczów z rzędu
194
00:13:08,037 --> 00:13:10,790
i zdobyli dwa kolejne mistrzostwa NCAA.
195
00:13:10,873 --> 00:13:13,793
Bill Russell zostaje MVP.
196
00:13:17,087 --> 00:13:18,798
Sam widok jego gry i tego,
197
00:13:18,881 --> 00:13:22,426
jaki wzbudzał strach u rywali,
198
00:13:22,510 --> 00:13:23,761
był wyjątkowy.
199
00:13:23,844 --> 00:13:29,391
Wygrywali dzięki niemu.
200
00:13:29,475 --> 00:13:34,146
Ale nagród i innych wyróżnień,
na które zasłużył,
201
00:13:34,230 --> 00:13:35,189
nie było widać.
202
00:13:35,898 --> 00:13:41,195
Na trzecim roku studiów zdobyłem
ponad 20 punktów i 20 zbiórek na mecz.
203
00:13:41,278 --> 00:13:43,656
Blokowałem po 15 rzutów na mecz.
204
00:13:44,240 --> 00:13:46,534
Byłem MVP mistrzostw.
205
00:13:46,617 --> 00:13:50,454
Wróciłem do domu,
na bankiet w Kalifornii Północnej.
206
00:13:50,538 --> 00:13:53,249
Wybrali innego gracza roku.
207
00:13:53,332 --> 00:13:56,293
Jego jedyną zasługą
była blond czupryna.
208
00:13:56,377 --> 00:13:58,087
Wiedzieli, że to bzdura.
209
00:13:58,170 --> 00:14:02,299
Mój trener musiał mi kazać
wygłosić krótką mowę,
210
00:14:02,383 --> 00:14:06,512
pogratulować mu
i wyrazić nadzieję, że wygram za rok.
211
00:14:06,595 --> 00:14:08,472
Odmówiłem.
212
00:14:11,851 --> 00:14:15,938
Dwa mistrzostwa z rzędu to fenomen.
213
00:14:16,981 --> 00:14:19,859
Ludziom nie podobało się to,
214
00:14:19,942 --> 00:14:24,154
że w San Francisco trzech czarnych było
w podstawowym składzie.
215
00:14:24,238 --> 00:14:26,782
Jeździli po kraju i nie mogli
216
00:14:26,866 --> 00:14:29,785
sypiać w hotelach i jadać w restauracjach.
217
00:14:32,329 --> 00:14:35,374
Wyszedłem z hotelu
218
00:14:35,457 --> 00:14:38,043
i poszedłem do restauracji na końcu ulicy.
219
00:14:38,127 --> 00:14:40,004
Poprosiłem o coś do jedzenia.
220
00:14:42,131 --> 00:14:45,342
Usłyszałem, że mogę zjeść, ale w kuchni.
221
00:14:45,426 --> 00:14:49,179
Odmówiłem, wróciłem
do hotelu i poszedłem spać.
222
00:14:50,598 --> 00:14:55,185
W 1955 roku miały miejsce dwa wydarzenia,
które odmieniły moje życie.
223
00:14:55,269 --> 00:14:59,982
Czternastoletni Emmett Till został
zamordowany przez dwóch białych mężczyzn
224
00:15:00,065 --> 00:15:02,443
za rzekomy afront wobec białej kobiety.
225
00:15:02,985 --> 00:15:06,280
Jego matka nalegała na otwartą trumnę,
226
00:15:06,363 --> 00:15:10,075
żeby wszyscy zobaczyli,
jak go potraktowano.
227
00:15:11,577 --> 00:15:15,039
W tym samym roku Rosa Parks,
czarna krawcowa,
228
00:15:15,122 --> 00:15:18,292
została aresztowana
za nieustąpienie miejsca białemu
229
00:15:18,375 --> 00:15:20,711
w autobusie w Montgomery w Alabamie.
230
00:15:21,879 --> 00:15:24,465
Nie możemy dłużej tego znosić.
231
00:15:24,548 --> 00:15:27,301
Miałam dość. To był koniec.
232
00:15:30,137 --> 00:15:33,474
Bycie czarnym nastolatkiem w latach 50.
233
00:15:34,350 --> 00:15:38,896
musiało być niezwykle trudne.
234
00:15:38,979 --> 00:15:39,980
Mimo to
235
00:15:41,315 --> 00:15:43,359
trzeba było o tym zapomnieć
236
00:15:43,442 --> 00:15:49,198
i dać z siebie 100% na boisku.
237
00:15:50,532 --> 00:15:53,911
Zdecydowałem,
że będę świetnym koszykarzem.
238
00:15:54,536 --> 00:15:58,040
Wszystko we mnie wpłynęło na tę decyzję.
239
00:15:58,123 --> 00:16:01,961
Cała złość i zdumienie
zjednoczone w jednym celu.
240
00:16:12,638 --> 00:16:14,723
MONROE, LUIZJANA
241
00:16:14,807 --> 00:16:17,142
Bill Russell dorastał na Południu.
242
00:16:17,226 --> 00:16:20,562
Był dzieckiem w latach 30.
w Monroe w Luizjanie.
243
00:16:20,646 --> 00:16:23,774
Wtedy na Południu
czarnoskórych pozbawiano praw.
244
00:16:23,857 --> 00:16:26,068
POCZEKALNIA DLA KOLOROWYCH
245
00:16:26,151 --> 00:16:29,488
Nie mieli prawa głosu,
panowała segregacja.
246
00:16:29,571 --> 00:16:32,157
Dochodziło do aktów przemocy,
w tym linczu.
247
00:16:34,743 --> 00:16:36,161
Na Południu podkreślano…
248
00:16:36,203 --> 00:16:37,788
BIOGRAF, KING OF THE COURT
249
00:16:37,830 --> 00:16:39,248
…że czarni są gorsi.
250
00:16:39,832 --> 00:16:44,211
Wiedziałem, że mieszkam gdzieś,
gdzie panuje segregacja.
251
00:16:45,087 --> 00:16:48,841
Całe życie, zwłaszcza w dzieciństwie,
252
00:16:48,924 --> 00:16:50,467
ukrywałem się.
253
00:16:51,802 --> 00:16:54,638
Rodzice zawsze dbali,
żeby nic mi nie groziło.
254
00:16:56,974 --> 00:17:00,144
Mój ojciec pamiętał niewolnictwo.
255
00:17:01,020 --> 00:17:04,898
Był pierwszym wolnym pokoleniem.
Jego krewni byli niewolnikami.
256
00:17:04,982 --> 00:17:07,651
Niewolnictwo to najgorszy brak szacunku,
257
00:17:07,735 --> 00:17:11,030
więc ojciec dbał o to,
258
00:17:11,113 --> 00:17:12,990
by tak go nie traktowano.
259
00:17:13,574 --> 00:17:17,828
Bardzo sobie cenił
260
00:17:17,911 --> 00:17:20,122
godne życie,
261
00:17:20,205 --> 00:17:22,624
chciał, by dzieci były z niego dumne.
262
00:17:28,088 --> 00:17:32,259
Ojciec pracował w tej fabryce
i poprosił o podwyżkę.
263
00:17:33,635 --> 00:17:36,346
Szef odmówił.
264
00:17:37,765 --> 00:17:40,726
„Jeśli dam ci podwyżkę,
zarobisz tyle co biali,
265
00:17:40,809 --> 00:17:44,229
nie mogę wam tyle płacić”.
266
00:17:45,731 --> 00:17:48,275
Użył obraźliwego słowa.
267
00:17:49,443 --> 00:17:52,196
Jakby nigdy nic.
268
00:17:53,489 --> 00:17:55,949
Mój ojciec był wieczorem w domu.
269
00:17:56,033 --> 00:17:58,702
Powiedział,
270
00:18:00,079 --> 00:18:03,457
że musi wyjechać, bo w przeciwnym razie
271
00:18:05,959 --> 00:18:09,254
albo on zabije jednego z nich,
albo oni zabiją jego.
272
00:18:20,432 --> 00:18:23,727
Wyjechaliśmy, gdy miałem dziewięć lat.
273
00:18:24,311 --> 00:18:25,729
Do Kalifornii.
274
00:18:31,193 --> 00:18:33,612
Dziewięcioletni chłopak.
275
00:18:34,571 --> 00:18:37,449
Najlepsza przygoda,
jaką mógł sobie wyobrazić.
276
00:18:39,034 --> 00:18:40,244
Podróż pociągiem.
277
00:18:41,662 --> 00:18:45,290
Jedziesz i nie wiesz dokąd.
278
00:18:51,171 --> 00:18:54,299
Przeprowadzka była
dla mnie i brata szokiem.
279
00:18:54,383 --> 00:18:56,051
Mało podróżowaliśmy.
280
00:18:56,135 --> 00:18:58,637
Usiadłem obok mamy
w sekcji dla niebiałych.
281
00:18:58,720 --> 00:19:00,180
Jechaliśmy do St. Louis.
282
00:19:02,141 --> 00:19:04,726
Wtedy po raz pierwszy w życiu mogliśmy
283
00:19:05,394 --> 00:19:06,728
usiąść gdziekolwiek.
284
00:19:14,862 --> 00:19:17,739
Przeprowadzka była
częścią wielkiej migracji
285
00:19:17,823 --> 00:19:20,784
Afroamerykanów z Południa.
286
00:19:20,868 --> 00:19:23,829
Szukali lepszego życia
podczas drugiej wojny.
287
00:19:30,419 --> 00:19:35,841
Bill mówi, że przybyli
do Kalifornii jako imigranci,
288
00:19:35,924 --> 00:19:38,886
bo przyjechali z innego kraju.
289
00:19:38,969 --> 00:19:44,016
Musieli poznać zwyczaje nowego kraju.
290
00:19:44,099 --> 00:19:47,519
Nagle mogli pić z jednego kranu z białymi,
291
00:19:48,020 --> 00:19:51,106
siedzieć na każdym miejscu w autobusie.
292
00:19:52,691 --> 00:19:55,611
Ojciec i matka pracowali w stoczni.
293
00:19:57,321 --> 00:20:01,825
W szkołach była integracja,
a to prawdziwa zmiana.
294
00:20:03,118 --> 00:20:07,164
Nie wiedziałem nawet,
że koszykówka istnieje.
295
00:20:07,664 --> 00:20:11,251
Dzieciaki załatwiły skądś
tablicę i obręcz.
296
00:20:11,335 --> 00:20:14,379
Nie wiem skąd, na pewno nie kupiły.
297
00:20:16,924 --> 00:20:19,426
Zobaczyłem, jak grają w kosza.
298
00:20:19,509 --> 00:20:24,014
Przyłączyłem się. Kiepsko mi szło.
299
00:20:24,556 --> 00:20:29,186
Kiedy Bill dotarł do Oakland,
mijał z mamą budynek.
300
00:20:29,269 --> 00:20:30,520
SŁYNNY KOSZYKARZ
301
00:20:30,604 --> 00:20:32,898
Według Billa był zabawny.
302
00:20:32,981 --> 00:20:35,150
„Spędzisz tam dużo czasu”, mówiła.
303
00:20:35,234 --> 00:20:39,821
„Dlaczego?” To była biblioteka.
304
00:20:39,905 --> 00:20:44,409
Nie mieli dostępu
do biblioteki w Luizjanie.
305
00:20:44,493 --> 00:20:46,870
Czarnym nie wolno było czytać.
306
00:20:46,954 --> 00:20:50,832
Chodziłem do biblioteki.
Czytałem książkę o historii.
307
00:20:51,458 --> 00:20:53,627
Było tam napisane:
308
00:20:55,170 --> 00:20:59,967
„Niewolnikom w Ameryce
było lepiej niż na wolności tam,
309
00:21:00,050 --> 00:21:01,468
skąd pochodzili”.
310
00:21:03,428 --> 00:21:05,138
To mnie zdumiało.
311
00:21:05,222 --> 00:21:09,017
Miałem dziesięć lat
i powiedziałem, że to niemożliwe.
312
00:21:09,101 --> 00:21:14,106
Bo każdy człowiek
na tej planecie chce być wolny.
313
00:21:17,359 --> 00:21:21,071
Miałem swój własny świat,
a moją najcenniejszą rzeczą
314
00:21:21,154 --> 00:21:24,157
była karta biblioteczna
z biblioteki w Oakland.
315
00:21:24,741 --> 00:21:26,410
Byłem tam prawie codziennie.
316
00:21:26,493 --> 00:21:30,706
Oglądałem reprodukcje obrazów
i zabierałem je do domu.
317
00:21:30,789 --> 00:21:33,292
Dzieła da Vinci i Michała Anioła.
318
00:21:34,668 --> 00:21:36,586
Te obrazy mnie oczarowały.
319
00:21:36,670 --> 00:21:41,300
Godzinami studiowałem Michała Anioła,
starając się zapamiętać każdy szczegół.
320
00:21:41,883 --> 00:21:45,429
Minęły tygodnie, nim mogłem zamknąć oczy
321
00:21:45,512 --> 00:21:49,433
i odtworzyć to,
co widziałem na reprodukcji.
322
00:21:49,516 --> 00:21:52,436
Potem szykowałem się do największej próby.
323
00:21:52,519 --> 00:21:54,521
Malowałem obraz z pamięci.
324
00:21:55,022 --> 00:21:57,149
Wynik zawsze mnie irytował.
325
00:22:00,819 --> 00:22:03,780
Była jesień 1946 roku, początek szkoły.
326
00:22:03,864 --> 00:22:08,076
Wróciłem do domu.
Okazało się, że mama jest w szpitalu.
327
00:22:08,160 --> 00:22:10,704
Powiedzieli, że to grypa. Nic poważnego.
328
00:22:11,496 --> 00:22:14,624
Przez dwa tygodnie
śmiała się podczas odwiedzin.
329
00:22:14,708 --> 00:22:17,544
Mówiła, że lekarze nic już nie wiedzą.
330
00:22:18,211 --> 00:22:21,757
Po jednej wizycie
pan Charlie obudził nas i powiedział,
331
00:22:21,840 --> 00:22:24,468
że mama zmarła tej nocy.
332
00:22:26,094 --> 00:22:29,431
Miałem 12 lat. Moja mama umarła.
333
00:22:29,473 --> 00:22:32,559
24.02.1915–11.10.1946
UKOCHANA ŻONA CHARLIEGO RUSSELLA
334
00:22:32,642 --> 00:22:35,645
W czasach śmierci jego matki
335
00:22:35,729 --> 00:22:39,691
normalne było,
336
00:22:39,775 --> 00:22:42,819
że to ciotki zajmą się dziećmi.
337
00:22:42,903 --> 00:22:45,739
Jego ojciec powiedział:
„Dzieci zostaną ze mną”.
338
00:22:45,822 --> 00:22:47,574
WDOWA PO BILLU RUSSELLU
339
00:22:47,657 --> 00:22:49,951
„Obiecałem ich mamie, to raz. Dwa,
340
00:22:50,035 --> 00:22:53,330
nikt nie będzie wychowywał moich dzieci”.
341
00:22:53,413 --> 00:22:56,249
Dla Billa to był trudny okres.
342
00:22:57,876 --> 00:23:02,422
Nie byłem tą samą osobą.
Stałem się samotnikiem i introwertykiem.
343
00:23:03,256 --> 00:23:05,217
Miałem poważne wątpliwości,
344
00:23:05,300 --> 00:23:08,178
czy osiągnę coś bez matki.
345
00:23:10,430 --> 00:23:14,226
Wszyscy mieli wrażenie,
że coś jest ze mną nie tak.
346
00:23:14,309 --> 00:23:16,269
A ja się z nimi zgadzałem.
347
00:23:17,979 --> 00:23:19,856
Byłem niezdarny we wszystkim.
