1
00:00:28,945 --> 00:00:30,238
10,000 REBOUNDS
2
00:00:30,321 --> 00:00:34,909
Sinusubukang alamin ng ilang atleta
kung ano ang papel ng sports sa mundo.
3
00:00:35,744 --> 00:00:36,703
Saan ito bagay.
4
00:00:38,705 --> 00:00:39,706
Isipin mo.
5
00:00:39,789 --> 00:00:41,624
Magigising ka,
6
00:00:41,708 --> 00:00:44,669
tatakbo sa loob ng Boston Garden
7
00:00:45,253 --> 00:00:48,298
para sa isang kampeonato
sa national television.
8
00:00:48,381 --> 00:00:49,591
Heto na ang Celtics.
9
00:00:52,135 --> 00:00:55,430
Gulat ang hitsura ng mga kasama mo,
10
00:00:56,139 --> 00:00:59,851
na parang napagtanto nilang
masasagasaan sila ng kotse.
11
00:01:02,395 --> 00:01:07,025
Biro ko dati, kung maiipon lang sa bote
ang mga emosyon sa laro ng basketball,
12
00:01:07,108 --> 00:01:12,155
sapat ang makukuha mong galit
para makidigma, at saya para pigilan iyon.
13
00:01:17,827 --> 00:01:20,580
Nagpakita ng interes ang Pangulo ng US
14
00:01:20,663 --> 00:01:22,207
sa kinalabasan ng laro.
15
00:01:28,546 --> 00:01:32,092
At habang sinusubukan mong
magpahinga sa sarili mong kuna
16
00:01:32,175 --> 00:01:33,676
bago magsimula ang laban,
17
00:01:33,760 --> 00:01:36,638
may isang sandaling mapapaisip ka
18
00:01:37,472 --> 00:01:38,973
kung paano ito nagsimula.
19
00:02:33,945 --> 00:02:36,781
Isa sa mga nagpasaya
sa karera ko bilang Celtic
20
00:02:37,282 --> 00:02:39,492
ay ang paglabas sa locker room.
21
00:02:39,576 --> 00:02:42,704
May tagagawa kami
ng public address, si Weldon Hare,
22
00:02:42,787 --> 00:02:43,872
at sasabihin niya…
23
00:02:43,955 --> 00:02:48,751
Heto na ang World Champions,
ang Boston Celtics!
24
00:02:50,170 --> 00:02:53,590
At tuwing naririnig ko iyon,
kinikilabutan ako.
25
00:02:54,382 --> 00:02:56,092
Gustong-gusto ko iyon.
26
00:02:59,012 --> 00:03:01,472
Noong taglagas ng 1963,
27
00:03:01,556 --> 00:03:04,976
anim na NBA titles na
ang napanalunan ng Boston Celtics,
28
00:03:05,518 --> 00:03:07,770
pero laging naroon si Bob Cousy.
29
00:03:08,521 --> 00:03:11,691
Isang hamon sa aming
manalo n'on nang wala si Cousy.
30
00:03:11,774 --> 00:03:14,903
Di sa may hinanakit kami
sa kasikatan niya o anuman,
31
00:03:14,986 --> 00:03:17,822
ngunit parang, "Gusto naming makilala
32
00:03:17,906 --> 00:03:21,326
na kaya pa rin naming manalo
kahit wala si Cousy, okey?"
33
00:03:22,202 --> 00:03:23,995
Marunong kaming magtulungan.
34
00:03:24,495 --> 00:03:29,417
Aktibo akong tumulong upang maging
mas mahuhusay na manlalaro ang mga ito.
35
00:03:32,253 --> 00:03:38,384
Noong 1963-1964 season, naani ni Russell
ang pinakamaraming rebounds at assists,
36
00:03:38,468 --> 00:03:40,428
at sa kabila ng kawalan ni Cousy,
37
00:03:40,511 --> 00:03:44,891
natapos ng Celtics ang regular season
na may pinakamataas na rekord sa NBA.
38
00:03:54,067 --> 00:03:57,987
Sa finals, nakatagpo nila ang Warriors,
na lumipat sa San Francisco
39
00:03:58,071 --> 00:04:00,490
mula sa Philadelphia nang nakaraang taon.
40
00:04:01,074 --> 00:04:03,660
Kalaban ang Warriors
sa Western Conference,
41
00:04:03,743 --> 00:04:07,455
sa unang pagkakataon, nakasagabal
si Chamberlain kay Russell
42
00:04:07,538 --> 00:04:08,790
at sa isa pang ring.
43
00:04:12,293 --> 00:04:15,213
Anumang argumento,
gustong gawin ng mga tao
44
00:04:15,296 --> 00:04:17,757
sa Russell vs. Chamberlain debate.
45
00:04:19,175 --> 00:04:23,471
Kung di kami metapora, simbolo kami n'on.
46
00:04:24,722 --> 00:04:29,769
Nakakatuwa dahil magkaibang-magkaiba sila.
47
00:04:30,603 --> 00:04:33,898
Si Wilt ay kombinasyon
48
00:04:35,525 --> 00:04:37,777
nina Magic Johnson at Santa Claus.
49
00:04:37,860 --> 00:04:44,242
Si Bill Russell, seryoso, tutok,
masungit, disiplinado, matapang.
50
00:04:44,325 --> 00:04:47,704
Kabaligtaran ng kung paano nakilala
si Wilt Chamberlain.
51
00:04:47,787 --> 00:04:50,748
Palagi silang mahigpit na kalaban, pero
52
00:04:51,958 --> 00:04:54,294
sa labas ng court, magkakapatid sila.
53
00:04:55,670 --> 00:04:58,840
Noon, mas matindi ang pagpupursige.
54
00:04:58,923 --> 00:05:02,969
Sa katunayan, minsan,
kapag naglalaro siya sa Philly,
55
00:05:03,052 --> 00:05:05,513
makikituloy siya kina Wilt.
56
00:05:05,596 --> 00:05:09,851
Totoong bromance
ang relasyon nina Bill at Wilt.
57
00:05:09,934 --> 00:05:13,896
Iimbitahan siya ni Wilt na bumisita
sa Thanksgiving dinner
58
00:05:13,980 --> 00:05:16,357
at magluluto ang nanay niya.
59
00:05:16,441 --> 00:05:19,736
Kapag handa na siya, sabay silang aalis,
60
00:05:19,819 --> 00:05:23,364
at sasabihin niya kay Bill,
"Magpakabait ka kay Norman."
61
00:05:23,448 --> 00:05:25,366
"Wag mo siyang pupuruhan."
62
00:05:25,950 --> 00:05:28,119
Di ko magagawa iyon, okey?
63
00:05:28,202 --> 00:05:30,580
Kung kalaban kita, ayaw ko sa 'yo.
64
00:05:30,663 --> 00:05:33,916
Susubukan kong ipahiya ka
bago mo ako ipahiya.
65
00:05:34,000 --> 00:05:38,338
May laban na sa court.
May iba pa sa labas ng court.
66
00:05:38,421 --> 00:05:40,757
Magiging marahas tayo sa linyang iyon.
67
00:05:42,800 --> 00:05:48,431
Akala ko, mahusay na ginamit
ni Russell ang talino niya kay Wilt,
68
00:05:48,514 --> 00:05:52,685
sa puntong magkasama sila
sa hapunan bago ang laro nila,
69
00:05:52,769 --> 00:05:54,103
para lumambot siya.
70
00:05:54,187 --> 00:05:57,273
Kaya kapag tumalon siya
at nasa rim ang kamay niya,
71
00:05:57,357 --> 00:05:59,817
di dadakdak si Wilt, magle-layup lang.
72
00:06:02,111 --> 00:06:06,240
Henyo sa mga ganitong
simpleng bagay si Bill Russell.
73
00:06:06,324 --> 00:06:09,911
May malalapit akong kaibigang
ilang beses sinabi sa akin,
74
00:06:09,994 --> 00:06:13,623
"Wilt, umakyat ka roon
at baliin ang kamay ni Bill Russell."
75
00:06:13,706 --> 00:06:17,210
"Wag kang maging mabait
sa kanila. Wasakin mo sila."
76
00:06:18,628 --> 00:06:21,714
Nakabase sa respeto ang relasyon nila.
77
00:06:22,757 --> 00:06:25,301
Palagi silang nakikipaglaro sa isa't isa.
78
00:06:25,385 --> 00:06:27,887
Magkalaban sila, pero magkaibigan.
79
00:06:27,970 --> 00:06:31,933
Makikipaglaban ka sa pinakamataas
na antas, kahit sinong kalaban mo.
80
00:06:46,072 --> 00:06:49,909
Pinaghalong sining at digmaan
ang tingin ko sa lahat ng sports.
81
00:06:49,992 --> 00:06:52,870
Posibleng baguhin ang sining at digmaan
82
00:06:52,954 --> 00:06:55,832
sa kahit anong sport
sa pagbago sa patakaran.
83
00:06:56,666 --> 00:06:59,460
Isipin natin sa ibang panahon,
sa ibang mundo,
84
00:06:59,544 --> 00:07:01,337
ang komisyoner ng NBA,
85
00:07:01,421 --> 00:07:05,716
para maalis ang karahasan sa
basketball at gantimpalaan ang sining,
86
00:07:05,800 --> 00:07:08,469
naglagay ng hurado para magbigay ng puntos
87
00:07:08,553 --> 00:07:11,889
sa ganda ng bawat naipapasok na tira.
88
00:07:11,973 --> 00:07:16,394
Lahat ng magagandang laro
sa basketball, dapat makilala.
89
00:07:17,145 --> 00:07:21,732
Bilang resulta, nahihikayat ang manlalaro
sa pag-ibig nila sa sining.
90
00:07:34,287 --> 00:07:36,956
Dahil inalis ang elemento ng digmaan,
91
00:07:37,039 --> 00:07:39,876
magiging porma ng sayaw ang sport.
92
00:07:41,794 --> 00:07:43,754
Mas ballet kaysa bugbugan.
93
00:07:46,090 --> 00:07:49,886
'Pag nakikita nating lumilipad
si Julius "Dr. J" Irving,
94
00:07:50,470 --> 00:07:53,556
umaarko ang likod niya,
nakaunat ang mga braso,
95
00:07:54,891 --> 00:07:59,520
sasabihin natin, "Ang ganda n'on,"
kapareho sa isang magandang painting.
96
00:08:00,813 --> 00:08:04,775
Nakakagilalas ang proma,
at nangungusap ang galaw.
97
00:08:12,575 --> 00:08:18,164
Noong 1964, binati ni Russell
si Chamberlain sa una nilang NBA Finals
98
00:08:18,247 --> 00:08:21,334
na may halos perpektong balanse
ng sining at digmaan.
99
00:08:23,628 --> 00:08:26,339
Pinasiklab niya ang Celtics
pag nanghihina ito,
100
00:08:26,422 --> 00:08:28,799
at ginabayan sila sa pananamlay.
101
00:08:31,511 --> 00:08:34,263
Lumamang ang Celtics
ng tatlo laban sa isa,
102
00:08:34,347 --> 00:08:36,599
at sa mga huling segundo ng Game Five,
103
00:08:36,682 --> 00:08:39,685
nagpamalas si Russell
ng pangwakas ng season.
104
00:08:39,769 --> 00:08:42,396
Dinakdak ni Bill Russell ang rebound
105
00:08:42,480 --> 00:08:44,649
sa huling sampung segundo. Tapos na.
106
00:08:44,732 --> 00:08:48,569
Binuhat ng Boston fans palabas
ng court si Coach Red Auerbach.
107
00:08:48,653 --> 00:08:53,074
Pinatunayan ni Bill na kaya nilang
maging kampeon nang wala si Cousy.
108
00:08:53,616 --> 00:08:56,994
Para sa Celtics,
ikaanim na nilang Finals iyon.
109
00:08:58,454 --> 00:09:01,541
Ikapito mula nang dumating
si Bill Russell sa Boston,
110
00:09:01,624 --> 00:09:04,043
at una ni Bill nang wala si Cous.
111
00:09:07,088 --> 00:09:11,342
Ang gumabay sa koponan ng
mga kampeon ay ang kanilang coach.
112
00:09:11,425 --> 00:09:15,429
Ang koponang binuo ni Red
ay ginawa upang magkasundo-sundo.
113
00:09:15,513 --> 00:09:20,685
Pagkaalis ni Cousy, ang starting lineup
ay binuo nina KC Jones, Bill Russell,
114
00:09:20,768 --> 00:09:24,313
Tom Heinsohn, Satch Sanders, at Sam Jones.
115
00:09:24,397 --> 00:09:28,150
Pero bago ang laro laban sa St. Louis
noong Disyembre 1964,
116
00:09:28,234 --> 00:09:30,319
nagka-injury sa paa si Heinsohn.
117
00:09:30,403 --> 00:09:34,198
Maaari siyang palitan ni Auerbach
ng sixth man, si John Havlicek.
118
00:09:34,282 --> 00:09:38,202
Sa halip, inasahan niya
ang mas maalam na si Willie Naulls.
119
00:09:38,286 --> 00:09:40,663
Nasa sentro si Bill Russell,
120
00:09:40,746 --> 00:09:43,958
Forward si Tom Sanders,
121
00:09:44,041 --> 00:09:46,627
si Willie Naulls ang isa pang forward,
122
00:09:46,711 --> 00:09:48,504
tapos si Sam at KC Jones.
123
00:09:49,297 --> 00:09:52,633
Nang magsimula ang Celtics
sa limang African Americans,
124
00:09:52,717 --> 00:09:54,093
malakas na hudyat iyon.
125
00:09:54,760 --> 00:09:57,972
Naging regular na ABC equation sa amin.
126
00:09:58,055 --> 00:10:00,016
Interesado lang kaming manalo.
127
00:10:00,099 --> 00:10:03,894
"Ito ang pinakamahusay
na team ngayon. Ito ang ilalapag natin."
128
00:10:03,978 --> 00:10:08,399
Limang Itim na lalaki sa court?
Talaga? Di namin napansin.
129
00:10:08,482 --> 00:10:11,986
Gusto niyang manalo,
at nananalo ka sa pinakamahuhusay.
130
00:10:12,069 --> 00:10:16,657
Ginawa ni Auerbach ang dapat niyang gawin,
hindi ang pinilit niyang gawin,
131
00:10:16,741 --> 00:10:19,702
o sinusubukan niyang gumawa ng marka.
132
00:10:19,785 --> 00:10:22,204
Pero humingi ng komento
ang mga manunulat.
133
00:10:22,288 --> 00:10:23,789
Makasaysayan iyon.
134
00:10:23,873 --> 00:10:27,877
Gaya ng sinabi ni Red,
wala akong pakialam sa kasaysayan.
135
00:10:30,254 --> 00:10:32,715
Talagang binali ng Celtics ang tradisyon
136
00:10:32,798 --> 00:10:35,009
sa starting lineup nilang puro Itim.
137
00:10:35,676 --> 00:10:39,972
Pero hiniling ni Bill na ilagay muna
sa tamang konteksto ng kasaysayan.
138
00:10:41,557 --> 00:10:45,061
Dati, marami ang nakatuon
sa unang Negrong gumawa ng ganito,
139
00:10:45,144 --> 00:10:47,021
unang gumawa ng ganyan.
140
00:10:47,104 --> 00:10:49,940
Hindi mahalaga kung sino ang una at huli.
141
00:10:50,024 --> 00:10:53,486
Ang mahalaga ay ilan.
Tokenism na ang iba.
142
00:10:54,028 --> 00:10:57,448
Di ko tinuturing na nakatulong
sa lipunan ang nagawa ko.
143
00:10:57,531 --> 00:11:00,951
Turing ko sa propesyonal na basketball
ay marka ng oras,
144
00:11:01,035 --> 00:11:03,245
ang pinakamababaw na bagay sa mundo.
145
00:11:03,996 --> 00:11:05,539
Syempre, praktikal ako.
146
00:11:05,623 --> 00:11:08,626
Saan pa ba ako kukuha ng ganitong suweldo?
147
00:11:08,709 --> 00:11:10,544
Kailangang gawin ang dapat.
148
00:11:10,628 --> 00:11:13,381
Pero ang kontribusyong nais ko,
149
00:11:13,464 --> 00:11:16,676
para sa mga anak ko't
sa mga batang Itim sa mundo,
150
00:11:16,759 --> 00:11:18,219
ay pagaanin ang buhay,
151
00:11:18,302 --> 00:11:21,764
para di matigil ang ambisyon nila
pagharap nila sa mundo.
152
00:11:21,847 --> 00:11:25,601
Para mabigyan sila ng pagkakataong
gawin kung saan sila mahusay.
153
00:11:25,685 --> 00:11:29,188
Puwede kong bigyan ng
milyong dolyar ang mga anak ko.
154
00:11:29,271 --> 00:11:32,483
Pag iyon lang ang ginawa ko,
walang silbi iyon.
155
00:11:34,527 --> 00:11:35,945
Para sa mga batang fans,
156
00:11:36,028 --> 00:11:39,323
higit pa sa inspirasyon
sina Russell at mga kasama niya.
157
00:11:39,824 --> 00:11:42,910
Magandang modelo sila
ng sama-samang pagkilos.
158
00:11:44,286 --> 00:11:46,414
Nasa lugar ako ng mga puti.
159
00:11:46,497 --> 00:11:49,917
Puti, segregated, gaya ng buong Boston,
160
00:11:50,000 --> 00:11:51,669
tigmak ng racism.
161
00:11:52,837 --> 00:11:58,092
At puti ang mga kabataang
tumatakbo sa basketball court,
162
00:11:58,175 --> 00:12:01,971
sa edad na lima hanggang pito,
sumusubok na tumira,
163
00:12:02,054 --> 00:12:04,598
at sinasabing, "Ako si KC Jones."
164
00:12:04,682 --> 00:12:06,016
"Ako si Sam Jones."
165
00:12:06,100 --> 00:12:07,435
"Ako si Bill Russell."
166
00:12:07,518 --> 00:12:09,103
Nang bumisita ang Celtics,
167
00:12:09,186 --> 00:12:11,856
naroon ang lahat, puno-puno roon,
168
00:12:11,939 --> 00:12:16,527
dahil gusto nilang makita, di lang
si Russell, kundi ang malupit na team.
169
00:12:22,324 --> 00:12:25,453
Tinapos ng Celtics ang 1964-1965 season
170
00:12:25,536 --> 00:12:28,873
sa pinakamataas nitong rekord, 62 at 18.
171
00:12:28,956 --> 00:12:33,002
Sa Playoffs, nakaharap ng Celtics
ang Philadelphia 76ers,
172
00:12:33,085 --> 00:12:34,670
na may bagong mukha.
173
00:12:37,047 --> 00:12:41,135
Tinugunan ng Warriors ang mga hiling
ni Wilt sa sahod at ang rekord
174
00:12:41,218 --> 00:12:43,679
ng pagkatalo nila sa pag-trade sa kanya.
175
00:12:44,722 --> 00:12:48,392
Sa kanyang bayan, pinaghusay
ni Chamberlain ang Sixers.
176
00:12:50,978 --> 00:12:52,772
Nagpalitan sila ng panalo
177
00:12:52,855 --> 00:12:55,900
habang hinaharap ang mga fan
sa kani-kaniyang bayan.
178
00:12:56,901 --> 00:12:59,820
May binatong imaginary
na bagay si Chamberlain.
179
00:13:09,747 --> 00:13:13,584
Kalaban namin ang 76ers
sa Eastern Championships.
180
00:13:13,667 --> 00:13:15,669
Ikapito at huling laro iyon.
181
00:13:21,509 --> 00:13:23,677
Sa buong laro, sumulong kami, at
182
00:13:23,761 --> 00:13:28,098
lagi kaming ginigitgitan
nina Chamberlain, Greer, at iba pa.
183
00:13:28,182 --> 00:13:29,558
Di namin sila matinag.
184
00:13:31,560 --> 00:13:35,439
Nakapitong puntos na lamang
ang Celtics sa natitirang 1:45.
185
00:13:35,523 --> 00:13:37,691
Muli, nanlaban ang Phily,
186
00:13:37,775 --> 00:13:39,777
at sa nalalabing segundo,
187
00:13:39,860 --> 00:13:43,697
naagmukhang makakaligtas
at makakaabot ang Boston sa NBA Finals.
188
00:13:43,781 --> 00:13:47,701
Chamberlain, umikot, dinakdak ang bola.
Limang segundo na lang.
189
00:13:48,244 --> 00:13:50,913
Pag napasok namin ang bola,
tapos na ang laro.
190
00:13:51,997 --> 00:13:55,876
Wala akong pinagkatiwalaang iba
kundi sarili ko lang.
191
00:13:55,960 --> 00:13:58,712
Gusto kong ilabas 'yon
dahil makakapasa ako.
192
00:13:58,796 --> 00:14:00,422
May tsansa kaming manalo,
193
00:14:00,506 --> 00:14:03,467
at mailalabas ni Russell ang bola.
194
00:14:03,551 --> 00:14:06,095
Di niya alam, nasa ilalim siya ng wire
195
00:14:06,178 --> 00:14:10,057
na nakadikit sa balcony.
Pinatitibay n'on ang basket.
196
00:14:10,140 --> 00:14:12,101
Ngayon, si Russell ay…
197
00:14:12,643 --> 00:14:14,937
Naidikit niya ang bola sa suporta!
198
00:14:16,021 --> 00:14:20,526
Nawala ni Russell ang bola sa suporta!
Isa na lang ang lamang ng Boston.
199
00:14:21,277 --> 00:14:24,405
Sa Philadelphia ang bola
sa natitirang limang segundo.
200
00:14:24,488 --> 00:14:26,448
Isa na lang ang lamang ng Boston.
201
00:14:26,949 --> 00:14:30,578
Narinig ko iyon sa radyo sa kotse.
202
00:14:31,245 --> 00:14:33,289
At masyado pa akong bata
203
00:14:33,873 --> 00:14:37,751
para magmaneho,
pero di nga dapat nagmamaneho noon
204
00:14:37,835 --> 00:14:40,129
ang nakikinig sa radyo.
205
00:14:40,212 --> 00:14:44,174
110 laban sa 109.
Naroon na talaga ang tensyon.
