1
00:00:17,058 --> 00:00:17,892
INGANG ZWARTEN

2
00:00:28,945 --> 00:00:30,238
10.000 REBOUNDS

3
00:00:30,321 --> 00:00:34,909
Sommige sporters proberen uit te zoeken
welke rol sport vervult in de wereld.

4
00:00:35,744 --> 00:00:36,703
Hoe dat erin past.

5
00:00:38,705 --> 00:00:44,669
Ga maar na. Ineens sta je op het punt
het veld van de Boston Garden te betreden…

6
00:00:44,753 --> 00:00:48,298
…voor een kampioenswedstrijd
op nationale tv.

7
00:00:48,381 --> 00:00:49,591
Daar komen de Celtics.

8
00:00:52,135 --> 00:00:56,056
Je teamgenoten kijken verdwaasd…

9
00:00:56,139 --> 00:00:59,851
…alsof ze beseffen
dat ze vermorzeld zullen worden.

10
00:01:02,395 --> 00:01:07,025
Ik grapte altijd dat als je alle emoties
van een basketbalwedstrijd kon vangen…

11
00:01:07,108 --> 00:01:12,155
…je genoeg haat had voor een oorlog
en genoeg plezier om er een te voorkomen.

12
00:01:17,827 --> 00:01:22,624
De president van de VS toonde interesse
in de uitslag van een wedstrijd.

13
00:01:28,546 --> 00:01:32,092
Terwijl jij probeert te rusten
in je eigen cocon…

14
00:01:32,175 --> 00:01:33,676
…voor de actie begint…

15
00:01:33,760 --> 00:01:37,055
…is er vaak een moment
waarop je je afvraagt…

16
00:01:37,138 --> 00:01:39,140
…hoe het allemaal zo gekomen is.

17
00:02:23,476 --> 00:02:30,400
BILL RUSSELL
LEGENDE

18
00:02:33,945 --> 00:02:37,198
Wat ik prachtig vond
in mijn carrière als Celtic, was…

19
00:02:37,282 --> 00:02:39,492
Als we uit de kleedkamer kwamen…

20
00:02:39,576 --> 00:02:43,872
Weldon Hare deed altijd de aankondigingen.
En dan zei hij…

21
00:02:43,955 --> 00:02:48,751
Daar zijn de wereldkampioenen,
de Boston Celtics.

22
00:02:50,170 --> 00:02:53,590
Elke keer als ik dat hoorde,
kreeg ik kippenvel.

23
00:02:54,382 --> 00:02:56,092
Dat vond ik echt geweldig.

24
00:02:59,012 --> 00:03:01,472
Tegen de herfst van 1963…

25
00:03:01,556 --> 00:03:04,976
…hadden de Boston Celtics
zes titels gewonnen…

26
00:03:05,059 --> 00:03:07,770
…maar allemaal met Bob Cousy.

27
00:03:08,521 --> 00:03:11,691
Het was een uitdaging
om te winnen zonder Cousy.

28
00:03:11,774 --> 00:03:14,903
Niet dat we hem zijn roem kwalijk namen…

29
00:03:14,986 --> 00:03:17,822
…het was meer,
we willen graag de erkenning…

30
00:03:17,906 --> 00:03:21,326
…dat we ook kunnen winnen zonder Cousy.

31
00:03:22,202 --> 00:03:24,412
We wisten hoe we moesten samenwerken.

32
00:03:24,495 --> 00:03:29,417
Ik heb actief, met goed nadenken
en plannen, betere spelers van ze gemaakt.

33
00:03:32,253 --> 00:03:38,384
In het seizoen '63-'64 scoorde Russell
recordaantallen rebounds en assists…

34
00:03:38,468 --> 00:03:40,511
…en ondanks de afwezigheid van Cousy…

35
00:03:40,595 --> 00:03:44,891
…sloten de Celtics het seizoen af
met de beste cijfers van de NBA.

36
00:03:54,108 --> 00:03:57,987
In de <i>finals </i>moest Boston
tegen de Warriors, die het jaar ervoor…

37
00:03:58,071 --> 00:04:00,990
…van Philadelphia
naar San Francisco verhuisden.

38
00:04:01,074 --> 00:04:03,660
Met Wilts Warriors uit het westen…

39
00:04:03,743 --> 00:04:07,455
…stond Chamberlain voor het eerst
tussen Bill Russell en…

40
00:04:07,538 --> 00:04:09,082
…nog een ring in.

41
00:04:12,293 --> 00:04:15,213
Bijna elk argument kon aangedragen worden…

42
00:04:15,296 --> 00:04:17,757
…over Russell versus Chamberlain.

43
00:04:19,175 --> 00:04:23,471
Als we geen metafoor voor iets waren,
dan toch een symbool ervan.

44
00:04:24,722 --> 00:04:29,769
Het was fascinerend omdat het totaal
verschillende persoonlijkheden waren.

45
00:04:30,603 --> 00:04:33,898
Wilt was een combinatie van…

46
00:04:35,525 --> 00:04:37,777
…Magic Johnson en de kerstman.

47
00:04:37,860 --> 00:04:44,242
Bill Russell? Serieus, gefocust,
ruig, gedisciplineerd, stoer.

48
00:04:44,325 --> 00:04:47,704
Het tegenovergestelde van hoe
Wilt Chamberlain werd gezien.

49
00:04:47,787 --> 00:04:51,582
Ze werden altijd neergezet als
felle concurrenten…

50
00:04:51,666 --> 00:04:54,294
…maar buiten het veld verbroederden ze.

51
00:04:55,670 --> 00:04:58,840
Destijds was het een veel
vriendschappelijkere bedoeling.

52
00:04:58,923 --> 00:05:02,969
Soms, als hij in Philly speelde…

53
00:05:03,052 --> 00:05:05,513
…logeerde hij bij Wilts gezin.

54
00:05:05,596 --> 00:05:09,851
De relatie tussen Bill en Wilt
was een echte bromance.

55
00:05:09,934 --> 00:05:13,896
Wilt nodigde hem uit
voor het Thanksgiving-diner…

56
00:05:13,980 --> 00:05:16,357
…met zijn gezin. Z'n moeder kookte dan.

57
00:05:16,441 --> 00:05:19,736
Als ze weer vertrokken,
gingen ze samen weg…

58
00:05:19,819 --> 00:05:25,366
…en dan zei ze altijd tegen Bill: 'Aardig
zijn. Pak Norman niet te hard aan.'

59
00:05:25,950 --> 00:05:28,119
Dat zou ik nooit gedaan hebben.

60
00:05:28,202 --> 00:05:30,580
Als je mijn rivaal bent, mag ik je niet.

61
00:05:30,663 --> 00:05:33,916
Ik zet jou voor schut
voordat jij mij voor schut zet.

62
00:05:34,000 --> 00:05:38,338
Op het veld is het één ding.
Buiten het veld is het iets anders.

63
00:05:38,421 --> 00:05:40,757
Op het veld gaan we de strijd aan.

64
00:05:42,800 --> 00:05:48,431
Ik vond dat Russell z'n intelligentie
goed inzette bij Wilt.

65
00:05:48,514 --> 00:05:52,685
Hij ging zelfs de avond
voor de wedstrijd bij hem eten…

66
00:05:52,769 --> 00:05:57,273
…om hem wat gunstiger te stemmen.
Zodat als hij probeert te scoren…

67
00:05:57,357 --> 00:05:59,817
…Wilt z'n arm niet breekt.

68
00:06:02,111 --> 00:06:06,240
Dat soort subtiliteiten zijn zo geniaal
aan Bill Russell.

69
00:06:06,324 --> 00:06:09,911
Een paar goede vrienden
hebben me een aantal keren gezegd…

70
00:06:09,994 --> 00:06:13,623
'Wilt, breek nou eens Bill Russells hand.'

71
00:06:13,706 --> 00:06:17,210
'Wees niet zo aardig tegen ze.
Je kunt ze vernietigen.'

72
00:06:18,628 --> 00:06:21,714
Hun relatie was gebaseerd op respect.

73
00:06:22,757 --> 00:06:25,301
Ze speelden altijd hard tegen elkaar.

74
00:06:25,385 --> 00:06:27,887
Ze waren vrienden, maar ook concurrenten.

75
00:06:27,970 --> 00:06:31,933
Je speelt op het hoogste niveau,
tegen wie je ook speelt.

76
00:06:46,072 --> 00:06:49,909
Ik zie alle sporten
als een mix van kunst en oorlog.

77
00:06:49,992 --> 00:06:55,832
Het is mogelijk om die mix te veranderen
door de heilige regels te veranderen.

78
00:06:56,666 --> 00:07:01,337
Stel je voor, dat in een andere wereld
het hoofdbestuurslid van de NBA…

79
00:07:01,421 --> 00:07:05,716
…alle geweld uit basketbal zou verbannen
en kunstenaarschap zou belonen.

80
00:07:05,800 --> 00:07:11,889
Er komt een jury die punten toekent
op basis van de schoonheid van elke score.

81
00:07:11,973 --> 00:07:16,394
Alle mooie acties moeten
op hun eigen waarde worden beoordeeld.

82
00:07:17,145 --> 00:07:21,732
Spelers werden alleen gemotiveerd
door hun liefde voor de kunst.

83
00:07:34,287 --> 00:07:39,876
Zonder alle oorlogselementen
werd de sport al snel een vorm van dans.

84
00:07:41,794 --> 00:07:43,754
Meer ballet dan een vechtpartij.

85
00:07:46,090 --> 00:07:50,386
Als we Julius 'Dr. J' Irving
door de lucht zien vliegen…

86
00:07:50,470 --> 00:07:53,556
…zijn rug gebogen, zijn armen gestrekt…

87
00:07:54,891 --> 00:07:59,520
…dan zeggen we 'mooie actie',
zoals een schilderij mooi kan zijn.

88
00:08:00,813 --> 00:08:04,775
De vorm wekt verwondering op
en de beweging drukt wat uit.

89
00:08:12,575 --> 00:08:18,164
In 1964 begroette Russell
Chamberlain in hun eerste NBA-<i>finals</i>…

90
00:08:18,247 --> 00:08:21,375
…met een bijna perfecte balans
tussen kunst en oorlog.