348
00:23:24,653 --> 00:23:29,574
W gimnazjum mieliśmy ligę klasową.
349
00:23:29,658 --> 00:23:33,203
Każda klasa grała 15-minutowy mecz
w przerwie obiadowej.
350
00:23:33,286 --> 00:23:35,831
Byłem rezerwowym.
351
00:23:38,959 --> 00:23:42,212
Chyba nikt nie wiedział,
jakim będzie graczem.
352
00:23:42,295 --> 00:23:44,798
Sam tego nie wiedział.
353
00:23:44,881 --> 00:23:50,011
Miał cechy fizyczne, których nie rozumiał
354
00:23:50,095 --> 00:23:51,513
i nie umiał wykorzystać.
355
00:23:53,598 --> 00:23:58,437
W 11. klasie nie wzięli mnie
do reprezentacji szkoły.
356
00:23:58,520 --> 00:24:01,606
Trener, który był moim wychowawcą,
357
00:24:01,690 --> 00:24:04,651
ucieszył się z tego,
358
00:24:05,819 --> 00:24:08,321
bo teraz mogłem się starać o miejsce.
359
00:24:08,905 --> 00:24:13,660
Trener George Powles dostrzegł
kunszt Billa jeszcze przed Billem.
360
00:24:15,620 --> 00:24:19,332
Pamiętam, jak mówiłem Billowi,
by grał latem ile wlezie…
361
00:24:19,416 --> 00:24:20,834
TRENER RUSSELLA Z LICEUM
362
00:24:20,917 --> 00:24:24,880
…bo w następnym sezonie
będzie głównym środkowym.
363
00:24:24,963 --> 00:24:26,381
Od października.
364
00:24:27,299 --> 00:24:30,385
Odparł, że może pogra w klubie chłopięcym.
365
00:24:30,469 --> 00:24:31,803
KLUB CHŁOPIĘCY
366
00:24:31,887 --> 00:24:33,513
Dałem mu dolara.
367
00:24:33,597 --> 00:24:36,475
Najlepsza inwestycja w historii.
368
00:24:36,558 --> 00:24:40,103
Wykupił za niego członkostwo
369
00:24:40,187 --> 00:24:42,397
i cały czas grał w kosza.
370
00:24:44,524 --> 00:24:48,987
Zacząłem grać na poważnie
w ostatniej klasie liceum.
371
00:24:50,155 --> 00:24:54,284
W połowie sezonu zacząłem
dostrzegać różne rzeczy.
372
00:24:57,329 --> 00:25:00,290
Zrozumiałem, że radzę sobie na boisku,
373
00:25:00,373 --> 00:25:02,667
a przy sztaludze nie.
374
00:25:04,044 --> 00:25:07,797
Siedziałem z zamkniętymi oczami
i wyobrażałem sobie zagrywki.
375
00:25:10,258 --> 00:25:12,928
W moim prywatnym laboratorium.
376
00:25:13,011 --> 00:25:14,804
Tworzyłem plany.
377
00:25:17,599 --> 00:25:19,017
Dużo blokowałem.
378
00:25:19,100 --> 00:25:22,562
Fajnie się rozgrywało własne zagrywki.
379
00:25:23,063 --> 00:25:25,774
Czasem udawało się od razu.
380
00:25:25,857 --> 00:25:30,487
Czułem się,
jakbym odtworzył dzieło Michała Anioła.
381
00:25:31,154 --> 00:25:33,573
Wiedziałem, że się udało.
382
00:25:34,324 --> 00:25:39,120
Świetna sprawa.
Potrafił zobaczyć zagrywkę raz,
383
00:25:39,746 --> 00:25:42,624
kilkukrotnie ją sobie wyobrazić,
384
00:25:42,707 --> 00:25:44,834
a potem ją wypróbować.
385
00:25:44,918 --> 00:25:48,213
Miał ją we krwi, nim ją zastosował.
386
00:25:51,758 --> 00:25:56,763
Russell zamienił te defensywne plany
w schematy na mistrzostwa uniwersyteckie,
387
00:25:56,846 --> 00:25:59,307
by wykorzystać je na światowej scenie
388
00:25:59,391 --> 00:26:03,019
w reprezentacji olimpijskiej z 1956 roku.
389
00:26:03,728 --> 00:26:05,605
Oto skład All-American.
390
00:26:05,689 --> 00:26:09,734
Niepokonany cały sezon,
wybrany do reprezentacji olimpijskiej.
391
00:26:09,818 --> 00:26:12,237
Czekasz na igrzyska?
392
00:26:12,320 --> 00:26:15,490
O tak. Od dawna.
393
00:26:15,574 --> 00:26:17,534
IGRZYSKA 1956
MELBOURNE, AUSTRALIA
394
00:26:18,910 --> 00:26:22,247
W tamtych czasach igrzyska polegały
na rywalizacji.
395
00:26:23,415 --> 00:26:27,043
Niezależnie od pochodzenia sportowca.
396
00:26:29,296 --> 00:26:34,050
Dynamiczna obrona Russella
doprowadziła Amerykanów do wygranej
397
00:26:34,134 --> 00:26:35,969
z drużyną radziecką.
398
00:26:36,052 --> 00:26:40,098
Największą zaletą złotego medalu
399
00:26:41,433 --> 00:26:42,976
jest krótka świadomość,
400
00:26:43,893 --> 00:26:46,605
że jesteśmy najlepsi na świecie.
401
00:26:46,688 --> 00:26:50,525
Można być z tego dumnym.
402
00:26:53,528 --> 00:26:56,656
Dzięki dwóm mistrzostwom
i złotemu medalowi
403
00:26:56,740 --> 00:26:58,450
był gotowy na zawodowstwo.
404
00:27:00,744 --> 00:27:06,207
Dziś nikt nie pamięta,
że liga NBA była bialusieńka.
405
00:27:06,291 --> 00:27:10,420
Na starych zdjęciach to widać.
406
00:27:11,838 --> 00:27:14,924
Niepisane zasady
dopuszczały jednego czarnego gracza.
407
00:27:15,008 --> 00:27:18,428
Z czasem można było mieć dwóch czarnych.
408
00:27:18,511 --> 00:27:22,015
Bo i tak musieli mieszkać razem.
Nie więcej.
409
00:27:22,599 --> 00:27:26,645
Pierwszy czarny zawodnik
wybrany w drafcie NBA
410
00:27:26,728 --> 00:27:29,147
to Chuck Cooper z Duquesne.
411
00:27:29,648 --> 00:27:35,111
Taką decyzję podjął trener
Boston Celtics, Red Auerbach.
412
00:27:36,571 --> 00:27:40,367
Auerbach nie przejmował się rasizmem.
413
00:27:40,450 --> 00:27:44,537
Wiedział, że chodzi o wygrywanie.
414
00:27:44,621 --> 00:27:48,166
Musiał robić, co trzeba, by wygrywać.
415
00:27:48,249 --> 00:27:52,879
Zebrać odpowiednią drużynę
z najlepszymi graczami.
416
00:27:55,799 --> 00:27:59,260
Boston Celtics w latach 50.
to drużyna z drugiego miejsca.
417
00:27:59,344 --> 00:28:01,221
Świetnie grali w ataku,
418
00:28:01,304 --> 00:28:04,766
mieli Billa Sharmana i Boba Cousy’ego.
419
00:28:04,849 --> 00:28:07,185
Wspaniała obrona z lat 50.
420
00:28:07,268 --> 00:28:09,479
nie przełożyła się na mistrzostwo.
421
00:28:09,562 --> 00:28:13,024
Bob Cousy był jedną
z pierwszych gwiazd NBA.
422
00:28:13,108 --> 00:28:16,778
Gdyby przeciętnego faceta w latach 50.
423
00:28:16,861 --> 00:28:20,323
zapytać o nazwisko koszykarza,
424
00:28:20,407 --> 00:28:23,952
większość wymieniłaby Boba Cousy’ego.
425
00:28:24,035 --> 00:28:27,247
Cousy rusza, kapitalny rzut.
426
00:28:28,581 --> 00:28:31,835
Grałem bezprecedensowo,
427
00:28:31,918 --> 00:28:36,131
miałem wyobraźnię.
428
00:28:36,214 --> 00:28:39,592
Robiłem coś, czego nie robił nikt.
429
00:28:40,260 --> 00:28:44,013
Nazywali mnie Mr. Basketball.
Houdini parkietu.
430
00:28:44,973 --> 00:28:47,517
Celtics mieli genialny atak,
431
00:28:48,017 --> 00:28:51,521
ale słabą obronę i zbiórki.
432
00:28:52,063 --> 00:28:54,023
Kluczem było posiadanie piłki.
433
00:28:54,107 --> 00:28:56,025
Kto zgarniał zbiórki,
434
00:28:56,109 --> 00:28:58,778
mógł na boisku wszystko.
435
00:28:58,862 --> 00:29:03,241
Arnold przyszedł do mnie
rok wcześniej i powiedział,
436
00:29:03,324 --> 00:29:06,828
że powinniśmy ściągnąć
kogoś z Kalifornii,
437
00:29:07,370 --> 00:29:09,998
kto rozwiąże nasze problemy.
438
00:29:11,541 --> 00:29:15,587
Nie miałem wątpliwości,
że potrzebujemy Billa Russella.
439
00:29:15,670 --> 00:29:18,840
Miał genialny refleks
440
00:29:18,923 --> 00:29:21,217
i długie ręce. Ideał.
441
00:29:21,843 --> 00:29:23,887
Niełatwo było zdobyć Russella.
442
00:29:23,970 --> 00:29:27,098
Pierwszy wybór należał
do Rochester Royals.
443
00:29:28,600 --> 00:29:31,102
Celtics wybierali jako siódmi.
444
00:29:31,186 --> 00:29:34,564
Red ugrał drugą pozycję.
445
00:29:36,441 --> 00:29:37,609
Ale to nie koniec.
446
00:29:39,194 --> 00:29:43,281
Red Auerbach zawsze znalazł sposób,
by osiągnąć to, czego chciał.
447
00:29:43,364 --> 00:29:45,992
Był u właściciela Celtics,
Waltera Browna,
448
00:29:46,075 --> 00:29:48,828
głównego udziałowca Ice Capades,
449
00:29:48,912 --> 00:29:52,332
niezwykle udanych pokazów,
450
00:29:52,415 --> 00:29:55,001
które zawsze się wyprzedawały.
451
00:29:55,084 --> 00:29:59,756
Walter Brown poszedł do właściciela
Rochester Royals i powiedział:
452
00:29:59,839 --> 00:30:02,133
„Zrobimy tak.
453
00:30:02,217 --> 00:30:05,970
Dostaniecie Ice Capades
na tyle meczów, ile zechcecie,
454
00:30:06,054 --> 00:30:10,058
ale nie wybierajcie Billa Russella
w pierwszej rundzie.
455
00:30:10,141 --> 00:30:12,977
Bill Russell został sprzedany
za Ice Capades.
456
00:30:13,061 --> 00:30:14,938
To zasługa Reda Auerbacha.
457
00:30:17,774 --> 00:30:19,818
Red pozyskał Russella,
458
00:30:20,318 --> 00:30:22,821
ale gdy żółtodziób nie spełniał oczekiwań,
459
00:30:22,904 --> 00:30:26,324
sam zwątpił w to, czy pasuje do drużyny.
460
00:30:26,950 --> 00:30:29,202
Aż do spotkania z Redem przed meczem.
461
00:30:30,495 --> 00:30:34,040
Chciał ze mną pogadać przed meczem.
462
00:30:34,123 --> 00:30:36,042
Siedzieliśmy w Boston Garden,
463
00:30:36,125 --> 00:30:40,255
Chłopaki ogarniali parkiet i kosze.
464
00:30:40,338 --> 00:30:42,799
„Chcę ci coś powiedzieć”, mówi.
465
00:30:42,882 --> 00:30:45,927
„Nieważne, ile punktów zdobędziesz.
466
00:30:46,010 --> 00:30:48,096
Pomóż nam wygrać”.
467
00:30:49,472 --> 00:30:54,018
„O twojej pensji
zadecydują te oczy”, dodałem.
468
00:30:54,102 --> 00:30:56,563
Nie odpuszczaj okazji,
469
00:30:56,646 --> 00:30:58,731
ale nie przejmuj się statystyką.
470
00:30:58,815 --> 00:31:01,609
Liczy się wygrana.
471
00:31:01,693 --> 00:31:03,152
I tyle.
472
00:31:04,654 --> 00:31:07,323
To znacznie złagodziło presję,
473
00:31:07,407 --> 00:31:09,450
jaką czułem.
474
00:31:09,534 --> 00:31:12,453
Red zaczął dostrzegać,
jaki mogę mieć wpływ
475
00:31:12,537 --> 00:31:14,539
dzięki zbiórkom i obronie.
476
00:31:18,251 --> 00:31:23,006
Do kontrowania potrzeba kogoś,
kto będzie kontrolował obronę,
477
00:31:23,089 --> 00:31:26,009
robił zbiórki. I to potrafił Russ.
478
00:31:27,218 --> 00:31:31,431
Kluczem do kontry jest zbiórka i podanie.
479
00:31:33,600 --> 00:31:37,103
Gdy rywal wykonywał rzut,
ustawiałem się z boku,
480
00:31:37,186 --> 00:31:40,064
blisko, czekając na piłkę,
481
00:31:40,148 --> 00:31:43,568
żeby jak najszybciej rozpocząć kontrę.
482
00:31:43,651 --> 00:31:46,154
Wiedziałem, że każda zbiórka jest nasza.
483
00:31:47,363 --> 00:31:48,948
Rywale rzucali.
484
00:31:49,032 --> 00:31:53,077
Zanim rzucający wylądował,
my już byliśmy pod ich koszem.
485
00:31:59,334 --> 00:32:03,880
Miał robić zbiórki,
blokować, psuć podania,
486
00:32:03,963 --> 00:32:07,675
a potem zmieniać kierunek piłki.
487
00:32:07,759 --> 00:32:11,679
Reszta drużyny ruszała z piłką
488
00:32:11,763 --> 00:32:13,348
dzikim pędem.
489
00:32:19,312 --> 00:32:20,855
To musi być miłe.
490
00:32:20,939 --> 00:32:23,858
Jesteś dziś najlepszym graczem
491
00:32:23,942 --> 00:32:27,403
i masz kogoś, kto zawsze zdobędzie piłkę.
Jakie to uczucie?
492
00:32:27,487 --> 00:32:30,782
Oczywiście większość fanów koszykówki,
493
00:32:30,865 --> 00:32:33,576
którzy nas oglądają, wie, że nasz atak
494
00:32:33,660 --> 00:32:35,578
opiera się na kontrach.
495
00:32:35,662 --> 00:32:38,081
Brakowało nam wysokiego obrońcy.
496
00:32:38,164 --> 00:32:43,419
Jeśli chodzi o zbiórki, podania i obronę,
497
00:32:43,503 --> 00:32:46,673
Russell nie ma sobie równych.
498
00:32:46,756 --> 00:32:48,257
NIESAMOWITY! WSPANIAŁY!
499
00:32:51,511 --> 00:32:53,137
Wszystko zawdzięczam żonie.
500
00:32:54,138 --> 00:32:58,309
Ja czasem wątpiłem, ale Rose nie.
Zawsze mnie wspierała.
501
00:32:58,393 --> 00:33:01,187
Po treningu, a nawet w przerwach,
502
00:33:01,270 --> 00:33:02,480
dodawała mi otuchy.
503
00:33:02,563 --> 00:33:04,691
Tak samo po meczach u nas.
504
00:33:04,774 --> 00:33:07,652
Nie mogła tego robić na wyjazdach.
505
00:33:08,152 --> 00:33:10,238
Tęskniłem za jej słowami otuchy.