206
00:14:44,258 --> 00:14:48,512
Nag-huddle kami. Ang nasabi ko lang,
"Dapat may gawin tayo."
207
00:14:51,015 --> 00:14:55,519
"Tulungan n'yo ako rito."
Nalilito ako. Napahiya ako.
208
00:14:55,603 --> 00:14:59,273
Sabi ni Russell, "Puwede n'yo bang
tanggalin ang sungay ko?"
209
00:14:59,356 --> 00:15:01,108
"Kasi may sungay ako."
210
00:15:01,191 --> 00:15:05,529
Parang noon lang ako narinig
ng teammates ko na magsalita nang ganoon.
211
00:15:06,155 --> 00:15:08,657
"Pumalpak ako. Tulungan n'yo ako."
212
00:15:08,741 --> 00:15:11,869
Ang iba, magdadahilan pa,
pero si Russell, hindi.
213
00:15:11,952 --> 00:15:15,289
Pagpapakumbaba at paniniwala iyon
sa mga kasamahan niya.
214
00:15:16,081 --> 00:15:18,918
Masamang sitwasyon ito.
Ito na ang ball game.
215
00:15:19,001 --> 00:15:23,005
Limang segundo. Nasa Philadelphia
ang bola sa ilalim ng Celtics.
216
00:15:23,088 --> 00:15:25,007
Ititira ni Greer ang bola.
217
00:15:26,634 --> 00:15:30,804
Lahat ng World Championships
at Eastern Championships,
218
00:15:30,888 --> 00:15:34,892
ang rekord at iba pa,
ay nakataya sa huling segundo.
219
00:15:35,935 --> 00:15:40,606
Nang iabot ng opisyal ang bola,
may limang segundo siya para itira iyon.
220
00:15:40,689 --> 00:15:43,651
Nagbilang ako sa sarili ko,
one thousand, one,
221
00:15:43,734 --> 00:15:45,152
one thousand, two,
222
00:15:45,235 --> 00:15:46,779
one thousand, three.
223
00:15:46,862 --> 00:15:49,698
Nakaabot na ako sa "four,"
pero walang nangyari.
224
00:15:49,782 --> 00:15:53,744
Sa puntong iyon,
sa loob ng kalahating segundo,
225
00:15:53,827 --> 00:15:55,079
nakasilip ako.
226
00:15:55,162 --> 00:15:57,247
Nakita kong lumipad ang bola.
227
00:15:57,748 --> 00:15:59,625
Na kay Greer ang bola.
228
00:15:59,708 --> 00:16:01,752
Ipinasa at nakuha ni Havlicek!
229
00:16:01,835 --> 00:16:05,547
Ipinasa kay Sam Jones.
Nakuha ni Havlicek ang bola!
230
00:16:05,631 --> 00:16:08,217
Tapos na!
231
00:16:08,926 --> 00:16:12,012
Dinumog ng mga tagahanga
si Johnny Havlicek.
232
00:16:12,096 --> 00:16:14,056
Tapos na!
233
00:16:14,139 --> 00:16:16,684
Kinuha ni Johnny Havlicek ang bola!
234
00:16:16,767 --> 00:16:20,646
Sumigaw si Johnny Most ng,
"Kinuha ni Havlicek ang bola"
235
00:16:21,397 --> 00:16:25,901
sa radyo sa paraang tatagos sa katawan mo.
236
00:16:29,029 --> 00:16:32,574
Gustong yakapin ni Bill Russell
si Havlicek. Nagyakap sila.
237
00:16:32,658 --> 00:16:34,827
Niyakap niya si John Havlicek.
238
00:16:34,910 --> 00:16:37,246
Niligtas ni Havlicek ang larong ito,
239
00:16:37,788 --> 00:16:38,956
maniwala kayo!
240
00:16:39,039 --> 00:16:41,625
Sinalba ni Johnny Havlicek
ang larong ito.
241
00:16:41,709 --> 00:16:44,086
Sabi ko kay Havlicek, "Pinasikat kita."
242
00:16:44,169 --> 00:16:46,463
"Nakuha ni Havlicek ang bola!"
243
00:16:46,547 --> 00:16:50,426
Sabi ko, "Kung di ako pumalpak,
walang kikilala sa 'yo."
244
00:16:54,096 --> 00:16:56,724
Nang tuluyang matalo ang 76ers,
245
00:16:56,807 --> 00:17:00,644
sunod na hinarap ng Celtics
ang matagal nang kalabang Los Angeles.
246
00:17:01,437 --> 00:17:05,774
Saglit lang ang laban dahil nanalo
ang Boston sa limang laro.
247
00:17:18,162 --> 00:17:21,999
Iyon ang ikawalang kampeonato
mula nang sumali si Russell sa team.
248
00:17:22,082 --> 00:17:24,084
'HARI' NA NAMAN NG CELTICS
249
00:17:24,168 --> 00:17:30,007
IKAWALONG PANALO
NG CELTICS SA 9 NA TAON
250
00:17:31,717 --> 00:17:33,969
Para sa masa, ang mahalagang sagupaan
251
00:17:34,053 --> 00:17:37,181
ay sa pagitan nina Bill Russell
at Wilt Chamberlain.
252
00:17:37,681 --> 00:17:39,475
Bukas at consistent si Bill
253
00:17:39,558 --> 00:17:42,853
sa pag-asa para sa mga bata
at komunidad na Itim.
254
00:17:42,936 --> 00:17:46,857
Para kay Wilt, ang pagkapanalo
ay nakaugat sa radikal na hiling
255
00:17:46,940 --> 00:17:49,485
ng pasahod na nakabase sa talento.
256
00:17:51,278 --> 00:17:53,614
Ang totoo, nandito kami para kumita.
257
00:17:53,697 --> 00:17:55,741
Naglalaro kami ng nais namin,
258
00:17:55,824 --> 00:17:58,744
pero ang interes
ay magkano ang kikitain mo.
259
00:17:58,827 --> 00:18:01,955
Sangkot si Bill Russell
sa kilusan ng karapatang sibil
260
00:18:02,039 --> 00:18:05,876
at paghimok sa mga taong
gumawa ng pagbabago.
261
00:18:05,959 --> 00:18:09,004
Maganda ang buhay ni Wilt,
262
00:18:09,088 --> 00:18:11,840
pero wala siyang ibang pakialam kundi
263
00:18:11,924 --> 00:18:14,676
ang sarili niyang kaginhawaan at buhay.
264
00:18:14,760 --> 00:18:18,138
May kabayong pangkarera
at Rolls-Royce si Wilt.
265
00:18:19,431 --> 00:18:21,100
Marangya ang buhay niya.
266
00:18:21,183 --> 00:18:23,393
Palaging mataas ang sahod niya.
267
00:18:23,477 --> 00:18:27,189
"Kung may pera para sa kanya,
magkakaroon din ako."
268
00:18:27,272 --> 00:18:29,399
Tanda kong narinig ko sa radyo,
269
00:18:29,483 --> 00:18:33,445
kakapirma lang noon ni Wilt
ng kontratang nagkakahalaga ng $100,000.
270
00:18:34,363 --> 00:18:36,156
Di lang iyon tsismis.
271
00:18:36,240 --> 00:18:39,785
Pumirma si Chamberlain ng
tatlong-taong kontrata sa 76ers
272
00:18:39,868 --> 00:18:43,664
para sa makasaysayang
taunang sahod na $100,000,
273
00:18:43,747 --> 00:18:46,458
na katumbas ng isang milyon ngayon.
274
00:18:46,542 --> 00:18:49,586
Nang mabalitaan ko ito,
kausap ko si Red Auerbach.
275
00:18:50,587 --> 00:18:52,798
Pinag-uusapan namin ang kontrata ko.
276
00:18:52,881 --> 00:18:55,467
Sabi ko, "Alam ko na ang gusto ko."
277
00:18:55,551 --> 00:18:56,510
Aniya, "Ano?"
278
00:18:56,593 --> 00:18:58,846
Sabi ko, "Gusto ko ng $100,001."
279
00:18:58,929 --> 00:19:00,430
GAYA KAY WILT ANG SAHOD
280
00:19:00,514 --> 00:19:01,849
Namutla siya.
281
00:19:03,100 --> 00:19:04,518
"Mas maputla," pasensya.
282
00:19:08,438 --> 00:19:11,191
Parang bata, pero ayos din.
283
00:19:11,275 --> 00:19:13,819
Kahit isang dolyar lang, mas mataas ako.
284
00:19:13,902 --> 00:19:16,280
Kita ang pakikipagkompetensiya niya.
285
00:19:16,363 --> 00:19:18,740
Iyon siya. Iyon talaga siya.
286
00:19:18,824 --> 00:19:20,868
Di biro ang dagdag na dolyar?
287
00:19:20,951 --> 00:19:22,327
Mahalaga ang barya.
288
00:19:24,580 --> 00:19:26,498
May dolyar ka para sa palabas.
289
00:19:27,457 --> 00:19:31,253
Totoo ba ang tsismis na nanghihingi ka
ng abot-langit na sahod?
290
00:19:31,336 --> 00:19:35,007
"Abot-langit," parang ang taas n'on.
291
00:19:35,090 --> 00:19:38,927
Mabibigyan ka niya ng 20 puntos
sa pick-and-rolls at rim runs.
292
00:19:39,011 --> 00:19:42,598
Makakasupalpal siya ng limang tira
at makakabenteng rebounds.
293
00:19:42,681 --> 00:19:47,060
Di bagay sa kanya ang $100,000,
$500 milyon ang dapat sa kanya ngayon.
294
00:19:47,144 --> 00:19:52,357
Sabi ko, "MVP ako ngayon sa liga,
ako dapat ang pinakamataas ang bayad."
295
00:19:53,025 --> 00:19:54,818
Tinawagan ko ang tatay ko,
296
00:19:54,902 --> 00:19:58,113
at sabi ko, "Di ka maniniwala.
Nakuha ko ang deal."
297
00:19:58,197 --> 00:20:00,157
"Di ka na magtatrabaho."
298
00:20:00,240 --> 00:20:03,577
Sabi niya, "Anak, di puwedeng
di ako magtrabaho."
299
00:20:03,660 --> 00:20:05,162
Sabi ko, "Bakit hindi?"
300
00:20:05,245 --> 00:20:08,415
Sabi niya,
"25 taon na ako sa pandayang ito."
301
00:20:09,333 --> 00:20:12,753
Sabi ko, "25… Magandang dahilan 'yon
para tumigil na."
302
00:20:12,836 --> 00:20:14,796
Sabi niya, "Naku, hindi."
303
00:20:14,880 --> 00:20:18,133
"Anak, ibinigay ko sa mga taong ito ang
304
00:20:18,217 --> 00:20:20,761
pinakamalalakas na 25 taon ng buhay ko.
305
00:20:20,844 --> 00:20:23,388
"Bibigyan ko sila ng taong mahina ako."
306
00:20:29,728 --> 00:20:30,979
Ayos iyon.
307
00:20:37,778 --> 00:20:41,365
Habang nagpapalamangan
si Russell kay Chamberlain,
308
00:20:41,865 --> 00:20:44,409
mas tumalas ang paninindigan niya laban sa
309
00:20:44,493 --> 00:20:46,828
pagtrato sa mga Itim sa Estados Unidos.
310
00:20:47,371 --> 00:20:50,499
May ibang mga kasagutang hinahanap pa.
311
00:20:53,168 --> 00:20:57,256
Balak kong magpatawag
ng White House conference
312
00:20:57,339 --> 00:21:03,387
ng mga iskolar at dalubhasa,
at mga natatanging pinunong Negro
313
00:21:03,470 --> 00:21:08,767
ng magkabilang lahi upang
maibigay ang mga karapatang ito.
314
00:21:08,850 --> 00:21:12,479
Ang layunin nito ay tulungan
ang American Negro
315
00:21:13,730 --> 00:21:15,565
na makamit ang mga karapatang,
316
00:21:16,108 --> 00:21:19,486
pagkatapos ng mahabang panahon
ng kawalan ng katarungan,
317
00:21:20,279 --> 00:21:24,032
ay malapit nang masiguro.
318
00:21:24,825 --> 00:21:28,120
Isa si Bill Russell
sa 2,400 delegadong inimbitahan,
319
00:21:28,203 --> 00:21:32,374
kabilang ang mga entertainer,
business leader, at mga aktibista.
320
00:21:33,875 --> 00:21:37,796
Ngunit sa huli, dama niyang hungkag
na pangako lang ang dulot nito.
321
00:21:38,922 --> 00:21:42,843
Para kay Russell, nakadepende
ang pagbabago sa pagkakataong kumita.
322
00:21:45,137 --> 00:21:48,265
Ano'ng silbi ng edukasyon
kung walang trabaho?
323
00:21:49,266 --> 00:21:54,271
May kakulangan ng pamumuno
sa paglikha ng mas magandang kapaligiran
324
00:21:54,354 --> 00:21:57,649
para wasakin ang mga hadlang
sa ekonomiya na kinakaharap
325
00:21:57,733 --> 00:22:01,194
ng Negro sa pagiging bahagi
ng ekonomiya ng Amerika.
326
00:22:02,696 --> 00:22:04,197
Ang dugo ng bansang ito'y
327
00:22:04,281 --> 00:22:07,075
dumadaloy sa mga ugat
ng komersiyo't industriya.
328
00:22:07,159 --> 00:22:09,661
Kung pananawagan ang malalaking negosyo
329
00:22:09,745 --> 00:22:13,665
ng pangulo ng bansa at hihimukin
para sa sama-samang pagkilos,
330
00:22:13,749 --> 00:22:17,544
mapapabilis natin ang pagkamit
ng mga layuning hangad natin.
331
00:22:20,380 --> 00:22:22,174
Sa tagsibol na iyon sa Boston,
332
00:22:22,257 --> 00:22:27,304
nagkagulo dahil sa desegregation sa
paaralan, at sumali si Russell sa laban.
333
00:22:27,387 --> 00:22:31,767
Tatlong taong pinag-aralan ng komite
ng paaralan ng lungsod ang isyu,
334
00:22:31,850 --> 00:22:35,812
pati ang kontrobersyal na
dating chair nitong si Louise Day Hicks.
335
00:22:35,896 --> 00:22:39,149
…patakaran niya na ang paaralang
walang balanse sa lahi
336
00:22:39,232 --> 00:22:41,401
ay hindi nakakapinsala sa edukasyon.
337
00:22:42,027 --> 00:22:42,861
Buweno…
338
00:22:44,154 --> 00:22:47,699
Kayo ni Superintendent Ohrenberger
ay walang mga anak
339
00:22:47,783 --> 00:22:49,701
sa racially imbalanced school,
340
00:22:49,785 --> 00:22:52,996
kaya di n'yo alam
ang epekto sa mga anak namin.
341
00:22:56,750 --> 00:22:59,294
Isang araw, nagbigay siya
ng graduation talk
342
00:22:59,378 --> 00:23:01,588
sa Roxbury Junior High School.
343
00:23:01,671 --> 00:23:04,883
Nang magkagulo ang preacher
at komite ng mga aktibista,
344
00:23:04,966 --> 00:23:06,718
pinaaresto niya sila.
345
00:23:08,095 --> 00:23:10,680
Samantala, di nakapagtapos ang mga bata,
346
00:23:10,764 --> 00:23:14,309
kaya gumawa kami ng seremonya
para sa kanila sa simbahan,
347
00:23:14,393 --> 00:23:16,561
at ako ang nagtalumpati.
348
00:23:21,608 --> 00:23:26,613
Tanong ko sa sarili ko, "Nasaan ang ibang
boses na humihingi ng pagbabago?"
349
00:23:26,696 --> 00:23:30,075
May maliliit na krisis
sa buong Estados Unidos,
350
00:23:30,158 --> 00:23:32,244
at meron din dito sa Roxbury,
351
00:23:33,161 --> 00:23:36,164
at walang nakikinig. Walang nakikinig.
352
00:23:36,248 --> 00:23:38,667
Ang hindi alam ng mga tao,
353
00:23:38,750 --> 00:23:41,837
tinutupok ng apoy ang Roxbury,
ang buong Boston.
354
00:23:41,920 --> 00:23:43,463
Kakalat ang sunog.
355
00:23:44,005 --> 00:23:47,884
Para sa akin, dagsa ang racism
sa mismong Boston,
356
00:23:47,968 --> 00:23:50,053
anumang uri iyon, luma man o bago.
357
00:23:50,971 --> 00:23:54,057
May mga kurap na
City Hall crony racists ang siyudad,
358
00:23:54,141 --> 00:23:57,227
malulupit na
"ibalik n'yo sila sa Africa" na racist,
359
00:23:57,310 --> 00:24:01,148
at sa university area,
mga bulaang radikal na racist.
360
00:24:02,107 --> 00:24:06,319
Gayunpaman, ang mga taga-Boston
ay dating panig kay Dr. King.
361
00:24:06,820 --> 00:24:08,029
Naguguluhan ako.
362
00:24:09,239 --> 00:24:13,076
Marahil, ang pangarap ni Dr. King
na lipunang walang kulay
363
00:24:13,160 --> 00:24:15,787
at base sa pag-ibig ay di nila naunawaan.
364
00:24:16,538 --> 00:24:20,167
Para sa kanila, ang "walang kulay"
ay katumbas ng walang Itim,
365
00:24:20,250 --> 00:24:24,463
na ayos lang sa kanila,
at hindi gaanong naiiba sa realidad.
366
00:24:27,048 --> 00:24:28,842
Ipapaalam ni Bill Russell
367
00:24:28,925 --> 00:24:31,553
ang nangyayaring dapat malaman ng mga tao.
368
00:24:31,636 --> 00:24:36,057
Bakit kami nagmamartsa?
Bakit kami tumututol? Para saan ba ito?
369
00:24:36,141 --> 00:24:38,435
Takot magsalita ang mga tao.
370
00:24:38,518 --> 00:24:40,896
Alam niya ang platform niya.
371
00:24:40,979 --> 00:24:43,690
Alam niya kung gaano kalakas
ang boses niya.
372
00:24:43,773 --> 00:24:47,694
Para makapagbukas ng mga pinto
at mga daan sa batang henerasyon.
373
00:24:47,777 --> 00:24:52,699
Kapag kumilos tayo, nagsama-sama
at nagsalita, makikinig ang mga tao.
374
00:24:53,450 --> 00:24:57,496
Bilang kilalang atleta,
may forum para sa akin
375
00:24:58,038 --> 00:24:59,414
kung gagamitin ko iyon.
376
00:25:00,457 --> 00:25:03,752
Di nag-atubili si Russell
na sabihin ang kanyang opinyon,
377
00:25:03,835 --> 00:25:05,629
pero maraming basketball fans
378
00:25:05,712 --> 00:25:08,507
ang mas gustong
manahimik siya kaysa lumaban.
379
00:25:09,007 --> 00:25:13,595
Sa karera ko, napagtanto kong
hindi ko gustong makisalamuha
380
00:25:13,678 --> 00:25:15,805
sa mga tao sa labas ng Celtics.
381
00:25:15,889 --> 00:25:18,975
Naglaro ako para sa Celtics.
Hindi para sa Boston.
382
00:25:19,976 --> 00:25:24,940
Kaya sa tingin ko,
nakakagalit siya sa maraming puti,
383
00:25:25,023 --> 00:25:29,152
na umaasang sasambahin mo iyon
dahil naroon ka sa pangkat.
384
00:25:29,236 --> 00:25:31,071
Hindi sumamba si Bill Russell.
385
00:25:32,822 --> 00:25:37,661
Sa tahanan niya sa Reading, madalas silang
tratuhin ng pamilya niya bilang salot.
386
00:25:37,744 --> 00:25:39,621
MGA ANAK NI RUSSELL, ININSULTO
387
00:25:39,704 --> 00:25:44,834
Tingin ko, walang nakakaalam sa
mga nangyayari sa mga magulang ko.
388
00:25:45,502 --> 00:25:48,630
Nang umuwi ang mga Russell
matapos ang weekend trip,
389
00:25:48,713 --> 00:25:52,425
nalaman nilang pinasok at hinalughog
ng vandals ang bahay nila.
390
00:25:53,468 --> 00:25:57,806
Umuwi silang napakagulo ng bahay.
391
00:25:57,889 --> 00:26:01,810
Malinaw na ang salarin ay tutol sa,
392
00:26:01,893 --> 00:26:05,272
di lang sa pagtira niya sa lugar,
kundi sa kung sino siya.
393
00:26:05,355 --> 00:26:07,190
Maraming isinulat sa pader.
394
00:26:07,274 --> 00:26:09,901
Mga paninira at banta sa lahi.
395
00:26:10,986 --> 00:26:15,031
Pag-uwi namin mula sa bakasyon,
gulo-gulo ang bahay.
396
00:26:15,115 --> 00:26:17,784
Nakasulat ang "Negro" sa pader
gamit ang dumi,
397
00:26:17,867 --> 00:26:21,162
at punit at balot ng beer
ang billiards table.
398
00:26:21,246 --> 00:26:26,293
Binasag nila ang mga tropeo niya,
at dumumi sa kama ng mga magulang ko.
399
00:26:26,376 --> 00:26:31,590
Gulat na gulat ako. Di ko akalaing
ganoon ka-racist ang bayang iyon.
400
00:26:31,673 --> 00:26:36,553
Nakakadurog ng puso ang pinagdaanan
ni Bill at ng pamilya niya.
401
00:26:37,178 --> 00:26:40,932
Walang naiturong suspek ang pulisya.
402
00:26:41,016 --> 00:26:45,937
Sabi ng iba, kaya raw sinalakay ang bahay
ay dahil sa "aroganteng ugali" ko.
403
00:26:46,730 --> 00:26:51,818
Si Russell ang tinutukoy rito,
isang lalaking noon pa man ay inis na
404
00:26:51,901 --> 00:26:57,157
sa pagtrato sa mga Itim.
405
00:26:57,240 --> 00:27:01,202
Di niya iyon sinabi sa publiko.
406
00:27:01,703 --> 00:27:04,873
Babalik iyon sa,
"Buweno, di siya naunawaan."
407
00:27:04,956 --> 00:27:07,667
Nagpa-press con sana siya at sinabing,
408
00:27:07,751 --> 00:27:10,045
"Pinasok ng mga hayop ang bahay ko,
409
00:27:10,128 --> 00:27:14,174
at ito ang dahilan kung bakit n'yo iniisip
na masama ang ugali ko."