91
00:08:23,628 --> 00:08:26,339
Hij ontvlamde de Celtics
als ze energie nodig hadden…

92
00:08:26,422 --> 00:08:28,799
…en leidde ze als ze rust nodig hadden.

93
00:08:31,511 --> 00:08:34,263
De Celtics leidden drie tegen één…

94
00:08:34,347 --> 00:08:36,599
…en in de laatste seconden
van wedstrijd vijf…

95
00:08:36,682 --> 00:08:39,685
…gaf Russell nog even
zijn visitekaartje af.

96
00:08:39,769 --> 00:08:44,649
De rebound zit erin. Grote Bill Russell,
met nog tien seconden te gaan.

97
00:08:44,732 --> 00:08:48,569
De fans van Boston
dragen coach Red Auerbach van het veld.

98
00:08:48,653 --> 00:08:53,533
De overwinning bewees dat Bill
een kampioensteam kon leiden zonder Cousy.

99
00:08:53,616 --> 00:08:56,994
Voor de Celtics
was het hun zesde zege op rij.

100
00:08:58,454 --> 00:09:04,043
Hun zevende sinds Bill Russell in Boston
aankwam, en Bills eerste zonder de Cous.

101
00:09:07,088 --> 00:09:11,342
Dit team van kampioenen
werd begeleid door hun geweldige coach.

102
00:09:11,425 --> 00:09:15,429
Het team dat Red opbouwde, is gemaakt
om in perfecte harmonie samen te werken.

103
00:09:15,513 --> 00:09:20,685
Na het vertrek van Cousy bestond
de basis uit K.C. Jones, Bill Russell…

104
00:09:20,768 --> 00:09:24,313
…Tom Heinsohn, Satch Sanders en Sam Jones.

105
00:09:24,397 --> 00:09:28,150
Maar voor een wedstrijd
tegen St. Louis in december 1964…

106
00:09:28,234 --> 00:09:30,319
…lag Heinsohn eruit met een voetblessure.

107
00:09:30,403 --> 00:09:34,198
Red Auerbach had zesde man
John Havlicek kunnen inzetten.

108
00:09:34,282 --> 00:09:38,202
In plaats daarvan ging hij
voor de meer ervaren Willie Naulls.

109
00:09:38,286 --> 00:09:40,663
Dus je had Bill Russell als <i>center</i>.

110
00:09:40,746 --> 00:09:43,958
Tom Sanders als aanvaller…

111
00:09:44,041 --> 00:09:46,627
…Willie Naulls als de andere aanvaller…

112
00:09:46,711 --> 00:09:48,504
…Sam en K.C. Jones.

113
00:09:49,297 --> 00:09:52,091
Toen de Celtics
vijf Afro-Amerikanen opstelden…

114
00:09:52,174 --> 00:09:54,093
…was dat een krachtig signaal.

115
00:09:54,760 --> 00:09:57,972
Voor ons was één en één twee.

116
00:09:58,055 --> 00:10:00,016
Wij wilden alleen winnen.

117
00:10:00,099 --> 00:10:03,894
Dit is vandaag ons beste team.
Dit gaat het veld op.

118
00:10:03,978 --> 00:10:08,399
Vijf zwarte jongens tegelijk op het veld?
Echt? Het was ons niet opgevallen.

119
00:10:08,482 --> 00:10:11,986
Hij wilde winnen
en je wint met de beste spelers.

120
00:10:12,069 --> 00:10:16,657
Auerbach deed wat hij moest doen,
niet waar hij toe gedwongen werd…

121
00:10:16,741 --> 00:10:19,702
…of uit een statement.

122
00:10:19,785 --> 00:10:22,121
Maar de pers drong aan op commentaar.

123
00:10:22,204 --> 00:10:23,789
We hadden geschiedenis geschreven.

124
00:10:23,873 --> 00:10:27,877
De geschiedenis, zou Red zeggen,
kan m'n kont kussen in Macy's etalage.

125
00:10:30,254 --> 00:10:35,593
Het is een feit dat de Celtics braken
met de traditie met hun zwarte basis.

126
00:10:35,676 --> 00:10:39,972
Maar Bill eiste dat dat in de juiste
historische context werd geplaatst.

127
00:10:41,599 --> 00:10:45,019
Er werd veel nadruk gelegd
op de eerste zwarte die dit deed…

128
00:10:45,102 --> 00:10:47,021
…de eerste die dat deed.

129
00:10:47,104 --> 00:10:49,940
Het doet er niet toe
wie de eerste en de laatste was.

130
00:10:50,024 --> 00:10:53,486
Het doet ertoe hoeveel.
De rest is symbolisch.

131
00:10:54,028 --> 00:10:57,448
Ik heb niets bijgedragen
aan de maatschappij.

132
00:10:57,531 --> 00:11:00,951
Ik beschouw profbasketbal
als tijdverdrijf…

133
00:11:01,035 --> 00:11:03,245
…het oppervlakkigste wat er is.

134
00:11:03,996 --> 00:11:08,626
Ik ben praktisch. Waar anders dan
bij basketbal kan ik dit salaris krijgen?

135
00:11:08,709 --> 00:11:10,544
Een man doet wat hij moet doen.

136
00:11:10,628 --> 00:11:13,381
Maar de bijdrage
die ik als mens wil leveren…

137
00:11:13,464 --> 00:11:16,676
…voor mijn kinderen
en zwarte kinderen over de hele wereld…

138
00:11:16,759 --> 00:11:18,219
…is het leven beter maken…

139
00:11:18,302 --> 00:11:21,764
…zodat hun ambities straks niet
hoogdravend zijn.

140
00:11:21,847 --> 00:11:25,601
Zodat ze kunnen doen waar ze goed in zijn.

141
00:11:25,685 --> 00:11:29,188
Ik zou m'n kinderen
een miljoen dollar willen geven.

142
00:11:29,271 --> 00:11:32,483
Als ik ze alleen dat gaf,
zou ik ze niets geven.

143
00:11:34,527 --> 00:11:35,945
Voor sommige jonge fans…

144
00:11:36,028 --> 00:11:39,323
…gaven Russell en zijn teamgenoten
meer dan inspiratie.

145
00:11:39,824 --> 00:11:43,369
Ze gaven een spectaculair voorbeeld
van gezamenlijk sporten.

146
00:11:44,286 --> 00:11:46,414
Ik ben in een witte buurt.

147
00:11:46,497 --> 00:11:49,917
Wit, gesegregeerd, zoals heel Boston was…

148
00:11:50,000 --> 00:11:51,669
…vol racisme.

149
00:11:52,837 --> 00:11:58,092
En kleine witte jongens renden rond
op het basketbalveld…

150
00:11:58,175 --> 00:12:01,971
…toen ze vijf, zes en zeven waren,
en probeerden te scoren…

151
00:12:02,054 --> 00:12:04,598
…en zeiden: 'Ik ben K.C. Jones.'

152
00:12:04,682 --> 00:12:07,435
'Ik ben Sam Jones.' 'Ik ben Bill Russell.'

153
00:12:07,518 --> 00:12:11,856
Als de Celtics in de stad waren,
was het altijd volle bak…

154
00:12:11,939 --> 00:12:16,527
…want ze wilden Russell zien,
maar ook een geweldig team.

155
00:12:22,324 --> 00:12:25,453
De Celtics sloten het seizoen 1964-'65 af…

156
00:12:25,536 --> 00:12:28,873
…met de records 62 winst en 18 verlies.

157
00:12:28,956 --> 00:12:33,002
In de play-offs stonden de Celtics
tegenover de Philadelphia 76ers…

158
00:12:33,085 --> 00:12:35,171
…die een bekend gezicht aankochten.

159
00:12:37,047 --> 00:12:41,135
Wilts vorige team, de Warriors,
loste zijn salariseisen…

160
00:12:41,218 --> 00:12:43,679
…en hun verlies op door hem te ruilen.

161
00:12:44,722 --> 00:12:48,392
Thuis maakte Chamberlain
de Sixers tot kanshebbers.

162
00:12:50,978 --> 00:12:55,900
De twee teams wonnen om en om
en stonden ieder tegenover vijandige fans.

163
00:12:56,901 --> 00:12:59,820
Chamberlain slaat
naar een denkbeeldig object.

164
00:13:05,451 --> 00:13:07,161
15 APRIL 1965

165
00:13:09,747 --> 00:13:13,584
We speelden tegen de 76ers
om het oostelijke kampioenschap.

166
00:13:13,667 --> 00:13:16,045
Het was de zevende en laatste wedstrijd.

167
00:13:21,509 --> 00:13:23,677
De hele wedstrijd kwamen we voor…

168
00:13:23,761 --> 00:13:28,098
…maar steeds naderden Chamberlain,
Greer en de rest ons weer.

169
00:13:28,182 --> 00:13:30,017
We konden ze niet afschudden.

170
00:13:31,560 --> 00:13:35,439
De Celtics leiden met 7 punten
met nog 1 minuut 45 te gaan.

171
00:13:35,523 --> 00:13:39,777
Opnieuw vocht Philly terug. Met nog maar
een paar seconden leek het erop…

172
00:13:39,860 --> 00:13:43,697
…dat Boston het zou overleven
en door zou gaan naar de finale.

173
00:13:43,781 --> 00:13:47,701
Chamberlain draait zich om en scoort.
Nog vijf seconden.

174
00:13:48,244 --> 00:13:50,913
We dachten, inwerpen en einde wedstrijd.

175
00:13:51,997 --> 00:13:55,876
Ik vertrouwde niemand anders dan mezelf
om in te werpen.

176
00:13:55,960 --> 00:13:58,712
Ik wist zeker dat ik
een goede pass zou geven.

177
00:13:58,796 --> 00:14:03,467
We kunnen de overwinning binnenhalen.
Russell neemt de bal mee.

178
00:14:03,551 --> 00:14:06,095
Zonder dat hij het wist,
stond hij onder een draad…

179
00:14:06,178 --> 00:14:10,057
…die aan het balkon vastzit
ter stabilisatie van de basket.