506
00:33:12,907 --> 00:33:17,996
Gdy poślubiłem Rose w 1956 roku,
miałem 22 lata, wróciłem z igrzysk.
507
00:33:18,079 --> 00:33:21,165
Nie wiedziałem, co robię.
508
00:33:21,249 --> 00:33:24,419
Wiedziałem, że Rose mnie akceptuje
i otacza opieką.
509
00:33:25,169 --> 00:33:29,007
Poza tym koszykówka była
dla mnie wielkim przełomem.
510
00:33:31,134 --> 00:33:33,219
RUSSELL LEPSZY Z KAŻDYM MECZEM
511
00:33:33,302 --> 00:33:36,597
Celtics po raz pierwszy
wygrali w Konferencji Wschodniej.
512
00:33:40,518 --> 00:33:43,896
Zawalczą z St. Louis Hawks o mistrzostwo.
513
00:33:43,980 --> 00:33:47,734
CELTICS I HAWKS W PLAY-OFFACH
514
00:33:48,818 --> 00:33:52,280
W Bostonie tłumy
oglądają walkę o mistrzostwo
515
00:33:52,363 --> 00:33:55,366
między St. Louis Hawks a Boston Celtics.
516
00:33:57,201 --> 00:33:58,453
Russell, obrót.
517
00:33:59,620 --> 00:34:01,039
To były mecze.
518
00:34:01,122 --> 00:34:04,083
Im trudniejszy mecz,
tym lepiej grał Russell.
519
00:34:04,167 --> 00:34:09,338
Zablokował mi dwa rzuty,
kolejne dwa przez niego spudłowałem.
520
00:34:11,883 --> 00:34:14,385
Seria w pierwszym roku Russella
521
00:34:14,469 --> 00:34:17,472
rozstrzygnęła się
w końcówce siódmego meczu.
522
00:34:18,097 --> 00:34:20,349
Pod koniec czwartej kwarty mamy remis.
523
00:34:20,433 --> 00:34:24,145
Russell z lewej, dobiega. Przewaga!
524
00:34:24,228 --> 00:34:26,731
Macauley z piłką, przy półkolu.
525
00:34:26,814 --> 00:34:29,901
Do Pettita. Atakuje,
faulowany przez Russella.
526
00:34:29,984 --> 00:34:33,488
Staje na linii. Szansa na remis.
527
00:34:34,906 --> 00:34:38,618
Jest gotowy. Rzuca.
Po obręczy i wpada!
528
00:34:38,701 --> 00:34:42,038
W tym meczu miały miejsce
dwie najlepsze zagrywki.
529
00:34:42,121 --> 00:34:43,456
Pierwsza – Russella.
530
00:34:43,539 --> 00:34:45,833
Remis, czas ucieka,
531
00:34:45,917 --> 00:34:48,461
Celtics atakują. Po lewej Cousy.
532
00:34:48,544 --> 00:34:52,215
Cousy wykonał długie podanie.
Musiał złapać i rzucić
533
00:34:52,298 --> 00:34:55,968
w jednym ruchu. Nie mógł dosięgnąć kosza.
534
00:34:56,052 --> 00:34:59,680
Niedobrze! Zbiórka do Martina.
Martin na środku boiska.
535
00:34:59,764 --> 00:35:01,516
St. Louis mieli piłkę.
536
00:35:01,599 --> 00:35:04,519
Podali do gościa, który jednym dwutaktem
537
00:35:04,602 --> 00:35:06,813
mógł wygrać cały mecz.
538
00:35:07,396 --> 00:35:10,399
Coleman był z przodu.
539
00:35:10,483 --> 00:35:14,320
Jack Coleman biegnie, nie dogonią go.
540
00:35:14,403 --> 00:35:17,198
Opuściłem głowę i biegłem z całych sił.
541
00:35:17,281 --> 00:35:19,534
Bill Russell pędzi.
542
00:35:20,034 --> 00:35:22,203
A Russell tylko mi zamigotał.
543
00:35:22,286 --> 00:35:26,666
Zablokował go Russell!
Co za zagranie w wykonaniu Billa Russella!
544
00:35:28,459 --> 00:35:32,463
Zyskaliby przewagę
na trzy czy cztery sekundy przed końcem.
545
00:35:32,547 --> 00:35:36,259
Po jednej dogrywce mamy 113 do 113.
546
00:35:36,843 --> 00:35:39,762
Następne świetne zagranie
wykonał Alex Hannum.
547
00:35:39,846 --> 00:35:42,223
Została jedna sekunda, była przerwa.
548
00:35:42,306 --> 00:35:43,933
Jim Loscutoff po faulu.
549
00:35:44,016 --> 00:35:47,770
Celtowie prowadzą dwoma punktami,
ale Hawks mogą zdążyć.
550
00:35:47,854 --> 00:35:50,815
Hawks gromadzą się
wokół trenera Alexa Hannuma.
551
00:35:50,898 --> 00:35:54,318
Hannum powiedział,
że rzuci piłkę przez boisko.
552
00:35:54,402 --> 00:35:58,406
Trafi w tablicę,
a Pettit ma złapać i wrzucić piłkę.
553
00:36:01,534 --> 00:36:03,161
Podał idealnie.
554
00:36:04,745 --> 00:36:08,499
Podskoczyłem, złapałem
i rzuciłem jeszcze w powietrzu.
555
00:36:09,709 --> 00:36:12,378
Sukces. Tylko że nie trafiłem.
556
00:36:13,296 --> 00:36:15,464
Kończymy mecz!
557
00:36:16,299 --> 00:36:19,552
Celtics wygrywają
pierwsze mistrzostwa świata.
558
00:36:19,635 --> 00:36:23,264
Pierwszy raz mam przyjemność to ogłosić.
559
00:36:28,895 --> 00:36:30,855
Byliśmy zadowoleni z mistrzostwa.
560
00:36:31,522 --> 00:36:35,067
Red Sox nie wygrali od lat,
Bruins nie wygrali,
561
00:36:35,693 --> 00:36:37,820
Patriots nie istnieli.
562
00:36:43,618 --> 00:36:45,161
Po meczu
563
00:36:46,746 --> 00:36:49,707
Red powiedział: „No to golimy brodę”.
564
00:36:50,541 --> 00:36:52,877
Przypomniałem sobie o tym w szatni,
565
00:36:52,960 --> 00:36:56,714
gdy trener przyniósł maszynkę
i piankę do golenia.
566
00:36:57,548 --> 00:37:00,551
Wtedy naprawdę stałem się częścią zespołu.
567
00:37:01,552 --> 00:37:04,263
CELTICS WYGRYWAJĄ MISTRZOSTWA 125 DO 123
568
00:37:04,347 --> 00:37:08,517
PIERWSZY TYTUŁ NBA DLA CELTICS
569
00:37:13,064 --> 00:37:15,399
Po pierwszym, triumfalnym roku
570
00:37:15,483 --> 00:37:19,987
Bill i Rose uznali, że mogą
bezpiecznie zapuścić korzenie w Bostonie.
571
00:37:20,738 --> 00:37:22,573
Kupili dom w Reading.
572
00:37:22,657 --> 00:37:24,325
READING – MIASTO OD 1644 R.
573
00:37:24,408 --> 00:37:28,162
Reading to przedmieścia
klasy robotniczej, konserwatywne.
574
00:37:28,246 --> 00:37:31,540
Russell mieszkał tam
przez całą karierę w Celtics,
575
00:37:31,624 --> 00:37:34,877
ale nigdy nie czuł się mile widziany.
576
00:37:37,046 --> 00:37:40,633
Mówił, że miejscowi go nękają.
577
00:37:40,716 --> 00:37:44,971
Ludzie za nimi jeździli,
wandale wysypywali mu śmieci na posesji.
578
00:37:45,680 --> 00:37:48,391
Gdy przeprowadziłam się do Reading,
579
00:37:48,474 --> 00:37:50,726
byliśmy tam pierwszą czarną rodziną.
580
00:37:50,810 --> 00:37:53,145
Gdy tylko tata wyjeżdżał,
581
00:37:53,229 --> 00:37:55,982
„szopy” przewracały nam śmietniki.
582
00:37:56,065 --> 00:37:57,275
CÓRKA BILLA RUSSELLA
583
00:37:57,358 --> 00:38:00,444
Rano wszędzie leżały śmieci.
584
00:38:00,528 --> 00:38:03,656
Tata poszedł na komisariat i powiedział,
585
00:38:03,739 --> 00:38:07,618
że gdy wyjeżdża z miasta,
ktoś przewraca śmietniki.
586
00:38:07,702 --> 00:38:11,122
Policja odparła,
że na „szopy” nic nie poradzi.
587
00:38:11,956 --> 00:38:15,835
Udałem się do władz stanowych.
588
00:38:15,918 --> 00:38:17,753
Uzyskałem pozwolenie na broń.
589
00:38:21,799 --> 00:38:24,593
Nagle szopy zostawiły nas w spokoju.
590
00:38:27,388 --> 00:38:29,974
Boston miał być miastem rasowo liberalnym.
591
00:38:30,057 --> 00:38:34,145
W XIX wieku zasłynął jako „Ateny Ameryki”.
592
00:38:34,228 --> 00:38:36,731
Ale Russell zamieszkał na przedmieściach,
593
00:38:36,814 --> 00:38:40,443
wśród klasy robotniczej
gardzącej czarnymi.
594
00:38:41,277 --> 00:38:42,570
Boston był
595
00:38:43,863 --> 00:38:45,072
najmniej
596
00:38:46,240 --> 00:38:49,660
liberalnym miastem w NBA,
gdy tam przyjechałem.
597
00:38:49,744 --> 00:38:51,871
Nie musiał szukać rasizmu.
598
00:38:51,954 --> 00:38:54,373
To były lata 50.
599
00:38:54,457 --> 00:38:57,835
Dwa, cztery, sześć, osiem!
Żadnej integracji, proszę!
600
00:39:01,255 --> 00:39:03,466
ZOSTAWCIE BIAŁE SZKOŁY – KKKK
601
00:39:05,426 --> 00:39:09,597
Russell próbował znaleźć ukojenie
od brutalnych podziałów rasowych,
602
00:39:09,680 --> 00:39:13,809
nie tylko grając,
ale też rytualizując zwyciężanie.
603
00:39:14,727 --> 00:39:18,189
TRZECIA WYGRANA CELTÓW
604
00:39:18,272 --> 00:39:19,815
CELTICS POKONUJĄ NOWY JORK
605
00:39:19,899 --> 00:39:22,151
Celtowie przeszli przez sezon 1957–58…
606
00:39:22,234 --> 00:39:23,903
DZIEWIĄTE ZWYCIĘSTWO CELTÓW
607
00:39:23,986 --> 00:39:27,281
…zamieniając 22 zbiórki Russa na mecz
w punkty.
608
00:39:27,365 --> 00:39:29,408
RUSSELL ZAPEWNIA 14. ZWYCIĘSTWO
609
00:39:29,492 --> 00:39:32,119
Kolejny tytuł NBA wydawał się pewny.
610
00:39:32,203 --> 00:39:35,498
CELTICS FAWORYTAMI W WALCE O TYTUŁ
611
00:39:37,083 --> 00:39:39,960
Czołem, kibice, mówi Johnny Most.
612
00:39:40,044 --> 00:39:44,715
Witamy na mistrzostwach świata 1958.
Przed nami starcie Hawks i Celtics.
613
00:39:46,384 --> 00:39:49,595
W drugiej połowie trzeciego meczu
był remis.
614
00:39:49,678 --> 00:39:52,473
Russell wyskoczył do bloku i poczuł ból.
615
00:39:52,556 --> 00:39:55,601
Zerwał ścięgna i uszkodził kostkę.
616
00:39:59,897 --> 00:40:02,108
Nie życzyliśmy Billowi źle,
617
00:40:02,191 --> 00:40:05,986
ale nie ubolewaliśmy nad jego kontuzją.
618
00:40:06,070 --> 00:40:10,032
Doszło do poważnego skręcenia,
nie mogłem zagrać w kilku meczach.
619
00:40:10,574 --> 00:40:13,369
Russ wrócił do gry
w szóstym meczu, w St. Louis.
620
00:40:13,452 --> 00:40:16,288
Celtics mieli za sobą trzy wygrane.
621
00:40:16,831 --> 00:40:19,250
Kostka wciąż mu doskwierała.
622
00:40:19,750 --> 00:40:20,918
Pettit pod koszem.
623
00:40:21,001 --> 00:40:22,962
Pokonuje Heinsohna, dwa punkty.
624
00:40:23,045 --> 00:40:26,006
Pettit szaleje,
nawet Russell go nie powstrzyma.
625
00:40:27,800 --> 00:40:30,636
Macauley przy piłce. Koniec!
626
00:40:31,512 --> 00:40:33,889
St. Louis Hawks zdobywają mistrzostwo
627
00:40:33,973 --> 00:40:36,016
dzięki 50 punktom Boba Pettita.
628
00:40:37,309 --> 00:40:38,936
Przegraliśmy sześć meczów.
629
00:40:39,019 --> 00:40:43,274
Wiedzieliśmy, że to różnica
jak między byciem biednym a spłukanym.
630
00:40:43,357 --> 00:40:47,736
Bycie biednym to stan umysłu,
bycie spłukanym to sytuacja przejściowa.
631
00:40:48,696 --> 00:40:51,490
Wiedzieliśmy, że to minie.
632
00:40:52,241 --> 00:40:57,329
W kolejnym roku trzeba wygrać
jak najwięcej meczów.
633
00:40:57,413 --> 00:41:00,082
Wszyscy walczyliśmy, zwłaszcza Arnold.
634
00:41:00,166 --> 00:41:02,501
Kroki, Mandy, bądź czujny!
635
00:41:02,585 --> 00:41:04,879
TRENER BOSTON CELTICS, 1950–1966
636
00:41:06,088 --> 00:41:07,506
Red się wczuwał.
637
00:41:08,382 --> 00:41:12,595
Nie chciał, żebyśmy uścisnęli dłoń
rywalom przed meczem.
638
00:41:12,678 --> 00:41:14,096
Nienawidziliśmy ich.
639
00:41:14,930 --> 00:41:17,766
Może i czasem przesadzał,
640
00:41:17,850 --> 00:41:20,269
ale nasza relacja z rywalem
641
00:41:20,352 --> 00:41:22,146
miała polegać na wygrywaniu.
642
00:41:22,897 --> 00:41:26,442
W kolejnym roku, w sezonie 1958–1959,
643
00:41:26,525 --> 00:41:29,528
Celtics uzyskali najlepszy wynik w lidze.
644
00:41:29,612 --> 00:41:32,656
Mogliśmy grać każdym stylem.
645
00:41:32,740 --> 00:41:34,283
Byliśmy szybcy,
646
00:41:35,117 --> 00:41:38,037
mieliśmy świetne akcje w polu,
647
00:41:38,787 --> 00:41:40,247
dorównywaliśmy rywalom.
648
00:41:43,876 --> 00:41:48,464
Red liczył, że zbuduje drużynę
na młodych zawodnikach.
649
00:41:52,801 --> 00:41:55,846
Po drafcie w 1957 roku Red powiedział mi:
650
00:41:56,347 --> 00:42:00,059
„Wziąłem Sama Jonesa
z North Carolina Central University.
651
00:42:00,142 --> 00:42:03,145
Co ty na to, Russ? Przyda się?”
652
00:42:04,146 --> 00:42:08,442
A ja na to: „Kim jest Sam Jones?”
„To szwarc”, odparł.
653
00:42:08,526 --> 00:42:10,736
Tak Żydzi nazywali czarnych.
654
00:42:10,819 --> 00:42:15,282
„Myślałem, że go znasz”.
„Red, nie znam wszystkich czarnych”.