410
00:27:16,509 --> 00:27:19,012
Kilala si Bill bilang galit na Itim
411
00:27:19,095 --> 00:27:21,765
dahil di niya ipapalimot sa mga tao
412
00:27:21,848 --> 00:27:23,808
ang realidad ng buhay sa Amerika.
413
00:27:24,392 --> 00:27:28,063
Kailangang aminin ng mga tao
ang katotohanan bago tayo umusad.
414
00:27:28,563 --> 00:27:32,150
Tuwing may pagkakataon siyang maglaro,
415
00:27:32,984 --> 00:27:38,448
nakakaya niya ang lahat
at nakakapagpokus sa laro.
416
00:27:38,531 --> 00:27:44,371
Hindi pa ako nakatagpo ng taong
may ganoong kakaibang ugali at pokus.
417
00:27:45,747 --> 00:27:49,376
Laging maghanap ng lamang.
'Yan ang natutunan ko kay Auerbach.
418
00:27:49,459 --> 00:27:53,046
Gawin mo ang lahat para ikaw ang paboran,
419
00:27:53,713 --> 00:27:56,299
intelektwal, emosyonal, o pisikal man.
420
00:27:57,300 --> 00:27:58,968
Medyo nang-insulto ako.
421
00:28:01,721 --> 00:28:04,516
Karamihan, nang-iinsulto
nang walang dahilan.
422
00:28:04,599 --> 00:28:06,976
Hindi ganoon si Bill Russell.
423
00:28:07,060 --> 00:28:08,687
Nang-insulto si Bill
424
00:28:08,770 --> 00:28:13,108
sa paraang direktang makakaapekto sa laro.
425
00:28:13,191 --> 00:28:16,528
May sasabihin siya
426
00:28:16,611 --> 00:28:19,447
dahil alam niyang masasaktan ka.
427
00:28:19,531 --> 00:28:23,034
At nakatulong nga iyon
para manalo ang Celtics.
428
00:28:26,162 --> 00:28:28,081
Bahagi ng responsibilidad kong
429
00:28:28,164 --> 00:28:31,751
ilihis ang ekstrang atake
ng kalaban sa sarili ko.
430
00:28:31,835 --> 00:28:34,796
Minsan, magsasalita ako sa jump circle.
431
00:28:34,879 --> 00:28:37,507
"Sige," sasabihin ko sa kalaban.
432
00:28:37,590 --> 00:28:39,092
"Walang layups ngayon."
433
00:28:39,175 --> 00:28:42,971
"Wala akong pakialam sa mid-range.
Tinatamad ako roon ngayon,
434
00:28:43,054 --> 00:28:44,597
pero walang layups."
435
00:28:45,306 --> 00:28:48,977
O ibubulong ko sa forward,
"Kapag nag-layup ka,
436
00:28:49,060 --> 00:28:52,897
magdala ka ng asin at paminta
dahil kakain ka ng bola."
437
00:28:53,565 --> 00:28:57,485
Syempre, wala akong sasabihin
kina Oscar Robertson o Jerry West.
438
00:28:57,569 --> 00:28:59,863
May mga di ka gagawan n'on.
439
00:29:00,363 --> 00:29:02,907
Di ako ininsulto ni Bill
440
00:29:02,991 --> 00:29:04,909
noong mag-layup siya
441
00:29:04,993 --> 00:29:07,787
dahil baka bumalik sa kanya iyon.
442
00:29:09,956 --> 00:29:11,583
Rookie year ko yata iyon,
443
00:29:11,666 --> 00:29:14,961
narito si Russell,
at naroon kami ni Satch.
444
00:29:15,044 --> 00:29:17,505
Tiningnan ni Russell si Satch,
445
00:29:18,089 --> 00:29:19,716
tapos, tumingin sa akin.
446
00:29:19,799 --> 00:29:22,135
Tiningnan niya si Satch, at sinabing…
447
00:29:22,218 --> 00:29:24,012
Mababantayan mo ba si gago?
448
00:29:24,679 --> 00:29:26,514
Nagulat si Bradley.
449
00:29:27,348 --> 00:29:29,434
Noon lang siya natawag ng ganoon.
450
00:29:33,897 --> 00:29:36,941
Napaisip ako noon,
"Ano'ng ibig niyang sabihin?"
451
00:29:37,025 --> 00:29:38,651
"Para saan iyon?"
452
00:29:38,735 --> 00:29:42,530
Ang matalinong marunong mang-insulto,
iyon ang pinakamasahol.
453
00:29:42,614 --> 00:29:45,575
Ikaw ang iniisip nila, hindi ang laro.
454
00:29:50,079 --> 00:29:52,582
Naglalaro si Russ sa loob ng laro.
455
00:29:52,665 --> 00:29:56,961
Dalawang beses siyang nag-goaltend
sa laro, nang sinasadya.
456
00:29:57,045 --> 00:29:59,005
Oo, bilang ang puntos,
457
00:29:59,088 --> 00:30:01,591
pero may mensahe iyon sa mga manlalaro.
458
00:30:01,674 --> 00:30:04,719
"Tingnan mo, halos nasupalpal na kita."
459
00:30:04,803 --> 00:30:06,095
Isa siyang master.
460
00:30:06,179 --> 00:30:10,016
Na kay Baylor ang bola.
Nag-layup. Binara ni Russell.
461
00:30:11,017 --> 00:30:14,062
Sinupalpal ni Russell.
Napakatindi ni Bill Russell!
462
00:30:14,729 --> 00:30:17,565
Arogante at mapanakot talaga si Russell.
463
00:30:17,649 --> 00:30:20,944
Sa labas ng court, natatakot niya
ang lumalapit sa kanya.
464
00:30:23,279 --> 00:30:25,824
Tatayo lang siya at tititigan sila.
465
00:30:25,907 --> 00:30:27,408
Wala siyang sasabihin.
466
00:30:27,492 --> 00:30:30,787
Interesanteng kombinasyon siya
ng atleta at intelektuwal.
467
00:30:30,870 --> 00:30:34,666
Lagi siyang nakakapili ng kilos
at naiisip niya iyon sa utak niya
468
00:30:34,749 --> 00:30:38,461
nang paulit-ulit
bago niya aktuwal na sinusubukan.
469
00:30:38,545 --> 00:30:41,214
Pinag-aralan niya talaga ang laro.
470
00:30:41,297 --> 00:30:47,053
Ang ideya ng pagkakalkula ng anggulo
ng manlalarong papalapit sa 'yo,
471
00:30:47,637 --> 00:30:51,558
pag-alam sa kakayahan nila
at paano sila maglaro,
472
00:30:51,641 --> 00:30:53,643
at pagsuri sa court para malaman,
473
00:30:53,726 --> 00:30:57,897
"Kung gagawin ko 'to,
mapupunta ito sa anggulo ng trajectory."
474
00:30:57,981 --> 00:30:59,691
Mathematician siya.
475
00:31:00,275 --> 00:31:03,403
Ang kaalaman ni Bill sa court
ay may kaakibat na math.
476
00:31:04,028 --> 00:31:05,947
Habang nasa kolehiyo sa USF,
477
00:31:06,030 --> 00:31:09,158
kasam ang Celtics teammate
niyang si KC Jones,
478
00:31:09,242 --> 00:31:11,369
nanguna si Bill sa pag-iisip
479
00:31:11,452 --> 00:31:14,539
ng papel ng mga anggulo
at equation sa basketball.
480
00:31:16,165 --> 00:31:19,669
Napagpasyahan naming
ang basketball ay laro ng geometry,
481
00:31:19,752 --> 00:31:22,171
na may mga linya, tuldok, at distansya.
482
00:31:23,590 --> 00:31:28,136
Solo moves ang pinapangarap ko,
pero mga estratehiya ang inaaral niya.
483
00:31:28,219 --> 00:31:32,265
Orihinal na basketball ang naiisip ni KC,
at tinuruan niya ako paano
484
00:31:32,348 --> 00:31:34,976
ang mga bagay-bagay,
partikular sa depensa.
485
00:31:35,059 --> 00:31:38,855
Noon, halos bawat manlalaro at coach,
iniisip na ang depensa
486
00:31:38,938 --> 00:31:40,231
ay purong pagtugon.
487
00:31:40,315 --> 00:31:42,108
Iba ang naisip ni KC.
488
00:31:42,191 --> 00:31:44,861
Nag-isip siya ng mga paraan
para ang kalaban
489
00:31:44,944 --> 00:31:49,574
ay tumira sa paraang nais niya,
mula sa lugar niya.
490
00:31:50,283 --> 00:31:52,035
Hahayaan niya itong tumira
491
00:31:52,118 --> 00:31:54,829
nang lampas sa perimeter na kaya nito,
492
00:31:54,913 --> 00:31:58,750
at sa halip na gitgitin iyon,
tatakbo siya sa court,
493
00:31:58,833 --> 00:32:03,212
iisiping makaka-rebound ako at
ipapasa ang bola sa kanya para makatira.
494
00:32:03,713 --> 00:32:06,049
Nangarap kami ng mga ganitong laro,
495
00:32:06,633 --> 00:32:11,012
at isinali namin sa mga equation
ang mga kahinaan ng mga kalaban.
496
00:32:11,095 --> 00:32:15,224
Gumawa kami ni KC ng sarili naming
munting mundo ng basketball.
497
00:32:15,725 --> 00:32:17,060
Inspired kami.
498
00:32:17,143 --> 00:32:19,812
Mga rocket scientist na naka-sneakers.
499
00:32:21,731 --> 00:32:24,776
Lagi siyang may ganitong
karangalan sa sarili niya.
500
00:32:24,859 --> 00:32:28,488
Tinitingnan ko ang mga larawan niya.
May partikular dito.
501
00:32:28,571 --> 00:32:32,367
Nakatayo siya sa half-court,
nakapamaywang,
502
00:32:33,284 --> 00:32:35,578
sa sold-out na Boston Garden.
503
00:32:36,496 --> 00:32:39,916
At pag tinitingnan ko iyon, para siyang…
504
00:32:41,376 --> 00:32:45,004
haring nakatingin sa kaharian niya.
505
00:32:47,090 --> 00:32:50,468
Kahit henyo ang turing
kay Russell sa court,
506
00:32:50,551 --> 00:32:53,054
pinuna siya ng mga fan at mga sportswriter
507
00:32:53,137 --> 00:32:55,807
sa pagiging moody, suplado, at arogante.
508
00:32:56,432 --> 00:32:59,018
Arogante ako. Inaamin ko iyon.
509
00:32:59,519 --> 00:33:02,355
Pero kaninong kahulugan ng arogante?
510
00:33:03,481 --> 00:33:05,149
Kung puting atleta iyon,
511
00:33:05,233 --> 00:33:09,028
hindi iyon arogante,
competitive ang itatawag nila roon.
512
00:33:09,737 --> 00:33:11,614
Kapag ikaw si Bill Russell,
513
00:33:11,698 --> 00:33:14,617
at nakatira ka sa bansang itinatakwil ka,
514
00:33:14,701 --> 00:33:17,370
pagiging atleta mo lang
ang kinikilala sa 'yo,
515
00:33:17,453 --> 00:33:20,999
"Heto ang gagawin ko.
Ilagay n'yo ako sa arena."
516
00:33:21,749 --> 00:33:25,837
"Sa labas ng arena,
pabayaan n'yo sa buhay ko."
517
00:33:25,920 --> 00:33:29,132
Bilang patunay ng kayabangan
ni Russell, tinukoy nila
518
00:33:29,215 --> 00:33:31,217
ang pagtanggi niya sa autograph.
519
00:33:32,635 --> 00:33:36,389
Bilang manlalaro, paglipas ng 1964,
hindi na siya pumipirma.
520
00:33:37,181 --> 00:33:39,600
Kakatwa ang nararamdaman ko sa autograph,
521
00:33:39,684 --> 00:33:42,311
kahit noong naglalaro pa ako sa kolehiyo.
522
00:33:42,395 --> 00:33:44,647
Noong una, di ko pinapansin iyon.
523
00:33:44,731 --> 00:33:47,692
Pumipirma ako dahil iyon
ang ginagawa ng lahat.
524
00:33:48,359 --> 00:33:50,236
Pero noong 1960s,
525
00:33:50,319 --> 00:33:53,865
napansin kong pagkatapos
ng session ng 50 o 60 na lagda,
526
00:33:53,948 --> 00:33:57,035
kakaiba ang naramdaman ko
paglipas ng ilang araw.
527
00:34:00,329 --> 00:34:03,374
Nagalit ang publiko at ang media.
528
00:34:04,333 --> 00:34:05,793
At pinersonal
529
00:34:05,877 --> 00:34:10,423
na ayaw niyang magbahagi
ng personal space niya
530
00:34:11,007 --> 00:34:12,759
para mag-autograph.
531
00:34:12,842 --> 00:34:16,763
Di mo puwedeng hayaang ariin ka
o utusan ka ng mga tagahanga.
532
00:34:17,805 --> 00:34:22,060
Di ko maisip ang halaga
ng isinulat na pangalan sa papel.
533
00:34:22,143 --> 00:34:26,064
Ano ang halaga ng pirma ko,
at bakit ko ito kailangang pirmahan?
534
00:34:26,731 --> 00:34:29,817
Ibinibigay ko ang halaga ko sa court.
535
00:34:29,901 --> 00:34:32,153
Pag-aari ako ng publiko sa laro.
536
00:34:32,236 --> 00:34:34,739
Pribado akong pag-aari kapag di naglalaro.
537
00:34:34,822 --> 00:34:36,616
Kung gusto ko, pipirma ako,
538
00:34:36,699 --> 00:34:39,410
pero walang mamimilit sa akin.
539
00:34:39,494 --> 00:34:42,747
Bibilhin mo ako
bilang si Bill Russell, o hindi.
540
00:34:42,830 --> 00:34:45,333
Wala namang magagawa ang pirma ko.
541
00:34:45,416 --> 00:34:49,045
At aksidente lang
ang pagiging basketball player ko.
542
00:34:51,255 --> 00:34:53,800
Gusto ko 'yong hindi siya
nagpapaari sa iba.
543
00:34:53,883 --> 00:34:57,178
Nagpasya siyang maglalaro lang siya
544
00:34:57,261 --> 00:35:00,306
at makikisama sa teammates niya.
545
00:35:00,389 --> 00:35:03,184
Siya ang laging may kontrol.
546
00:35:03,267 --> 00:35:05,645
Mas gusto niya ng malalim na usapan,
547
00:35:05,728 --> 00:35:08,773
o makipagkamay sa lalaki o babae.
548
00:35:08,856 --> 00:35:09,690
Ayos iyon.
549
00:35:09,774 --> 00:35:12,777
Kung alam mong ayaw niya n'on,
wag ka nang sumubok.
550
00:35:12,860 --> 00:35:15,363
May mga paninindigan siyang di mababago.
551
00:35:15,446 --> 00:35:16,614
Gusto ko iyon.
552
00:35:16,697 --> 00:35:19,659
Kahit Pangulo ng Estados Unidos,
di siya pipirma.
553
00:35:19,742 --> 00:35:22,912
Humingi ako ng autograph sa kanya,
at ang sinabi niya?
554
00:35:23,496 --> 00:35:24,497
Ayoko.
555
00:35:24,580 --> 00:35:28,376
At tumawa ako, "Nakakatawa iyan."
556
00:35:28,459 --> 00:35:30,253
"Heto. Pirmahan mo."
557
00:35:30,336 --> 00:35:32,380
Humindi ulit siya, at totoo iyon.
558
00:35:33,047 --> 00:35:36,425
Sinubukan ko noong papirmahin
ang players na nakalaro ko
559
00:35:36,509 --> 00:35:38,219
sa mga litrato nila,
560
00:35:38,302 --> 00:35:41,556
para may alaala ako,
561
00:35:41,639 --> 00:35:43,599
at tumanggi si Russell.
562
00:35:44,100 --> 00:35:45,393
Pahayag niya,
563
00:35:45,476 --> 00:35:48,646
"Ang tagal na nating nagkasama.
Lumalabas pa tayo.
564
00:35:48,729 --> 00:35:51,023
"Alam mo hindi ako nagpapa-autograph."
565
00:35:51,107 --> 00:35:54,569
Sabi ko, "Papatayin kita. Pambihira ka."
566
00:35:54,652 --> 00:36:01,200
Ito ang dalawa kong libro
ni Bill Russell na walang pirma,
567
00:36:01,284 --> 00:36:05,121
na itinatago ko sa pagitan
nina H. Rap Brown at James Baldwin.
568
00:36:05,204 --> 00:36:09,375
Ganito ang gusto ko.
Personal itong di pinirmahan
569
00:36:09,458 --> 00:36:12,879
para sa akin ni Mr. Bill Russell.
570
00:36:12,962 --> 00:36:17,049
Mga tatlong taon ang nakararaan,
nakita ko siya noong bumisita siya.
571
00:36:18,009 --> 00:36:21,429
Aniya, "Uy, Satch, kumusta na?"
Nag-usap kami.
572
00:36:21,512 --> 00:36:24,599
Sabi niya,
"At di pa rin ako magpapa-autograph!"
573
00:36:27,018 --> 00:36:30,521
Sa tingin ko, nanguna
sa maraming bagay ang tatay ko.
574
00:36:30,605 --> 00:36:35,443
Siguro kung titingnan mo
ang kultura ngayong humaling sa artista,
575
00:36:35,526 --> 00:36:39,572
makikita mo ang mga pangit
sa pagiging sikat na tao.
576
00:36:39,655 --> 00:36:42,700
Binatikos siya sa hindi pakikisama
577
00:36:42,783 --> 00:36:44,118
at pagiging mas bukas,
578
00:36:44,202 --> 00:36:48,956
at gaya ng ibang sikat, sa tingin ko,
hindi niya kailangang gawin iyon.
579
00:36:49,040 --> 00:36:53,836
Lagi siyang nagpapakatotoo,
580
00:36:53,920 --> 00:36:57,798
at kung di mo maigagalang iyon,
may mali sa 'yo.
581
00:36:59,592 --> 00:37:05,097
Mula 1963 hanggang 1965,
nawalan na ng kinang ang basketball.
582
00:37:05,181 --> 00:37:08,226
Akala ko, larong pambata 'yon,
sinabi ko pa sa masa.
583
00:37:08,309 --> 00:37:12,605
Paano ako maglalaro ng basketball
gaya ng paglalaro ko noong bata ako
584
00:37:12,688 --> 00:37:15,441
samantalang maraming
mas mahalagang nagaganap?
585
00:37:15,524 --> 00:37:19,570
Nais kong tumulong mabago ang mundo
at nag-iisip ako para magawa ito.
586
00:37:19,654 --> 00:37:23,741
Nagsisimula na ang Black revolution,
at marami pang iba ang nagbabago.
587
00:37:24,742 --> 00:37:27,161
Isa kang Itim na naglalaro dito.
588
00:37:27,245 --> 00:37:30,957
Puno ito ng racism. Marami pa ring bawal.
589
00:37:31,040 --> 00:37:35,586
At pinagdidiskitahan ang mga Itim.
Binubugbog, inaatake,
590
00:37:35,670 --> 00:37:38,714
at naglalaro ka para sa Boston Celtics.
591
00:37:38,798 --> 00:37:42,635
Tingin ko, kapag umatras ka,
makakaramdam ka ng survivor's guilt.
592
00:37:42,718 --> 00:37:45,554
Tipong, "Bakit ako naglalaro
para sa mga puting
593
00:37:45,638 --> 00:37:47,139
humihiyaw para sa akin,
594
00:37:47,223 --> 00:37:50,309
pero ayaw akong patirahin sa lugar nila?"
595
00:37:50,393 --> 00:37:53,020
Sa telebisyon,
mapapanood mo ang pang-aabuso,
596
00:37:53,104 --> 00:37:55,439
at may puso ka at kamalayan.
597
00:37:55,523 --> 00:37:58,985
Sasama ang pakiramdam mo.
"Di sapat ang ginagawa ko."
598
00:37:59,068 --> 00:38:01,445
May dalawang lipunan sa bansang ito,
599
00:38:01,529 --> 00:38:03,447
at dapat kong kilalanin iyon.
600
00:38:03,531 --> 00:38:07,201
Para makita kung ano ang buhay
at hindi mabaliw.
601
00:38:08,077 --> 00:38:12,290
Nakikipagpanayam siya sa
Sports Illustrated, Saturday Evening Post,
602
00:38:12,373 --> 00:38:15,835
kinukuwento ang kanyang
pagkadismaya sa Amerika.
603
00:38:15,918 --> 00:38:20,089
Kinukuwestiyon niya ang kawalang
karahasan ni Martin Luther King.
604
00:38:20,172 --> 00:38:23,134
Inilaban niya ang Malcolm X
at ang Nation of Islam,
605
00:38:23,217 --> 00:38:26,095
na kasumpa-sumpa
sa maraming Amerikano noon.
606
00:38:26,178 --> 00:38:29,974
Aniya, walang racial
enlightenment sa sports.
607
00:38:30,057 --> 00:38:33,894
Sinasalamin nito ang mas malalaking
racist pattern sa Amerika.
608
00:38:33,978 --> 00:38:38,482
Ano'ng mangyayari kung alam mo
ang tungkol sa ginagawa mo?
609
00:38:39,233 --> 00:38:42,194
Ano'ng epekto nito sa kasiyahan mo rito?
610
00:38:42,278 --> 00:38:43,863
Habang nahihirapan si Bill
611
00:38:43,946 --> 00:38:47,325
sa kanyang tungkulin bilang
Itim na pampublikong atleta,
612
00:38:47,408 --> 00:38:50,161
malapit nang magbago ang team niya.
613
00:38:50,745 --> 00:38:54,665
Nagpasya si Coach Red Auerbach
na oras na para bumaba sa puwesto.
614
00:38:54,749 --> 00:38:58,627
Ang 1965-1966 season
ang huling taon niya bilang coach.
615
00:38:59,462 --> 00:39:02,423
Ayaw kong pumasok sa season,
616
00:39:02,506 --> 00:39:05,009
kung manalo kami, "Magreretiro na ako."