180
00:14:10,140 --> 00:14:12,101
Russell…

181
00:14:12,643 --> 00:14:14,937
Hij verliest de bal.

182
00:14:16,021 --> 00:14:20,526
Russell verliest de bal.
Boston staat maar één punt voor.

183
00:14:21,277 --> 00:14:24,363
De bal gaat naar Philadelphia
met nog vijf seconden te gaan.

184
00:14:24,446 --> 00:14:26,407
Boston heeft maar één punt voorsprong.

185
00:14:26,949 --> 00:14:30,578
Ik hoorde het op de radio in de auto.

186
00:14:31,245 --> 00:14:33,789
Ik was te jong om te rijden…

187
00:14:33,873 --> 00:14:37,751
…maar niemand met de autoradio aan…

188
00:14:37,835 --> 00:14:40,129
…had op dat moment moeten rijden.

189
00:14:40,212 --> 00:14:44,174
110 tegen 109. Nu is het echt spannend.

190
00:14:44,258 --> 00:14:48,512
We kruipen bijeen. Ik kon alleen maar
zeggen: 'We moeten iets doen.'

191
00:14:51,015 --> 00:14:55,519
'Red me hieruit.'
Ik had het niet meer. Ik schaamde me.

192
00:14:55,603 --> 00:15:01,108
Russell zei: 'Kan iemand m'n boetekleed
even wegnemen? Ik heb het aangetrokken.'

193
00:15:01,191 --> 00:15:05,529
Ik denk niet dat mijn teamgenoten
me ooit zoiets hadden horen zeggen.

194
00:15:06,155 --> 00:15:08,657
'Ik heb het verknald. Red me hieruit.'

195
00:15:08,741 --> 00:15:11,869
Anderen zouden smoesjes verzinnen.
Russell niet.

196
00:15:11,952 --> 00:15:15,289
Het toonde nederigheid
en geloof in zijn teamgenoten.

197
00:15:16,081 --> 00:15:18,918
Dit is een slechte situatie.
Het gaat erom.

198
00:15:19,001 --> 00:15:23,005
Vijf seconden. Philadelphia heeft de bal,
recht onder de basket.

199
00:15:23,088 --> 00:15:25,007
Greer gooit de bal erin.

200
00:15:26,634 --> 00:15:30,804
Het hele wereldkampioenschap,
het oostelijke kampioenschap…

201
00:15:30,888 --> 00:15:34,892
…en het record en al het andere,
kwam neer op de laatste seconde.

202
00:15:35,935 --> 00:15:40,606
Als hij de bal krijgt, heeft hij vijf
seconden om hem in het spel te brengen.

203
00:15:40,689 --> 00:15:43,651
Ik ga tellen in mezelf, eenentwintig.

204
00:15:43,734 --> 00:15:45,152
Tweeëntwintig.

205
00:15:45,235 --> 00:15:46,779
Drieëntwintig.

206
00:15:46,862 --> 00:15:49,698
Ik kwam op vierentwintig
en er was nog niets gebeurd.

207
00:15:49,782 --> 00:15:53,744
Op dat moment kon ik heel even…

208
00:15:53,827 --> 00:15:55,079
…snel kijken.

209
00:15:55,162 --> 00:15:57,498
Ik zag de bal vliegen.

210
00:15:57,581 --> 00:15:59,458
Greer gooit de bal in het spel.

211
00:15:59,541 --> 00:16:01,752
Hij gooit ver en Havlicek pakt hem af.

212
00:16:01,835 --> 00:16:05,547
Over naar Sam Jones. Havlicek pakt hem af.

213
00:16:05,631 --> 00:16:08,217
Het is voorbij.

214
00:16:08,926 --> 00:16:12,012
Johnny Havlicek wordt bedolven
onder de fans.

215
00:16:14,139 --> 00:16:16,684
Johnny Havlicek pakt de bal af.

216
00:16:16,767 --> 00:16:20,646
Johnny Most schreeuwt
'Havlicek pakt de bal af'…

217
00:16:20,729 --> 00:16:25,901
…naar die radio, op een manier
die dwars door je lijf ging.

218
00:16:29,029 --> 00:16:32,574
Bill Russell wil Havlicek pakken.
Hij omhelst hem.

219
00:16:32,658 --> 00:16:34,827
Hij knijpt John Havlicek fijn.

220
00:16:34,910 --> 00:16:38,956
Havlicek redde deze wedstrijd.
Geloof dat maar.

221
00:16:39,039 --> 00:16:41,625
Johnny Havlicek
heeft deze wedstrijd gered.

222
00:16:41,709 --> 00:16:44,086
Ik zeg tegen Havlicek:
'Ik heb je beroemd gemaakt.'

223
00:16:44,169 --> 00:16:46,463
'Havlicek pakt de bal af.'

224
00:16:46,547 --> 00:16:50,426
'Als ik het niet had verknald,
had niemand van jou gehoord.'

225
00:16:54,096 --> 00:16:56,724
Na de 76ers eindelijk verslagen te hebben…

226
00:16:56,807 --> 00:17:00,644
…gingen de Celtics door
naar hun eeuwige rivalen in Los Angeles.

227
00:17:01,437 --> 00:17:05,941
Boston maakte korte metten met de Lakers
en won de titel in vijf wedstrijden.

228
00:17:18,162 --> 00:17:21,999
Het was hun achtste kampioenschap
sinds Russell bij het team kwam.

229
00:17:22,082 --> 00:17:24,084
CELTICS WEER KONING

230
00:17:24,168 --> 00:17:30,007
ACHTSTE TITEL IN NEGEN JAAR

231
00:17:31,717 --> 00:17:33,969
Voor het publiek telde alleen
de rivaliteit…

232
00:17:34,053 --> 00:17:37,598
tussen Bill Russell en Wilt Chamberlain.

233
00:17:37,681 --> 00:17:39,475
Bill was open en rechtlijnig…

234
00:17:39,558 --> 00:17:42,853
…over zijn hoop voor zwarte kinderen
en zwarte gemeenschappen.

235
00:17:42,936 --> 00:17:46,857
Voor Wilt ging winnen om de radicale eis…

236
00:17:46,940 --> 00:17:49,485
…voor compensatie op basis van talent.

237
00:17:51,278 --> 00:17:55,741
We zijn hier om geld te verdienen.
We doen iets wat we heel graag doen…

238
00:17:55,824 --> 00:17:58,744
…maar het gaat erom
hoeveel je kunt verdienen.

239
00:17:58,827 --> 00:18:01,955
Bill Russell was betrokken
bij de burgerrechtenbeweging…

240
00:18:02,039 --> 00:18:05,876
…en moedigde mensen aan
om verandering teweeg te brengen.

241
00:18:05,959 --> 00:18:09,004
Wilt had een heel goed leven…

242
00:18:09,088 --> 00:18:14,676
…maar hij gaf niet echt om iets anders
dan zijn eigen comfort en zijn leven.

243
00:18:14,760 --> 00:18:18,138
Wilt had een renpaard, een Rolls-Royce.

244
00:18:19,431 --> 00:18:21,100
Hij deed het er goed van.

245
00:18:21,183 --> 00:18:23,393
Hij kreeg steeds een goed salaris.

246
00:18:23,477 --> 00:18:27,189
Dus: 'Als er geld is voor hem,
moet het er ook voor mij zijn.'

247
00:18:27,272 --> 00:18:29,399
Ik weet nog dat ik op de radio hoorde…

248
00:18:29,483 --> 00:18:33,445
…dat Wilt een contract
voor 100.000 dollar had getekend.

249
00:18:34,363 --> 00:18:36,156
Dat was niet slechts een gerucht.

250
00:18:36,240 --> 00:18:39,785
Chamberlain had een driejarig contract
getekend bij de 76ers…

251
00:18:39,868 --> 00:18:43,664
…voor een recordjaarsalaris
van 100.000 dollar.

252
00:18:43,747 --> 00:18:46,458
Het equivalent van een miljoen nu.

253
00:18:46,542 --> 00:18:50,504
Toen we dit hoorden,
was ik met Red Auerbach in gesprek.

254
00:18:50,587 --> 00:18:55,467
Het ging over mijn nieuwe contract.
Ik zei: 'Prima. Ik weet wel wat ik wil.'

255
00:18:55,551 --> 00:18:58,846
'Wat dan?' 'Ik wil 100.001 dollar.'

256
00:18:58,929 --> 00:19:00,430
RUSSELL OOK HOOG SALARIS

257
00:19:00,514 --> 00:19:01,849
Hij trok wit weg.

258
00:19:03,100 --> 00:19:04,434
Nog witter.

259
00:19:08,438 --> 00:19:11,191
Echt enorm kleinzielig.

260
00:19:11,275 --> 00:19:13,819
Eén dollar betekent dat ik beter ben.

261
00:19:13,902 --> 00:19:18,740
Zo competitief was hij dus.
Zo is hij. Ten voeten uit.

262
00:19:18,824 --> 00:19:22,327
Was die extra dollar geen grapje?
-Alle beetjes helpen.

263
00:19:24,580 --> 00:19:26,498
Je krijgt een dollar voor vanavond.

264
00:19:27,457 --> 00:19:31,253
Klopt het dat je
om astronomische bedragen vraagt?

265
00:19:31,336 --> 00:19:35,007
Astronomisch, dat klinkt hoog.

266
00:19:35,090 --> 00:19:38,927
Hij geeft je zo 20 punten
met de simpelste acties.

267
00:19:39,011 --> 00:19:42,598
Hij blokkeert 5 schoten
en geeft je 20 rebounds.

268
00:19:42,681 --> 00:19:47,060
Hij is geen man van 100.000 dollar,
maar een speler van 500 miljoen dollar.

269
00:19:47,144 --> 00:19:52,357
Ik zei: 'Ik ben net MVP geworden.
Ik moet het meest verdienen.'

270
00:19:53,025 --> 00:19:58,113
Ik belde m'n vader: 'Dit ga je
niet geloven. Ik heb nu een contract.

271
00:19:58,197 --> 00:20:00,157
Je hoeft nooit meer te werken.'