655
00:42:16,492 --> 00:42:17,576
Tak czy siak
656
00:42:17,660 --> 00:42:21,997
nie było wątpliwości,
że Sam Jones zajdzie wysoko.
657
00:42:23,290 --> 00:42:26,502
Zabawne jest to,
że Sam zawsze wydawał mi się stary.
658
00:42:27,086 --> 00:42:31,048
Sam Jones nie cieszy się uznaniem,
na jakie zasługuje.
659
00:42:31,131 --> 00:42:34,218
Ci, którzy rozumieją grę,
rozumieją rolę Sama.
660
00:42:34,301 --> 00:42:38,639
Nie wiadomo, dokąd idzie,
ale wiadomo, że trafi od tablicy.
661
00:42:40,015 --> 00:42:42,851
Nikt nie chciał z nim rywalizować.
662
00:42:42,935 --> 00:42:46,814
Nigdy się nie wahał i nigdy nie pudłował.
663
00:42:51,694 --> 00:42:56,282
Red chciał też sprowadzić
współlokatora Billa, K.C. Jonesa.
664
00:42:57,741 --> 00:43:01,161
Dziennikarze zawsze pytali o K.C.
665
00:43:01,245 --> 00:43:05,124
Pytali, po co gra, skoro nic nie robi.
666
00:43:05,207 --> 00:43:08,627
Red zapalał cygaro,
wypuszczał dym i mówił:
667
00:43:08,711 --> 00:43:11,880
„K.C. Jones? Wiem jedno.
668
00:43:11,964 --> 00:43:15,092
Jak wychodzi, drużyna gra lepiej”.
669
00:43:16,260 --> 00:43:19,388
K.C. Jones przechwytuje. Celtics.
670
00:43:20,139 --> 00:43:23,601
K.C. był najlepszym obrońcą,
jakiego widziałem.
671
00:43:27,438 --> 00:43:30,941
Red pozwalał graczom
wykorzystywać ich dziwactwa,
672
00:43:31,025 --> 00:43:33,152
pozwalał im być sobą.
673
00:43:33,235 --> 00:43:36,322
Zbudował coś więcej niż zwycięską drużynę.
674
00:43:36,405 --> 00:43:38,407
To byli bracia.
675
00:43:38,490 --> 00:43:41,035
Byliśmy rodziną. Mieliśmy szczęście,
676
00:43:41,118 --> 00:43:43,287
bo trzymaliśmy się razem.
677
00:43:43,370 --> 00:43:46,123
Wspieraliśmy się nawzajem.
678
00:43:46,206 --> 00:43:49,752
Robiliśmy wszystko,
by pozostali odnieśli sukces.
679
00:43:51,045 --> 00:43:52,379
Kochał swoją drużynę.
680
00:43:52,463 --> 00:43:55,257
Pod wieloma względami
była jego drugą rodziną.
681
00:43:56,008 --> 00:43:58,427
Okazywaliśmy sobie uczucia.
682
00:43:58,510 --> 00:44:01,430
Najlepszym sposobem na to jest humor.
683
00:44:02,640 --> 00:44:04,975
Ludzie, którzy znają Billa Russella,
684
00:44:05,059 --> 00:44:09,521
od razu słyszą jego rechot.
685
00:44:13,901 --> 00:44:16,153
Jest bardzo arogancki.
686
00:44:16,236 --> 00:44:17,988
To Bill Russell.
687
00:44:18,572 --> 00:44:23,285
Ale to też przezabawny wariat,
który lubi się bawić.
688
00:44:23,911 --> 00:44:27,956
Zawsze było słychać jego słynny śmiech.
689
00:44:28,040 --> 00:44:31,710
Jego śmiech był zaraźliwy. Niepowtarzalny.
690
00:44:31,794 --> 00:44:32,753
Szczery.
691
00:44:36,840 --> 00:44:37,841
Coś takiego.
692
00:44:37,925 --> 00:44:39,635
SŁYNNY KOSZYKARZ
693
00:44:42,388 --> 00:44:44,765
Gdy usłyszałem ten śmiech, spytałem,
694
00:44:44,848 --> 00:44:47,226
czy śmieje się ze mnie.
695
00:44:47,309 --> 00:44:48,394
„Co on wyprawia?”
696
00:44:52,064 --> 00:44:54,775
Jego śmiech oznaczał, że dobrze się bawi.
697
00:44:58,946 --> 00:45:03,325
Red mawiał, że przez mój śmiech
i wymioty porzuci koszykówkę.
698
00:45:05,119 --> 00:45:08,664
Czasem przychodziłem na mecz
i po prostu wymiotowałem.
699
00:45:08,747 --> 00:45:11,291
Musiałem się stresować.
700
00:45:11,375 --> 00:45:13,669
Niektórzy mają tyle energii…
701
00:45:13,752 --> 00:45:16,255
SŁYNNY KOSZYKARZ
702
00:45:16,338 --> 00:45:19,091
…że muszą tę energię jakoś uwolnić,
703
00:45:19,174 --> 00:45:22,386
by się odprężyć i dać z siebie wszystko.
704
00:45:23,053 --> 00:45:26,765
Potem już się czułem dobrze.
Wyglądało to gorzej, niż brzmiało.
705
00:45:30,018 --> 00:45:32,771
Pamiętam pewną rozgrzewkę.
706
00:45:32,855 --> 00:45:34,314
Powiedziałem:
707
00:45:34,398 --> 00:45:38,402
„Russell zapomniał zwymiotować”.
Zawołałem zawodników.
708
00:45:38,485 --> 00:45:41,196
„Wszyscy do szatni”.
709
00:45:41,280 --> 00:45:44,074
A potem dodałem:
„Russell, idź zwymiotować”.
710
00:45:44,783 --> 00:45:47,411
Zwymiotował i wygraliśmy.
711
00:45:47,494 --> 00:45:52,040
Usłyszeliśmy to i nam ulżyło.
„Dzięki Bogu, że zwymiotował!”
712
00:45:52,124 --> 00:45:55,878
Wiedzieliśmy, że jest gotowy.
Że przed nim wielki mecz.
713
00:45:58,922 --> 00:46:01,175
Pod koniec sezonu 1958–1959
714
00:46:01,258 --> 00:46:03,677
Celtics znów mieli szansę na mistrzostwo.
715
00:46:03,761 --> 00:46:05,387
CELTICS POKONUJĄ SYRACUSE
716
00:46:05,471 --> 00:46:09,558
Pierwsze starcie Celtics i Lakers
miało miejsce w 1959 roku.
717
00:46:09,641 --> 00:46:12,644
Lakersi byli w Minneapolis,
o tym się nie pamięta.
718
00:46:12,728 --> 00:46:16,356
To był początek rządów panowania Celtics.
719
00:46:16,440 --> 00:46:20,360
Boston wygrał trzy razy z rzędu,
ostatnia szansa Lakersów.
720
00:46:21,361 --> 00:46:25,073
W czwartej grze Russell pilnował kosza,
721
00:46:25,157 --> 00:46:27,117
zgarniając 30 zbiórek.
722
00:46:27,826 --> 00:46:31,872
Bob Cousy rusza,
Boston coraz bardziej naciska.
723
00:46:31,955 --> 00:46:34,500
Celtics wygrywają 118 do 113.
724
00:46:34,583 --> 00:46:38,253
Drużyna Auerbacha
jako pierwsza przechodzi do play-offów.
725
00:46:38,337 --> 00:46:41,423
Dominacja Celtów w finale w 1959 roku
726
00:46:41,507 --> 00:46:43,759
dowiodła siły drużyny,
727
00:46:43,842 --> 00:46:46,428
zapewniając Billowi tytuł mistrza.
728
00:46:46,512 --> 00:46:51,308
CZWARTA WYGRANA CELTICS Z RZĘDU
DAJE IM DRUGI TYTUŁ W CIĄGU TRZECH LAT
729
00:46:51,892 --> 00:46:54,728
Wtedy uwielbiałem swoją karierę.
730
00:46:54,812 --> 00:46:58,774
Cieszyłem się każdą jej chwilą.
731
00:47:07,032 --> 00:47:10,452
To był dla mnie wspaniały okres.
732
00:48:03,088 --> 00:48:07,217
W tamtym roku
nagroda MVP nie trafiła do Russella,
733
00:48:07,301 --> 00:48:09,303
ale do Boba Pettita z Hawks.
734
00:48:10,178 --> 00:48:15,142
Ale w Bostonie było jasne,
że to Russell jest najcenniejszym Celtem.
735
00:48:15,976 --> 00:48:19,271
Wiedziałem,
że jest dobry w zbiórkach i podaniach.
736
00:48:19,354 --> 00:48:21,398
Ale nie widziałem w nim lidera.
737
00:48:22,274 --> 00:48:25,652
Mało kto wiedział,
ale on walczył o wygrane
738
00:48:26,236 --> 00:48:29,156
i o strukturę zespołu.
739
00:48:29,823 --> 00:48:32,200
Miał mentalność zwycięzcy.
740
00:48:32,284 --> 00:48:36,622
Uważał, że należy mu się szacunek
w oparciu o to,
741
00:48:36,705 --> 00:48:40,250
co mógł osiągnąć zespół.
742
00:48:40,334 --> 00:48:43,128
Cousy był liderem,
ale wiadomo, kto był po nim.
743
00:48:44,046 --> 00:48:47,049
Bob był gwiazdą drużyny.
744
00:48:47,132 --> 00:48:52,304
Mógł powiedzieć: „Jestem gwiazdą”.
Ale powiedział: „Zróbmy to”.
745
00:48:52,387 --> 00:48:53,430
- Razem?
- Tak.
746
00:48:54,097 --> 00:48:56,808
Byłem gwiazdą, gdy tu się zjawił.
747
00:48:56,892 --> 00:48:58,894
Potem on stał się gwiazdą,
748
00:48:58,977 --> 00:49:03,148
ale media nie chciały o nim mówić.
749
00:49:04,524 --> 00:49:08,028
Przed meczami wyjazdowymi
Bob Cousy skręcił kostkę.
750
00:49:09,404 --> 00:49:12,574
Jedziemy w trasę.
Gramy pięć meczów z rzędu.
751
00:49:13,867 --> 00:49:16,203
Russell chciał pokazać, że sobie radzi.
752
00:49:16,286 --> 00:49:19,581
Zablokował z 9000 rzutów.
To było niewiarygodne.
753
00:49:19,665 --> 00:49:21,875
LaRusso skacze, Russell blokuje!
754
00:49:22,501 --> 00:49:23,794
Wygraliśmy komplet.
755
00:49:25,212 --> 00:49:29,591
Wracamy do Bostonu.
A gazety: „Czy Cousy dziś zagra?”
756
00:49:30,717 --> 00:49:33,220
CELTICS WYGRYWAJĄ BEZ COUSY’EGO
757
00:49:33,303 --> 00:49:35,889
CELTOWIE NIEPOKONANI, CHOĆ BEZ COUSY’EGO
758
00:49:35,973 --> 00:49:38,809
KIBICE POKAŻĄ, ŻE COUSY RZĄDZI
759
00:49:38,892 --> 00:49:40,560
Dorastałem w Bostonie.
760
00:49:40,644 --> 00:49:43,105
Tylko drużyna Russella i Cousy’ego
761
00:49:43,188 --> 00:49:48,151
wygrywała coś w sporcie zawodowym
w mojej okolicy.
762
00:49:51,196 --> 00:49:55,158
RUSSELL ŚWIETNY
HEINSOHN LEPSZY – COUSY NAJLEPSZY
763
00:49:57,828 --> 00:50:01,832
Celtics mieli coraz więcej fanów,
ale Bill nie.
764
00:50:04,459 --> 00:50:07,754
Bill Russell nie miał uznania,
na jakie zasłużył.
765
00:50:07,838 --> 00:50:11,133
Tylko dlatego, że był czarny.
766
00:50:11,216 --> 00:50:12,926
Po prostu.
767
00:50:13,010 --> 00:50:16,346
Dziennikarze nie mieli za grosz szacunku.
768
00:50:16,430 --> 00:50:18,849
Prasa była zdominowana przez białych
769
00:50:18,932 --> 00:50:20,767
i ich uprzedzenia.
770
00:50:20,851 --> 00:50:25,063
Zwłaszcza przy pierwszej
i drugiej fali czarnych.
771
00:50:25,564 --> 00:50:27,441
Coś okropnego.
772
00:50:28,358 --> 00:50:35,073
Rasiści z mediów często używali
niemiłych słów, gdy nikt nie słyszał.
773
00:50:35,157 --> 00:50:39,536
Ale to miało wpływ
na ich publikowane treści. Zły.
774
00:50:40,078 --> 00:50:43,331
„Czarni sportowcy to ignoranci.
Umieją tylko grać.
775
00:50:43,415 --> 00:50:46,918
Żadni z nich myśliciele.
Tylko biegają i skaczą”.
776
00:50:48,336 --> 00:50:50,756
Mówili, że balkon
777
00:50:50,839 --> 00:50:54,051
w Boston Garden to „raj dla czarnych”.
778
00:50:54,134 --> 00:50:56,303
I to dziennikarze.
779
00:50:56,386 --> 00:50:59,014
W lidze nadal nie ma wielu czarnych.
780
00:50:59,097 --> 00:51:02,893
To była gra białych zawodników,
dziennikarzy i kibiców.
781
00:51:02,976 --> 00:51:05,312
To miasto nie było gotowe na Billa.
782
00:51:06,021 --> 00:51:09,608
Gdy w ulewie zepsuł mu się wóz,
ludzie go mijali.
783
00:51:09,691 --> 00:51:13,612
Wiedzieli, kim jest.
To Bill Russell, na litość boską.
784
00:51:13,695 --> 00:51:17,908
Ludzie przejeżdżali obok
i nikt mu nie pomógł.
785
00:51:17,991 --> 00:51:20,077
A gdyby to Larry Bird miał awarię?
786
00:51:20,160 --> 00:51:23,914
Ustawiłaby się kolejka.
787
00:51:25,832 --> 00:51:29,211
Jeśli Russell w Bostonie szedł pod wiatr,
788
00:51:29,294 --> 00:51:31,880
na boisku stawiał czoła burzy.
789
00:51:33,381 --> 00:51:36,843
W zeszłym sezonie Celtowie
zdobyli drugie mistrzostwo.
790
00:51:36,927 --> 00:51:38,720
Czekają na nich kłopoty.
791
00:51:40,388 --> 00:51:42,808
Kłopoty w postaci Wilta Chamberlaina,
792
00:51:42,891 --> 00:51:46,812
przy którym nawet Russell jest niski.
Wilt ma 218 cm.
793
00:51:50,273 --> 00:51:51,650
Miałem szczęście.
794
00:51:51,733 --> 00:51:54,277
Zacząłem grać z zawodowcami
795
00:51:54,361 --> 00:51:58,281
jeszcze w gimnazjum i liceum.
796
00:51:58,782 --> 00:52:01,159
Próbowałem ich zatłuc na śmierć.
797
00:52:02,160 --> 00:52:05,664
Wiedziałem, że poradzę sobie w lidze,
798
00:52:05,747 --> 00:52:07,082
nawet w młodym wieku.
799
00:52:07,582 --> 00:52:10,836
Wilt Chamberlain,
jeden z największych sportowców
800
00:52:10,919 --> 00:52:12,754
w historii.
801
00:52:13,839 --> 00:52:16,800
Był supersportowcem
802
00:52:16,883 --> 00:52:20,428
w 122-kilogramowym ciele
o wzroście 218 centymetrów.
803
00:52:21,346 --> 00:52:25,225
Wilt Chamberlain był Shaqiem
przed Shaqiem.
804
00:52:25,308 --> 00:52:28,436
Gdyby Shaq był jeszcze lekkoatletą.