617
00:39:05,509 --> 00:39:07,470
Anila, "Hihinto ka sa panalo."
618
00:39:07,553 --> 00:39:10,639
Sagot ko, "Hihinto ako
anuman ang mangyari."
619
00:39:10,723 --> 00:39:14,101
Ang mahalagang tanong ay
kung sino ang papalit kay Red.
620
00:39:15,019 --> 00:39:18,689
Ang unang pinili ni Red
ay ang team captain na si Bill Russell.
621
00:39:19,774 --> 00:39:23,277
Sino pang higit na makakahikayat
sa manlalarong Bill Russell
622
00:39:23,361 --> 00:39:25,363
bukod sa coach na Bill Russell?
623
00:39:26,989 --> 00:39:31,243
Ako ang unang inalok niya,
at sinabi kong ayaw ko.
624
00:39:32,203 --> 00:39:36,248
Kung hindi si Bill, sino?
Kailangang maghintay sa desisyon.
625
00:39:36,332 --> 00:39:39,043
Samantala, may tatapusing season,
626
00:39:39,126 --> 00:39:43,297
at sa napipintong retirement ni Red,
ekstrang incentive para manalo.
627
00:39:44,882 --> 00:39:48,010
Nais naming tiyaking
sa pagretiro ni Red bilang coach,
628
00:39:48,094 --> 00:39:50,429
kami ang kampeon sa huling taon niya.
629
00:39:50,930 --> 00:39:55,226
Naisip naming ang maglalarawan
sa karera niya bilang coach,
630
00:39:55,309 --> 00:39:56,894
ay, "Paano siya nagtapos?"
631
00:39:57,853 --> 00:40:01,982
Nakadepende sa postseason
ang pagbibigay kay Red ng kampeonato.
632
00:40:02,066 --> 00:40:04,985
Matapos talunin ang Philadelphia
sa ikalawang taon
633
00:40:05,069 --> 00:40:07,405
at angkinin ang Eastern Division title…
634
00:40:07,488 --> 00:40:11,700
Tinalo ng Boston
ang Philadelphia, 121-117.
635
00:40:12,368 --> 00:40:15,371
muli na namang nakaharap
ng Celtics ang Lakers.
636
00:40:16,622 --> 00:40:20,668
At gaya ng laging nangyayari,
umabot ang serye sa mga huling segundo
637
00:40:20,751 --> 00:40:24,505
ng ikapitong laro, lamang ang Celtics
ng apat na puntos.
638
00:40:24,588 --> 00:40:27,883
Anim na segundo na lang,
biglang nagkatsansa ang Lakers.
639
00:40:28,384 --> 00:40:31,679
Na kay Ellis ang bola.
Mabilis na jump shot, ang husay!
640
00:40:31,762 --> 00:40:35,516
Sa apat na segundo,
bumagsak ang lamang sa dalawang puntos.
641
00:40:35,599 --> 00:40:38,727
Hawak ni KC ang bola, ginitgit.
Isang segundo.
642
00:40:38,811 --> 00:40:40,438
At iyon na. Tapos na!
643
00:40:41,063 --> 00:40:43,858
Nasalo ni Havlicek ang bola,
at dinumog na siya.
644
00:40:44,358 --> 00:40:45,609
Tapos na.
645
00:40:46,318 --> 00:40:47,820
Natalo ng Boston Celtics…
646
00:40:49,697 --> 00:40:54,243
ang Los Angeles Lakers, 95 laban sa 93.
647
00:40:54,743 --> 00:40:57,913
At dumagsa ang madla sa court.
648
00:40:59,081 --> 00:41:04,670
Pareho naming gusto ni Red na manalo
para matagumpay siyang aalis.
649
00:41:04,753 --> 00:41:06,589
AUERBACH, AALIS NANG NAKANGITI
650
00:41:06,672 --> 00:41:10,217
Plano ni Red na manatili
sa Celtics bilang general manager,
651
00:41:11,135 --> 00:41:13,554
kaya dapat siyang pumili ng kasunod niya.
652
00:41:15,222 --> 00:41:18,434
Alam niyang kailangan ni Russell
ng coach na magbibigay
653
00:41:18,517 --> 00:41:20,686
ng inspirasyon at interes sa laro.
654
00:41:21,270 --> 00:41:24,231
Sino'ng mas mahusay,
dati o kasalukuyang Celtic?
655
00:41:24,315 --> 00:41:29,278
Gumawa kami ng listahan,
at una sa akin si Frank Ramsey.
656
00:41:29,361 --> 00:41:32,907
Retirado na si Frank
sa Kentucky at di makaalis.
657
00:41:32,990 --> 00:41:35,159
Lumapit kami sa tatlo o apat pa,
658
00:41:35,242 --> 00:41:37,578
at wala sa kanila ang bagay sa amin.
659
00:41:39,205 --> 00:41:42,541
At sabi niya, "Kailangang may kunin ako."
660
00:41:43,876 --> 00:41:47,213
Aniya, "Maghahanap ako
sa labas ng organisasyon."
661
00:41:48,339 --> 00:41:53,427
Dahil desperado, lumapit si Red kay
Alex Hannum, San Francisco Warriors coach,
662
00:41:53,511 --> 00:41:56,222
dating player-coach ng St. Louis Hawks,
663
00:41:56,305 --> 00:41:59,141
at dating kalaban ni Russell.
664
00:41:59,642 --> 00:42:03,521
Sabi ko, "Pag kinuha mo siya, Red,
sasabay ako ng retiro sa 'yo."
665
00:42:04,480 --> 00:42:07,983
Kausap ko si Russell noon,
"Sino'ng coach pagretiro ni Red?"
666
00:42:08,067 --> 00:42:09,693
Aniya, "Alex Hannum,"
667
00:42:10,361 --> 00:42:12,655
isa sa pinakamalupit niyang kaaway.
668
00:42:12,738 --> 00:42:16,909
Sabi ko, "Di ka makakapaglaro
kay Alex Hannum. Kinamumuhian mo siya."
669
00:42:16,992 --> 00:42:22,206
"Makinig ka, utang na loob,
ikaw na ang mag-coach sa team."
670
00:42:22,289 --> 00:42:24,250
"Gusto mong mag-coach?" "Oo."
671
00:42:24,333 --> 00:42:26,544
"Sabihin mo kay Red, magko-coach ka."
672
00:42:27,753 --> 00:42:30,631
Makalipas ang nasa 25 minuto,
673
00:42:30,714 --> 00:42:33,050
nakaupo ako sa hotel room ko,
674
00:42:33,759 --> 00:42:35,010
tumunog ang telepono.
675
00:42:35,594 --> 00:42:39,723
Si Red Auerbach iyon, ang sabi,
"McSweeny, tarantado ka."
676
00:42:39,807 --> 00:42:41,600
"Red, ano'ng nangyari?"
677
00:42:41,684 --> 00:42:43,143
Bang, binaba na niya.
678
00:42:43,227 --> 00:42:46,772
Ilang minuto pa, may kumatok.
Si Russell. "Ako na ang coach."
679
00:42:48,107 --> 00:42:52,403
Niyakap ko lang siya, hinalikan,
680
00:42:52,486 --> 00:42:55,281
at hinila ko ang balbas niya.
681
00:42:55,364 --> 00:42:59,535
At… "Iyon ang pinakamagandang
bagay sa mundo."
682
00:42:59,618 --> 00:43:01,620
UNANG NEGRO NA PROFESSIONAL MENTOR
683
00:43:03,122 --> 00:43:07,376
Naging player-coach na nila dati
sina Cousy at Auerbach, pero wala silang
684
00:43:07,459 --> 00:43:10,379
World Championship.
Ngayon, si Bill Russell naman.
685
00:43:13,215 --> 00:43:14,508
Kung magko-coach ako,
686
00:43:15,843 --> 00:43:19,096
mapapasigla n'on ang relasyon ko sa laro.
687
00:43:19,555 --> 00:43:22,266
Iyon ang dapat niyang makuha
688
00:43:23,183 --> 00:43:24,810
base sa ginawa niya.
689
00:43:26,687 --> 00:43:29,815
Heto ang bagong coach ng Celtics.
Ang pinakamahusay.
690
00:43:29,898 --> 00:43:30,733
Salamat.
691
00:43:32,359 --> 00:43:37,489
Gagayahin mo ba si Red Auerbach,
o may sarili kang istilo?
692
00:43:37,573 --> 00:43:39,867
Walang makakagaya kay Red Auerbach.
693
00:43:44,830 --> 00:43:47,958
Sariling istilo ang gawain ko.
Matigas din ang ulo ko.
694
00:43:48,459 --> 00:43:52,004
Doon ko susundan si Red.
Magiging matigas ang ulo, gaya niya.
695
00:43:55,466 --> 00:43:58,594
Sa taunang end-of-season
break-up dinner ng Celtics,
696
00:43:58,677 --> 00:44:01,347
nagsabi si Russell na
mababago ang papel niya,
697
00:44:01,430 --> 00:44:05,392
pero pareho pa rin ang nararamdaman
at inaasahan niya sa mga kasama
698
00:44:06,393 --> 00:44:09,313
Marami akong inaasahan
sa team na 'to sa susunod.
699
00:44:09,396 --> 00:44:13,233
Ngayon lang ako naging kasapi
ng koponang may ganitong puso.
700
00:44:13,317 --> 00:44:16,987
Di ako malapit sa marami,
pero nagawa n'yong mahalin ko kayo.
701
00:44:17,071 --> 00:44:20,157
Mas maganda ang pakikitungo n'yo
sa'kin kaysa sa iba.
702
00:44:20,240 --> 00:44:22,242
Pamilya ko talaga kayo.
703
00:44:22,326 --> 00:44:24,995
Higit pa sa pangalan
o koponan ang Celtics.
704
00:44:25,079 --> 00:44:26,622
Paraan sila ng pamumuhay.
705
00:44:27,289 --> 00:44:30,376
Napakahalaga ng anunsyo para sa Celtics,
706
00:44:30,459 --> 00:44:33,462
para sa lahat ng sports, at para sa bansa.
707
00:44:33,545 --> 00:44:35,631
Si Bill ang unang Black head coach
708
00:44:35,714 --> 00:44:38,717
ng anumang propesyunal
na koponan sa North America.
709
00:44:38,801 --> 00:44:41,762
Pero di sigurado ang media
kung ano ang gagawin.
710
00:44:42,513 --> 00:44:45,891
'MUKHANG KAYA KO ANG TRABAHO' --RUSSELL
711
00:44:45,974 --> 00:44:51,146
Kaya mo bang gawin ang trabaho nang walang
kinikilingan, walang pagtatangi sa lahi?
712
00:44:51,939 --> 00:44:52,856
Oo.
713
00:44:56,110 --> 00:45:01,407
Ngayon, siyempre, ikaw ang unang Negro
na nagkapangunahing posisyon bilang coach.
714
00:45:01,490 --> 00:45:03,951
Dagdag pressure ba ito sa iyo?
715
00:45:04,034 --> 00:45:07,663
Hindi. Mas binibigyang-diin ito
ng ibang tao kaysa sa akin
716
00:45:07,746 --> 00:45:12,292
dahil natural lang na
makuha ko o maialok sa akin
717
00:45:12,376 --> 00:45:13,711
ang trabaho.
718
00:45:15,003 --> 00:45:18,590
Ang pagiging coach ni Russell
ng Celtics, koponang nanalo
719
00:45:18,674 --> 00:45:20,175
ng ilang titulo na,
720
00:45:20,259 --> 00:45:23,887
ay malaking pangyayari
sa kasaysayan ng American sports.
721
00:45:25,264 --> 00:45:26,932
Tanda ko nang malaman kong
722
00:45:27,015 --> 00:45:29,852
si Russell ang magiging coach ng Celtics.
723
00:45:29,935 --> 00:45:32,604
Tuwang-tuwa ako noon.
724
00:45:32,688 --> 00:45:37,735
At limang taon pa lang
mula noong quota system.
725
00:45:38,610 --> 00:45:42,030
Hindi lang siya naging mukha ng Celtics.
726
00:45:42,114 --> 00:45:45,033
Naging bahagi siya ng front office
727
00:45:45,117 --> 00:45:47,786
na pinakatanaw sa mundo.
728
00:45:49,204 --> 00:45:51,457
Di ko maisip kung paano 'yong subukang
729
00:45:51,540 --> 00:45:55,335
maging mahusay sa parehong tungkulin
dahil ibang-iba ang mga ito
730
00:45:55,419 --> 00:45:58,672
at nangangailangan
ng enerhiya, perspektibo, at isip.
731
00:45:59,465 --> 00:46:00,883
Higit pa siya sa akin.
732
00:46:03,969 --> 00:46:06,805
Malakas ang simula
nina Russell at ng Celtics,
733
00:46:06,889 --> 00:46:09,266
nanalo ng 10 sa unang 12 laro ng season.
734
00:46:12,519 --> 00:46:14,188
Pero higit sa panalo o talo,
735
00:46:14,688 --> 00:46:17,900
isang pangyayari ang nakaapekto
kay Coach Bill Russell.
736
00:46:18,400 --> 00:46:21,945
Nang nasa Lousiana ang Celtics
para sa isang exhibition game,
737
00:46:22,029 --> 00:46:25,991
dinala ng ama ni Bill ang lolo niya
sa una nitong basketball game.
738
00:46:26,658 --> 00:46:30,078
Pumasok si Mr. Charlie
sa dressing room kasama ang matanda.
739
00:46:30,162 --> 00:46:34,750
Pagkalipas ng ilang minuto,
nag-panic kami. Umiiyak ang matanda.
740
00:46:35,250 --> 00:46:36,960
Akala ko, inaatake sa puso.
741
00:46:37,753 --> 00:46:40,339
Tapos nakita naming di siya nasasaktan.
742
00:46:40,839 --> 00:46:42,841
Nakatitig siya na parang natulala,
743
00:46:42,925 --> 00:46:47,721
nagulat nang makita sina Sam Jones
at John Havlicek sa kalapit na shower.
744
00:46:49,139 --> 00:46:52,059
Nagsabon at nag-uusap
ang dalawa kong kasamahan,
745
00:46:52,142 --> 00:46:54,228
di alam ang emosyon ng matanda.
746
00:46:55,729 --> 00:46:58,857
Tumingin sa amin ang matanda
at mabagal na nagpahayag.
747
00:47:00,734 --> 00:47:02,653
"Di ko akalaing maaabutan kong
748
00:47:02,736 --> 00:47:06,365
dadaloy ang tubig
sa Itim patungo sa Puti."
749
00:47:06,448 --> 00:47:08,033
Panay ang iling niya.
750
00:47:08,700 --> 00:47:12,454
"Alam mo, masasabi kong
gusto nila ang isa't isa."
751
00:47:13,997 --> 00:47:17,209
Nasa posisyon kang mamuno
sa unang pagkakataon.
752
00:47:17,292 --> 00:47:20,796
Napakarami mo nang panalo.
Gusto mo bang magbigay-hula?
753
00:47:20,879 --> 00:47:24,299
Kung di kami magkaka-injury,
tingin ko, aabot kami sa dulo.
754
00:47:30,514 --> 00:47:34,434
Mukhang napasobra siya sa kaya niya noon.
755
00:47:34,518 --> 00:47:37,604
Naglalaro siya ng halos
45 minuto bawat laro,
756
00:47:37,688 --> 00:47:40,065
at nagko-coach din,
757
00:47:40,148 --> 00:47:43,819
at sinisigurong makakarating kami
sa puwestong kailangan,
758
00:47:43,902 --> 00:47:48,240
na tama ang opensa, na may depensa
sa mga mahahalagang puwesto.
759
00:47:49,032 --> 00:47:52,035
Tiyak na noong pumasok siya sa trabaho,
760
00:47:52,911 --> 00:47:57,416
hindi niya alam
kung gaano kahirap ang gagawin niya.
761
00:47:57,499 --> 00:48:02,296
At nagkataong taon iyon
na natauhan na si Wilt at
762
00:48:02,379 --> 00:48:04,131
may napakahusay nang pangkat.
763
00:48:08,719 --> 00:48:13,724
Opisyal na pre-game program, 35 lang.
Ang opisyal na line-up sa programa.
764
00:48:15,058 --> 00:48:19,021
Nabasa iyon ni Wilt Chamberlain
sa opisyal na program line-up.
765
00:48:19,104 --> 00:48:21,857
Sa nakalipas na
dalawang taon, ang 76ers ay
766
00:48:21,940 --> 00:48:24,735
naging makapangyarihan.
767
00:48:30,991 --> 00:48:33,493
Sila ang may pinakamagandang
rekord sa NBA,
768
00:48:34,244 --> 00:48:37,497
at natagpuan na ni Wilt
ang team na makakasundo niya.
769
00:48:37,581 --> 00:48:39,625
Masasaktan ka sa rejection.
770
00:48:39,708 --> 00:48:44,171
Sa nakalipas na 10 taon, nanalo
ang Celtics ng 9 World Championships.
771
00:48:44,254 --> 00:48:46,715
Nang nakaraang taon,
halos manalo na sila.
772
00:48:46,798 --> 00:48:49,384
Sigaw ng nakaraan, "Talunin ang Boston."
773
00:48:50,135 --> 00:48:53,513
Balik kay Greer, ititira niya.
Tinira na nga. Lusot.
774
00:48:54,139 --> 00:48:56,683
Talagang dikit ang dalawang clubs na ito.
775
00:48:58,393 --> 00:49:01,063
Nasa kaliwa si Greer.
Tumira. Sablay.
776
00:49:01,146 --> 00:49:04,983
Rebound ni Chamberlain.
Nag-layup, at na-foul siya.
777
00:49:05,651 --> 00:49:10,280
Nangibabaw ang Sixers sa unang
tatlong laro ng 1967 playoff series.
778
00:49:11,907 --> 00:49:14,868
Nakapag-adjust na
ang beteranong si Wilt sa laro,
779
00:49:14,952 --> 00:49:17,746
nagpapasa na at sumasali
sa depensa ng team.
780
00:49:24,378 --> 00:49:27,881
Ang gandang supalpal ni Chamberlain!
781
00:49:28,465 --> 00:49:31,718
Sa unang taon niya
bilang player-coach sa NBA,
782
00:49:31,802 --> 00:49:34,846
namana ni Russell ang solido
ngunit palyadong grupo.
783
00:49:37,891 --> 00:49:44,398
Pagpunta namin sa Garden, naroon
ang mga napakababastos na fan.
784
00:49:44,481 --> 00:49:47,150
Di na iyon kompetisyon. Komprontasyon na.
785
00:49:50,112 --> 00:49:51,571
May fan na nakisuntok.
786
00:49:54,408 --> 00:49:57,285
Nanalo ang Celtics sa Game Four sa Boston,
787
00:49:57,369 --> 00:49:59,204
para lang bumalik sa Philly,
788
00:49:59,287 --> 00:50:02,791
kung saan isinigaw
ang pagtatapos ng dinastiya ng Celtics.
789
00:50:04,167 --> 00:50:05,919
Heto si Walker, nag-layup.
790
00:50:06,003 --> 00:50:09,297
Napakalupit na ball club nito.
791
00:50:09,381 --> 00:50:11,967
Ipinasa kay Greer, hinabol. Nag-layup.
792
00:50:12,050 --> 00:50:14,636
PATAY NA ANG BOSTON
793
00:50:14,720 --> 00:50:20,559
Sumisigaw ang Philadelphia fans,
"Patay na ang Celtics. Sa wakas."
794
00:50:21,643 --> 00:50:23,770
BOSTON
MAMAMATAY NGAYONG GABI
795
00:50:25,147 --> 00:50:28,066
Pinanood ni Bill Russell
ang pagguho ng dinastiya.
796
00:50:28,567 --> 00:50:32,779
Lima, apat, tatlo, dalawa, isa!
797
00:50:39,453 --> 00:50:43,582
Natalo kami nina Wilt at ng Philadelphia
76ers dahil mas magaling sila.
798
00:50:45,042 --> 00:50:47,002
Muntik na nila kaming malampaso,
799
00:50:47,711 --> 00:50:50,714
at natikman ko agad ang loser syndrome.
800
00:50:52,174 --> 00:50:54,885
Bagama't may walong sunod-sunod na
801
00:50:54,968 --> 00:50:59,014
kampeonato ang Celtics,
binato ako ng mga tagahanga sa Boston.
802
00:50:59,598 --> 00:51:01,016
"Laos ka na, ha?"
803
00:51:01,099 --> 00:51:04,311
"Sabi na nga ba, di magtatagal.
Laos na kayo."
804
00:51:04,936 --> 00:51:06,521
Kumurap-kurap ako.
805
00:51:09,232 --> 00:51:12,194
Nanalo ang Sixers sa NBA Finals
noong taong iyon,
806
00:51:13,779 --> 00:51:15,572
ang unang kampeonato ni Wilt.
807
00:51:17,199 --> 00:51:21,369
Samantala, sa Boston, ipinokus ng midya
ang pagkatalo ng Celtics
808
00:51:21,453 --> 00:51:23,163
sa isang tao.
809
00:51:24,456 --> 00:51:26,541
Nakaugalian na naming manalo,
810
00:51:26,625 --> 00:51:30,712
at hangga't kaya naming umasa
kay Russell bilang angkla,
811
00:51:30,796 --> 00:51:33,840
akala naming mananalo kaming lahat.
812
00:51:33,924 --> 00:51:35,550
Si Russ, bilang mayabang,
813
00:51:35,634 --> 00:51:37,844
ay labis na nasaktan
814
00:51:37,928 --> 00:51:40,472
sa katotohanang di kami nanalo.
815
00:51:41,139 --> 00:51:42,766
At napahiya siya.
816
00:51:42,849 --> 00:51:45,977
Tahimik lang siya,
ayaw pag-usapan ang season.
817
00:51:46,061 --> 00:51:48,271
Ganoon na siya talaga.
818
00:51:48,355 --> 00:51:51,399
Aniya, "Tingnan natin
ang mangyayari sa susunod."
819
00:51:52,609 --> 00:51:56,613
Kung hindi n'yo napapansin
sa kasabikan ng World Series,
820
00:51:56,696 --> 00:52:01,618
magsisimula na ang NBA season
sa Sabado ng gabi.