272
00:20:00,240 --> 00:20:03,577
Hij zei: 'Ik kan niet stoppen met werken.'

273
00:20:03,660 --> 00:20:08,415
'Waarom niet?'
'Ik werk al 25 jaar in deze gieterij.'

274
00:20:09,333 --> 00:20:12,753
Dat is een prima reden om te stoppen.

275
00:20:12,836 --> 00:20:18,133
Hij zei: 'Ach, nee. Luister, jongen,
ik heb deze mensen…

276
00:20:18,217 --> 00:20:20,636
…25 van m'n beste jaren gegeven.

277
00:20:20,719 --> 00:20:23,013
Nu geef ik ze een paar slechte.'

278
00:20:29,728 --> 00:20:30,979
Goeie.

279
00:20:37,778 --> 00:20:41,365
Russell speelde een spelletje
met Chamberlain…

280
00:20:41,865 --> 00:20:46,995
…maar was scherper over de economische
behandeling van zwarte mensen in de VS.

281
00:20:47,079 --> 00:20:50,499
Er zijn nog andere antwoorden te vinden.

282
00:20:53,168 --> 00:20:57,256
Ik wil een Witte Huis-conferentie houden…

283
00:20:57,339 --> 00:21:03,387
…met geleerden en experts
en uitstekende zwarte leiders…

284
00:21:03,470 --> 00:21:08,767
…van beide rassen
om deze rechten door te voeren.

285
00:21:08,850 --> 00:21:12,479
Het doel is om
de Amerikaanse zwarte te helpen…

286
00:21:13,730 --> 00:21:15,565
…de rechten door te voeren…

287
00:21:16,108 --> 00:21:19,486
…die hij na de lange tijd van onrecht…

288
00:21:20,279 --> 00:21:24,032
…eindelijk kan gaan veiligstellen.

289
00:21:24,825 --> 00:21:28,120
Bill Russell
was een van de 2400 genodigden…

290
00:21:28,203 --> 00:21:32,374
…waaronder entertainers,
bedrijfsleiders en prominente activisten.

291
00:21:33,875 --> 00:21:38,338
Maar uiteindelijk vond hij dat het alleen
loze beloftes opgeleverd had.

292
00:21:38,422 --> 00:21:42,718
Russell vond dat echte verandering afhing
van economische kansen.

293
00:21:45,137 --> 00:21:48,265
Wat heb je aan onderwijs zonder werk?

294
00:21:49,266 --> 00:21:54,271
Er heerst een gebrek aan leiderschap
bij het creëren van een gunstiger klimaat…

295
00:21:54,354 --> 00:21:57,649
…om de economische barrières te slechten
die de zwarte tegenkomt…

296
00:21:57,733 --> 00:22:01,194
…bij het deel uitmaken
van de normale Amerikaanse economie.

297
00:22:02,779 --> 00:22:07,034
Het bloed van deze natie stroomt
door de aderen van handel en industrie.

298
00:22:07,117 --> 00:22:09,661
Als de president een beroep doet…

299
00:22:09,745 --> 00:22:13,665
…op de middelen van het bedrijfsleven,
en die ingezet worden voor actie…

300
00:22:13,749 --> 00:22:17,544
…zullen we de doelen die we nastreven
veel sneller bereiken.

301
00:22:20,380 --> 00:22:22,007
In de lente in Boston…

302
00:22:22,090 --> 00:22:27,304
…kookte het tumult over rassenscheiding
op scholen over, en Russell streed mee.

303
00:22:27,387 --> 00:22:31,767
Drie jaar lang had de scholencommissie
haar hakken in het zand gezet…

304
00:22:31,850 --> 00:22:35,812
…net als de controversiële oud-voorzitter
Louise Day Hicks.

305
00:22:35,896 --> 00:22:39,149
…als zijn beleid dat scholen
met een ongelijke rassenverhouding…

306
00:22:39,232 --> 00:22:41,401
…niet educatief schadelijk zijn.

307
00:22:42,027 --> 00:22:47,699
Nou, directeur Ohrenberger en u
hebben geen kinderen…

308
00:22:47,783 --> 00:22:52,996
…op zo'n school, dus u weet niet
wat het effect is op onze kinderen.

309
00:22:56,750 --> 00:22:59,294
Op een dag kwam ze
een diplomatoespraak houden…

310
00:22:59,378 --> 00:23:01,588
…op Roxbury Junior High School.

311
00:23:01,671 --> 00:23:04,424
Toen de predikant
en een comité van activisten…

312
00:23:04,508 --> 00:23:07,260
…ophef maakten, liet ze hem arresteren.

313
00:23:08,095 --> 00:23:10,680
Intussen ging de diploma-uitreiking
niet door…

314
00:23:10,764 --> 00:23:16,561
…dus hielden we een ceremonie voor ze
in een kerk, waar ik ze toesprak.

315
00:23:21,608 --> 00:23:26,613
Ik vraag me af waar de andere stemmen zijn
die om verandering roepen.

316
00:23:26,696 --> 00:23:30,075
Er zijn overal kleine brandjes
in de Verenigde Staten…

317
00:23:30,158 --> 00:23:32,244
…net zoals hier in Roxbury.

318
00:23:33,161 --> 00:23:36,164
En er is niemand die luistert.
Niemand luistert.

319
00:23:36,248 --> 00:23:41,837
Wat men niet beseft, is dat een brand die
Roxbury verteert, heel Boston verteert.

320
00:23:41,920 --> 00:23:43,922
Het vuur zal zich verspreiden.

321
00:23:44,005 --> 00:23:47,884
Voor mij was Boston zelf
de vlooienmarkt van racisme…

322
00:23:47,968 --> 00:23:50,053
…in alle variaties, oud en nieuw.

323
00:23:50,971 --> 00:23:54,057
De stad had corrupte
gemeente-vriendjespolitiek-racisten…

324
00:23:54,141 --> 00:23:57,227
…stenen gooiende
'stuur ze terug naar Afrika'-racisten…

325
00:23:57,310 --> 00:24:01,148
…en in de universiteitswijk
de chique racisten.

326
00:24:02,107 --> 00:24:06,319
Toch sprak iedereen in Boston lovend
over dr King.

327
00:24:06,403 --> 00:24:08,029
Ik snapte er niets van.

328
00:24:09,239 --> 00:24:13,076
Misschien werd zijn droom van een kleuren-
blinde maatschappij op basis van liefde…

329
00:24:13,160 --> 00:24:16,455
…verkeerd begrepen
door de inwoners van Boston.

330
00:24:16,538 --> 00:24:20,167
Voor hen betekende 'kleurenblind'
dat zwarten onzichtbaar zouden zijn…

331
00:24:20,250 --> 00:24:25,005
…wat wel prima was
en niet veel anders dan de realiteit.

332
00:24:27,048 --> 00:24:31,553
Bill Russell zal laten weten, dit gebeurt
er, en mensen moeten daarvan weten.

333
00:24:31,636 --> 00:24:36,057
Waarom demonstreren we?
Waarom protesteren we? Wat levert dat op?

334
00:24:36,141 --> 00:24:40,896
Mensen durfden zich niet uit te spreken.
Hij wist wat zijn platform was.

335
00:24:40,979 --> 00:24:43,690
Hij wist hoe sterk
en krachtig zijn stem was.

336
00:24:43,773 --> 00:24:47,694
Hij opende deuren, opende wegen
voor de jongere generatie.

337
00:24:47,777 --> 00:24:52,699
Als wij in actie komen en ons uitspreken,
luisteren mensen.

338
00:24:53,450 --> 00:24:57,954
Als grote, opvallende sporter
was er een podium voor me…

339
00:24:58,038 --> 00:25:00,332
…dat ik kon gebruiken.

340
00:25:00,415 --> 00:25:03,752
Russell hield zijn mening nooit voor zich…

341
00:25:03,835 --> 00:25:08,507
…maar er waren genoeg fans die liever
zagen dat hij zijn mond hield en speelde.

342
00:25:09,007 --> 00:25:13,595
Het ontwikkelde zich tijdens mijn carrière
dat ik niet veel te maken wilde hebben…

343
00:25:13,678 --> 00:25:15,805
…met mensen buiten de Celtics.

344
00:25:15,889 --> 00:25:19,893
Ik speelde voor de Celtics.
Ik speelde niet voor Boston.

345
00:25:19,976 --> 00:25:24,940
Ik denk dat veel witte mensen
hem vervelend vonden…

346
00:25:25,023 --> 00:25:29,152
…die verwachtten dat je je
zou onderwerpen omdat je er was.

347
00:25:29,236 --> 00:25:31,071
Bill Russell onderwierp zich niet.

348
00:25:32,822 --> 00:25:37,661
Thuis in Reading werden hij en zijn gezin
vaak als ongewenste indringers behandeld.

349
00:25:37,744 --> 00:25:39,621
RACISTEN BELEDIGEN RUSSELLS KINDEREN

350
00:25:39,704 --> 00:25:44,834
Ik denk dat niemand wist wat er achter
de schermen gebeurde bij mijn ouders.

351
00:25:45,502 --> 00:25:48,630
Toen de Russells thuiskwamen
na een weekendje weg…

352
00:25:48,713 --> 00:25:52,425
…hadden vandalen ingebroken
en het huis overhoop gehaald.

353
00:25:53,468 --> 00:25:57,806
Ze komen thuis en het is een puinhoop.

354
00:25:57,889 --> 00:26:01,810
Het is duidelijk dat het iemand was
die er bezwaar tegen had…

355
00:26:01,893 --> 00:26:05,272
…dat hij daar woonde,
maar ook dat hij was wie hij was.

356
00:26:05,355 --> 00:26:07,190
Er stond van alles op de muur.

357
00:26:07,274 --> 00:26:09,901
Racistische opmerkingen, bedreigingen.

358
00:26:10,986 --> 00:26:15,031
Toen we terugkwamen van vakantie,
was ons huis vernield.

359
00:26:15,115 --> 00:26:17,742
Er was 'nigger'
met uitwerpselen op de muur gezet…

360
00:26:17,826 --> 00:26:21,162
…en de biljarttafel was gescheurd
en bedekt met bier.