805
00:52:28,520 --> 00:52:31,314
Jak ktoś ma powyżej 210 cm i 110 kilo,
806
00:52:31,398 --> 00:52:34,067
oczekuje się
od niego dominacji pod koszem.
807
00:52:34,151 --> 00:52:35,694
Bez Wilta
808
00:52:35,777 --> 00:52:39,156
nie byłoby Magica, Birda, MJ-a.
809
00:52:40,991 --> 00:52:44,911
Will nie dostał
pierwszej oferty pracy od NBA.
810
00:52:46,329 --> 00:52:47,622
Dzięki nowej atrakcji
811
00:52:47,706 --> 00:52:51,501
Harlem Globetrotters przyciągnęli
20% więcej kibiców w 1958 roku.
812
00:52:51,585 --> 00:52:54,880
Słynna kolorowa grupa
założona przez Abe’a Sapersteina
813
00:52:54,963 --> 00:52:57,424
ma rzeszę fanów na całym świecie.
814
00:52:58,717 --> 00:53:01,845
Dla dzieciaków, zwłaszcza czarnych,
815
00:53:01,928 --> 00:53:04,431
Harlem Globetrotters to raj.
816
00:53:05,223 --> 00:53:09,144
Wilt zaakceptował swoją rolę
w występach Globetrotters.
817
00:53:09,936 --> 00:53:13,148
Przysłali mi kopię czeku na 100 000 $.
818
00:53:13,231 --> 00:53:17,402
Zaproponowali mi sto tysięcy
za pół roku gry.
819
00:53:17,485 --> 00:53:20,572
Dla takich jak ty to grosze, ale ja?
820
00:53:20,655 --> 00:53:24,159
Za tę kasę skoczyłbym
z Empire State Building.
821
00:53:26,912 --> 00:53:29,372
Dla mojego dziadka i jego pokolenia
822
00:53:29,456 --> 00:53:32,542
Harlem Globetrotters byli powodem do dumy.
823
00:53:32,626 --> 00:53:36,838
Jeździli po kraju,
zawsze pokonywali Washington Generals.
824
00:53:37,589 --> 00:53:41,176
Ale czarni intelektualiści uważali,
825
00:53:41,259 --> 00:53:43,178
że to drużyna klaunów.
826
00:53:43,261 --> 00:53:46,681
Że są jak Mantan Moreland,
827
00:53:46,765 --> 00:53:49,809
są karykaturą czarnych.
828
00:53:50,560 --> 00:53:53,563
Część czarnych kibiców uważała,
829
00:53:53,647 --> 00:53:55,690
że wręcz umniejszają czarnym.
830
00:53:56,483 --> 00:54:00,111
W 1956 roku Bill Russell
otrzymał lukratywną ofertę
831
00:54:00,195 --> 00:54:02,906
od Globetrotters, jeszcze na studiach.
832
00:54:02,989 --> 00:54:06,618
Powiedzieli mu:
„Chcesz zarobić, chodź do nas”.
833
00:54:06,701 --> 00:54:09,537
On odparł: „O nie”.
834
00:54:10,121 --> 00:54:14,334
Mój ojciec powiedział:
„Mój syn nie zagra dla Globetrotters.
835
00:54:14,417 --> 00:54:17,379
To najlepszy koszykarz na świecie.
836
00:54:17,462 --> 00:54:18,922
Nie jest klaunem”.
837
00:54:19,005 --> 00:54:23,885
„Po co, skoro jestem olimpijczykiem?
Jestem zwycięzcą.
838
00:54:23,969 --> 00:54:26,972
Nie muszę niczego sobie udowadniać”.
839
00:54:28,723 --> 00:54:31,476
Wilt też nie musiał.
840
00:54:31,559 --> 00:54:34,062
Po roku w Globetrotters
841
00:54:34,145 --> 00:54:38,566
trafił do NBA,
do drużyny Philadelphia Warriors.
842
00:54:39,276 --> 00:54:42,988
Kibice chcą zobaczyć, jak sobie poradzisz,
843
00:54:43,071 --> 00:54:46,241
zwłaszcza z kimś takim jak Bill Russell.
844
00:54:46,324 --> 00:54:48,285
Jesteś na to gotów?
845
00:54:48,368 --> 00:54:50,704
Wydaje mi się, że poradzę sobie
846
00:54:50,787 --> 00:54:53,039
z każdym zawodnikiem w lidze.
847
00:54:56,626 --> 00:54:59,504
Warriors kończyli sezon porażek.
848
00:54:59,587 --> 00:55:01,798
Wilt dał im przewagę.
849
00:55:04,384 --> 00:55:09,723
Gdy Wilt po raz pierwszy pojawił się
w lidze, miał fantastyczne wyniki.
850
00:55:11,016 --> 00:55:14,978
Zdobywał średnio 37 punktów
i 27 zbiórek na mecz.
851
00:55:15,478 --> 00:55:18,356
Filadelfia nagle zaczęła się liczyć.
852
00:55:18,440 --> 00:55:20,483
Wilt the Stilt w akcji.
853
00:55:24,571 --> 00:55:26,323
Trafiał, kiedy chciał.
854
00:55:26,406 --> 00:55:29,576
Był silniejszy i skakał wyżej
niż ktokolwiek w lidze.
855
00:55:29,659 --> 00:55:32,954
Gdy rzucał do kosza,
nikt nie mógł go zablokować.
856
00:55:33,038 --> 00:55:34,205
To było niemożliwe.
857
00:55:36,791 --> 00:55:40,128
Pierwszy raz spotkaliśmy się w Bostonie.
858
00:55:40,211 --> 00:55:41,796
RUSSELL KONTRA WILT
859
00:55:41,880 --> 00:55:44,841
Stadion wyprzedał się
kilka miesięcy przed meczem,
860
00:55:44,924 --> 00:55:47,510
trybuny były pełne przed rozgrzewką.
861
00:55:52,974 --> 00:55:55,226
1. STARCIE BILLA I WILTA
7.11.1959
862
00:55:55,727 --> 00:55:59,522
Gdy Filadelfia wyszła na boisko,
na trybunach zawrzało.
863
00:56:00,648 --> 00:56:04,486
Ogłuszający ryk.
Spojrzałem na jego ręce i wiedziałem.
864
00:56:04,569 --> 00:56:07,489
„Facet trzyma piłkę jak jabłko”.
865
00:56:08,615 --> 00:56:12,535
Wiedzieliśmy, że będziemy mieć problem.
Russell także.
866
00:56:15,413 --> 00:56:17,874
Wilt był z 13 cm wyższy.
867
00:56:19,125 --> 00:56:23,213
Zastanawiałem się,
czy spojrzeć mu w oczy, czy w górę.
868
00:56:25,590 --> 00:56:28,385
Spojrzałem przed siebie.
869
00:56:29,803 --> 00:56:31,471
Patrzyłem na jego pierś.
870
00:56:32,514 --> 00:56:34,015
Nie ma szans.
871
00:56:39,396 --> 00:56:42,232
Dwaj najlepsi zawodnicy tej samej epoki
872
00:56:42,315 --> 00:56:45,902
mierzą się ze sobą po raz pierwszy.
873
00:57:08,133 --> 00:57:09,759
Chamberlain zdobył punkty.
874
00:57:09,843 --> 00:57:14,931
Traktował Russella jak każdego
innego środkowego, ale Russel dał radę.
875
00:57:16,641 --> 00:57:19,811
W naszych czasach
takich kryje się podwójnie.
876
00:57:19,894 --> 00:57:24,399
A Russell pilnował go jeden na jednego.
877
00:57:24,482 --> 00:57:26,943
Musiał wykorzystywać kąty, fizykę.
878
00:57:28,695 --> 00:57:32,031
Russell wiedział, że nie będzie w stanie
879
00:57:32,115 --> 00:57:35,785
powstrzymać Chamberlaina,
jeśli nie zrobi czegoś niezwykłego.
880
00:57:36,995 --> 00:57:39,038
Bill się ustawiał,
881
00:57:39,122 --> 00:57:41,541
próbował blokować piłkę.
882
00:57:41,624 --> 00:57:46,921
Widać, jak Wilt wszystko sobie obliczał,
883
00:57:47,005 --> 00:57:49,299
kontrował działania Billa.
884
00:57:50,216 --> 00:57:52,469
Wiedziałem, że go nie powstrzymam.
885
00:57:54,012 --> 00:57:58,349
Ale mogę mu utrudnić grę.
Tylko to mi przyszło do głowy.
886
00:58:00,018 --> 00:58:04,105
Miałem ponad 20 punktów
i ponad 20 zbiórek.
887
00:58:05,190 --> 00:58:09,694
Jemu poszło świetnie,
ponad 20 zbiórek i 30 punktów.
888
00:58:11,070 --> 00:58:13,573
Obaj sporo zablokowaliśmy.
889
00:58:15,909 --> 00:58:18,745
W tym meczu Chamberlain zrobił wszystko.
890
00:58:18,828 --> 00:58:20,038
MÓWI RED AUERBACH
891
00:58:20,121 --> 00:58:22,248
Poza jednym. Nie wygrał.
892
00:58:28,338 --> 00:58:29,547
WILT NIE USTĄPIŁ
893
00:58:31,716 --> 00:58:36,221
RUSSELL TRZYMAŁ WILTA W SZACHU
W PIERWSZYM STARCIU GIGANTÓW
894
00:58:50,443 --> 00:58:53,696
Na początku lat 60.
liga NBA chciała przyciągnąć kibiców
895
00:58:53,780 --> 00:58:56,241
przedsezonowymi meczami pokazowymi.
896
00:58:56,741 --> 00:58:59,452
W 1961 roku Celtics i Hawks zgodzili się
897
00:58:59,536 --> 00:59:01,871
na mecz w Lexington w Kentucky.
898
00:59:01,996 --> 00:59:03,081
PAŹDZIERNIK 1961
899
00:59:03,164 --> 00:59:05,041
Mecz się wyprzedał.
900
00:59:05,124 --> 00:59:08,419
Na stadionie
pierwszy raz było 10 000 ludzi.
901
00:59:09,045 --> 00:59:12,840
W dniu meczu Celtics zameldowali się
w hotelu Phoenix.
902
00:59:13,341 --> 00:59:17,679
W Lexington, jak w większość miast
na Południu, panowała segregacja.
903
00:59:18,263 --> 00:59:20,473
Zeszliśmy do restauracji.
904
00:59:20,557 --> 00:59:23,476
Usłyszeliśmy,
905
00:59:23,560 --> 00:59:25,812
że nie obsługują czarnych.
906
00:59:25,895 --> 00:59:28,648
Mogliśmy tam spać, ale już nie jeść.
907
00:59:28,731 --> 00:59:30,149
Postanowiłem,
908
00:59:30,233 --> 00:59:33,736
że nie zagram. Chłopaki dołączyli.
909
00:59:33,820 --> 00:59:36,072
Powiedziałem Redowi, że wyjeżdżamy.
910
00:59:36,155 --> 00:59:39,242
Odparł: „Chwila. Zajmę się tym”.
911
00:59:40,410 --> 00:59:41,828
Arnold zadzwonił
912
00:59:41,911 --> 00:59:45,623
do kierownika kawiarni.
Powiedział: „To wasi goście!
913
00:59:45,707 --> 00:59:48,126
Macie obowiązek ich obsłużyć”.
914
00:59:48,209 --> 00:59:53,381
Wróciliśmy do restauracji.
Usłyszeliśmy, że dostali pozwolenie.
915
00:59:54,507 --> 00:59:59,095
A Russ na to:
„Taki żart. Nie nocujemy w tym hotelu”.
916
00:59:59,178 --> 01:00:01,764
Odparli, że w takim razie nas nie obsłużą.
917
01:00:01,848 --> 01:00:04,475
„Tu nie obsługujemy czarnych”.
918
01:00:04,559 --> 01:00:09,397
Spakowaliśmy się i wyszliśmy.
919
01:00:10,857 --> 01:00:15,820
Powiedziałem Redowi,
że drużyna powinna rozegrać mecz.
920
01:00:15,903 --> 01:00:19,407
Tylko czarni nie zagrają w tych warunkach.
921
01:00:19,490 --> 01:00:21,701
Zadzwoniłem do drużyny przeciwnej.
922
01:00:21,784 --> 01:00:24,412
Powiedziałem,
że czarni Celtowie nie zagrają.
923
01:00:25,538 --> 01:00:30,001
Czarni z drużyny przeciwnej
również postanowili nie grać.
924
01:00:30,084 --> 01:00:31,502
CZARNI NIE WYSTĄPIĄ
925
01:00:31,586 --> 01:00:34,464
Tego wieczoru grali sami biali zawodnicy.
926
01:00:34,547 --> 01:00:36,674
PIĘCIU CELTÓW NIE ZAGRA W KENTUCKY
927
01:00:36,758 --> 01:00:39,093
Media ubiegały się o ukaranie.
928
01:00:39,177 --> 01:00:41,387
CZARNI ODMÓWILI POSIŁKU ORAZ GRY
929
01:00:41,471 --> 01:00:44,599
Mówiono, że zawiedli kolegów,
ukradli pieniądze,
930
01:00:44,682 --> 01:00:47,226
bo wzięli zapłatę, a nie zagrali.
931
01:00:47,310 --> 01:00:49,020
Bill wyraził się jasno.
932
01:00:49,103 --> 01:00:52,273
„Jeśli to się powtórzy, zrobimy to samo”.
933
01:00:52,357 --> 01:00:56,694
Wciąż jest częścią
pierwszej fali czarnych zawodników.
934
01:00:56,778 --> 01:01:01,574
Zdaje sobie sprawę z ciężaru,
jaki nosi na barkach.
935
01:01:01,658 --> 01:01:05,328
Reprezentuje całą czarną społeczność.
936
01:01:05,411 --> 01:01:06,913
CELTICS KONTRA SEGREGACJA
937
01:01:06,996 --> 01:01:09,874
Sportowcy dumnie niosą tę pochodnię.
938
01:01:09,957 --> 01:01:11,793
Mamy teraz własne platformy.
939
01:01:11,876 --> 01:01:13,878
Opisalibyśmy to na Twitterze.
940
01:01:13,961 --> 01:01:16,881
„Odmawiacie nam obsługi?”
941
01:01:16,964 --> 01:01:19,884
Od razu by to trafiło na Twittera.
942
01:01:19,967 --> 01:01:24,430
Jestem rozpieszczony.
Nigdy nie usłyszałem w hotelu:
943
01:01:24,514 --> 01:01:27,433
„Nie możesz tu spać. Won na zaplecze”.
944
01:01:27,517 --> 01:01:31,020
Nie wiem,
jak wygląda fontanna tylko dla białych.
945
01:01:31,104 --> 01:01:33,648
Większość obecnych zawodników
946
01:01:33,731 --> 01:01:37,402
nie przeżyła jednej dziesiątej tego,
co przeżył on.
947
01:01:40,363 --> 01:01:46,786
Ironia polega na tym, że czarni
doświadczali rasizmu poza boiskiem,
948
01:01:46,869 --> 01:01:50,498
a w koszykówce stawali się
coraz ważniejsi.
949
01:01:51,666 --> 01:01:52,917
Na początku lat 60.
950
01:01:53,000 --> 01:01:56,129
NBA weszło do amerykańskiego mainstreamu.
951
01:01:56,212 --> 01:01:59,090
To era wielkiego rozwoju komercyjnego.
952
01:01:59,632 --> 01:02:01,926
Jednym z kluczowych czynników jest
953
01:02:02,009 --> 01:02:04,637
pojawienie się
afroamerykańskich supergwiazd.
954
01:02:04,721 --> 01:02:07,932
Oscar Robertson, Elgin Baylor.