821
00:52:01,701 --> 00:52:04,371
Dito sa Boston Garden,
lahat ng mga beterano
822
00:52:04,454 --> 00:52:08,375
babalik para sa Celts,
susubukang maibalik ang koronang
823
00:52:08,458 --> 00:52:11,253
inagaw sa kanila ng Philadelphia 76ers.
824
00:52:11,878 --> 00:52:13,547
Hindi ako nanghuhula.
825
00:52:13,630 --> 00:52:16,842
Sa tagal ko rito,
tatanungin nila, "Paano ang laro mo?"
826
00:52:16,925 --> 00:52:19,678
Sagot ko, "Ewan. Wala akong masasabi."
827
00:52:19,761 --> 00:52:22,139
Nang nakaraang taon, tinanong nila iyon.
828
00:52:22,222 --> 00:52:24,933
Sabi ko, "Mananalo kami,"
at natalo kami.
829
00:52:25,016 --> 00:52:28,812
Kaya wala na ulit akong
sasabihin kahit kailan.
830
00:52:32,399 --> 00:52:35,610
May banta kay Russell
sa ikalawang season bilang coach.
831
00:52:36,444 --> 00:52:39,865
Una, patunayang mababalik niya
ang team sa kampeonato
832
00:52:39,948 --> 00:52:42,450
matapos matalo ng Philadelphia 76ers.
833
00:52:44,411 --> 00:52:47,622
Ang isa, mula sa isang digmaang
gumutay sa Amerika
834
00:52:47,706 --> 00:52:49,332
at sa mundo ng palakasan.
835
00:52:51,126 --> 00:52:55,046
May mga paniniwala ako sa Vietnam
noong unang bahagi ng digmaan.
836
00:52:55,714 --> 00:52:58,383
Pagpapatuloy ito
ng mga digmaang kolonyal na,
837
00:52:58,466 --> 00:53:02,220
bilang Itim na salungat
sa mga kolonya sa Africa,
838
00:53:02,304 --> 00:53:03,388
sensitibo sa akin.
839
00:53:04,556 --> 00:53:06,683
Ayon sa mga Vietnamese, ayaw nilang
840
00:53:06,766 --> 00:53:09,561
patakbuhin ng mga Kanluranin
ang kanilang bansa.
841
00:53:10,270 --> 00:53:12,981
Syempre, di ganoon ang tingin
ng mga Amerikano.
842
00:53:13,064 --> 00:53:15,609
Bilang imperyo, ang digmaan para sa atin
843
00:53:15,692 --> 00:53:18,570
ay isang usapin ng komunismo
laban sa demokrasya.
844
00:53:19,321 --> 00:53:23,200
Ang mga bomba sa Vietnam
ay sumabog sa mga bahay.
845
00:53:23,283 --> 00:53:26,786
Sinisira nila ang pangarap at posibilidad
846
00:53:26,870 --> 00:53:28,371
ng disenteng America.
847
00:53:28,455 --> 00:53:32,542
Lyndon B. Johnson,
ilang bata ang napatay mo ngayon?
848
00:53:32,626 --> 00:53:34,753
Puno ng komunista rito!
849
00:53:36,880 --> 00:53:41,051
Ang digmaan ay nagdulot ng galit
at kapaitan, at nagpagulo sa bansa.
850
00:53:41,134 --> 00:53:43,470
-Ano'ng gusto natin?
-Kapayapaan.
851
00:53:43,553 --> 00:53:45,513
-Kailan?
-Ngayon na.
852
00:53:50,560 --> 00:53:52,270
Kabilang sa mga tutol dito ay
853
00:53:52,354 --> 00:53:55,607
ang 25-anyos na heavyweight
champion, si Cassius Clay,
854
00:53:55,690 --> 00:53:59,611
na nagbalik-loob sa Islam
at ginamit ang pangalang Muhammad Ali.
855
00:53:59,694 --> 00:54:02,239
Iginiit ni Ali na
ang kanyang mga paniniwala
856
00:54:02,322 --> 00:54:05,575
ang pumigil sa kanya
sa pagpatay ng mga di niya kilala.
857
00:54:06,076 --> 00:54:07,911
Di ako dapat pumunta sa Vietnam
858
00:54:07,994 --> 00:54:10,413
at bumaril ng di ako tinawag na "negro,"
859
00:54:10,497 --> 00:54:13,667
di ako sinaktan, binastos,
o ginahasa ang ina ko.
860
00:54:13,750 --> 00:54:16,378
Nanganganib si Ali na mawalan ng titulo,
861
00:54:16,461 --> 00:54:17,837
mausig nang pederal,
862
00:54:17,921 --> 00:54:19,631
makulong nang limang taon,
863
00:54:19,714 --> 00:54:21,508
at pagmultahin ng $10,000.
864
00:54:22,425 --> 00:54:24,636
Ang ginagawa ni Muhammad Ali ay
865
00:54:25,262 --> 00:54:28,598
maaaring magwakas
sa kanyang karera bilang boksingero.
866
00:54:28,682 --> 00:54:34,187
Wala siyang pakialam na mawalan ng
milyon-milyong dolyar. Napakatapang niya.
867
00:54:34,271 --> 00:54:36,982
Bilang Itim na atleta,
ipinagmalaki namin siya
868
00:54:37,065 --> 00:54:40,193
dahil ipinapakita niya sa akin,
sa kilos niya,
869
00:54:40,694 --> 00:54:42,028
kung ano ang mahalaga.
870
00:54:42,112 --> 00:54:44,322
Bilang ang kilala kong atleta
871
00:54:44,406 --> 00:54:47,367
na kayang gawin ang ginagawa niya.
872
00:54:47,450 --> 00:54:52,205
Kailangan dito ng matinding
lakas ng loob at lakas ng loob.
873
00:54:52,289 --> 00:54:53,164
Paniniwala.
874
00:54:56,001 --> 00:54:59,629
Ang Cleveland Summit ay tugon
ng mga Itim na atleta
875
00:54:59,713 --> 00:55:03,383
sa sa paganggi ni Ali na pumasok
sa puwersang militar ng US.
876
00:55:03,466 --> 00:55:06,553
Nais nilang ipakita
ang suporta sa kanilang kapatid.
877
00:55:07,137 --> 00:55:11,099
Di kami pumunta sa Cleveland
para himukin si Ali na sumali sa Army.
878
00:55:11,182 --> 00:55:13,018
Naroon kami para tulungan siya.
879
00:55:13,560 --> 00:55:16,354
Walang nagsasabing
ang kampeon sa heavyweight
880
00:55:16,438 --> 00:55:21,359
ay dapat mabilang sa isang partikular
na relihiyon o hindi tumutol sa digmaan.
881
00:55:23,486 --> 00:55:27,032
Narito kami sa pakikipagkaibigan
kay Muhammad Ali.
882
00:55:28,700 --> 00:55:32,329
At alam kong gusto naming
malaman mula sa kanya…
883
00:55:32,954 --> 00:55:36,249
Nagbabasa kayo ng dyaryo,
nanonood ng telebisyon.
884
00:55:36,333 --> 00:55:37,542
…ang nangyayari.
885
00:55:37,625 --> 00:55:42,047
Nanindigan siya sa napakahirap na tanong,
886
00:55:42,672 --> 00:55:45,633
at, mga ginoo, nakumbinsi kami n'on
887
00:55:45,717 --> 00:55:49,179
na isang isyung panrelihiyon ito sa kanya.
888
00:55:49,262 --> 00:55:51,181
May paniniwala siya,
889
00:55:51,264 --> 00:55:53,975
at ang paninindigan niya ay batay rito.
890
00:55:54,559 --> 00:55:56,728
Ang mga pinagdaanan niya
891
00:55:57,354 --> 00:56:00,648
ang labis na nakapagpalungkot sa kanya.
892
00:56:03,568 --> 00:56:06,321
Ito ang sikat na litrato.
893
00:56:06,404 --> 00:56:12,660
Marahil isa sa mga pinaka-iconic
na larawan noong ika-20 siglo.
894
00:56:12,744 --> 00:56:15,997
Ang makita ang mga sikat na Itim na ito
895
00:56:16,081 --> 00:56:19,876
na umalis sa kanilang tungkulin
bilang stars ng Cleveland Browns,
896
00:56:19,959 --> 00:56:23,004
o stars ng Celtics, o stars ng Packers,
897
00:56:23,088 --> 00:56:25,215
at sabihing, "Hindi, Itim kami."
898
00:56:25,298 --> 00:56:28,218
Nadama nila ang pananagutan
at responsibilidad
899
00:56:28,301 --> 00:56:31,346
para gamitin ang plataporma, boses,
900
00:56:31,429 --> 00:56:35,016
mga kagustuhan at hangarin
para sa pagbabago sa bansang ito,
901
00:56:35,100 --> 00:56:37,143
at ibig sabihin ng Itim na atleta.
902
00:56:37,227 --> 00:56:39,145
Ang pagkakapareho namin ni Bill,
903
00:56:39,229 --> 00:56:42,482
tumanggi kaming isuko ang aming pagkatao
904
00:56:42,565 --> 00:56:45,443
at hinarap ang prejudice,
905
00:56:46,694 --> 00:56:48,071
at diskriminasyon,
906
00:56:49,197 --> 00:56:51,783
at mga di patas na gawain.
907
00:56:51,866 --> 00:56:53,284
Kung sikat ka,
908
00:56:53,368 --> 00:56:57,163
at kung tama ang sinasabi at kinikilos mo,
909
00:56:57,247 --> 00:56:58,832
kikita ka.
910
00:56:58,915 --> 00:57:02,293
Kung magiging aktibista ka,
isusuko mo ang pera.
911
00:57:02,377 --> 00:57:04,254
Espesyal na tao si Bill.
912
00:57:04,337 --> 00:57:06,965
Maaasahan siya sa paghamon ng
913
00:57:07,799 --> 00:57:12,095
mga bagay na hindi tama.
914
00:57:12,887 --> 00:57:15,723
Nakuha ni Bill Russell ang diwa,
915
00:57:15,807 --> 00:57:21,479
ang kaluluwa at puso ng sinasabi ni Ali.
916
00:57:21,563 --> 00:57:23,648
Nang tanungin ng reporter si Bill,
917
00:57:25,191 --> 00:57:29,612
"Ano ang mangyayari kay Muhammad Ali?"
918
00:57:29,696 --> 00:57:31,865
Ang sagot ni Bill ay,
919
00:57:33,783 --> 00:57:37,120
"Hindi ako nag-aalala kay Muhammad Ali."
920
00:57:37,203 --> 00:57:39,706
"Nagawa niya ang bagay na di ko pa nagawa,
921
00:57:39,789 --> 00:57:44,836
ang humanap ng labis na paniniwala,
handa akong ialay ang buhay ko rito."
922
00:57:44,919 --> 00:57:48,548
"Hindi ako nag-aalala kay Ali.
Nag-aalala ako sa iba."
923
00:57:48,631 --> 00:57:51,217
Ito ang CBS News special report.
924
00:57:51,301 --> 00:57:53,511
Si Dr. Martin Luther King Jr.,
925
00:57:53,595 --> 00:57:56,473
civil rights leader at Nobel Prize winner,
926
00:57:56,556 --> 00:57:59,267
ay pinatay ngayong gabi
sa Memphis, Tennessee.
927
00:57:59,350 --> 00:58:03,521
Nakatayo siya sa balkonahe
ng ikalawang palapag ng Lorraine Hotel,
928
00:58:03,605 --> 00:58:06,107
nang may magpaputok sa kabilang kalye.
929
00:58:06,191 --> 00:58:08,193
Tinamaan siya nito sa leeg.
930
00:58:08,276 --> 00:58:11,613
Ang pangarap ni Dr. Martin Luther King Jr.
931
00:58:12,489 --> 00:58:14,199
ay hindi namatay kasama niya.
932
00:58:15,992 --> 00:58:19,412
Ang Amerika ay hindi pamumunuan ng bala,
933
00:58:19,496 --> 00:58:24,250
ngunit sa pamamagitan lamang ng balota
ng malaya at makatarungang tao.
934
00:58:25,418 --> 00:58:29,255
Parang lahat ng tao sa bawat koponan,
anuman ang lahi o relihiyon,
935
00:58:29,339 --> 00:58:30,173
o anupaman,
936
00:58:31,591 --> 00:58:32,509
tila namatayan.
937
00:58:33,593 --> 00:58:35,553
At may epekto ito sa ating lahat.
938
00:58:37,639 --> 00:58:41,351
Sumiklab ang kaguluhan
sa mahigit 150 lungsod sa Amerika.
939
00:58:41,935 --> 00:58:46,314
Nagkalat ang panununog at pagnanakaw
na di mapapantayan sa kasaysayan.
940
00:58:48,983 --> 00:58:53,404
Sinusubukan ang himaymay ng republika.
941
00:58:59,494 --> 00:59:03,206
Sumabog ang pighati at galit
sa mga lungsod sa buong bansa.
942
00:59:03,831 --> 00:59:06,334
Sa Philadelphia, nakatakda ang unang laro
943
00:59:06,417 --> 00:59:09,128
ng Celtics sa Eastern Division finals
944
00:59:09,212 --> 00:59:11,422
laban sa 76ers sa sumunod na araw.
945
00:59:12,131 --> 00:59:17,637
Hindi na tayo tatayo at maghihintay
habang pinapatay ang ating mga pinuno.
946
00:59:19,180 --> 00:59:21,683
Alam kong gulat na gulat ako buong araw.
947
00:59:22,308 --> 00:59:26,854
Apat o limang oras akong nakaupo
bago ako nakapagsalita ng iba.
948
00:59:27,480 --> 00:59:30,984
Naisip kong baka di ako dapat maglaro.
Tinawagan ko si Wilt.
949
00:59:31,859 --> 00:59:36,155
Pati ang mga ganito kabibigat na atleta,
950
00:59:37,115 --> 00:59:39,909
sina Bill Russell at Wilt Chamberlain,
951
00:59:40,535 --> 00:59:45,206
di mapagsabi ang NBA ng,
"Sa ngalan ng dakilang taong ito,
952
00:59:45,290 --> 00:59:47,500
hihinto tayo. Hindi tayo maglalaro."
953
00:59:48,251 --> 00:59:50,753
Dahil puno na ng tagahanga ang stadium,
954
00:59:51,254 --> 00:59:56,175
nagpasimula ng botohan si Chamberlain sa
locker room kung maglalaro sila o hindi.
955
00:59:58,678 --> 01:00:03,016
Pareho kaming nagkasundong
hindi magandang itigil ang laro sa huli.
956
01:00:03,099 --> 01:00:07,020
Nasa 12,000 na ang manonood,
at problema kung ititigil iyon.
957
01:00:08,938 --> 01:00:11,816
Sa huli, nagpasya
ang dalawang koponang maglaro.
958
01:00:14,319 --> 01:00:17,614
Matindi ngunit wala sa hulog ang laban,
959
01:00:19,157 --> 01:00:22,577
kahit naroon ang magkalabang
sina Russell at Chamberlain.
960
01:00:37,675 --> 01:00:42,180
Nakakatakot ang kapaligiran.
Hindi pareho ang saya at kasabikan
961
01:00:42,263 --> 01:00:44,724
na mayroon sa playoff basketball.
962
01:00:45,975 --> 01:00:49,520
Nagawa ng Celtics na manalo
ng 127 laban sa 118.
963
01:00:53,191 --> 01:00:56,486
Makalipas ang apat na araw,
inilibing si King sa Atlanta.
964
01:00:57,654 --> 01:01:00,948
Dinaluhan ang libing ni King
ng mga sikat sa pulitika,
965
01:01:01,032 --> 01:01:04,619
industriya ng entertainment, at NBA.
966
01:01:05,411 --> 01:01:08,623
Marami ang nangambang
namatay na rin ang pangarap niya.
967
01:01:09,999 --> 01:01:12,502
Malaki ang respeto ko kay Dr. King.
968
01:01:13,002 --> 01:01:14,629
Siya ang huling harang.
969
01:01:15,505 --> 01:01:17,548
Ang mga bagay na sinabi ko dati,
970
01:01:17,632 --> 01:01:20,385
na tinuring nilang,
salita ng Negrong galit,"
971
01:01:20,468 --> 01:01:23,805
ay lalabas ngayon,
at iyon ang nakalulungkot.
972
01:01:25,056 --> 01:01:27,809
Walang magandang naidudulot
ang karahasan.
973
01:01:27,892 --> 01:01:30,436
Heto ang taong naniwala
sa walang karahasan,
974
01:01:30,520 --> 01:01:32,271
at may pumaslang sa kanya.
975
01:01:32,980 --> 01:01:34,273
Ang laking trahedya.
976
01:01:35,316 --> 01:01:38,569
Abril 10, isang araw
pagkatapos ng libing ni King,
977
01:01:38,653 --> 01:01:41,447
nagpatuloy ang playoff series
sa Boston Garden.
978
01:02:01,509 --> 01:02:05,263
Naungusan at nalampasan
ng 76ers ang mga kalaban,
979
01:02:05,346 --> 01:02:08,516
at natalo ang Celtics ng 115-106.
980
01:02:09,934 --> 01:02:12,812
Nanalo rin ang 76ers
sa sumunod na dalawang laro.
981
01:02:15,189 --> 01:02:18,151
Walang team, kahit ang Celtics,
ang nakabawi
982
01:02:18,234 --> 01:02:20,236
sa 3-1 deficit sa isang serye.
983
01:02:23,865 --> 01:02:27,201
'Di pa kumakanta ang matabang babae.
984
01:02:28,327 --> 01:02:31,205
Hangga't di pa siya kumakanta,
hindi pa tapos.
985
01:02:37,420 --> 01:02:40,173
Bumangon ang Celtics sa Game Five,
986
01:02:40,256 --> 01:02:43,301
pinabagsak ang Philadelphia, 122-104.
987
01:02:46,512 --> 01:02:48,306
Nagbago na ang momentum.
988
01:02:48,389 --> 01:02:51,184
Nanalo ang Celtics
sa sumunod na laro sa Garden.
989
01:02:56,981 --> 01:03:00,193
Sa walang humpay na harang
at coaching ni Russell,
990
01:03:00,276 --> 01:03:02,779
naipanalo nila ang series sa Philadelphia
991
01:03:02,862 --> 01:03:04,989
para patunayang kampeon pa rin sila.
992
01:03:05,656 --> 01:03:08,576
Tinawag ito ni Russell
na pinakamasayang tagumpay.
993
01:03:09,076 --> 01:03:12,455
Tatalunin din ng Celtics
ang Lakers sa finals,
994
01:03:12,538 --> 01:03:16,584
Ang ikasampung kampeonato ni Russell,
at ang una bilang head coach.
995
01:03:17,084 --> 01:03:19,670
Bill, pagbati sa magandang laro at season.
996
01:03:19,754 --> 01:03:20,588
Salamat.
997
01:03:20,671 --> 01:03:25,218
Higit ba ang hirap sa 'yo ng season na ito
bilang coach at player
998
01:03:25,301 --> 01:03:26,761
kaysa mga dating season?
999
01:03:26,844 --> 01:03:27,845
Parang hindi.
1000
01:03:30,431 --> 01:03:35,269
Magagawa ba ng bagong Itim na atleta
ang pagbabago sa lipunan o pulitika?
1001
01:03:35,353 --> 01:03:38,272
Ang mga ginawa at sinabi ko
sa mga nakaraang taon,
1002
01:03:38,356 --> 01:03:41,484
nagawa ko dahil may kapangyarihan ako,
at mahusay ako.
1003
01:03:42,401 --> 01:03:45,363
Pero baligtad, mas maraming
dapat mawala sa akin,
1004
01:03:46,697 --> 01:03:49,534
sa kahulugan ng pinag-uusapan nila.
1005
01:03:49,617 --> 01:03:53,037
Pero wala sa akin iyon
dahil kung wala ang pagkalalaki ko,
1006
01:03:53,120 --> 01:03:54,288
wala nang matitira.
1007
01:03:54,372 --> 01:03:57,041
Mga produkto ang mga atleta,
sa halip na tao.
1008
01:04:01,254 --> 01:04:04,298
Lagi akong hina-harass at nababartolina
1009
01:04:04,382 --> 01:04:07,176
sa humigit-kumulang tatlong buwan na.
1010
01:04:07,260 --> 01:04:09,178
-Ano kayo?
-Black Panthers!
1011
01:04:10,638 --> 01:04:12,765
Mahalaga ang pagpigil sa pasismo
1012
01:04:12,849 --> 01:04:14,350
bago tayo pigilan nito.
1013
01:04:29,115 --> 01:04:31,367
Alam n'yo, dama kong kulang ako.
1014
01:04:35,162 --> 01:04:38,666
Dahil pagkatapos kong makita
ang pinagdadaanan ng mga tao,
1015
01:04:39,834 --> 01:04:42,587
napakaliit ng kontribusyon ko.
1016
01:04:44,797 --> 01:04:50,136
Nagbanta si Russ na magretiro
sa huling tatlo, apat na taon.
1017
01:04:50,219 --> 01:04:52,763
Sabi ko, "Russ, di ka pwedeng magretiro."
1018
01:04:53,472 --> 01:04:59,270
Sabi ko, "Kailangan mong maglaro,
para patuloy tayong maging kampeon,
1019
01:04:59,353 --> 01:05:03,566
at kumita ng mga tseke
ng kampeonato, okey?"
1020
01:05:03,649 --> 01:05:05,276
"Di kaya kung wala ka."
1021
01:05:06,110 --> 01:05:08,446
Noong Marso 15, 1969,
1022
01:05:08,529 --> 01:05:11,073
habang naglalaro
laban sa Baltimore Bullets,
1023
01:05:11,157 --> 01:05:14,118
tinabla ng Celtics
ang score sa mga huling segundo.
1024
01:05:14,952 --> 01:05:18,581
Matapos makuha ang bola,
tumawag ng timeout si Coach Russell.
1025
01:05:19,707 --> 01:05:23,336
Sigaw ko, "Hawak na natin sila sa paa!
Todasin na natin sila!
1026
01:05:24,337 --> 01:05:27,548
Bigla akong humagalpak ng tawa
at 'di ko na napigilan.
1027
01:05:27,632 --> 01:05:31,761
Akala ng players, baliw ako.