361
00:26:21,246 --> 00:26:26,293
Z'n trofeeën waren vernield,
er was in m'n ouders bed gepoept.

362
00:26:26,376 --> 00:26:31,590
Ik was geschokt. Ik wist niet
hoe racistisch de stad was.

363
00:26:31,673 --> 00:26:36,553
Dat Bill en zijn gezin dit moesten
meemaken, is hartverscheurend.

364
00:26:37,178 --> 00:26:40,932
De politie kon geen verdachten vinden.

365
00:26:41,016 --> 00:26:45,937
Sommigen vonden dat mijn 'arrogante
houding' had bijgedragen aan de inbraak.

366
00:26:46,730 --> 00:26:51,818
Bij Russell heb je het over een man
die al constant kwaad was…

367
00:26:51,901 --> 00:26:57,157
…over de manier waarop
zwarten werden behandeld.

368
00:26:57,240 --> 00:27:01,620
Daar heeft hij in het openbaar nooit
over gepraat.

369
00:27:01,703 --> 00:27:04,873
'Hij wordt verkeerd begrepen.'

370
00:27:04,956 --> 00:27:10,045
Hij had zo een persconferentie kunnen
geven: 'Die beesten hebben ingebroken.

371
00:27:10,128 --> 00:27:14,174
Hierom vinden jullie
dat ik een verkeerde houding heb.'

372
00:27:16,509 --> 00:27:19,012
Bill werd omschreven
als een boze zwarte man…

373
00:27:19,095 --> 00:27:24,309
…omdat hij mensen bleef herinneren
aan de realiteit van het leven in Amerika.

374
00:27:24,392 --> 00:27:28,063
Mensen moeten de waarheid toegeven
voor we verder kunnen.

375
00:27:28,563 --> 00:27:32,150
Steeds als hij de kans kreeg om te spelen…

376
00:27:32,984 --> 00:27:38,448
…kon hij dat allemaal aangrijpen
en het in het spel stoppen.

377
00:27:38,531 --> 00:27:44,371
Ik was nog nooit iemand tegengekomen
met zo'n uitzonderlijke houding en focus.

378
00:27:45,747 --> 00:27:49,376
Zoek altijd de rand op.
Dat leerde ik van Auerbach.

379
00:27:49,459 --> 00:27:53,630
Doe er alles aan om de percentages
in jouw voordeel te laten werken.

380
00:27:53,713 --> 00:27:56,299
Intellectueel, emotioneel en fysiek.

381
00:27:57,300 --> 00:27:59,094
Ik heb wel nare dingen gezegd.

382
00:28:01,721 --> 00:28:04,516
De meeste jongens roepen om het roepen.

383
00:28:04,599 --> 00:28:06,976
Bill Russell was niet zo'n type.

384
00:28:07,060 --> 00:28:08,687
Bill deed het zo…

385
00:28:08,770 --> 00:28:13,108
…dat het direct invloed had
op de wedstrijd.

386
00:28:13,191 --> 00:28:16,528
Hij zegt iets…

387
00:28:16,611 --> 00:28:19,447
…omdat hij weet dat het je zal raken.

388
00:28:19,531 --> 00:28:23,034
Dat heeft de Celtics zeker helpen winnen.

389
00:28:26,162 --> 00:28:28,081
Het was ook mijn verantwoordelijkheid…

390
00:28:28,164 --> 00:28:31,751
…om voor extra afleiding te zorgen
bij een aanval van de tegenstander.

391
00:28:31,835 --> 00:28:34,796
Soms hield ik een toespraak.

392
00:28:34,879 --> 00:28:37,507
'Oké, jongens',
zei ik tegen het andere team.

393
00:28:37,590 --> 00:28:39,092
'Geen lay-ups vanavond.

394
00:28:39,175 --> 00:28:42,971
Doe geen moeite met schoten
van een afstand. Geen zin in.

395
00:28:43,054 --> 00:28:44,597
Maar geen lay-ups.'

396
00:28:45,306 --> 00:28:48,977
Of ik zei tegen een aanvaller:
'Als je een lay-up probeert…

397
00:28:49,060 --> 00:28:52,897
…neem dan zout en peper mee,
want je gaat basketballen eten.'

398
00:28:53,565 --> 00:28:57,485
Natuurlijk zei ik zoiets niet
tegen Oscar Robertson of Jerry West.

399
00:28:57,569 --> 00:29:00,280
Bij sommige jongens doe je dat niet.

400
00:29:00,363 --> 00:29:04,909
Bill zei niets vervelend tegen me
als ik voor de basket ging…

401
00:29:04,993 --> 00:29:07,787
…voor een lay-up.
Dat kon een averechts effect hebben.

402
00:29:09,956 --> 00:29:14,961
In m'n eerste jaar stond Russell hier
en Satch en ik hier.

403
00:29:15,044 --> 00:29:17,505
En Russell kijkt naar Satch…

404
00:29:17,589 --> 00:29:19,716
…en kijkt dan naar mij.

405
00:29:19,799 --> 00:29:22,135
Kijkt dan weer naar Satch en zegt…

406
00:29:22,218 --> 00:29:24,012
Kun jij die klootzak bewaken?

407
00:29:24,679 --> 00:29:26,514
Bradley was geschokt.

408
00:29:27,348 --> 00:29:29,434
Zo was hij nog nooit genoemd.

409
00:29:33,605 --> 00:29:38,651
Die gedachte zette me aan het denken.
Wat bedoelde hij? Wat was dat nou?

410
00:29:38,735 --> 00:29:42,530
Een intellectueel iemand
die nare dingen zegt, is het ergste.

411
00:29:42,614 --> 00:29:45,575
Want dan is de ander afgeleid.

412
00:29:50,079 --> 00:29:52,582
Russ speelde een spelletje in een spel.

413
00:29:52,665 --> 00:29:56,961
Hij deed met opzet
twee keer per wedstrijd aan <i>goaltending</i>.

414
00:29:57,045 --> 00:30:01,591
Die punten werden geteld, maar het was
ook een boodschap naar de spelers.

415
00:30:01,674 --> 00:30:04,719
'Kijk eens hoe dichtbij ik
bij blokkeren was.'

416
00:30:04,803 --> 00:30:06,095
Hij was meesterlijk.

417
00:30:06,179 --> 00:30:10,016
Baylor. Lay-up. Geblokkeerd door Russell.

418
00:30:11,017 --> 00:30:14,062
Gescoord door Russell.
Wat een actie van Bill Russell.

419
00:30:14,729 --> 00:30:17,607
Russell was absoluut arrogant,
intimiderend.

420
00:30:17,690 --> 00:30:20,944
Buiten het veld intimideerde hij mensen
die hem benaderden.

421
00:30:23,279 --> 00:30:27,408
Hij stond zo naar ze te staren. Zei niets.

422
00:30:27,492 --> 00:30:30,787
Hij was een interessante mix
van sporter en denker.

423
00:30:30,870 --> 00:30:34,666
Hij kon een bepaalde beweging
visualiseren…

424
00:30:34,749 --> 00:30:38,461
…steeds opnieuw,
voor hij het ging proberen.

425
00:30:38,545 --> 00:30:41,214
Hij bestudeerde het spel zo ijverig.

426
00:30:41,297 --> 00:30:47,053
Het idee dat je de hoek kon berekenen
van de speler die op je afkomt…

427
00:30:47,637 --> 00:30:51,558
…weten wat ze kunnen,
hoe ze graag bewegen…

428
00:30:51,641 --> 00:30:53,643
…en ook de rest van het veld overzien…

429
00:30:53,726 --> 00:30:57,897
…om te weten, als ik dit doe, komt hij
door de hoek van de baan daar.

430
00:30:57,981 --> 00:30:59,691
Hij is een wiskundige.

431
00:31:00,275 --> 00:31:03,403
Bills genialiteit op het veld
ging ook over wiskunde.

432
00:31:04,028 --> 00:31:09,158
Op de universiteit,
samen met zijn teamgenoot K.C. Jones…

433
00:31:09,242 --> 00:31:14,539
…verkende Bill alternatieve denkwijzen
over de rol van hoeken en vergelijkingen.

434
00:31:16,165 --> 00:31:19,669
We besloten dat basketbal
een spel van meetkunde is…

435
00:31:19,752 --> 00:31:22,171
…van lijnen, punten en afstanden.

436
00:31:23,590 --> 00:31:28,136
Ik dagdroomde over solo-acties,
maar hij bedacht graag strategieën.

437
00:31:28,219 --> 00:31:32,265
K.C. had een originele basketbalgeest.
Hij leerde me plannen…

438
00:31:32,348 --> 00:31:34,976
…om iets laten gebeuren,
vooral bij de verdediging.

439
00:31:35,059 --> 00:31:40,231
In die tijd zag bijna elke speler en coach
verdediging als enkel reactie.

440
00:31:40,315 --> 00:31:42,108
K.C. dacht daar anders over.

441
00:31:42,191 --> 00:31:44,861
Hij bedacht manieren om de tegenstander…

442
00:31:44,944 --> 00:31:49,574
…het schot te laten nemen
vanaf de plek waar hij wilde.

443
00:31:50,283 --> 00:31:54,829
Hij gaf iemand een kans
net buiten de grenzen van z'n kracht…

444
00:31:54,913 --> 00:31:58,750
…en in plaats van hem lastig te vallen,
rende hij het veld over…

445
00:31:58,833 --> 00:32:03,630
…met het idee dat ik de rebound had,
zou passen en hij makkelijk kon scoren.

446
00:32:03,713 --> 00:32:06,466
We bedachten tientallen van zulke acties…

447
00:32:06,549 --> 00:32:11,012
…en verwerkten in onze vergelijkingen
wat we wisten over de tegenstanders.

448
00:32:11,095 --> 00:32:15,224
Geleidelijk aan creëerden K.C. en ik
een eigen basketbalwereld.

449
00:32:15,725 --> 00:32:17,226
We waren geïnspireerd.

450
00:32:17,310 --> 00:32:19,354
Wetenschappers op sportschoenen.