955
01:02:08,015 --> 01:02:11,102
Byli świetnymi koszykarzami.
956
01:02:11,894 --> 01:02:15,398
Liczni wspaniali
czarni sportowcy sprawili,
957
01:02:15,481 --> 01:02:17,358
że liga rozkwitała.
958
01:02:18,651 --> 01:02:21,821
Wznieśli koszykówkę na wyższy poziom.
959
01:02:22,363 --> 01:02:26,826
Nazywam to czarną estetyką.
„Jak wyrazić siebie w grze?”
960
01:02:32,290 --> 01:02:37,503
Pojawiła się powszechna fascynacja
rywalizacją dwóch czarnych środkowych.
961
01:02:37,587 --> 01:02:40,715
Wszyscy się tym interesowali.
Gazety, kibice.
962
01:02:40,798 --> 01:02:42,258
To była świetna walka.
963
01:02:42,341 --> 01:02:44,385
„BLOKOWANIE WILTA JEST JAK WOJNA”
964
01:02:44,469 --> 01:02:45,970
„BILL TO GLADIATOR”
965
01:02:46,053 --> 01:02:49,849
NBA wykorzystało Russella i Wilta
do promocji koszykówki.
966
01:02:51,934 --> 01:02:54,312
Sprowadzili ludzi na mecze.
967
01:02:54,395 --> 01:02:58,608
Teraz mówią na to hype.
Rozgłos pomagał ściągnąć tłumy.
968
01:02:59,150 --> 01:03:01,736
Obie drużyny wyprzedawały mecze.
969
01:03:02,612 --> 01:03:06,240
To było dobre dla prasy,
przyciągało ludzi.
970
01:03:06,324 --> 01:03:09,869
Nie obchodziło nas, co piszą,
byle wygrywać.
971
01:03:10,703 --> 01:03:12,872
Z Wiltem nie było łatwo.
972
01:03:15,374 --> 01:03:20,671
Grał tylko parę lat,
ale nikt tak nie zdominował boiska.
973
01:03:22,465 --> 01:03:24,675
Mecze były jego.
974
01:03:25,802 --> 01:03:31,098
W tym sezonie zdobywał średnio 50 punktów.
To średnia, 50 na każdy mecz.
975
01:03:31,766 --> 01:03:34,018
Wyobrażacie sobie średnią 50 punktów?
976
01:03:34,101 --> 01:03:39,232
Ja zdobyłem tyle raz przez 13 lat,
i to dzięki czterem dogrywkom.
977
01:03:40,316 --> 01:03:45,696
W meczu z New York Knicks w marcu 1962
Wilt prześcignął samego siebie.
978
01:03:46,405 --> 01:03:49,575
Ustanowił rekord,
który raczej nie zostanie pobity.
979
01:03:50,159 --> 01:03:52,119
Zdobył 100 punktów.
980
01:03:53,412 --> 01:03:56,916
Po tym meczu co wieczór
czekano na 100 punktów.
981
01:03:58,042 --> 01:04:02,171
Jeśli chodzi o kibiców,
jedynym przeciwnikiem Wilta był Russell.
982
01:04:02,255 --> 01:04:04,465
RUSSELL STOI MIĘDZY WILTEM I REKORDEM
983
01:04:05,299 --> 01:04:07,635
Media podchwyciły narrację.
984
01:04:07,718 --> 01:04:10,972
Dwóch tytanów czuło ogromną presję.
985
01:04:12,431 --> 01:04:15,017
Miałem wrażenie, że w każdą niedzielę
986
01:04:16,394 --> 01:04:19,522
pojawialiśmy się w telewizji.
987
01:04:19,605 --> 01:04:23,943
Gdybym zagrał przeciętny mecz,
roznieśliby mnie.
988
01:04:24,026 --> 01:04:26,404
Celował w 60, 65 punktów.
989
01:04:27,238 --> 01:04:30,241
Wilt i Bill rywalizowali ze sobą.
990
01:04:30,324 --> 01:04:34,579
Nie da się tego porównać
do dzisiejszych zawodników. To inne czasy.
991
01:04:34,662 --> 01:04:38,624
Ludzie nie mogli zdecydować,
kto jest tym dobrym, a kto złym.
992
01:04:38,708 --> 01:04:41,627
Chamberlain był bardziej towarzyski.
993
01:04:41,711 --> 01:04:43,629
Bardziej przystępny.
994
01:04:43,713 --> 01:04:46,757
Bardziej odpowiadał białym.
995
01:04:46,841 --> 01:04:48,217
W drugim narożniku
996
01:04:48,301 --> 01:04:51,637
stał Bill Russell,
bardziej złowieszczy Afroamerykanin.
997
01:04:51,721 --> 01:04:54,807
„Nie wiemy nawet, czy nas lubi”.
998
01:04:56,392 --> 01:05:01,355
Pod koniec sezonu 1961–1962
Wilt znów chciał udowodnić,
999
01:05:01,439 --> 01:05:04,358
że potrafi dźwignąć na barkach Warriors
1000
01:05:04,442 --> 01:05:06,152
i zdetronizować Celtów.
1001
01:05:09,697 --> 01:05:12,533
Bill był gwiazdą swoich czasów,
1002
01:05:12,617 --> 01:05:16,287
ale uważał się za część drużyny.
1003
01:05:16,370 --> 01:05:20,249
Wilt mówił: „Jestem Wilt Chamberlain.
Zdobędę 100 punktów.
1004
01:05:20,333 --> 01:05:22,627
Róbcie, co chcecie, ja wygram mecz”.
1005
01:05:22,710 --> 01:05:24,128
Zupełnie inne podejście.
1006
01:05:24,962 --> 01:05:27,340
Obie strategie były skuteczne.
1007
01:05:27,423 --> 01:05:30,927
Drużyna Billa zmiotła Warriors
w pierwszym meczu,
1008
01:05:31,010 --> 01:05:35,389
ale w drugim
niepowstrzymany Wilt wyrównał szanse.
1009
01:05:35,473 --> 01:05:40,561
Musiałem się pilnować,
by nie walczyć z nim na punkty.
1010
01:05:41,562 --> 01:05:44,649
Russell przychodził wtedy do szatni.
1011
01:05:44,732 --> 01:05:48,152
Mówił: „Zajmę się Wiltem”.
1012
01:05:48,235 --> 01:05:51,364
Nie będzie to łatwe,
1013
01:05:51,447 --> 01:05:54,951
ale wy lepiej walczycie o punkty”.
1014
01:05:56,285 --> 01:06:00,373
Próbował kraść piłkę Wiltowi,
wyskakiwać przed niego,
1015
01:06:00,456 --> 01:06:03,042
grać za nim, zastawiać pułapki,
1016
01:06:03,125 --> 01:06:05,586
wymuszać trudne rzuty.
1017
01:06:05,670 --> 01:06:09,632
Niewiele więcej mógł zrobić.
1018
01:06:09,715 --> 01:06:13,135
Powiem tak. Dzięki czarom Russella
1019
01:06:13,928 --> 01:06:16,597
Wilt był wściekły.
1020
01:06:17,181 --> 01:06:20,017
Mała sprzeczka, Chamberlain w środku.
1021
01:06:20,101 --> 01:06:26,357
Zdobył 35 punktów.
Połowę meczów wygrywaliśmy.
1022
01:06:26,440 --> 01:06:28,818
WYBRYKI CELTICS
1023
01:06:28,901 --> 01:06:33,489
Jego statystyki bledną
w porównaniu z Wiltem.
1024
01:06:33,572 --> 01:06:35,783
Ale koniec końców,
1025
01:06:35,866 --> 01:06:40,496
zawsze uważał,
że nieważne, jak grasz w tę grę,
1026
01:06:40,579 --> 01:06:41,872
ile masz punktów,
1027
01:06:41,956 --> 01:06:45,084
bo liczy się tylko wygrana.
1028
01:06:47,086 --> 01:06:51,298
Kiedy był remis trzy do trzech,
wszystko mogło się zdarzyć.
1029
01:06:52,508 --> 01:06:55,636
W 1962 roku
w Konferencji Wschodniej był remis.
1030
01:06:55,720 --> 01:06:59,724
Siódmy mecz miał pokazać kontrast
między Chamberlainem a Russellem.
1031
01:07:00,725 --> 01:07:02,268
Chamberlain był świetny.
1032
01:07:03,936 --> 01:07:07,773
Ale Russell walczył jak lew.
1033
01:07:07,857 --> 01:07:11,610
Czynił cuda, by wygrać.
1034
01:07:11,694 --> 01:07:16,198
Cały mecz sprowadzał się
do dwóch zagrań na końcu.
1035
01:07:17,575 --> 01:07:19,660
Absurd polegał na tym,
1036
01:07:20,244 --> 01:07:21,412
że w Bostonie
1037
01:07:21,495 --> 01:07:24,290
byliśmy całkowicie pewni Billa Russella.
1038
01:07:24,373 --> 01:07:26,959
Co to jest za mecz!
1039
01:07:27,043 --> 01:07:29,879
Zostało 13 sekund, był remis.
1040
01:07:29,962 --> 01:07:32,256
Celtowie mieli szansę.
1041
01:07:32,339 --> 01:07:35,926
Cousy odbija w prawo, wraca na środek.
1042
01:07:36,594 --> 01:07:39,680
Heinsohn na linii. Pudłuje.
1043
01:07:39,764 --> 01:07:42,892
Nie udało się. Filadelfia przejęła piłkę.
1044
01:07:43,476 --> 01:07:45,478
To była szansa dla Warriors.
1045
01:07:45,978 --> 01:07:49,982
Mieli tylko jeden plan. Podać do Wilta.
1046
01:07:51,025 --> 01:07:52,735
Co za zagranie Russella!
1047
01:07:52,818 --> 01:07:55,821
To był dowód na to,
jak bardzo chce wygrać.
1048
01:07:55,905 --> 01:07:57,239
Boston przy piłce.
1049
01:07:59,533 --> 01:08:01,577
Tu ważyła się cała seria.
1050
01:08:01,660 --> 01:08:04,205
Bill wiedział,
komu powierzyć ostatni rzut.
1051
01:08:05,915 --> 01:08:07,875
Sam Jones za trzy.
1052
01:08:09,710 --> 01:08:10,544
Rajuśku!
1053
01:08:10,628 --> 01:08:14,131
Koniec czasu,
Boston Celtics znów to zrobili!
1054
01:08:17,009 --> 01:08:19,011
Bill Russell mawiał:
1055
01:08:19,095 --> 01:08:21,972
„Jeśli chcesz być mistrzem sam,
1056
01:08:22,056 --> 01:08:23,849
idź pograć w tenisa.
1057
01:08:23,933 --> 01:08:28,104
Jeśli chcesz wygrywać jako rodzina,
musisz czuć się częścią
1058
01:08:28,187 --> 01:08:29,480
swojej drużyny”.
1059
01:08:29,563 --> 01:08:34,819
CELTOWIE ELIMINUJĄ WARRIORS
I SZYKUJĄ SIĘ NA LAKERSÓW
1060
01:08:34,902 --> 01:08:36,529
Aby znów ogłosić sukces,
1061
01:08:36,612 --> 01:08:39,907
Celtics musieli pokonać znanego,
ale lepszego wroga.
1062
01:08:40,407 --> 01:08:42,368
PLAY-OFFY – CENNIK
1063
01:08:42,451 --> 01:08:45,663
Lakersi przenieśli się
z Minneapolis do Los Angeles.
1064
01:08:45,746 --> 01:08:48,791
Chwalili się parą wschodzących gwiazd.
1065
01:08:52,461 --> 01:08:54,088
Nazywam się Jerry West,
1066
01:08:54,171 --> 01:08:56,841
grałem kiedyś…
1067
01:08:57,800 --> 01:09:00,386
Jak się nazywa ta zabawa z kozłowaniem?
1068
01:09:00,469 --> 01:09:01,595
No, koszykówka.
1069
01:09:02,721 --> 01:09:06,267
Hot Rod Hundley za plecami,
do Jerry’ego Westa.
1070
01:09:06,350 --> 01:09:08,894
West rzuca. Kolejne punkty.
1071
01:09:10,479 --> 01:09:14,817
Jerry był świetnym graczem.
Równie dobrym w ataku,
1072
01:09:14,900 --> 01:09:17,695
co w obronie.
1073
01:09:17,778 --> 01:09:19,613
West był pożądany w drafcie.
1074
01:09:19,697 --> 01:09:23,701
Jeden z najlepszych celów
i najtwardszych zawodników wszech czasów.
1075
01:09:24,785 --> 01:09:27,454
W Los Angeles był znany jako Mr. Clutch.
1076
01:09:27,538 --> 01:09:31,625
Podania do Jerry’ego
w końcówce meczu to pewniaki.
1077
01:09:37,339 --> 01:09:40,509
Granie przeciwko Celtics
w ogóle mnie nie martwiło.
1078
01:09:41,635 --> 01:09:44,096
Dla odmiany musieli powalczyć.
1079
01:09:44,180 --> 01:09:47,433
Mieliśmy też Elgina Baylora,
dobrze się go oglądało.
1080
01:09:47,933 --> 01:09:50,895
Nie było lepszego napastnika
niż Elgin Baylor.
1081
01:09:50,978 --> 01:09:54,231
Nie pamiętają, jaki był Elgin.
Był nie do powstrzymania.
1082
01:09:54,315 --> 01:09:58,736
Elgin był pierwowzorem Dr. J-a.
Pierwowzorem Michaela.
1083
01:10:01,280 --> 01:10:06,327
Piąty mecz finałów 1962 Baylor wygrał sam.
1084
01:10:06,410 --> 01:10:09,747
Zdobył 61 punktów, bijąc rekord finału.
1085
01:10:10,456 --> 01:10:13,542
Masz pewność, że dasz radę.
1086
01:10:13,626 --> 01:10:16,545
Wszyscy wielcy mieli tę pewność siebie.
1087
01:10:17,880 --> 01:10:21,258
Decydujący siódmy mecz
przyciągnął tłumy do Garden.
1088
01:10:24,261 --> 01:10:29,433
Siódmy mecz z Lakersami z 1962 roku
nazywany jest meczem Selvy’ego.
1089
01:10:29,516 --> 01:10:32,937
Zostało pięć sekund,
drużyny mają po 100 punktów.
1090
01:10:33,020 --> 01:10:34,647
Lakersi byli przy piłce.
1091
01:10:35,648 --> 01:10:38,067
Selvy był drugim rozgrywającym.
1092
01:10:38,150 --> 01:10:40,110
Pilnowałem Selvy’ego.
1093
01:10:40,194 --> 01:10:43,280
A on uciekł do narożnika.
1094
01:10:45,324 --> 01:10:47,826
Trafiał tak dziewięć razy na dziesięć.
1095
01:10:47,910 --> 01:10:50,204
Trzy sekundy, dwie, Selvy rzuca!
1096
01:10:50,913 --> 01:10:53,374
Zbiórka. Dogrywka!
1097
01:10:55,167 --> 01:10:59,588
Bill Russell padł na kolana z emocji.
1098
01:10:59,672 --> 01:11:03,467
W dogrywce wyczerpany Russell
zdobył sześć punktów,
1099
01:11:03,550 --> 01:11:05,469
dając Celtom niewielką przewagę.
1100
01:11:08,347 --> 01:11:11,850
Baylor. Faul na Franku Ramseyu.
1101
01:11:12,643 --> 01:11:16,397
Schodzi z 23 punktami.
Wchodzi Gene Guarilia.
1102
01:11:17,606 --> 01:11:20,859
Mieliśmy Gene’a Guarilię,
który nigdy nie grał.
1103
01:11:20,943 --> 01:11:22,236
Nie miał okazji.