Sabi ko, "Totoo talaga 'to."
1028
01:05:31,844 --> 01:05:36,265
"Matandang lalaking tumatakbo nang
halos hubad sa harap ng libo-libong tao,
1029
01:05:36,349 --> 01:05:39,310
naglalaro at sumisigaw
tungkol sa pagtodas ng tao."
1030
01:05:42,772 --> 01:05:46,484
Tumingin ako sa mga kasama ko
na tila may sinabi akong malalim.
1031
01:05:46,984 --> 01:05:50,196
Blangko ang tingin nila,
parang wala akong sinabi.
1032
01:05:50,863 --> 01:05:52,990
Tinapon namin ang bola,
nanalo sila.
1033
01:05:53,783 --> 01:05:56,577
Sa lahat ng taon ng pagtawa ko
sa basketball,
1034
01:05:56,661 --> 01:05:58,829
kailanman, di ko binastos ang laro.
1035
01:06:01,874 --> 01:06:04,293
Di mo maibibigay ang kailangan ng laro
1036
01:06:04,377 --> 01:06:07,546
kung tutuon ka sa mga nakakatawang aspeto.
1037
01:06:08,631 --> 01:06:12,593
Alam ko nang walang
huling panalo sa sports.
1038
01:06:12,677 --> 01:06:14,136
Tuloy-tuloy ang laro.
1039
01:06:14,220 --> 01:06:17,181
Ang tanging posibleng tagumpay
sa huli ay paglayo
1040
01:06:17,264 --> 01:06:19,141
sa huling laro nang buo.
1041
01:06:19,725 --> 01:06:22,269
Sinabi ko sa sarili ko, at wala nang iba,
1042
01:06:22,853 --> 01:06:24,897
na huling season ko na iyon.
1043
01:06:26,273 --> 01:06:28,818
Mabangis ang season na iyon sa Celtics,
1044
01:06:28,901 --> 01:06:30,861
na, sa mata ng liga,
1045
01:06:30,945 --> 01:06:32,905
ay tila nawawalan na ng kinang.
1046
01:06:33,864 --> 01:06:37,743
Bihira na ang mga bakas
ng inspiradong basketball.
1047
01:06:37,827 --> 01:06:42,373
Alam kong, nangyayari ito minsan
dahil nagko-coach at naglalaro ako,
1048
01:06:42,456 --> 01:06:45,418
pero karamihan doon
ay dahil di ako makasabay.
1049
01:06:46,711 --> 01:06:49,213
Halatang nasa takip-silim na si Russell.
1050
01:06:49,296 --> 01:06:52,633
Matanda na rin
sina Sam Jones at Satch Sanders.
1051
01:06:52,717 --> 01:06:54,760
Ugod-ugod ang tawag namin dati.
1052
01:06:55,553 --> 01:06:59,473
Kapag nagsimula ang laban,
puno ng benda ang tuhod nila.
1053
01:06:59,557 --> 01:07:03,686
Para silang taga-1940s
sa luma nilang high-top sneakers.
1054
01:07:03,769 --> 01:07:05,855
Naaawa ka sa kanila.
1055
01:07:05,938 --> 01:07:11,068
Nasa yugto na ako ng karera kong
bawat season ay parusa.
1056
01:07:11,152 --> 01:07:13,779
Pang-apat ang Celtics sa East
sa taong iyon.
1057
01:07:13,863 --> 01:07:15,573
Tapos na dapat.
1058
01:07:15,656 --> 01:07:17,366
Walang umasang mananalo sila.
1059
01:07:17,950 --> 01:07:21,162
Sa kabila ng mahinang laban
at masasamang hula,
1060
01:07:21,245 --> 01:07:24,206
pasok ang Boston
sa semifinals ng Eastern Division
1061
01:07:24,290 --> 01:07:26,000
para kaharapin ang 76ers.
1062
01:07:27,460 --> 01:07:30,337
Tinalo ng Celtics ang Philadelphia.
1063
01:07:30,421 --> 01:07:33,799
Ngayon, haharapin nila ang Knicks
para sa division title.
1064
01:07:33,883 --> 01:07:36,635
Alam naming matatalo namin
ang Philadelphia.
1065
01:07:36,719 --> 01:07:37,720
Alam namin 'yon.
1066
01:07:37,803 --> 01:07:39,472
Problema namin ang New York.
1067
01:07:44,643 --> 01:07:46,562
Tama ang lahat para sa Knicks.
1068
01:07:46,645 --> 01:07:51,150
May masipag at mahusay silang pinuno
sa sentro, si Willis Reed, ang forward
1069
01:07:51,233 --> 01:07:55,321
na si Bill Bradley,
at dinamikong guard na si Walt Frazier.
1070
01:07:55,404 --> 01:07:58,199
Sa simula, nag-usap kami
tungkol sa kampeonato.
1071
01:07:58,282 --> 01:08:00,242
Naroon kami sa locker room,
1072
01:08:00,326 --> 01:08:03,329
sinasabing, "Ito ang pinag-usapan natin."
1073
01:08:03,412 --> 01:08:05,790
"Kaya tayo naglalaro. Gawin na natin."
1074
01:08:05,873 --> 01:08:07,666
At akala namin, mananalo kami.
1075
01:08:07,750 --> 01:08:10,586
Akala ng Knicks,
talo na nila kami sa taong iyon
1076
01:08:10,669 --> 01:08:14,173
dahil anim ang panalo nila
sa pitong laro sa regular season.
1077
01:08:15,382 --> 01:08:18,469
Si Willis Reed ang gulugod
ng kanilang depensa.
1078
01:08:19,178 --> 01:08:20,513
Tinulungan niya lahat.
1079
01:08:23,599 --> 01:08:26,477
Kaya binago ko ang opensa sa bawat laro.
1080
01:08:26,560 --> 01:08:30,856
Kapag nag-adjust na sila sa low-post game,
sa high-post offense ako.
1081
01:08:31,690 --> 01:08:34,777
Sa gayon, nabago ko ang takbo ng depensa.
1082
01:08:34,860 --> 01:08:36,904
Pero mas maganda ang team namin.
1083
01:08:39,573 --> 01:08:41,075
Ayaw nilang marinig iyon.
1084
01:08:44,787 --> 01:08:47,706
Nagtagumpay ang pagbabago
kada laro ni Russell.
1085
01:08:47,790 --> 01:08:49,667
Bumagsak ang Knicks.
1086
01:08:49,750 --> 01:08:53,003
Ngayon, malapit na
ang ikalabing-isang kampeonato.
1087
01:08:55,339 --> 01:09:00,386
Makakalaban ng Celtics ang Lakers
sa NBA Finals sa ikapitong pagkakataon.
1088
01:09:05,975 --> 01:09:08,769
Coach, nakuha mo si Wilt Chamberlain.
1089
01:09:08,853 --> 01:09:11,730
Ilang tao ang nagalit sa 'yo?
1090
01:09:11,814 --> 01:09:14,650
Hindi, marami akong napasaya.
1091
01:09:14,733 --> 01:09:19,196
Sumaya ang coaches ng Eastern Division
dahil mas malaki na ang tsansa nila.
1092
01:09:19,280 --> 01:09:23,993
May triple threat ka dahil
may tatlong malalaking manlalaro doon.
1093
01:09:24,076 --> 01:09:27,955
-Ano'ng gagawin mo ngayong season?
-Isa lang. Dapat manalo kami.
1094
01:09:28,038 --> 01:09:30,082
Kung hindi, wala akong trabaho.
1095
01:09:30,166 --> 01:09:34,795
Noon pa man, gusto kong makipaglaro
sa mga tulad nina Jerry West
1096
01:09:34,879 --> 01:09:38,507
at Elgin Baylor, at iba pang matapang
na manlalaro ng Lakers.
1097
01:09:38,591 --> 01:09:41,260
Masayang-masaya ako na ite-trade ako.
1098
01:09:41,343 --> 01:09:45,306
Na-trade ako sa koponang
may tsansang maging
1099
01:09:45,389 --> 01:09:48,058
isa sa pinakamahusay
na koponan sa basketball.
1100
01:09:54,523 --> 01:09:57,151
Di pa natalo ng Lakers
ang Celtics sa finals,
1101
01:09:57,735 --> 01:10:01,947
pero noong 1969, sa pagdagdag ni
Chamberlain kina West at Baylor,
1102
01:10:02,031 --> 01:10:05,284
nabuo ng team ang orihinal
na Big Three ng NBA.
1103
01:10:05,993 --> 01:10:09,455
Mas maganda talaga ang team namin.
1104
01:10:09,538 --> 01:10:12,499
Hindi karapat-dapat ang Boston
na makasama sa amin.
1105
01:10:13,083 --> 01:10:15,502
Naghihingalo na ang koponan nila.
1106
01:10:15,586 --> 01:10:18,839
Number 13, mula sa Kansas,
Wilt Chamberlain!
1107
01:10:23,677 --> 01:10:27,890
Paulit-ulit na sinasabi, "Matanda na
ang Celtics. Di na sila mananalo."
1108
01:10:27,973 --> 01:10:31,018
Sa puso mo, dama mo bang
kaya n'yo pang manalo?
1109
01:10:31,101 --> 01:10:31,936
Oo.
1110
01:10:33,187 --> 01:10:36,649
Para ito sa World Championship,
mga kaibigan.
1111
01:10:36,732 --> 01:10:37,983
Nasa linya na lahat.
1112
01:10:44,281 --> 01:10:46,617
Habang naglalaban sina Russell at Wilt,
1113
01:10:46,700 --> 01:10:51,205
tinapos ni Jerry West,
na naka-53 puntos, ang laro,
1114
01:10:51,288 --> 01:10:53,916
at ipinanalo ang Lakers sa Game One.
1115
01:10:56,752 --> 01:11:01,215
Si Jerry West ang may pinakamagandang
laro sa lahat ng players na nakita ko.
1116
01:11:01,298 --> 01:11:02,758
Hindi siya mapigilan.
1117
01:11:03,550 --> 01:11:06,929
Hiniling ng Boston Globe kay Russell
na sumulat araw-araw,
1118
01:11:07,012 --> 01:11:09,348
at kuwentuhan ang mga tao kada laro.
1119
01:11:09,431 --> 01:11:12,434
Gaya ng dati, prangka siya at deretsa.
1120
01:11:13,352 --> 01:11:16,355
Malaking factor sa laro
ang pagpuntos ni West,
1121
01:11:16,438 --> 01:11:20,067
pero two-point game iyon, at talo iyon.
1122
01:11:20,150 --> 01:11:22,861
Walang kaibahan kung naka-100 puntos siya,
1123
01:11:22,945 --> 01:11:25,364
at nanalo kami ng isa o dalawang puntos.
1124
01:11:25,447 --> 01:11:27,408
Ang panalo ang mahalaga.
1125
01:11:28,033 --> 01:11:31,120
Sa Game Two, naka-41 puntos si West,
1126
01:11:31,203 --> 01:11:34,206
na muling nagdala
sa Los Angeles sa tagumpay.
1127
01:11:34,290 --> 01:11:37,001
Lamang na ang Lakers
ng dalawang laro
1128
01:11:37,084 --> 01:11:38,627
sa Celtics ni Russell.
1129
01:11:39,211 --> 01:11:40,713
Hirap ang Celtics.
1130
01:11:40,796 --> 01:11:43,966
Wala pang may dalawang talo
ang nakabawi't nanalo.
1131
01:11:44,049 --> 01:11:47,386
Hinayaan namin ang average
na 119 puntos kada laro.
1132
01:11:47,469 --> 01:11:50,556
Di puwedeng magbigay
ng maraming puntos kada laro.
1133
01:11:50,639 --> 01:11:52,891
Di mahalaga kung sino'ng pumuntos.
1134
01:11:54,560 --> 01:11:57,271
Nalipat sa Boston
ang sumunod na dalawang laro,
1135
01:11:57,354 --> 01:11:59,481
at dapat maipanalo ng Celtics pareho
1136
01:11:59,565 --> 01:12:02,151
para magkatsansang
makuha ang ika-11 titulo.
1137
01:12:02,860 --> 01:12:04,403
Nanalo sila sa Game Three.
1138
01:12:04,486 --> 01:12:07,656
Pero sa Game Four,
lamang ang Lakers ng isang puntos
1139
01:12:07,740 --> 01:12:11,368
nang kunin ng Celtics ang bola
sa nalalabing pitong segundo.
1140
01:12:13,329 --> 01:12:17,249
Lumilipad si Sam Jones,
tatlong tao ang dinaanan.
1141
01:12:17,333 --> 01:12:18,292
Ibinato.
1142
01:12:19,335 --> 01:12:20,169
Bingo.
1143
01:12:20,836 --> 01:12:23,589
May isang segundo pa,
pero tapos na ang laro.
1144
01:12:23,672 --> 01:12:25,257
Makalat, pero pwede na.
1145
01:12:25,341 --> 01:12:28,135
Naipanalo iyon ni Sam sa clutch basket.
1146
01:12:29,219 --> 01:12:31,889
Nanalo ang bawat team
sa mga home court nila,
1147
01:12:31,972 --> 01:12:36,894
at nagpatuloy ito nang manalo
ang Lakers sa Game Five sa Los Angeles.
1148
01:12:37,978 --> 01:12:42,316
May mga bagay na maiging di na sabihin.
Tungkol sa laro noong Huwebes
1149
01:12:42,399 --> 01:12:45,402
laban sa Lakers, wala akong komento.
1150
01:12:48,113 --> 01:12:51,575
Litaw ang gigil ni Bill
sa home court kinabukasan,
1151
01:12:51,658 --> 01:12:55,412
at pinababa ang puntos
ng dating nakaka-100 sa isang laro
1152
01:12:55,496 --> 01:12:56,663
sa walong puntos.
1153
01:12:58,582 --> 01:13:01,377
Hinulaan ng kalamangan
ng home court ang serye,
1154
01:13:01,460 --> 01:13:04,046
at dahil sa Los Angeles ang huling laro,
1155
01:13:04,129 --> 01:13:06,256
nanatiling paborito ang Lakers.
1156
01:13:06,924 --> 01:13:11,136
Ano ang pakiramdam mo sa ikapitong laro,
1157
01:13:11,220 --> 01:13:13,430
na nasa balwarte ng iba?
1158
01:13:13,514 --> 01:13:15,057
Nagawa na namin 'to dati.
1159
01:13:28,320 --> 01:13:33,117
Lumalaban ang Boston para sa
ika-11 kampeonato sa loob ng 13 taon.
1160
01:13:33,700 --> 01:13:36,453
Dinastiyang sinusubukan
ng Lakers na wakasan.
1161
01:13:37,079 --> 01:13:40,874
Ang ikapitong laro
sa home court ng Lakers,
1162
01:13:40,958 --> 01:13:46,213
mananalo na ang Lakers sa kampeonatong
1163
01:13:46,296 --> 01:13:50,217
hindi pa nila nakuha
laban sa Boston Celtics.
1164
01:13:50,300 --> 01:13:53,679
Binuod ito ni Jerry West.
Aniya, "Matatalo natin 'to."
1165
01:13:53,762 --> 01:13:56,181
At, "Baka di na ako magkatsansa."
1166
01:13:56,974 --> 01:13:59,226
Akala namin, may problema kami.
1167
01:13:59,309 --> 01:14:02,563
Sa totoo lang, mahina na
ang kumpiyansa namin
1168
01:14:02,646 --> 01:14:04,481
hindi gaya ng dati.
1169
01:14:04,565 --> 01:14:07,484
Malaking gabi ito.
Maaaring manlampaso ang Lakers.
1170
01:14:07,568 --> 01:14:09,987
Maaari silang maging World Champions.
1171
01:14:12,698 --> 01:14:16,660
Naglagay ng mga lobo si Jack Kent Cooke
sa rafters ng Forum
1172
01:14:16,743 --> 01:14:19,163
na pakakawalan kapag nanalo ang Lakers.
1173
01:14:24,626 --> 01:14:28,005
Paano nakaisip
ng ganoon katanga ang isang tao
1174
01:14:28,088 --> 01:14:29,798
para maglagay roon ng lobo?
1175
01:14:30,424 --> 01:14:33,635
Naglagay ng kumot si Jack Kent Cooke
sa lahat ng upuan.
1176
01:14:34,219 --> 01:14:37,723
Kapag nanalo ang Lakers,
tutugtog ang banda ng USC,
1177
01:14:37,806 --> 01:14:40,934
mahuhulog ang mga lobo sa rafters.
1178
01:14:41,894 --> 01:14:44,104
Dinala ko iyon kay Russell.
1179
01:14:45,105 --> 01:14:48,942
Pinakita iyon sa akin ni Sam,
sabi ko, "Napakaimposibleng
1180
01:14:49,026 --> 01:14:53,197
manalo ang Lakers ngayong gabi.
Di tayo matatalo ng Lakers."
1181
01:14:53,280 --> 01:14:56,200
Kapag may nambastos sa 'yo,
1182
01:14:56,992 --> 01:14:58,744
o sa nanay mo,
1183
01:14:58,827 --> 01:15:01,580
o nanghila sa kapa ni Superman,
1184
01:15:01,663 --> 01:15:03,665
o sumira sa mga tanim mong mais,
1185
01:15:03,749 --> 01:15:05,417
naghagis ng buhangin sa 'yo,
1186
01:15:05,501 --> 01:15:09,296
magagalit ka, at dadalhin ka
ng galit na iyon sa ibang lebel.
1187
01:15:09,880 --> 01:15:11,590
Russell at Chamberlain.
1188
01:15:11,673 --> 01:15:14,092
Inabot ni Russell ang bola kay Sam Jones.
1189
01:15:14,176 --> 01:15:17,221
Ipinasa kay Havlicek,
nakipagharapan kay Baylor.
1190
01:15:17,304 --> 01:15:21,433
Lusot ang 20-ft na tira ni Havlicek.
Nakapuntos sa loob ng 10 segundo.
1191
01:15:21,517 --> 01:15:24,269
Ang diskarte ni Russell sa laro…
1192
01:15:25,437 --> 01:15:28,273
Sabi namin, "Tatakbuhan natin sila."
1193
01:15:28,357 --> 01:15:30,400
Nasa gitna si Sam, tumira, pasok.
1194
01:15:30,484 --> 01:15:34,655
Inikutan si Siegried, umilalim,
itinira. Sinupalpal ni Russell! Husay.
1195
01:15:34,738 --> 01:15:38,450
Puno ng enerhiya ang Celtics.
Panay ang tayo ng Lakers.
1196
01:15:38,534 --> 01:15:40,827
Parang mas pagod sila kaysa Celtics.
1197
01:15:41,411 --> 01:15:44,998
Tinakbo ng Celtics hanggang
maka-17 na lamang sa 4th quarter.
1198
01:15:45,082 --> 01:15:47,793
Kulelat ang Lakers ng 17 puntos.
1199
01:15:50,212 --> 01:15:53,131
Pero ayaw sumuko ni Jerry West
at ng Lakers.
1200
01:15:53,215 --> 01:15:55,968
Pinasigla ng tira niya ang Forum
1201
01:15:56,969 --> 01:15:58,971
at pinababa ang lamang sa siyam.
1202
01:16:02,724 --> 01:16:04,893
Nakapokus ang lahat kay Wilt.
1203
01:16:06,770 --> 01:16:09,690
Havlicek, tumira.
15-ft ang layo, sablay. Rebound.
1204
01:16:09,773 --> 01:16:13,110
Nakuha ni Chamberlain.
Sumakit ang tuhod ni Chamberlain.
1205
01:16:13,193 --> 01:16:16,363
Nasa kabilang dulo
si Chamberlain, injured.
1206
01:16:17,030 --> 01:16:19,658
Officials' timeout. Injury…
1207
01:16:19,741 --> 01:16:22,160
Mukhang aalis si Chamberlain sa laro.
1208
01:16:22,244 --> 01:16:24,705
Aalis si Wilt. Di na siya tutuloy.
1209
01:16:27,374 --> 01:16:29,585
Galit na galit si Van Breda Kolff.
1210
01:16:29,668 --> 01:16:31,253
"Ang PI!"
1211
01:16:31,336 --> 01:16:33,380
"Paanong umalis siya sa laro?"
1212
01:16:34,089 --> 01:16:35,757
Para sa sarili kong dahilan,
1213
01:16:35,841 --> 01:16:38,635
na-offend ako pagkaalis ni Wilt sa laro.
1214
01:16:38,719 --> 01:16:40,721
Tingin ko, di siya napuruhan.
1215
01:16:40,804 --> 01:16:43,056
Kahit pa, gusto kong naroon siya.
1216
01:16:43,140 --> 01:16:46,768
Napakalapit na namin sa wakas
ng isang magandang laro.
1217
01:16:46,852 --> 01:16:49,688
Ang pag-alis ni Wilt
ay tila paghanap ng mali
1218
01:16:49,771 --> 01:16:51,607
sa wakas ng magandang aklat.
1219
01:16:51,690 --> 01:16:55,235
Papasok si Mel Counts
kapalit ni Wilt Chamberlain.
1220
01:16:55,319 --> 01:16:57,571
Pumasok si Mel Counts. Mahusay siya.
1221
01:16:57,654 --> 01:17:00,198
Itinira ni Mel sa malayo. Pasok!
1222
01:17:03,201 --> 01:17:05,829
Dahil wala na si Wilt, paspas ang Lakers,
1223
01:17:05,912 --> 01:17:08,206
sinamantala ang tumatandang Celtics.
1224
01:17:08,290 --> 01:17:13,337
Kita ang pagbabago ng momentum dito
dahil nagkaenerhiya ulit ang Lakers.
1225
01:17:14,004 --> 01:17:15,714
At halos pinantay ang score.
1226
01:17:17,799 --> 01:17:21,803
Tanaw na nila ang World Championship.
Halos nalalasahan na nila.
1227
01:17:22,929 --> 01:17:24,556
Isa na lang ang lamang.
1228
01:17:25,641 --> 01:17:27,434
Sabi sa akin ni Wilt,
1229
01:17:27,517 --> 01:17:28,435
"Sabihin mo,
1230
01:17:28,935 --> 01:17:31,146
handa na akong bumalik sa laro."