451
00:32:21,439 --> 00:32:24,776
Hij had altijd iets koninklijks.

452
00:32:24,859 --> 00:32:28,488
Als ik naar foto's van hem kijk…
Er is één foto…

453
00:32:28,571 --> 00:32:32,367
…dat hij met beide handen
op zijn heupen staat…

454
00:32:33,284 --> 00:32:35,578
…in een uitverkocht Boston Garden.

455
00:32:36,496 --> 00:32:39,916
Als ik daar naar kijk… Het is net…

456
00:32:41,376 --> 00:32:45,004
…een koning die uitkijkt
over zijn leengoed.

457
00:32:47,090 --> 00:32:50,468
Russell werd op het veld
als een genie beschouwd…

458
00:32:50,551 --> 00:32:53,054
…maar fans en verslaggevers
bekritiseerden hem…

459
00:32:53,137 --> 00:32:56,349
…omdat hij humeurig,
afstandelijk en arrogant was.

460
00:32:56,432 --> 00:32:59,018
Ik ben arrogant. Dat geef ik toe.

461
00:32:59,519 --> 00:33:02,355
Maar in wiens definitie van arrogantie?

462
00:33:03,481 --> 00:33:09,028
Als een witte sporter zo was,
werd het competitief, gespannen genoemd.

463
00:33:09,737 --> 00:33:14,617
Als je Bill Russell bent
en in een land woont dat je uitstoot…

464
00:33:14,701 --> 00:33:17,370
…en je alleen eert om je sportprestaties…

465
00:33:17,453 --> 00:33:20,999
'Ik ga het zo doen.
Jullie krijgen me op het veld.

466
00:33:21,749 --> 00:33:25,837
Buiten het veld leef ik mijn eigen leven.'

467
00:33:25,920 --> 00:33:28,506
Als bewijs van Russells arrogantie…

468
00:33:28,589 --> 00:33:31,801
…noemden critici zijn weigering
om handtekeningen te zetten.

469
00:33:32,635 --> 00:33:36,389
Als speler heeft hij ze na 1964
nooit meer gezet.

470
00:33:37,181 --> 00:33:39,600
Ik vond handtekeningen altijd vreemd.

471
00:33:39,684 --> 00:33:42,311
Zelfs als basketballer op de universiteit.

472
00:33:42,395 --> 00:33:47,692
Eerst schonk ik er geen aandacht aan.
Ik deed het omdat iedereen het deed.

473
00:33:48,359 --> 00:33:50,236
Maar begin jaren 60…

474
00:33:50,319 --> 00:33:53,865
…voelde ik me na een sessie
van 50 of 60 handtekeningen…

475
00:33:53,948 --> 00:33:57,035
…er twee of drie dagen vreemd over.

476
00:34:00,329 --> 00:34:03,374
Het publiek en de media waren van streek.

477
00:34:04,333 --> 00:34:05,793
Ze vatten het persoonlijk op…

478
00:34:05,877 --> 00:34:10,423
…dat hij ervoor koos
om zijn persoonlijke ruimte niet te delen…

479
00:34:10,506 --> 00:34:12,759
…en handtekeningen uit te delen.

480
00:34:12,842 --> 00:34:16,763
Je kunt je niets laten voorschrijven
door de fans.

481
00:34:17,805 --> 00:34:22,060
Ik kan me de waarde van een naam
op een papiertje niet voorstellen.

482
00:34:22,143 --> 00:34:26,064
Welke waarde kan mijn handtekening hebben
en waarom moet ik hem tekenen?

483
00:34:26,731 --> 00:34:29,817
Ik doe m'n best op het veld. Punt.

484
00:34:29,901 --> 00:34:32,153
Ik ben publiek bezit als ik speel.

485
00:34:32,236 --> 00:34:34,739
Ik ben privé-bezit als ik niet speel.

486
00:34:34,822 --> 00:34:39,410
Als ik een handtekening wil zetten, doe ik
dat, maar niemand heeft me ooit gedwongen.

487
00:34:39,494 --> 00:34:42,747
Je neemt me als Bill Russell de man,
of niet.

488
00:34:42,830 --> 00:34:45,333
Mijn handtekening verandert dat niet.

489
00:34:45,416 --> 00:34:49,045
Het feit dat ik een basketballer ben,
is ook maar toeval.

490
00:34:51,255 --> 00:34:53,800
Ik vind het mooi dat hij zichzelf was.

491
00:34:53,883 --> 00:34:57,178
Hij besloot gewoon het spel te spelen…

492
00:34:57,261 --> 00:35:00,306
…en contact te hebben
met zijn teamgenoten.

493
00:35:00,389 --> 00:35:03,184
Hij had altijd de controle.
Dat wilde ik zeggen.

494
00:35:03,267 --> 00:35:08,773
Hij is liever in gesprek of schudt liever
de hand van een heer of een dame.

495
00:35:08,856 --> 00:35:09,690
Prima.

496
00:35:09,774 --> 00:35:12,777
Als je weet dat hij dat niet doet,
vraag het hem dan niet.

497
00:35:12,860 --> 00:35:16,614
Hij had zo zijn vaste overtuigingen.
Dat vind ik leuk aan hem.

498
00:35:16,697 --> 00:35:19,659
De president van de VS
zet ook geen handtekening.

499
00:35:19,742 --> 00:35:22,912
Ik vroeg hem om zijn handtekening.
Raad eens wat hij zei?

500
00:35:23,496 --> 00:35:24,497
Nee.

501
00:35:24,580 --> 00:35:28,376
Ik lachen. 'Ja, grappig.'

502
00:35:28,459 --> 00:35:32,380
'Mag ik nu je handtekening?'
Hij weigerde weer en hij meende het.

503
00:35:33,047 --> 00:35:36,425
Ik probeerde van alle spelers
met wie ik had gespeeld…

504
00:35:36,509 --> 00:35:41,556
…een gesigneerde foto te krijgen
als aandenken.

505
00:35:41,639 --> 00:35:43,599
En Russell weigerde.

506
00:35:44,100 --> 00:35:45,393
Zijn verklaring was…

507
00:35:45,476 --> 00:35:48,646
'We brengen veel tijd samen door.
We gaan samen uit.

508
00:35:48,729 --> 00:35:51,023
Je weet dat ik geen handtekeningen zet.'

509
00:35:51,107 --> 00:35:54,569
'Ik maak hem af. Dit meen je niet.'

510
00:35:54,652 --> 00:36:01,200
Dit zijn twee
niet-gesigneerde Bill Russell-boeken…

511
00:36:01,284 --> 00:36:05,121
…die ik tussen H. Rap Brown
en James Baldwin bewaar.

512
00:36:05,204 --> 00:36:09,375
Ik zou niet anders willen.
Ze zijn persoonlijk niet gesigneerd…

513
00:36:09,458 --> 00:36:12,879
…door Mr Bill Russell.

514
00:36:12,962 --> 00:36:17,049
Ik zag hem drie jaar geleden
toen hij in de stad was.

515
00:36:18,009 --> 00:36:21,429
'Satch, hoe gaat het?'
We begonnen te praten.

516
00:36:21,512 --> 00:36:24,599
'En ik ga nog steeds geen
handtekening zetten.'

517
00:36:27,018 --> 00:36:30,521
Ik denk dat mijn vader
zijn tijd vaak vooruit was.

518
00:36:30,605 --> 00:36:35,443
Als je kijkt naar de door beroemdheden
geobsedeerde cultuur van nu…

519
00:36:35,526 --> 00:36:39,572
…herken je de valkuilen en gevaren
van beroemd zijn.

520
00:36:39,655 --> 00:36:42,783
Hij werd bekritiseerd
omdat hij niet meedeed…

521
00:36:42,867 --> 00:36:44,118
…en niet opener was.

522
00:36:44,202 --> 00:36:48,956
Hij had dat, anders dan sommige
andere sterren, ook niet nodig.

523
00:36:49,040 --> 00:36:53,836
Hij was altijd compleet zichzelf.

524
00:36:53,920 --> 00:36:57,798
Als je dat niet kunt respecteren,
is er iets mis met jou zelf.

525
00:36:59,592 --> 00:37:05,097
Van 1963 tot 1965
was de glans van het basketbal verdwenen.

526
00:37:05,181 --> 00:37:08,226
Ik vond het een kinderspel
en zei dat publiekelijk.

527
00:37:08,309 --> 00:37:12,605
Hoe kan ik basketballen
zoals ik dat als kind al deed…

528
00:37:12,688 --> 00:37:15,441
…als er
zoveel belangrijkere dingen gebeuren?

529
00:37:15,524 --> 00:37:19,570
Ik wilde de wereld helpen veranderen
en zocht een manier om dat te doen.

530
00:37:19,654 --> 00:37:23,741
De <i>Black Revolution</i> begon
en er vonden meer kenteringen plaats.

531
00:37:24,742 --> 00:37:27,161
Je bent een zwarte man die basketbalt.

532
00:37:27,245 --> 00:37:30,957
Er is volop racisme.
Je kunt nog steeds niet overal heen.

533
00:37:31,040 --> 00:37:35,586
En zwarte mensen zijn de klos.
Ze worden geslagen, aangevallen…

534
00:37:35,670 --> 00:37:38,714
En jij speelt basketbal
voor de Boston Celtics.

535
00:37:38,798 --> 00:37:42,635
Als je even afstand neemt,
voel je je waarschijnlijk schuldig.

536
00:37:42,718 --> 00:37:45,554
Waar ben ik mee bezig?
Ik speel voor al die witte mensen…

537
00:37:45,638 --> 00:37:47,139
…laat ze voor me juichen…

538
00:37:47,223 --> 00:37:50,309
…maar ik mag niet in hun buurt wonen.

539
00:37:50,393 --> 00:37:55,439
Als je tv kijkt en de mishandelingen ziet,
en een hart hebt, en een bewustzijn…

540
00:37:55,523 --> 00:37:58,985
…dan voel je je vreselijk.
'Wat ik doe, is nooit genoeg.'

541
00:37:59,068 --> 00:38:01,445
Er zijn twee samenlevingen in dit land.