1104
01:11:22,861 --> 01:11:26,156
Red nie miał wyboru.
Wystawił Guarilię na Elgina.
1105
01:11:26,240 --> 01:11:28,033
Baylor. Guarilia go pilnuje.
1106
01:11:28,117 --> 01:11:30,828
Obrót, rzuca, pudłuje. Zbiórka, Russell!
1107
01:11:31,912 --> 01:11:35,040
Guarilia pilnuje Baylora. Selvy, tip-in.
1108
01:11:35,124 --> 01:11:36,583
Zbiórka, Sam Jones!
1109
01:11:39,378 --> 01:11:42,840
Gość był tak przerażony, że zastygł.
1110
01:11:42,923 --> 01:11:46,385
Nie zareagował na zmyłkę Elgina.
Stał w bezruchu.
1111
01:11:46,885 --> 01:11:48,804
Zablokował Elgina.
1112
01:11:48,887 --> 01:11:51,473
Niedobrze. Zbiórka. Faul!
1113
01:11:52,933 --> 01:11:55,686
Faul Baylora. Baylor schodzi.
1114
01:11:56,186 --> 01:11:59,523
Owacja na stojąco
w Boston Garden dla Elgina Baylora.
1115
01:12:01,025 --> 01:12:05,154
Russell idzie uścisnąć dłoń
świetnego koszykarza,
1116
01:12:05,237 --> 01:12:06,238
Elgina Baylora.
1117
01:12:06,947 --> 01:12:10,242
Udało się opanować grę,
a Cousy grał na zwłokę
1118
01:12:10,326 --> 01:12:12,536
swoim kultowym dryblingiem.
1119
01:12:13,996 --> 01:12:16,540
Gra na czas.
1120
01:12:16,623 --> 01:12:19,001
Koniec meczu!
1121
01:12:24,757 --> 01:12:27,343
Wielki Bill Russell, 30 punktów
1122
01:12:27,426 --> 01:12:30,971
i 40, powtarzam, 40 zbiórek.
1123
01:12:31,597 --> 01:12:33,932
Wspaniały mecz koszykówki.
1124
01:12:35,309 --> 01:12:39,521
W szatni odbyła się
tradycyjna impreza pełna piwa.
1125
01:12:39,605 --> 01:12:41,857
Piąte mistrzostwo Russella.
1126
01:12:41,940 --> 01:12:43,692
Celtics stali się dynastią.
1127
01:12:43,776 --> 01:12:45,486
CELTICS POKONUJĄ LAKERSÓW
1128
01:12:45,569 --> 01:12:49,281
PIĄTY TYTUŁ W CIĄGU SZEŚCIU LAT
1129
01:12:54,828 --> 01:12:59,875
Z jednej strony w latach 60.
Russell spełniał marzenia.
1130
01:12:59,958 --> 01:13:01,335
Dom na przedmieściach,
1131
01:13:01,418 --> 01:13:04,254
trójka dzieci, kochająca żona,
1132
01:13:04,338 --> 01:13:06,840
dobra praca i ładny samochód.
1133
01:13:06,924 --> 01:13:11,053
Prawdziwe dostatnie życie.
1134
01:13:13,972 --> 01:13:18,268
Bill i Rose czuli się coraz lepiej
na białych przedmieściach Reading,
1135
01:13:18,352 --> 01:13:21,688
które było dumne ze słynnego mieszkańca.
1136
01:13:22,189 --> 01:13:25,734
Wiosną 1963 roku miasto
zorganizowało bankiet dla Russellów,
1137
01:13:25,818 --> 01:13:28,695
by okazać wdzięczność i uznanie.
1138
01:13:29,446 --> 01:13:31,365
READING CHCE UHONOROWAĆ RUSSELLA
1139
01:13:31,448 --> 01:13:34,910
Niniejszym, w marcu 1963 roku,
ustanawia się
1140
01:13:34,993 --> 01:13:37,454
dzień Billa Russella.
1141
01:13:37,538 --> 01:13:40,916
Bill, dziś uhonorujemy ciebie,
Rose i waszą rodzinę.
1142
01:13:40,999 --> 01:13:45,295
Dostrzegamy w tobie nie tylko koszykarza,
1143
01:13:45,796 --> 01:13:51,301
ale też sportowca, ojca, głowę rodziny.
1144
01:13:51,844 --> 01:13:54,805
Jako mieszkaniec tego miasta uważam,
1145
01:13:54,888 --> 01:13:59,852
że jedną z jego szczególnych cech
jest miłe sąsiedztwo.
1146
01:13:59,935 --> 01:14:03,689
Pani Russell, to niesamowita przyjemność
1147
01:14:03,772 --> 01:14:05,149
i wielki zaszczyt…
1148
01:14:05,232 --> 01:14:07,568
Uznanie dla jego rasy. Rasy ludzkiej.
1149
01:14:08,152 --> 01:14:11,238
…przełamać się chlebem
z tobą i z panią Russell.
1150
01:14:11,321 --> 01:14:13,699
Oddaję ci mikrofon.
1151
01:14:14,950 --> 01:14:16,160
Dziękuję.
1152
01:14:17,494 --> 01:14:20,747
Znów się stresuję. Naprawdę.
1153
01:14:20,831 --> 01:14:24,501
Wolałbym dziesięć razy
grać przeciwko Chamberlainowi.
1154
01:14:25,002 --> 01:14:27,045
Nie wiem, od czego zacząć.
1155
01:14:27,129 --> 01:14:29,840
Szczerze mówiąc,
1156
01:14:29,923 --> 01:14:31,925
to dla mnie zbyt wiele.
1157
01:14:32,509 --> 01:14:35,846
Widzę tu tylu wspaniałych ludzi.
1158
01:14:35,929 --> 01:14:39,808
Czuję, że moje życie nie poszło na marne.
1159
01:14:39,892 --> 01:14:44,688
Myślałam, że nikt nie zauważył,
że tu mieszkam.
1160
01:14:45,772 --> 01:14:49,651
Zapamiętam to na zawsze.
1161
01:14:50,444 --> 01:14:53,113
Mam nadzieję, że będę wiódł takie życie,
1162
01:14:53,655 --> 01:14:56,742
przez które nie zmienicie o mnie zdania.
1163
01:14:56,825 --> 01:14:59,495
Doceniam to i dziękuję.
1164
01:15:01,955 --> 01:15:03,165
Bill był wzruszony.
1165
01:15:03,248 --> 01:15:06,752
Wreszcie czuł się mile widziany
w rodzinnym mieście.
1166
01:15:06,835 --> 01:15:09,630
Postanowił zostać w Reading.
1167
01:15:09,713 --> 01:15:13,509
„Ten dom jest za mały,
czas poszukać innego, w Reading”.
1168
01:15:13,592 --> 01:15:16,386
Zaczął szukać rezydencji
w zachodniej części.
1169
01:15:16,887 --> 01:15:18,305
Niecały miesiąc później
1170
01:15:18,388 --> 01:15:22,518
rozeszła się plotka, że chcę kupić dom
w innej części miasta.
1171
01:15:22,601 --> 01:15:24,853
Sąsiedzi się sprzeciwiali.
1172
01:15:24,937 --> 01:15:27,064
Fajnie mieć w swoim mieście
1173
01:15:27,147 --> 01:15:31,818
sportowca i celebrytę,
byle trzymał się z dala.
1174
01:15:32,486 --> 01:15:34,571
Rose wróciła do domu zapłakana.
1175
01:15:34,655 --> 01:15:37,783
Widziała,
jak mieszkańcy podpisują petycję.
1176
01:15:37,866 --> 01:15:40,953
„Zapomnijmy o tym domu”, powiedziała.
1177
01:15:41,036 --> 01:15:42,621
„Nie chcą nas tutaj”.
1178
01:15:42,704 --> 01:15:45,832
„Kupiłem ten dom
i to ja spłacam hipotekę.
1179
01:15:45,916 --> 01:15:48,835
Nie obchodzi mnie,
co myślą inni”, odparłem.
1180
01:15:48,919 --> 01:15:53,090
„Kto będzie się bawił z dziećmi?
Co powiedzą im biali sąsiedzi?”
1181
01:15:53,173 --> 01:15:54,007
Tak mówiła.
1182
01:15:56,552 --> 01:15:58,595
„Myślę o naszych dzieciach”.
1183
01:15:58,679 --> 01:16:02,182
„Nie mógłbym spojrzeć im w twarz,
gdybym to tolerował”.
1184
01:16:02,266 --> 01:16:05,102
Nikt nie będzie mi mówił,
gdzie mogę mieszkać.
1185
01:16:06,061 --> 01:16:10,065
Russell zdobywa tytuły i sławę.
1186
01:16:10,148 --> 01:16:14,403
Wie, że zwycięstwa nie ochronią go
przed rasizmem.
1187
01:16:20,117 --> 01:16:24,037
Całe życie reagowałem
na uprzedzenia kulturowe białych.
1188
01:16:24,121 --> 01:16:25,664
Były wszędzie.
1189
01:16:25,747 --> 01:16:27,874
To zupełnie nowy styl życia.
1190
01:16:27,958 --> 01:16:31,253
W bibliotekach, w telewizji,
na twarzach ludzi.
1191
01:16:32,504 --> 01:16:34,881
Mamy duże szanse na sukces.
1192
01:16:36,133 --> 01:16:38,385
Czujesz się tak dobrze, jak wyglądasz.
1193
01:16:39,928 --> 01:16:42,472
Trzeba umieć się ubrać, by być popularnym.
1194
01:16:44,766 --> 01:16:47,102
W tym całe piękno.
1195
01:16:50,689 --> 01:16:52,733
Biali właściwie bez ustanku
1196
01:16:52,816 --> 01:16:55,485
okazywali obraźliwe uprzedzenia.
1197
01:16:57,279 --> 01:17:01,116
Dużo czasu walczyłem
z uprzedzeniami w każdej formie.
1198
01:17:02,200 --> 01:17:05,287
Zawsze w obronie, jak w koszykówce.
1199
01:17:06,580 --> 01:17:08,206
Czekałem, by zaatakować.
1200
01:17:10,584 --> 01:17:15,339
Ewolucja Russella
jest typowa dla wielu czarnych,
1201
01:17:15,422 --> 01:17:18,091
którzy ciężko pracowali, a potem uznali,
1202
01:17:18,175 --> 01:17:22,721
że muszą zaprotestować przeciwko temu,
co dzieje się z czarną społecznością.
1203
01:17:24,139 --> 01:17:27,851
„Czy mogę powiedzieć coś więcej?”
1204
01:17:31,021 --> 01:17:37,110
To początek otwartego ataku
1205
01:17:37,778 --> 01:17:41,657
na system segregacji i dyskryminacji.
1206
01:17:42,366 --> 01:17:46,453
W 1963 roku
ruch praw obywatelskich rósł w siłę,
1207
01:17:46,536 --> 01:17:49,331
a Russell coraz bardziej
angażował się w walkę.
1208
01:17:51,375 --> 01:17:54,461
Była wielka demonstracja.
Russell poprowadził marsz
1209
01:17:54,544 --> 01:17:57,798
z czarnej dzielnicy Roxbury
do parku Boston Common.
1210
01:18:19,111 --> 01:18:21,613
Kilka miesięcy później Waszyngton stał się
1211
01:18:21,697 --> 01:18:24,783
miejscem największego marszu
w historii kraju.
1212
01:18:24,866 --> 01:18:27,119
MARSZ NA WASZYNGTON
1213
01:18:27,202 --> 01:18:30,789
Przybyli z białymi sympatykami
z całego kraju.
1214
01:18:30,872 --> 01:18:34,543
Żądają szeregu praw obywatelskich.
1215
01:18:35,877 --> 01:18:39,923
W Ameryce nie będzie
ani pokoju, ani spokoju,
1216
01:18:40,882 --> 01:18:43,885
dopóki czarni nie będą mieli
praw obywatelskich.
1217
01:18:45,178 --> 01:18:51,059
Na marszu nocowałem w hotelu,
w którym spał wielebny Martin Luther King.
1218
01:18:51,143 --> 01:18:53,895
Spotkaliśmy się w holu
i odbyliśmy rozmowę.
1219
01:18:53,979 --> 01:18:57,357
Zaprosił mnie na scenę,
gdy będzie wygłaszał przemowę.
1220
01:18:57,441 --> 01:18:59,484
Z całym szacunkiem odmówiłem.
1221
01:19:01,319 --> 01:19:05,949
Odmówiłem, bo pracowali na to latami,
1222
01:19:06,032 --> 01:19:09,870
a ja niczego nie zrobiłem.
1223
01:19:09,953 --> 01:19:12,956
Nie mógłbym wyjść na scenę
1224
01:19:13,039 --> 01:19:15,834
i mówić, co osiągnęliśmy.
1225
01:19:16,334 --> 01:19:17,878
Byłem w pierwszym rzędzie.
1226
01:19:19,004 --> 01:19:22,174
Zapamiętaliśmy to jako piknik,
ale ludzie się bali.
1227
01:19:22,924 --> 01:19:25,552
Wojsko otoczyło miasto kordonem.
1228
01:19:25,635 --> 01:19:29,222
Szpitale gromadziły osocze,
spodziewając się jatki.
1229
01:19:29,306 --> 01:19:32,017
Udział w marszu wymagał odwagi.
1230
01:19:33,894 --> 01:19:36,521
W czasach, w których grał Russell…
1231
01:19:36,605 --> 01:19:38,106
DWUKROTNY MISTRZ NBA
1232
01:19:38,190 --> 01:19:40,275
…świat miał inne problemy.
1233
01:19:40,358 --> 01:19:44,821
To nie była kwestia utraty pracy
czy kariery,
1234
01:19:44,905 --> 01:19:46,406
ale życia.
1235
01:19:46,907 --> 01:19:49,284
Miałem telefony z pogróżkami.
1236
01:19:49,367 --> 01:19:53,288
Słyszałem, że mnie zabiją,
wysadzą mój dom.
1237
01:19:54,498 --> 01:19:57,375
„Gdy przyjdzie czas,
będę gotowy”, mówiłem.
1238
01:19:57,459 --> 01:20:00,086
WYZNANIA ZAMORDOWANEGO
1239
01:20:01,004 --> 01:20:05,675
Medgar Evers poświęcił dziewięć lat
na walkę z rasizmem.
1240
01:20:05,759 --> 01:20:07,761
Poległ w walce.
1241
01:20:07,844 --> 01:20:11,181
To 37-letni weteran
drugiej wojny światowej
1242
01:20:11,264 --> 01:20:14,601
i męczennik w walce z segregacją.
1243
01:20:18,522 --> 01:20:20,941
Kiedy postrzelono Medgara Eversa,
1244
01:20:21,525 --> 01:20:26,571
W Bostonie odbyło się nabożeństwo żałobne.
W parku Boston Common.
1245
01:20:27,364 --> 01:20:30,033
Siedziałem obok Charliego Eversa,
jego brata.
1246
01:20:30,116 --> 01:20:33,537
„Jeśli mogę pomóc, masz mój numer”.
1247
01:20:34,246 --> 01:20:39,793
Zadzwonił do mnie następnego lata
i powiedział, że morale leży.
1248
01:20:39,876 --> 01:20:43,630
Spytał, czy pouczę koszykówki
w Jackson w Missisipi,
1249
01:20:43,713 --> 01:20:46,675
by pokazać,
że ktoś z zewnątrz się przejmuje.
1250
01:20:50,053 --> 01:20:53,849
JACKSON, MISSISIPI
1251
01:20:53,932 --> 01:20:57,894
W 1964 roku w Missisipi wciąż dochodziło
do rozlewów krwi.
1252
01:20:57,978 --> 01:21:01,731
Coś okropnego.