1231
01:17:35,192 --> 01:17:40,447
Sa tindi ng galit ni Van Breda Kollf,
1232
01:17:40,530 --> 01:17:43,575
sabi niya, "Sabihin mo, tarantado siya."
1233
01:17:43,659 --> 01:17:47,829
"Di natin siya kailangan."
Di na niya binalik si Chamberlain sa laro.
1234
01:17:50,082 --> 01:17:53,085
Nakahabol sila, pero di pa rin tumabla.
1235
01:17:53,168 --> 01:17:56,421
At magbabalik ang Lakers
nang wala si Wilt Chamberlain.
1236
01:17:57,589 --> 01:18:00,008
Lamang sila ng isang puntos,
1237
01:18:00,967 --> 01:18:03,553
lagpas isang minuto na lang ang natitira.
1238
01:18:03,637 --> 01:18:07,349
Binabantayan ko si Havlicek,
nasa kanya ang bola, nagdi-dribble,
1239
01:18:07,891 --> 01:18:11,311
umabot ako sa likod
at itinulak ang bola palayo sa kanya,
1240
01:18:11,395 --> 01:18:13,730
papunta sa kamay ni Don Nelson.
1241
01:18:13,814 --> 01:18:15,482
Na nasa free-throw line.
1242
01:18:15,565 --> 01:18:18,360
Kinuha ni Don Nelson ang bola at tumira.
1243
01:18:18,443 --> 01:18:20,195
Mabilisang tumira.
1244
01:18:20,278 --> 01:18:22,531
Tumama sa likurang rim at umangat.
1245
01:18:22,614 --> 01:18:24,533
Nag-bounce sa backboard.
1246
01:18:24,616 --> 01:18:26,493
Nasa 13 talampakan ang taas.
1247
01:18:32,541 --> 01:18:34,167
At pumasok sa basket.
1248
01:18:35,043 --> 01:18:36,211
Erickson…
1249
01:18:36,753 --> 01:18:38,714
Tinulak, pero nakuha ni Nelson!
1250
01:18:40,799 --> 01:18:43,301
Parang slow-motion na patalim ang tira.
1251
01:18:45,095 --> 01:18:46,304
Don Nelson.
1252
01:18:48,306 --> 01:18:50,809
Suwerte iyon.
1253
01:18:50,892 --> 01:18:55,272
At parang ayaw ng ibang mas malaki
ang kapangyarihan na manalo kami.
1254
01:18:55,355 --> 01:18:58,191
At nagawa na naman ng Boston Celtics!
1255
01:19:01,862 --> 01:19:04,740
Minsan, iniisip kong tama si Jerry,
1256
01:19:04,823 --> 01:19:07,242
na sinumpa siya 'pag kalaban ang Celtics.
1257
01:19:07,993 --> 01:19:10,704
Di malimutan iyon ng ibang tao. Kahit ako.
1258
01:19:10,787 --> 01:19:12,581
Hanggang ngayon.
1259
01:19:12,664 --> 01:19:16,710
Parang… may butas sa puso ko.
1260
01:19:17,586 --> 01:19:21,339
Iyon ang pinakamalaking kabiguan
sa buhay ko bilang atleta,
1261
01:19:21,423 --> 01:19:22,632
di ko sila natalo.
1262
01:19:22,716 --> 01:19:25,719
Ang kaibahan ay palaging si Bill Russell.
1263
01:19:25,802 --> 01:19:30,724
Maraming nakasabit na lobo sa rafters,
pero hindi sila ibabagsak.
1264
01:19:31,892 --> 01:19:35,270
Masasabing, "Kasama nila sa From
ang mga diyos na Celtic."
1265
01:19:35,353 --> 01:19:37,063
Sa Boston Garden iyon.
1266
01:19:41,276 --> 01:19:43,403
At, syempre, masasabi mong
1267
01:19:43,487 --> 01:19:46,198
ang Celtics ang pinakamalupit
na sports dynasty
1268
01:19:46,281 --> 01:19:48,658
sa kasaysayan ng professional athletics.
1269
01:19:50,786 --> 01:19:54,080
Nagpakahirap kami
ng mga kasama ko sa paglalaro
1270
01:19:54,581 --> 01:19:57,292
at lumaban nang maigi
1271
01:19:57,375 --> 01:20:00,921
na talagang ipinagmamalaki ko sila
at ang sarili ko.
1272
01:20:01,004 --> 01:20:03,006
Bill, mukhang masayang panalo ito.
1273
01:20:03,089 --> 01:20:03,965
Mismo.
1274
01:20:09,304 --> 01:20:11,848
Alam kong mahirap sabihin
ang nasa isip mo.
1275
01:20:11,932 --> 01:20:14,100
Masayang panalo siguro ito.
1276
01:20:14,184 --> 01:20:16,269
Napakahusay na grupo ng mga ito.
1277
01:20:17,145 --> 01:20:20,649
At napakaganda ng paraan
ng paglalaro nila para sa akin.
1278
01:20:20,732 --> 01:20:24,110
At parang corny na magsalita ng ganito,
1279
01:20:24,194 --> 01:20:28,490
pero sabi ko sa kanila bago ang laro,
"Wala akong pakialam sa mangyayari."
1280
01:20:28,573 --> 01:20:30,992
"Di ko kayo ipagpapalit sa kahit sino."
1281
01:20:31,076 --> 01:20:35,247
Pagkatapos ang laro, tiningnan ko
si Bill Russell habang mag-isa siya.
1282
01:20:35,330 --> 01:20:37,833
25 anyos ako noon, red hair, may pekas,
1283
01:20:37,916 --> 01:20:40,544
at ako ang pinakaputi sa North America.
1284
01:20:40,627 --> 01:20:41,878
At lumapit ako.
1285
01:20:41,962 --> 01:20:45,549
Lumapit ako kay Bill, sabi ko, "Uh, Bill?"
1286
01:20:45,632 --> 01:20:48,009
Tiningnan niya ako, at sinabi ko,
1287
01:20:48,718 --> 01:20:51,847
"May tsansa bang magreretiro ka na?"
1288
01:20:52,347 --> 01:20:54,391
At natigilan siya.
1289
01:20:54,474 --> 01:20:58,228
Si Jim Brown,
tumingin sa akin at sinabing,
1290
01:20:58,311 --> 01:21:02,983
"Retiro? Kakapanalo niya lang
ng World Championship."
1291
01:21:03,608 --> 01:21:06,486
"Bakit mo siya tatanungin ng pagreretiro?"
1292
01:21:06,570 --> 01:21:11,241
Parang walang nakahalatang
iyon na ang huling laro ni Bill Russell.
1293
01:21:11,324 --> 01:21:15,245
May mga interes siyang
mas malawak kaysa sa laro,
1294
01:21:15,871 --> 01:21:20,208
sa tingin ko, lumipat siya sa ibang lugar.
1295
01:21:20,292 --> 01:21:24,129
Nang sabihin sa akin ni Bill Russell
na magreretiro na siya,
1296
01:21:24,212 --> 01:21:26,965
tiningnan ko siya.
Di ako naniwala noong una.
1297
01:21:27,048 --> 01:21:29,217
Pero nakita kong emosyunal siya,
1298
01:21:29,301 --> 01:21:32,262
kaya naniwala na akong aalis na nga siya.
1299
01:21:32,345 --> 01:21:36,766
Inihayag niya ang pagreretiro
sa artikulo sa Sports Ilustrated,
1300
01:21:36,850 --> 01:21:38,727
na binayaran siya ng $25,000.
1301
01:21:38,810 --> 01:21:40,520
TAPOS NA AKO SA BASKETBALL
1302
01:21:41,104 --> 01:21:44,149
May isang taon pa
akong kontrata sa Celtics.
1303
01:21:44,232 --> 01:21:48,403
Isa iyon sa pinakakumikita sa sports,
at napakasaya ko rito.
1304
01:21:48,486 --> 01:21:52,657
Binayaran akong maglaro,
pero naglaro ako para sa ibang dahilan.
1305
01:21:53,241 --> 01:21:56,494
Naglaro ako dahil dedikado akong
maging pinakamahusay.
1306
01:21:56,578 --> 01:21:58,163
Bahagi ako ng team,
1307
01:21:58,246 --> 01:22:01,291
at inialay ko ang sarili ko
sa ikahuhusay ng team.
1308
01:22:02,250 --> 01:22:06,588
Pero pagdating sa laro,
wala na ang hilig ko sa kompetisyon.
1309
01:22:07,088 --> 01:22:10,926
Kung maglalaro ako ngayon,
malalaman ng ibang wala na akong paki.
1310
01:22:11,509 --> 01:22:14,596
Di ganoon maglaro.
Di dapat ganoon ang pagkilos.
1311
01:22:15,096 --> 01:22:16,973
Sa nakaraang season,
1312
01:22:17,057 --> 01:22:20,644
may kakaibang pakiramdam
na naranasan ko na 'to dati.
1313
01:22:20,727 --> 01:22:24,856
Bawat laban, bawat sitwasyon.
Set ng screen, sasablay ng tira.
1314
01:22:25,357 --> 01:22:29,819
Nakita at nagawa ko na lahat.
Naging paulit-ulit na lahat.
1315
01:22:30,862 --> 01:22:34,240
Di ito ang attitude
na dapat dalhin sa isa pang season.
1316
01:22:34,824 --> 01:22:37,327
Nang marinig ko iyon, sabi ko, "Diyos ko."
1317
01:22:37,911 --> 01:22:43,166
Makasaysayang sandali iyon
para sa taong kaya pang maglaro
1318
01:22:43,249 --> 01:22:48,129
sa kampeonato, ang masabi niyang,
"Tama na, di na ako maglalaro."
1319
01:22:48,880 --> 01:22:50,173
Tapos na ang karera.
1320
01:22:51,257 --> 01:22:52,801
Hindi na siya babalik.
1321
01:22:52,884 --> 01:22:57,931
Ang pinakasikat na team sport dynasty,
1322
01:22:58,640 --> 01:23:01,893
pagkatapos ng larong iyon, tapos na.
1323
01:23:38,346 --> 01:23:42,267
Ang propesyonal na basketball
ay nawala sa buhay ko noong 1969,
1324
01:23:42,350 --> 01:23:44,019
pero marami itong kasama.
1325
01:23:45,437 --> 01:23:48,148
Tila naging pabigat sa akin
ang lahat sa buhay,
1326
01:23:49,399 --> 01:23:54,195
maging ang asawa ko nang 13 taon,
tatlo kong anak, mga kaibigan sa Boston,
1327
01:23:54,279 --> 01:23:56,031
at mga materyal na pag-aari.
1328
01:23:57,198 --> 01:23:59,451
Ilang buwan matapos kong magretiro,
1329
01:23:59,534 --> 01:24:03,621
iniwan ko rin ang buhay sa Boston
at ang lahat ng naroon.
1330
01:24:04,122 --> 01:24:06,958
Bawat paghinga ko, parang may lamig.
1331
01:24:07,667 --> 01:24:12,338
Nagbabakasakali ako sa mundo pagkatapos
ng 13 taon sa compression chamber.
1332
01:24:13,006 --> 01:24:16,384
Parang may utang ako,
pero hindi ko alam kung ano iyon.
1333
01:24:16,468 --> 01:24:17,343
Sa isip ko,
1334
01:24:17,427 --> 01:24:20,930
alam kong di ako mapoprotektahan
ng basketball,
1335
01:24:21,014 --> 01:24:23,433
pero di pa ako nabuhay nang wala iyon.
1336
01:24:42,619 --> 01:24:46,081
Sumakay si Bill Russell
at isang maleta sa Lamborghini,
1337
01:24:46,164 --> 01:24:47,832
at nagmaneho pa-Los Angeles.
1338
01:24:51,836 --> 01:24:54,881
Sa pagkakatanda ko, nasa LA ang aksiyon.
1339
01:24:55,507 --> 01:24:58,426
Nangako akong magsasaya ako.
1340
01:24:59,219 --> 01:25:01,846
Sumenyas ang entablado ng entertainment.
1341
01:25:01,930 --> 01:25:06,017
Welcome sa isa sa pinakamahuhusay
na basketball players sa kasaysayan,
1342
01:25:06,101 --> 01:25:07,393
Mr. Bill Russell.
1343
01:25:08,103 --> 01:25:10,271
-Sino'ng nagsulat ng intro?
-Ako.
1344
01:25:10,355 --> 01:25:13,900
Ano'ng, "Isa sa pinakamahuhusay
na basketball players?"
1345
01:25:13,983 --> 01:25:15,235
Paumanhin, Bill.
1346
01:25:15,318 --> 01:25:17,821
Ang pinakamahusay na basketball player.
1347
01:25:19,197 --> 01:25:22,867
Ilang beses lumabas si Bill
sa mga comedy show at talk show.
1348
01:25:24,494 --> 01:25:27,413
Kapag tinuloy mo iyan,
sa retirement home ka na.
1349
01:25:28,706 --> 01:25:30,250
Tuturuan kita kung paano.
1350
01:25:30,333 --> 01:25:32,127
-Sige.
-Okey? Ganito.
1351
01:25:33,503 --> 01:25:35,046
Mr. Tillengast?
1352
01:25:35,130 --> 01:25:35,964
Ano iyon, sir?
1353
01:25:37,674 --> 01:25:39,050
Ito si Mr. Tillengast.
1354
01:25:43,972 --> 01:25:46,182
Nag-host siya ng sariling talk show.
1355
01:25:46,266 --> 01:25:47,976
Ako si Bill Russell.
1356
01:25:48,059 --> 01:25:49,894
Ako si Bill Russell.
1357
01:25:49,978 --> 01:25:52,814
-Ako si Bill Russell.
-Ako si Bill Russell.
1358
01:25:52,897 --> 01:25:55,400
Pwede bang tumayo
ang totoong Bill Russell?
1359
01:25:59,279 --> 01:26:03,491
Sinubukan pa ni Russell ang pag-arte…
ngunit di gaanong umubra.
1360
01:26:04,075 --> 01:26:05,326
Para sa utang ko.
1361
01:26:07,453 --> 01:26:10,331
At lumabas siya sa ilang patalastas sa TV.
1362
01:26:13,668 --> 01:26:15,712
Hindi ako sumasablay!
1363
01:26:15,795 --> 01:26:17,005
Nang malayo.
1364
01:26:17,088 --> 01:26:20,049
Nagsilbi siyang NBA analyst
sa ilang network.
1365
01:26:20,884 --> 01:26:24,012
Alam mo ang pakiramdam
dahil nakapunta ka na rito.
1366
01:26:24,095 --> 01:26:26,347
Ako, di pa ako nakapuntos.
1367
01:26:27,265 --> 01:26:29,434
Nagdala ka ng mga pumupuntos dito.
1368
01:26:29,517 --> 01:26:30,852
Sobra ang bayad sa'yo.
1369
01:26:32,770 --> 01:26:36,107
May mga lecture din siya sa pagbabahagi
1370
01:26:36,191 --> 01:26:39,611
ng mga karanasan
at pilosopiya niya sa kabataan.
1371
01:26:40,445 --> 01:26:44,157
Seryoso, para sa akin, edukasyon
ang pundasyong magagamit n'yo
1372
01:26:44,240 --> 01:26:45,658
para mag-isip sa sarili.
1373
01:26:45,742 --> 01:26:48,494
Para handang tanggapin ang tungkulin
1374
01:26:49,495 --> 01:26:51,456
ng pagkasangkot sa sangkatauhan.
1375
01:26:52,123 --> 01:26:54,500
Ako si Rob Chamberlain. Iniisip ko…
1376
01:26:54,584 --> 01:26:57,128
-Ano'ng pangalan mo?
-Rob Chamberlain.
1377
01:26:57,212 --> 01:26:58,713
-Chamberlain?
-Opo.
1378
01:27:08,806 --> 01:27:12,018
-Di kami magkaano-ano.
-Naisip ko nga.
1379
01:27:13,228 --> 01:27:16,064
Sa isang talk,
tinuya ni Bill si Wilt Chamberlain
1380
01:27:16,147 --> 01:27:19,359
sa pag-alis sa 1969 Finals
matapos niyang ma-injured.
1381
01:27:19,442 --> 01:27:21,694
Babasahin ko ang sinabi ni Bill.
1382
01:27:21,778 --> 01:27:25,406
"Tingin ko, tumakas siya
sa huling serye ko, sa huling laro."
1383
01:27:26,032 --> 01:27:29,077
"Ang injury na
hindi baling binti o baling likod
1384
01:27:29,160 --> 01:27:30,328
ay di sapat."
1385
01:27:30,828 --> 01:27:34,207
Tumakas siya sa huling laro
nang mapuruhan ang tuhod niya,
1386
01:27:34,290 --> 01:27:38,419
di ko rin siya pababalikin,
kahit na tingin ko ay magaling siya.
1387
01:27:38,503 --> 01:27:41,214
Di ko sinabing walang talento
si Chamberlain,
1388
01:27:41,297 --> 01:27:43,299
pero team game ang basketball.
1389
01:27:43,383 --> 01:27:45,969
Nananalig ako sa bilang ng kampeonato.
1390
01:27:46,052 --> 01:27:48,388
Pinapahusay ko ang mga kasama ko.
1391
01:27:49,180 --> 01:27:53,017
Masasabi mo bang napahusay mo
sina Baylor at West?
1392
01:27:53,101 --> 01:27:55,687
Marami siyang sinasabing gagawin niya.
1393
01:27:55,770 --> 01:28:00,024
Ang mahalaga lang ay pagpanalo
at pagkatalo, at marami na siyang talo.
1394
01:28:00,984 --> 01:28:03,903
Iniisip niyang henyo siya, pero hindi.
1395
01:28:04,487 --> 01:28:05,989
Naisapubliko ang pahayag,
1396
01:28:06,072 --> 01:28:09,200
at ilang taong di nag-usap
ang magkaibigan dahil doon.
1397
01:28:10,034 --> 01:28:14,414
Di ko dapat sinabi iyon
dahil wala siyang ginawa sa akin.
1398
01:28:15,081 --> 01:28:18,751
Pero matigas ang ulo ko
para manghingi ng tawad. Ganoon talaga.
1399
01:28:18,835 --> 01:28:23,464
Kung may nagsabing nasaktan siya,
sa tingin ko, nasaktan talaga siya.
1400
01:28:23,548 --> 01:28:27,927
Di mo isasawalang-bahala iyon
hanggang mapaano ka na talaga.
1401
01:28:28,678 --> 01:28:31,347
Ngayon? Huli na ba?
1402
01:28:32,223 --> 01:28:36,477
Di ko na iniisip iyon. Lipas na iyon.
1403
01:28:36,561 --> 01:28:40,523
Alam kong di ko dapat ginawa.
Alam niyang di ko dapat ginawa iyon.
1404
01:28:41,482 --> 01:28:43,901
-May magbabago ba?
-Wala gaano.
1405
01:28:46,195 --> 01:28:50,908
Tiyak akong nakapamuhay kami
nang di nakasasagabal iyon.
1406
01:28:52,285 --> 01:28:54,495
Ang pagkakaibigan nila ni Chamberlain
1407
01:28:54,579 --> 01:28:58,499
ay isa lang sa mga naiwan ni Russell,
kasama ng Celtics
1408
01:28:58,583 --> 01:29:00,084
sa siyudad ng Boston.
1409
01:29:00,960 --> 01:29:04,255
Nang iretiro ang numero niya noong 1972,
1410
01:29:04,339 --> 01:29:07,008
tumanggi sa pampublikong
seremonya si Russell.
1411
01:29:07,091 --> 01:29:09,427
Ang mga kasamahan niya lang ang naroon.
1412
01:29:10,553 --> 01:29:13,556
Sa Boston, may mga sportswriters na…
1413
01:29:15,558 --> 01:29:17,268
medyo nakakalito, alam mo?
1414
01:29:17,352 --> 01:29:19,020
At baka ikinagalit ni Bill
1415
01:29:19,103 --> 01:29:21,856
ang ilang mga pangyayari sa Boston,
1416
01:29:21,939 --> 01:29:25,193
at inilabas niya iyon. Isang paraan iyon.
1417
01:29:25,276 --> 01:29:29,197
Di lang iyon ang pag-iwas ni Russell
sa indibidwal na karangalan.
1418
01:29:29,280 --> 01:29:34,077
Noong 1974, napili siya para mapasama
sa Basketball Hall of Fame.
1419
01:29:34,160 --> 01:29:37,705
Noong inanunsyo ang pagpili sa akin,
naglabas ako ng pahayag
1420
01:29:37,789 --> 01:29:40,375
na mas gusto kong di mapasama roon.
1421
01:29:41,501 --> 01:29:43,920
Dinumog ako ng mga sportswriter.
1422
01:29:44,003 --> 01:29:47,507
Marami sa kanila,
racist ang tingin ko sa Hall of Fame.
1423
01:29:47,590 --> 01:29:50,176
Oo, pero higit pa iyon doon.
1424
01:29:51,511 --> 01:29:53,137
Si Russell diumano ay,
1425
01:29:53,221 --> 01:29:55,515
at wala pang nakakapagsabi talaga,
1426
01:29:55,598 --> 01:29:58,226
tumutol sa kawalan
ng mga Itim na manlalaro.
1427
01:29:58,309 --> 01:29:59,894
At bakit?
1428
01:30:00,937 --> 01:30:04,607
Una, may mga Itim tayong manlalaro.
Mula lang noong 1946.
1429
01:30:04,690 --> 01:30:05,733
Mas gusto namin,
1430
01:30:05,817 --> 01:30:10,696
kung may lehitimo siyan
tanong o pasubali,
1431
01:30:10,780 --> 01:30:14,617
anuman iyon, Bill,
na gusto naming malaman. Pero…
1432
01:30:14,700 --> 01:30:19,580
Dahil kung may mali kami,
1433
01:30:19,664 --> 01:30:20,957
gusto naming magbago.
1434
01:30:21,040 --> 01:30:23,918
Sa kabilang banda, kumbinsido kaming
1435
01:30:24,001 --> 01:30:27,255
bukas ang isipan namin sa lipunan,
1436
01:30:27,338 --> 01:30:29,090
at maaaring higit pa.
1437
01:30:29,173 --> 01:30:32,927
Astig si Bill Russell.
Lumaban siya sa iniisip niyang tama.
1438
01:30:33,010 --> 01:30:34,804
Ayaw niya ng kalokohan.