542
00:38:01,529 --> 00:38:03,447
Dat moet ik erkennen.

543
00:38:03,531 --> 00:38:07,201
Om het leven te zien voor wat het is
en niet stapelgek te worden.

544
00:38:08,077 --> 00:38:12,290
Hij geeft interviews aan <i>Sports</i>
<i>Illustrated,</i> de <i>Saturday Evening Post</i>.

545
00:38:12,373 --> 00:38:15,835
Het gaat over zijn ontgoocheling
over Amerika.

546
00:38:15,918 --> 00:38:20,089
Hij zet vraagtekens bij Martin
Luther Kings strategie van geweldloosheid.

547
00:38:20,172 --> 00:38:22,925
Hij verdedigt Malcolm X
en de Nation of Islam…

548
00:38:23,009 --> 00:38:26,095
…wat verafschuwd werd
door de meeste witte Amerikanen.

549
00:38:26,178 --> 00:38:29,974
Hij zegt dat sport niet verlichtend werkt.

550
00:38:30,057 --> 00:38:33,894
Sport weerspiegelt de racistische patronen
in de samenleving.

551
00:38:33,978 --> 00:38:38,482
Wat gebeurt er als je je zo bewust bent
van wat je doet?

552
00:38:39,233 --> 00:38:42,194
Wat doet dat met je plezier?

553
00:38:42,278 --> 00:38:47,325
Terwijl Russell worstelt met zijn rol en
verantwoordelijkheid als zwarte sporter…

554
00:38:47,408 --> 00:38:50,161
…wacht zijn team een keerpunt.

555
00:38:50,745 --> 00:38:54,665
Coach Red Auerbach besloot
dat het tijd was om te stoppen.

556
00:38:54,749 --> 00:38:58,627
Het seizoen '65-'66
zou zijn laatste zijn als coach.

557
00:38:59,503 --> 00:39:05,426
Ik wilde het seizoen niet ingaan
en na winst zeggen: 'Ik stop.'

558
00:39:05,509 --> 00:39:10,639
'Je stopt omdat je wint.'
Nu zei ik: 'Ik stop er hoe dan ook mee.'

559
00:39:10,723 --> 00:39:14,101
De vraag was
wie de plaats van Red zou innemen.

560
00:39:15,019 --> 00:39:18,606
Reds eerste keus
was aanvoerder en ster Bill Russell.

561
00:39:19,857 --> 00:39:23,277
Hoe kun je de speler Bill Russell
nou beter motiveren…

562
00:39:23,361 --> 00:39:25,363
…dan door hem coach te maken?

563
00:39:26,989 --> 00:39:31,243
Ik was de eerste die hij vroeg
en ik zei dat ik het niet wilde.

564
00:39:32,203 --> 00:39:36,248
Maar wie dan wel?
Die beslissing zou moeten wachten.

565
00:39:36,332 --> 00:39:39,043
In de tussentijd was er
een seizoen af te maken.

566
00:39:39,126 --> 00:39:43,297
Nu Red ging stoppen,
was er extra motivatie om te winnen.

567
00:39:44,924 --> 00:39:48,052
We wilden er zeker van zijn
dat toen Red stopte…

568
00:39:48,135 --> 00:39:50,429
…we nog kampioen zouden worden.

569
00:39:50,930 --> 00:39:55,226
We vonden dat dat zijn carrière
als coach zou bepalen.

570
00:39:55,309 --> 00:39:56,894
'Hoe eindigt hij?'

571
00:39:57,853 --> 00:40:01,982
Red nog een kampioenschap geven,
hing af van de nacompetitie.

572
00:40:02,066 --> 00:40:07,405
Na Philadelphia voor het tweede jaar
te hebben verslagen…

573
00:40:07,488 --> 00:40:11,700
Boston verslaat Philadelphia met 121-117.

574
00:40:12,368 --> 00:40:16,539
…stonden de Celtics voor de vijfde keer
tegenover de Lakers.

575
00:40:16,622 --> 00:40:20,668
En zoals zo vaak, kwam het neer
op de laatste seconden…

576
00:40:20,751 --> 00:40:24,505
…van een zevende wedstrijd,
met een voorsprong voor Celtics.

577
00:40:24,588 --> 00:40:28,300
Nog zes seconden.
Ineens hebben de Lakers nog een kans.

578
00:40:28,384 --> 00:40:31,679
De bal naar Ellis.
Een <i>jump shot</i> en Ellis scoort.

579
00:40:31,762 --> 00:40:35,516
Nog vier seconden
en de voorsprong is nog maar twee punten.

580
00:40:35,599 --> 00:40:38,727
K.C. met de bal. Hij wordt omsingeld.
Eén seconde.

581
00:40:38,811 --> 00:40:40,438
Het zit erop.

582
00:40:41,105 --> 00:40:43,858
Havlicek krijgt de pass
en hij wordt bedolven.

583
00:40:44,358 --> 00:40:45,609
Het is afgelopen.

584
00:40:46,360 --> 00:40:47,778
De Boston Celtics…

585
00:40:49,697 --> 00:40:54,243
…verslaan de Los Angeles Lakers
met 95 tegen 93.

586
00:40:54,743 --> 00:40:57,913
De menigte stroomt het veld op.

587
00:40:59,081 --> 00:41:04,670
Red en ik wilden allebei heel graag
dat hij zou winnen.

588
00:41:04,753 --> 00:41:06,589
AUERBACH VERTREKT GIECHELEND

589
00:41:06,672 --> 00:41:10,217
Red wilde aanblijven
als algemeen directeur…

590
00:41:11,135 --> 00:41:13,679
…en moest dus zelf een opvolger aanwijzen.

591
00:41:15,222 --> 00:41:21,187
Hij wist dat Russell een coach nodig had
die hem inspireerde en geboeid hield.

592
00:41:21,270 --> 00:41:24,231
Liefst een huidige of oud-Celtic dus.

593
00:41:24,315 --> 00:41:29,278
We maakten allebei een lijst
en mijn eerste keus was Frank Ramsey.

594
00:41:29,361 --> 00:41:32,907
Frank was gestopt,
woonde in Kentucky en kon daar niet weg.

595
00:41:32,990 --> 00:41:37,578
We keken naar drie of vier anderen,
maar we vonden niemand beiden geschikt.

596
00:41:39,205 --> 00:41:42,541
Hij zei: 'Ik moet iemand aannemen.'

597
00:41:43,876 --> 00:41:47,213
Hij zegt:
'Ik ga buiten de organisatie kijken.'

598
00:41:48,339 --> 00:41:53,427
Uit wanhoop belde Red Alex Hannum,
coach van de San Francisco Warriors…

599
00:41:53,511 --> 00:41:56,222
…oud-speler-coach van de St. Louis Hawks…

600
00:41:56,305 --> 00:41:59,558
…en een oude rivaal
waar Russell niets mee had.

601
00:41:59,642 --> 00:42:04,396
'Als je hem aanneemt, stop ik ook.'

602
00:42:04,480 --> 00:42:07,983
Ik vroeg Russell:
'Wie wordt er coach als Red stopt?'

603
00:42:08,067 --> 00:42:09,693
Hij zegt: 'Alex Hannum.'

604
00:42:10,361 --> 00:42:12,655
Een van Russells grootste vijanden.

605
00:42:12,738 --> 00:42:16,909
Ik zei: 'Jij kunt niet
voor Alex Hannum spelen. Je veracht hem.'

606
00:42:16,992 --> 00:42:22,206
Ik zei: 'Luister, jij gaat verdorie
het team coachen.'

607
00:42:22,289 --> 00:42:24,291
'Zou je dat willen?' 'Ja.'

608
00:42:24,375 --> 00:42:26,544
'Zeg tegen Red dat jij het doet.'

609
00:42:27,753 --> 00:42:33,050
Zo'n 25 minuten later zit ik
op m'n eigen hotelkamer…

610
00:42:33,133 --> 00:42:35,386
…als de telefoon gaat.

611
00:42:35,469 --> 00:42:39,723
Het is Red Auerbach.
Hij zegt: 'McSweeny, jij eikel.'

612
00:42:39,807 --> 00:42:43,143
'Wat is er gebeurd?' Bam, opgehangen.

613
00:42:43,227 --> 00:42:46,772
Even later wordt er geklopt.
Russell. 'Ik ben de coach.'

614
00:42:48,107 --> 00:42:52,403
Ik dacht dat ik…
Ik knuffelde hem, kuste hem…

615
00:42:52,486 --> 00:42:55,281
…ik trok aan zijn baard.

616
00:42:55,364 --> 00:42:59,535
'Dit is het mooiste wat er is.'

617
00:42:59,618 --> 00:43:01,620
EERSTE ZWARTE COACH

618
00:43:03,122 --> 00:43:07,376
Ze hadden Cousy en Auerbach al,
maar ze werden pas kampioen…

619
00:43:07,459 --> 00:43:10,379
…met Bill Russell,
en nu is hij de speler-coach.

620
00:43:13,215 --> 00:43:15,551
Ik dacht dat als ik ging coachen…

621
00:43:15,634 --> 00:43:19,471
…dat dat mijn relatie met het spel
nieuw leven zou inblazen.

622
00:43:19,555 --> 00:43:22,975
Het is eigenlijk wat hij
had moeten krijgen…

623
00:43:23,058 --> 00:43:25,311
…op basis van wat hij had gepresteerd.

624
00:43:26,687 --> 00:43:30,733
Dit is de nieuwe coach van de Celtics.
Het beste gewenst.

625
00:43:32,359 --> 00:43:37,489
Word je een kopie van Red Auerbach
of word je je eigen coach?

626
00:43:37,573 --> 00:43:40,367
Niemand kan een kopie zijn
van Red Auerbach.

627
00:43:44,830 --> 00:43:48,167
Ik moet het op mijn manier doen.
Ik ben ook eigenwijs.

628
00:43:48,250 --> 00:43:52,004
Daar volg ik Red.
Ik zal net zo koppig zijn als hij.