1253
01:21:01,815 --> 01:21:05,527
Jeśli Rada Obywatelska, Ku Klux Klan
1254
01:21:05,610 --> 01:21:10,115
i inna grupa walcząca za białą rasę…
1255
01:21:10,198 --> 01:21:14,327
Zapomniałem, jak się nazywa,
nie chcą brać w tym udziału.
1256
01:21:14,411 --> 01:21:16,079
Jeśli postawią na swoim,
1257
01:21:16,580 --> 01:21:19,374
będą zabijać, bo są na to gotowi.
1258
01:21:19,457 --> 01:21:25,088
Charlie powiedział:
„Nie pozwolimy, by coś ci się stało”.
1259
01:21:26,965 --> 01:21:28,091
„No dobra”.
1260
01:21:28,174 --> 01:21:30,510
LEKCJE BILLA RUSSELLA W DIXIE
1261
01:21:30,594 --> 01:21:33,471
Ogłosił drużynie,
1262
01:21:33,555 --> 01:21:36,308
że jedzie do Missisipi.
1263
01:21:36,391 --> 01:21:39,561
Ktoś powiedział, że to niebezpieczne.
1264
01:21:40,145 --> 01:21:43,148
Cousy, Sharman czy ktoś inny powiedział:
1265
01:21:43,231 --> 01:21:46,109
„Będzie dobrze, tylko się nie wychylaj”.
1266
01:21:46,192 --> 01:21:52,532
Facet, który właśnie
zdobył mistrzostwo NBA,
1267
01:21:53,033 --> 01:21:56,369
MVP i tak dalej, dwumetrowiec z bródką,
1268
01:21:56,453 --> 01:22:00,165
ma się nie wychylać w Missisipi
podczas protestów?
1269
01:22:00,248 --> 01:22:03,043
Wiedziałem, że mam kłopoty.
1270
01:22:06,755 --> 01:22:09,507
Co pana sprowadza do Missisipi?
1271
01:22:09,591 --> 01:22:13,136
Pan Evers zaprosił mnie kilka dni temu.
1272
01:22:13,219 --> 01:22:17,807
Znam go od jakiegoś czasu,
więc z radością przyjechałem.
1273
01:22:17,891 --> 01:22:21,227
Obserwuję tutejsze wydarzenia.
1274
01:22:21,311 --> 01:22:24,314
To istotna część jego życia.
1275
01:22:26,441 --> 01:22:30,362
Chcę między innymi uczyć koszykówki.
1276
01:22:30,862 --> 01:22:34,407
Pańska obecność pomoże
załagodzić sytuację?
1277
01:22:34,491 --> 01:22:37,285
Mam nadzieję. Nie chcę jej pogarszać.
1278
01:22:37,911 --> 01:22:41,998
Myśli pan, że białe dzieciaki będą
grać w kosza z czarnymi?
1279
01:22:42,540 --> 01:22:44,459
Nie widzę przeciwwskazań.
1280
01:22:45,126 --> 01:22:46,962
Moje bawią się z białymi.
1281
01:22:47,045 --> 01:22:48,838
- Nikt nie cierpi.
- Jeszcze.
1282
01:22:50,048 --> 01:22:51,758
- Miło mi.
- Dziękuję.
1283
01:22:52,550 --> 01:22:55,053
Russell prowadził zajęcia w Jackson
1284
01:22:55,136 --> 01:22:56,930
mimo gróźb śmierci.
1285
01:22:57,013 --> 01:23:00,058
Podróż poza miasto była
zbyt niebezpieczna,
1286
01:23:00,141 --> 01:23:03,228
więc Russell musiał wrócić wcześniej.
1287
01:23:03,311 --> 01:23:06,147
Mimo to wszedł do paszczy bestii
1288
01:23:06,231 --> 01:23:09,526
i publicznie sprzeciwił się
rasistowskiemu terrorowi.
1289
01:23:14,656 --> 01:23:18,201
Ruch praw obywatelskich
popadł w stagnację.
1290
01:23:18,284 --> 01:23:21,538
Zapominamy,
że to na nas spoczywa odpowiedzialność
1291
01:23:21,621 --> 01:23:26,710
za cofnięcie w ciągu dwóch lat tego,
co powstawało trzy stulecia.
1292
01:23:26,793 --> 01:23:29,754
Musimy obalić cały proces myślowy.
1293
01:23:29,838 --> 01:23:33,383
Mamy na to dwa lub trzy lata.
1294
01:23:33,466 --> 01:23:37,345
Tu potrzeba
więcej zrozumienia dla czarnych.
1295
01:23:37,429 --> 01:23:38,430
To ludzie,
1296
01:23:38,513 --> 01:23:41,808
biali i czarni, dzień w dzień
1297
01:23:41,891 --> 01:23:45,979
i noc w noc są prawdziwymi wojownikami.
1298
01:23:46,062 --> 01:23:49,566
Prawa człowieka są złożone
jak każdy problem polityczny.
1299
01:23:49,649 --> 01:23:51,985
Zgadzamy się tylko co do tego,
1300
01:23:52,068 --> 01:23:54,279
że ten problem należy rozwiązać.
1301
01:24:02,996 --> 01:24:07,959
Pośród zawirowań kulturowych
Celtics czekała wstrząsająca przemiana.
1302
01:24:09,210 --> 01:24:12,130
Bob Cousy, Houdini parkietu,
1303
01:24:12,213 --> 01:24:14,966
kapitan i najpopularniejszy zawodnik,
1304
01:24:15,050 --> 01:24:17,260
miał rozpocząć ostatni sezon.
1305
01:24:19,054 --> 01:24:21,181
POŻEGNANIE BOBA COUSY’EGO
1306
01:24:21,264 --> 01:24:25,643
Gdy Cousy miał przejść na emeryturę.
Powiedział, że to jego ostatni rok.
1307
01:24:25,727 --> 01:24:28,730
Chcieliśmy zapewnić mu mistrzostwo.
1308
01:24:29,606 --> 01:24:34,861
Sezon 1962–1963 grano dla Boba Cousy’ego.
1309
01:24:34,944 --> 01:24:37,697
W każdym mieście oddawano mu hołd.
1310
01:24:38,364 --> 01:24:40,241
Nad Garden wisiały banery.
1311
01:24:40,325 --> 01:24:43,453
„Kochamy cię, Cousy”. „Będziemy tęsknić”.
1312
01:24:44,245 --> 01:24:47,165
Mieliśmy nadzieję,
że odejdzie jako zwycięzca.
1313
01:24:47,248 --> 01:24:51,252
Chciałem mistrzostwa równie mocno,
co za pierwszym razem.
1314
01:24:52,504 --> 01:24:56,841
Drużyna zrobiła wszystko,
by zdobyć mistrzostwo dla Cousy’ego.
1315
01:24:57,342 --> 01:24:58,968
Dotarła do finału,
1316
01:24:59,052 --> 01:25:01,721
gdzie czekał znany i wściekły wróg.
1317
01:25:01,805 --> 01:25:02,931
FINAŁ NBA 1963
1318
01:25:03,014 --> 01:25:04,516
Celtics walczą
1319
01:25:04,599 --> 01:25:08,269
o bezprecedensowe
piąte mistrzostwo świata z rzędu.
1320
01:25:08,353 --> 01:25:11,648
Celtics nie zakończyli serii w Bostonie.
1321
01:25:11,731 --> 01:25:16,027
Prowadzili trzy do dwóch
z Los Angeles w szóstym meczu.
1322
01:25:17,153 --> 01:25:19,823
Dramatyzm wynikał z okoliczności.
1323
01:25:19,906 --> 01:25:24,327
Ostatni rok, koniec kariery,
ważyło się mistrzostwo świata.
1324
01:25:25,620 --> 01:25:28,873
Jeśli Cousy stresował się
ostatnim meczem w karierze,
1325
01:25:28,957 --> 01:25:30,333
to tego nie okazywał.
1326
01:25:31,501 --> 01:25:33,253
Cousy do Russella.
1327
01:25:34,712 --> 01:25:37,715
Długie podanie do Sandersa. Pięknie!
1328
01:25:38,716 --> 01:25:40,468
Po dobrej pierwszej połowie
1329
01:25:40,552 --> 01:25:43,304
Cousy dał Celtics prowadzenie.
1330
01:25:44,514 --> 01:25:47,851
Koniec pierwszej połowy z wynikiem…
1331
01:25:47,934 --> 01:25:50,937
Maszyna doskonalona
przez Cousy’ego i Russella
1332
01:25:51,020 --> 01:25:54,274
przez ostatnie siedem lat
działała bez zarzutu.
1333
01:25:55,191 --> 01:25:57,318
Krebs pilnuje Russella, Baylor…
1334
01:25:57,819 --> 01:26:01,990
Na początku czwartej kwarty,
gdy Boston prowadził 92 do 83,
1335
01:26:02,073 --> 01:26:03,158
Cousy upadł.
1336
01:26:04,784 --> 01:26:06,035
Cousy kontuzjowany!
1337
01:26:06,119 --> 01:26:09,622
Wygląda na to, że uszkodził lewą kostkę.
1338
01:26:09,706 --> 01:26:12,709
To może być miażdżący cios
dla Boston Celtics.
1339
01:26:13,251 --> 01:26:15,920
Pierwsza poważna kontuzja od 13 lat.
1340
01:26:16,004 --> 01:26:19,090
Chciałem to zakończyć na parkiecie.
1341
01:26:19,174 --> 01:26:22,010
To wygląda na poważną kontuzję.
1342
01:26:22,093 --> 01:26:23,469
Kuleje…
1343
01:26:23,553 --> 01:26:27,557
Wiedzieliśmy, że bez Cousy’ego
będziemy mieć problemy.
1344
01:26:29,184 --> 01:26:31,686
West na środek, rzut!
1345
01:26:33,688 --> 01:26:36,232
Russell pilnuje Baylora, ale ten trafia!
1346
01:26:38,109 --> 01:26:41,779
Bez Cousy’ego zaczęliśmy tracić rytm.
1347
01:26:41,863 --> 01:26:43,531
Roznieśli nas.
1348
01:26:44,949 --> 01:26:47,493
Wiedzieliśmy, że gramy z lepszymi,
1349
01:26:47,577 --> 01:26:50,663
ale myśleliśmy, że wygramy.
Mieliśmy okazję.
1350
01:26:53,833 --> 01:26:56,419
Red Auerbach biega wzdłuż linii bocznej.
1351
01:26:57,962 --> 01:27:02,258
Zostały tylko cztery minuty.
Celtics prowadzili punktem.
1352
01:27:02,342 --> 01:27:04,219
Wtedy stało się niemożliwe.
1353
01:27:06,429 --> 01:27:08,306
Bob Cousy wraca!
1354
01:27:08,932 --> 01:27:10,934
Buddy LeRoux, nasz słynny trener,
1355
01:27:11,017 --> 01:27:14,479
zmroził mi kostkę na tyle,
1356
01:27:14,562 --> 01:27:16,522
że mogłem dokończyć mecz.
1357
01:27:19,108 --> 01:27:21,736
Wzmocnieni Celtics ugruntowali przewagę.
1358
01:27:24,572 --> 01:27:27,867
W ostatnich sekundach
piłka była w rękach Cousy’ego.
1359
01:27:28,368 --> 01:27:29,577
Została sekunda.
1360
01:27:29,661 --> 01:27:31,579
Cousy rzuca wysoko w powietrze.
1361
01:27:31,663 --> 01:27:34,415
Boston Celtics mistrzami świata!
1362
01:27:34,499 --> 01:27:36,125
Koniec meczu.
1363
01:27:41,798 --> 01:27:44,509
Szóste mistrzostwo
w ciągu siedmiu sezonów.
1364
01:27:45,009 --> 01:27:47,845
Za mną udane 13 lat.
1365
01:27:47,929 --> 01:27:50,265
Bóg spełnił moje ostatnie życzenie.
1366
01:27:50,765 --> 01:27:53,810
- Cóż…
- Co za pożegnanie!
1367
01:27:53,893 --> 01:27:55,228
Cudowne.
1368
01:27:55,895 --> 01:28:00,483
Zawsze uważałem Cousy‘ego
za idealnego członka drużyny.
1369
01:28:01,442 --> 01:28:02,986
Tuląc do siebie Russa,
1370
01:28:03,069 --> 01:28:05,780
chcesz dzielić się radością
z kimś bliskim.
1371
01:28:09,742 --> 01:28:13,246
Gdybym miał to zrobić jeszcze raz,
1372
01:28:13,997 --> 01:28:16,916
grałbym tylko dla Bostonu.
1373
01:28:25,383 --> 01:28:27,343
W tym roku często mnie pytano,
1374
01:28:27,427 --> 01:28:30,138
czego najbardziej będzie mi brakować.
1375
01:28:30,847 --> 01:28:34,475
Gdy Cous odszedł na emeryturę
i wygłosił mowę,
1376
01:28:34,559 --> 01:28:36,519
wszyscy zaczęli płakać.
1377
01:28:37,520 --> 01:28:38,771
Kochamy cię, Cous!
1378
01:28:44,152 --> 01:28:46,988
Ktoś krzyknął: „Kochamy cię”.
1379
01:28:47,071 --> 01:28:48,573
Wspaniała chwila.
1380
01:28:48,656 --> 01:28:51,409
Powiedziałem Redowi, który stał obok mnie,
1381
01:28:51,492 --> 01:28:53,536
że ja bym nie dał rady.
1382
01:28:58,624 --> 01:29:03,629
Byliśmy wyjątkowymi kolegami.
Za bardzo go szanowałem,
1383
01:29:03,713 --> 01:29:07,759
by dać się wciągnąć w zazdrość,
którą inni próbowali wywołać.
1384
01:29:08,259 --> 01:29:11,429
Ale nie mogę powiedzieć,
że byłem blisko z Cousym.
1385
01:29:11,512 --> 01:29:13,681
W sporcie panuje zbyt duża presja,
1386
01:29:13,765 --> 01:29:16,934
by dzielić się nadzieją i obawami
1387
01:29:17,018 --> 01:29:19,187
z kimś z tej samej branży.
1388
01:29:20,980 --> 01:29:24,901
Russell miał więcej obaw niż nadziei.
1389
01:29:24,984 --> 01:29:28,071
Frustrował go brak postępu
w prawach obywatelskich,
1390
01:29:28,154 --> 01:29:30,782
zastanawiał się, czy gra ma wartość.
1391
01:29:31,824 --> 01:29:34,952
Cały czas trapiło mnie
niekończące się poszukiwanie.
1392
01:29:35,036 --> 01:29:38,915
Jak wszystkich czarnych
na drodze do męskości.
1393
01:29:42,210 --> 01:29:43,961
Ale byłem mistrzem świata.
1394
01:29:46,130 --> 01:29:47,632
Presja nie ustępowała.
1395
01:29:47,715 --> 01:29:49,467
Trzeba było grać.
1396
01:29:49,550 --> 01:29:51,427
Stawiać czoła przeciwnikom.
1397
01:29:53,012 --> 01:29:55,348
Facet w Bostonie powiedział mi:
1398
01:29:55,431 --> 01:29:58,643
„Co teraz zrobisz bez pomocy Cousy’ego?”
1399
01:30:00,478 --> 01:30:01,687
Odparłem: „Cóż.
1400
01:30:03,231 --> 01:30:06,025
Będzie ciężko, musimy się dostosować.
1401
01:30:06,109 --> 01:30:07,944
A teraz zrób coś mądrego
1402
01:30:08,027 --> 01:30:11,155
i zadzwoń do Boston Globe lub WBZ.
1403
01:30:11,656 --> 01:30:15,576
Dowiedz się,
kto od trzech lat jest tu MVP”.
1404
01:32:01,057 --> 01:32:06,062
Napisy: Konrad Szabowicz