1439
01:30:34,887 --> 01:30:38,307
Ang lumabas,
ang tingin ko sa Hall of Fame
1440
01:30:38,391 --> 01:30:42,645
ay gaya sa autographs
at pagretiro ng numero ko.
1441
01:30:42,728 --> 01:30:45,690
Sa bawat kaso, nais kong
ihiwalay ang sarili ko
1442
01:30:45,773 --> 01:30:48,276
sa ideya ng mga sikat tungkol sa mga fan
1443
01:30:48,359 --> 01:30:50,486
at mga ideya ng fan sa mga sikat.
1444
01:30:51,070 --> 01:30:55,825
Noong 1973, lumipat si Bill Russell
mula California patungong Washington
1445
01:30:55,908 --> 01:30:59,412
para maging coach at general manager
ng Seattle SuperSonics.
1446
01:31:00,079 --> 01:31:03,708
Dinala niya sila sa playoffs
sa unang pagkakataon.
1447
01:31:09,630 --> 01:31:11,883
Makalipas ang 10 taon, kumuha uli siya
1448
01:31:11,966 --> 01:31:14,635
ng isa pang koponan, ang Sacramento Kings.
1449
01:31:15,303 --> 01:31:17,221
Nang hindi maibalik ang koponan,
1450
01:31:17,305 --> 01:31:20,224
umalis si Russell makalipas
ang kalahating season.
1451
01:31:21,017 --> 01:31:24,145
Nag-aalala ang pamilya niya na sa 1990s,
1452
01:31:24,228 --> 01:31:26,022
dahil patapos na ang dekada,
1453
01:31:26,105 --> 01:31:29,525
habang nakakausad na ang NBA
sa nakaraan nito,
1454
01:31:29,609 --> 01:31:31,527
malilimutan na si Bill Russell.
1455
01:31:31,611 --> 01:31:35,656
Sa puntong iyon
bumalik si Russell sa publiko,
1456
01:31:35,740 --> 01:31:37,450
sa pagtatapos ng 1990s.
1457
01:31:38,075 --> 01:31:40,119
30 taon matapos ang huling laro,
1458
01:31:40,203 --> 01:31:42,997
nagkaayos na
si Bill Russell at ang Boston.
1459
01:31:43,080 --> 01:31:47,376
At ang nag-aatubiling celebrity
na unang nagretiro ng numero noong 1972,
1460
01:31:47,460 --> 01:31:48,961
nang walang kasiyahan,
1461
01:31:49,045 --> 01:31:51,380
ay nagbahagi ngayon sa kanyang fans.
1462
01:31:51,464 --> 01:31:55,635
Sa Boston Garden ginanap
ang pagdiriwang kay Bill Russell,
1463
01:31:55,718 --> 01:31:59,514
at dumating
ang mga dignitaryo sa basketball.
1464
01:31:59,597 --> 01:32:02,767
Narito ako upang katawanin
ang mga kaedaran kong
1465
01:32:03,392 --> 01:32:07,897
lumaking humahanga
sa atletang si Bill Russell.
1466
01:32:07,980 --> 01:32:12,276
Natutunan rin ng lahat sa kanya
kung paano maging lalaki.
1467
01:32:13,152 --> 01:32:15,154
Kung wala kayong alam sa kanya,
1468
01:32:15,655 --> 01:32:18,783
kung di n'yo kaya
ang mapait na katotohanan,
1469
01:32:18,866 --> 01:32:20,493
wag n'yo siyang kakausapin.
1470
01:32:20,576 --> 01:32:22,870
Nang lumaki ako sa 1950s at 1960s,
1471
01:32:22,954 --> 01:32:25,873
at binasa ang kanyang Go Up For Glory,
1472
01:32:25,957 --> 01:32:29,335
librarian ang nanay ko
at inuwi niya iyon sa akin dati.
1473
01:32:29,418 --> 01:32:31,629
Naging bayani ko si Bill Russell.
1474
01:32:31,712 --> 01:32:35,925
Alam kong maliit lang ang papel natin
1475
01:32:36,008 --> 01:32:41,055
sa pinakamalaking professional sports
dynasty sa kasaysayan,
1476
01:32:42,765 --> 01:32:45,184
at dahil iyon sa 'yo, Russ.
1477
01:32:45,893 --> 01:32:48,980
Ang mga sandaling iyon
ang naging susi para malaman
1478
01:32:49,063 --> 01:32:51,566
ang epekto niya sa mga atleta.
1479
01:32:52,483 --> 01:32:57,154
Sa ngalan ng Celtic organization,
1480
01:32:57,905 --> 01:33:02,076
kabalintunaan kung di kami
magbibigay kay Bill Russell
1481
01:33:02,159 --> 01:33:03,911
ng piraso ng sahig.
1482
01:33:03,995 --> 01:33:05,788
Sa pirasong ito,
1483
01:33:06,372 --> 01:33:12,503
lumikha ka ng tradisyon
ng kampeonato sa Boston Celtics.
1484
01:33:12,587 --> 01:33:13,796
At nagawa nga niya!
1485
01:33:14,338 --> 01:33:16,424
Bill, ikinalulugod ko.
1486
01:33:21,095 --> 01:33:23,723
Hiyang-hiya ako, sa totoo lang.
1487
01:33:26,517 --> 01:33:30,688
Nakakatuwang marinig
ang mga kaibigan kong sabihin iyon.
1488
01:33:30,771 --> 01:33:35,526
Isa sa pinakamahahalagang
malaman ng bawat tao
1489
01:33:35,610 --> 01:33:38,404
ay 'yong hindi ka nag-iisa sa sansinukob.
1490
01:33:41,115 --> 01:33:43,326
Dumating kang mag-isa, aalis mag-isa,
1491
01:33:43,409 --> 01:33:47,455
pero sa pagitan n'on, di ka nag-iisa.
1492
01:33:51,167 --> 01:33:52,877
Sa mahiwagang gabing iyon,
1493
01:33:52,960 --> 01:33:56,964
isa pang sorpresa ang naghihintay
kay Bill sa Boston Garden.
1494
01:33:57,048 --> 01:34:00,509
Mga kaibigan, Wilt Chamberlain!
1495
01:34:05,765 --> 01:34:08,643
Nagtagpong muli ang mga unang icon ng NBA,
1496
01:34:09,352 --> 01:34:11,187
pagkatapos ng maraming taon,
1497
01:34:11,270 --> 01:34:14,065
at napagtantong buo pa rin
ang kanilang samahan.
1498
01:34:17,360 --> 01:34:19,987
Ang kaibigan kong si
Wilt Norman Chamberlain
1499
01:34:20,488 --> 01:34:23,074
ay ang pinakamahusay kong nakalaban.
1500
01:34:23,157 --> 01:34:25,159
Nag-uusap kami ni Wilt
1501
01:34:26,202 --> 01:34:30,081
at wala kaming hinihiling
sa isa't isa bukod sa pagkakaibigan.
1502
01:34:39,965 --> 01:34:43,552
Salamat para dito.
1503
01:34:44,512 --> 01:34:45,721
Nakakatuwa.
1504
01:34:45,805 --> 01:34:47,848
Ang nais kong ipasalamat sa inyo,
1505
01:34:49,433 --> 01:34:52,353
hinayaan n'yo akong
dumating sa buhay n'yo.
1506
01:34:52,436 --> 01:34:55,856
At sa mga pumunta sa Garden,
1507
01:34:56,524 --> 01:34:59,902
sa fans, parte kayo ng buhay ko.
1508
01:35:00,403 --> 01:35:01,654
Mahal ka namin, Bill!
1509
01:35:02,196 --> 01:35:03,322
Mahal ko rin kayo.
1510
01:35:09,787 --> 01:35:12,915
Malapit nang mabuo
ang buhay-basketball ni Russell,
1511
01:35:14,583 --> 01:35:17,211
ngunit walang mapapait
na kawalan sa dulo.
1512
01:35:17,294 --> 01:35:21,048
Malungkot na balita
sa mansyong ito sa Bel Air, California.
1513
01:35:21,132 --> 01:35:23,551
Yumao na si Wilt Chamberlain,
1514
01:35:23,634 --> 01:35:27,847
isa sa pinakamahuhusay na manlalaro
sa kasaysayan ng basketball.
1515
01:35:27,930 --> 01:35:31,267
Ayon sa awtoridad,
atake sa puso ang sanhi ng kamatayan.
1516
01:35:31,350 --> 01:35:34,562
Ilan sa mga pinakakilala
sa basketball ang dumating
1517
01:35:34,645 --> 01:35:37,148
para magbigay-galang sa isang alamat.
1518
01:35:37,231 --> 01:35:39,775
Ang dating Boston Celtic
na si Bill Russell,
1519
01:35:39,859 --> 01:35:41,777
inalala ang mabangis na kalaban.
1520
01:35:41,861 --> 01:35:44,196
Dusa ang maraming gabi dahil sa kanya.
1521
01:35:48,284 --> 01:35:51,579
Pero di tunggalian iyon, kompetisyon.
1522
01:35:52,288 --> 01:35:55,416
Habang tumatanda kami,
nagustuhan namin ang isa't isa,
1523
01:35:55,499 --> 01:36:00,463
dahil alam naming
sanggang-dikit talaga kami.
1524
01:36:00,546 --> 01:36:03,048
Magkaibigan kami magpasawalang-hanggan.
1525
01:36:04,383 --> 01:36:06,427
Ang espesyal sa kanilang dalawa,
1526
01:36:06,510 --> 01:36:08,679
ay ang katotohanang, kahit ngayon,
1527
01:36:09,680 --> 01:36:10,556
ganito,
1528
01:36:11,140 --> 01:36:13,559
parehong lalaki ang pinag-uusapan.
1529
01:36:14,226 --> 01:36:16,979
Kailangang ipagpatuloy
ang kasaysayang iyon.
1530
01:36:17,062 --> 01:36:21,525
Pag-aaralan natin
ang legacy ni Bill Russell
1531
01:36:22,318 --> 01:36:23,694
sa mga susunod na taon.
1532
01:36:25,362 --> 01:36:29,158
Ipinapakita ng mga tatanggap
ng Medal of Freedom ngayong taon
1533
01:36:29,241 --> 01:36:31,619
kung sino ang nais nating maging.
1534
01:36:31,702 --> 01:36:35,289
Ginawang posible ni Bill Russell
ang tagumpay ng mga susunod.
1535
01:36:36,207 --> 01:36:38,626
May medalya raw ako, sabi ng anak ko.
1536
01:36:40,836 --> 01:36:44,673
Una, nagmaneho ako
patungong California, at binisita
1537
01:36:44,757 --> 01:36:46,550
ang himlayan ng ama ko.
1538
01:36:47,635 --> 01:36:48,677
At…
1539
01:36:49,887 --> 01:36:51,597
At sinabi ko iyon sa kanya.
1540
01:36:54,934 --> 01:36:55,768
At…
1541
01:36:56,727 --> 01:36:58,229
gumaan ang loob ko.
1542
01:36:59,855 --> 01:37:02,858
Dahil sinabi ko sa kanya,
1543
01:37:02,942 --> 01:37:04,151
"Alam mo…
1544
01:37:06,654 --> 01:37:08,072
sang-ayon ako sa 'yong
1545
01:37:08,906 --> 01:37:10,699
ayos lang ang ginawa ko."
1546
01:37:13,828 --> 01:37:17,498
Sana balang-araw, sa Boston,
makikita ng mga bata ang estatwang
1547
01:37:17,581 --> 01:37:21,710
itinayo di lang para sa atleta,
kundi sa taong si Bill Russell.
1548
01:37:21,794 --> 01:37:24,588
Matapos kong makuha ang medalya
at ani Obama,
1549
01:37:24,672 --> 01:37:28,050
"Balang-araw, magkakaestatwa
si Bill Russell sa Boston."
1550
01:37:28,968 --> 01:37:32,346
Sabi ko, di ko siya mapapatawad doon.
1551
01:37:32,429 --> 01:37:35,474
Tunog-libingan sa akin ang estatwa.
1552
01:37:37,017 --> 01:37:40,479
Aniya, "Di iyon para sa 'yo,
kundi para sa siyudad."
1553
01:37:42,815 --> 01:37:48,112
Malaki ang nagawa mong kaibahan
1554
01:37:49,405 --> 01:37:52,116
sa komunidad at sa lahi.
1555
01:37:54,743 --> 01:37:59,373
Isa sa mga pinakanakaantig na ginawa
mula nang lumuhod si Colin Kaepernick
1556
01:37:59,999 --> 01:38:04,378
bilang protesta sa karahasan
ng pulisya at racial inequality,
1557
01:38:04,461 --> 01:38:06,922
ay ang makita si Bill Russell
1558
01:38:07,006 --> 01:38:08,591
na lumuhod mismo
1559
01:38:08,674 --> 01:38:12,052
at mapanghamong tumingin sa camera
1560
01:38:12,136 --> 01:38:16,557
tila sinasabing, "Kung hahabulin siya,
habulin n'yo rin ako."
1561
01:38:17,433 --> 01:38:21,312
Nakaramdam ng koneksyon
si Bill kay Colin dahil para sa kanya,
1562
01:38:21,395 --> 01:38:25,566
ang basketball
ay di tungkol sa ginawa niya,
1563
01:38:25,649 --> 01:38:27,443
at di kung sino siya.
1564
01:38:27,526 --> 01:38:31,447
Ang legacy niya ay sina Malcolm Jenkins
1565
01:38:32,406 --> 01:38:33,782
at Anquan Boldin,
1566
01:38:34,491 --> 01:38:35,868
at LeBron James…
1567
01:38:35,951 --> 01:38:37,202
DI AKO MAKAHINGA
1568
01:38:37,286 --> 01:38:38,370
…at si CP3,
1569
01:38:39,496 --> 01:38:40,789
at D-Wade,
1570
01:38:41,457 --> 01:38:42,875
at Renee Montgomery,
1571
01:38:42,958 --> 01:38:45,586
at mga babae ng WNBA at iba pa,
1572
01:38:45,669 --> 01:38:48,005
na nagsasalita sa henerasyong ito,
1573
01:38:48,088 --> 01:38:53,719
"May ambag kami sa labang ito."
1574
01:38:54,595 --> 01:38:57,514
Bilang samahan, may kapangyarihan tayo
1575
01:38:57,598 --> 01:39:01,101
para suportahan ang pagbabago.
1576
01:39:01,185 --> 01:39:04,146
Sinasabi mo ang kailangan,
tumatayo ka,
1577
01:39:04,229 --> 01:39:07,024
pinapaalam sa ibang
di tama ang nangyayari.
1578
01:39:07,107 --> 01:39:09,401
Iyon ang buong karera ni Bill Russell.
1579
01:39:10,152 --> 01:39:13,697
Tanong ng mga nasa henerasyon ko,
"Ano'ng susunod?"
1580
01:39:13,781 --> 01:39:16,867
Pero kung di mo alam ang kasaysayan,
mawawala ka.
1581
01:39:16,951 --> 01:39:22,289
Ang maunawaan ang kapangyarihan mo,
na may halaga ang boses at opinyon mo,
1582
01:39:22,373 --> 01:39:24,583
dinig iyon sa loob at labas ng court.
1583
01:39:25,209 --> 01:39:26,710
Mahal ko si Bill Russell.
1584
01:39:27,628 --> 01:39:30,965
May kaluluwa siya.
Ang iba, wala. Siya, mayroon.
1585
01:39:32,132 --> 01:39:37,429
Isa lang siya sa mga natatanging
lalaking nakilala ko sa buhay ko.
1586
01:39:37,513 --> 01:39:40,057
At di ko sinasabi 'yon
dahil matagumpay siya
1587
01:39:40,140 --> 01:39:42,559
bilang manlalaro. Isa siyang lider
1588
01:39:43,519 --> 01:39:44,979
Aktibista siya,
1589
01:39:45,521 --> 01:39:48,899
noong di pa sikat ang pagiging aktibista,
1590
01:39:49,400 --> 01:39:51,902
at minsa'y kapalit ang sariling karera.
1591
01:39:51,986 --> 01:39:55,656
Kapag naisip ni Bill
na di tama ang isang bagay,
1592
01:39:55,739 --> 01:39:58,742
iyon ang pinaninindigan niya.
Tapat siyang tao.
1593
01:39:58,826 --> 01:40:01,161
Ganoon talaga si Bill.
1594
01:40:05,249 --> 01:40:09,461
Mabibilang lang ang tao kung tingin niya
ay tama ang ginagawa niya.
1595
01:40:10,212 --> 01:40:11,380
Sa huli,
1596
01:40:11,463 --> 01:40:14,174
nabubuhay akong may umaasang
pag namatay ako,
1597
01:40:14,258 --> 01:40:16,093
ang isusulat para sa akin,
1598
01:40:17,261 --> 01:40:19,680
"Isang tao si Bill Russell."
1599
01:40:23,684 --> 01:40:26,020
Nawalan ng alamat ang Boston Celtics.
1600
01:40:26,103 --> 01:40:30,149
Yumao na si Bill Russell sa edad na 88.
1601
01:40:39,116 --> 01:40:42,661
Isa sa mga paborito kong sinabi
ng tatay ko nang yumao siya,
1602
01:40:42,745 --> 01:40:46,165
di siya sigurado sa Langit.
Baka sa baba siya.
1603
01:40:46,248 --> 01:40:50,044
Dahil para sa kanya, langit na
ang maglaro sa Boston Celtics.
1604
01:40:52,004 --> 01:40:55,466
Pambihirang makita
ang epekto ni Bill Russell.
1605
01:40:55,549 --> 01:40:58,886
Nais niya talagang tumayo
at ipaalam sa mga taong
1606
01:40:58,969 --> 01:41:03,015
di dapat tanggapin ng mga Itim
ang status quo.
1607
01:41:04,349 --> 01:41:07,227
At iyon ay sa loob at labas ng sports.
1608
01:41:09,521 --> 01:41:13,776
Marami siyang ginawa para sa
mga African-American bilang tao.
1609
01:41:13,859 --> 01:41:16,445
Ang tiniis niya para makapag-basketball,
1610
01:41:16,528 --> 01:41:19,490
at ang kagustuhan niyang
mapabuti ang buhay ng iba.
1611
01:41:19,573 --> 01:41:21,950
Iyon pa rin ang nilalabanan namin.
1612
01:41:22,910 --> 01:41:27,498
Ang mga pinuno at higante sa lipunan
tulad ni Bill Russell
1613
01:41:28,123 --> 01:41:32,086
ang naglagay ng pundasyon
para bigyan tayo ng kumpiyansa.
1614
01:41:41,345 --> 01:41:44,598
Inanunsyo ng NBA na ireretiro nila
ang numero ni Bill.
1615
01:41:44,681 --> 01:41:48,060
Walang sinuman sa NBA
ang makakapagsuot ng number six.
1616
01:41:48,143 --> 01:41:51,939
Siya ang pinakamatagumpay rito,
at nararapat iyon sa kanya.
1617
01:41:53,941 --> 01:41:56,318
May mga paninindigan si Bill,
1618
01:41:56,401 --> 01:41:59,696
di lang sa laro, kundi sa buhay,
1619
01:41:59,780 --> 01:42:01,824
at pati sa bansa.
1620
01:42:01,907 --> 01:42:05,661
Makabayan siya bilang Amerikano.
1621
01:42:06,829 --> 01:42:10,666
At hindi takot na sabihin
ang nasa isip niya,
1622
01:42:11,333 --> 01:42:13,544
anuman ang kahihinatnan.
1623
01:42:13,627 --> 01:42:16,421
Isang icon, at isang alamat,
at isang pioneer.
1624
01:42:16,505 --> 01:42:20,008
At ipinapakita niya
ang pagiging tunay na kampeon.
1625
01:42:20,801 --> 01:42:24,972
Dapat bigyan siya ng lahat
ng 5% ng kontrata nila. Seryoso.
1626
01:42:25,055 --> 01:42:28,100
Kung hindi dahil sa kanya,
di tayo magiging ganito.
1627
01:42:30,644 --> 01:42:33,147
Pinag-iisipan ang repleksyon.
1628
01:42:33,856 --> 01:42:34,982
Ang…
1629
01:42:36,733 --> 01:42:37,985
dapat na nakaraan…
1630
01:42:39,194 --> 01:42:40,529
ay magiging hinaharap.
1631
01:42:42,156 --> 01:42:43,407
Bill Russell,
1632
01:42:44,449 --> 01:42:45,951
nagawa mo ang trabaho mo.
1633
01:42:47,119 --> 01:42:48,829
Kami na ang bahala sa iba.
1634
01:42:54,251 --> 01:42:58,172
Masasabi kong hindi ako nagtrabaho
para magustuhan.
1635
01:42:58,255 --> 01:43:00,382
Nagtrabaho lang ako para igalang.
1636
01:43:00,966 --> 01:43:03,218
Kumusta ang buhay ko? Maraming bagay.
1637
01:43:03,302 --> 01:43:06,638
Maraming lugar, maraming paglalakbay,
maraming kabiguan,
1638
01:43:06,722 --> 01:43:10,142
at panahon ng matinding pag-ibig
at poot at isyu.
1639
01:43:10,893 --> 01:43:13,312
Lumaban ako sa lahat ng paraang alam ko.
1640
01:43:13,937 --> 01:43:17,065
Lumaban ako dahil naniniwala akong
tama ang lumaban.
1641
01:43:17,566 --> 01:43:20,611
Tingin ko, walang dapat matakot
sa kahihinatnan nito
1642
01:43:20,694 --> 01:43:24,031
dahil dapat gawin ng tao
ang sa tingin niya ay tama.
1643
01:43:25,073 --> 01:43:29,828
Ipinaglaban ko ang karapatan ng lahat
ng tao, lahat ng lahi, lahat ng relihiyon.
1644
01:43:30,329 --> 01:43:33,373
Baka lagi akong magmamartsa
sa tunog ng tambol.
1645
01:43:33,457 --> 01:43:36,084
Baka di ko na masaliwan ang tunog.
1646
01:43:37,252 --> 01:43:38,545
Pero susubukan ko.
1647
01:45:35,620 --> 01:45:39,291
Ang pagsasalin ng subtitle
ay ginawa ni: Jessica Ignacio