629
00:43:55,341 --> 00:43:58,594
Tijdens het diner
aan het einde van het seizoen…

630
00:43:58,677 --> 00:44:01,221
…gaf Russell aan
dat hij wel een andere rol had…

631
00:44:01,305 --> 00:44:05,392
…maar nog dezelfde gevoelens
en verwachtingen voor zijn team.

632
00:44:06,393 --> 00:44:09,313
Ik verwacht veel
van dit team volgend seizoen.

633
00:44:09,396 --> 00:44:13,233
Ik heb nog nooit deel uitgemaakt
van zo'n warm team.

634
00:44:13,317 --> 00:44:16,987
Ik heb weinig hechte banden met anderen,
maar van jullie ben ik gaan houden.

635
00:44:17,071 --> 00:44:20,032
Jullie hebben me aardiger behandeld
dan wie ook.

636
00:44:20,115 --> 00:44:22,242
Jullie zijn mijn familie.

637
00:44:22,326 --> 00:44:24,995
De Celtics zijn meer
dan een naam of een team.

638
00:44:25,079 --> 00:44:27,206
Ze zijn een levenswijze.

639
00:44:27,289 --> 00:44:30,376
De aankondiging was gedenkwaardig
voor de Celtics…

640
00:44:30,459 --> 00:44:33,462
…voor alle sporten en voor het hele land.

641
00:44:33,545 --> 00:44:38,717
Russell werd de eerste zwarte coach
van een profteam in Noord-Amerika.

642
00:44:38,801 --> 00:44:41,762
Maar de pers wist niet
wat ze ervan moest denken.

643
00:44:42,513 --> 00:44:45,891
'IK DENK DAT IK HET KAN'

644
00:44:45,974 --> 00:44:51,146
Kun je het werk onpartijdig doen,
zonder vooroordelen op rassengebied?

645
00:44:51,939 --> 00:44:52,856
Ja.

646
00:44:56,110 --> 00:45:01,407
Nu ben je natuurlijk de eerste zwarte
die een coachpositie inneemt.

647
00:45:01,490 --> 00:45:03,951
Zorgt dat voor extra druk?

648
00:45:04,034 --> 00:45:07,663
Helemaal niet. Anderen leggen
er meer de nadruk op dan ik.

649
00:45:07,746 --> 00:45:12,292
Het is heel normaal
dat ik die baan zou krijgen…

650
00:45:12,376 --> 00:45:13,711
…of aangeboden zou krijgen.

651
00:45:15,003 --> 00:45:18,590
Dat Russell de coach van de Celtics wordt,
een team dat al…

652
00:45:18,674 --> 00:45:20,175
…tig titels heeft gewonnen…

653
00:45:20,259 --> 00:45:23,887
…is een groots iets
in de Amerikaanse sportgeschiedenis.

654
00:45:25,264 --> 00:45:29,852
Ik weet nog dat ik hoorde dat Bill Russell
de coach van de Celtics zou worden.

655
00:45:29,935 --> 00:45:32,604
Daar was ik heel blij om.

656
00:45:32,688 --> 00:45:37,735
Dit is nog maar vijf jaar
na het quotum op zwarte spelers.

657
00:45:38,610 --> 00:45:42,030
Hij werd niet alleen
het gezicht van de Celtics.

658
00:45:42,114 --> 00:45:45,033
Hij werd het deel van het front office…

659
00:45:45,117 --> 00:45:47,786
…dat het meest zichtbaar is
voor de rest van de wereld.

660
00:45:49,079 --> 00:45:51,331
Ik kan me niet voorstellen hoe het is…

661
00:45:51,415 --> 00:45:55,335
…om beide rollen goed te proberen
te vervullen. Ze zijn zo anders…

662
00:45:55,419 --> 00:45:59,089
…vergen zoveel energie,
perspectief en denkwerk.

663
00:45:59,173 --> 00:46:00,883
Hij is een beter mens dan ik.

664
00:46:03,969 --> 00:46:06,805
Russell en de Celtics begonnen sterk.

665
00:46:06,889 --> 00:46:09,725
Ze wonnen tien
van de eerste twaalf wedstrijden.

666
00:46:12,519 --> 00:46:14,605
Maar meer dan winst of verlies…

667
00:46:14,688 --> 00:46:18,317
…maakte één gebeurtenis diepe indruk
op coach Bill Russell.

668
00:46:18,400 --> 00:46:21,820
Toen de Celtics een vriendschappelijke
wedstrijd speelden in Louisiana…

669
00:46:21,904 --> 00:46:26,575
…nam Bills vader zijn opa mee
naar zijn eerste basketbalwedstrijd.

670
00:46:26,658 --> 00:46:30,078
Mr Charlie kwam de kleedkamer in
met de ouwe.

671
00:46:30,162 --> 00:46:33,248
Na een paar minuten was er even paniek.

672
00:46:33,332 --> 00:46:37,669
De ouwe moest huilen.
Ik dacht dat hij een hartaanval had.

673
00:46:37,753 --> 00:46:40,756
Toen zagen we allebei
dat hij geen pijn had.

674
00:46:40,839 --> 00:46:42,841
Hij leek perplex te staan…

675
00:46:42,925 --> 00:46:47,721
…door de aanblik van Sam Jones
en John Havlicek in de douche.

676
00:46:49,139 --> 00:46:52,059
Mijn teamgenoten waren zich
aan het inzepen en praatten samen…

677
00:46:52,142 --> 00:46:54,228
…zich niet bewust van zijn emoties.

678
00:46:55,729 --> 00:46:59,149
De ouwe keek ons aan
en deed een langzame mededeling.

679
00:47:00,734 --> 00:47:06,365
'Dat ik nog mag zien hoe het water van
een zwarte man op een witte man loopt.'

680
00:47:06,448 --> 00:47:08,617
Hij bleef zijn hoofd schudden.

681
00:47:08,700 --> 00:47:12,454
'Ik kan zien dat die twee mannen
elkaar mogen.'

682
00:47:13,997 --> 00:47:17,209
Je gaat het nu echt overnemen.

683
00:47:17,292 --> 00:47:20,796
Een lange reeks overwinningen.
Wil je een voorspelling doen?

684
00:47:20,879 --> 00:47:24,299
Als we geen blessures hebben,
gaan we ervoor.

685
00:47:30,514 --> 00:47:34,434
Hij heeft misschien meer op zich genomen
dan waar hij toen klaar voor was.

686
00:47:34,518 --> 00:47:37,604
Hij speelt gemiddeld
zo'n 45 minuten per wedstrijd.

687
00:47:37,688 --> 00:47:43,819
En ondertussen coacht hij en zorgt hij
dat we op de goede plekken staan…

688
00:47:43,902 --> 00:47:48,240
…dat de aanvallers goed lopen
en de verdedigers goed staan.

689
00:47:49,032 --> 00:47:52,035
Ik wed dat toen hij de klus aannam,
hij niet besefte…

690
00:47:52,911 --> 00:47:57,416
…hoeveel meer het van hem zou vergen
om dat te doen.

691
00:47:57,499 --> 00:48:02,296
Het was toevallig het jaar dat Wilt
het eindelijk voor elkaar kreeg…

692
00:48:02,379 --> 00:48:04,131
…en een topteam in Philly had.

693
00:48:08,719 --> 00:48:13,724
Het officiële programma, slechts 35 cent.
De opstelling staat in het programma.

694
00:48:15,058 --> 00:48:19,021
Wilt Chamberlain, lees er alles over
in het officiële programma.

695
00:48:19,104 --> 00:48:21,857
In twee jaar tijd
waren de 76ers geëvolueerd…

696
00:48:21,940 --> 00:48:24,735
…van een veelbelovend team
naar een grootmacht.

697
00:48:30,991 --> 00:48:33,493
Ze hadden de beste papieren van de NBA…

698
00:48:34,244 --> 00:48:37,497
…en Wilt had eindelijk een team
met wie hij een band kon opbouwen.

699
00:48:37,581 --> 00:48:39,625
Een blok doet gewoon pijn.

700
00:48:39,708 --> 00:48:43,670
De afgelopen tien jaar wonnen de Celtics
negen van de tien wereldkampioenschappen.

701
00:48:43,754 --> 00:48:46,715
Vorig jaar waren de 76ers
het 'bijna-team'.

702
00:48:46,798 --> 00:48:49,384
Het verleden roept: 'Versla Boston.'

703
00:48:50,135 --> 00:48:53,513
Terug naar Greer, hij wil schieten.
Ja, hij scoort.

704
00:48:54,139 --> 00:48:56,683
Deze twee clubs gaan er vol voor.

705
00:48:58,393 --> 00:49:01,063
Greer op links. Hij schiet. Mis.

706
00:49:01,146 --> 00:49:04,983
De rebound van Chamberlain.
Hij scoort. Fout.

707
00:49:05,651 --> 00:49:10,280
De Sixers domineerden de eerste drie
wedstrijden in de play-offs van 1967.

708
00:49:11,907 --> 00:49:14,868
Wilt, inmiddels ervaren,
had zijn spel aangepast.

709
00:49:14,952 --> 00:49:17,746
Hij passte meer
en zette in op teamverdediging.

710
00:49:24,378 --> 00:49:27,881
Prachtig blok, Chamberlain.

711
00:49:28,465 --> 00:49:31,718
In zijn eerste jaar als speler-coach…

712
00:49:31,802 --> 00:49:34,846
…erfde Russell een solide,
maar lekkende organisatie.

713
00:49:37,891 --> 00:49:44,398
In de Garden. Al die boze fans
met hun kwaadaardige houding.

714
00:49:44,481 --> 00:49:47,651
Het was geen wedstrijd.
Het was een confrontatie.

715
00:49:50,112 --> 00:49:52,072
Een fan werpt zich in het gewoel.

716
00:49:54,408 --> 00:49:57,285
De Celtics wonnen wedstrijd vier
in Boston…

717
00:49:57,369 --> 00:50:02,791
…en keerden terug naar Philly, waar
de fans het eind van de dynastie eisten.

718
00:50:04,167 --> 00:50:05,919
Walker legt hem erin.

719
00:50:06,003 --> 00:50:09,297
Dit was een geweldige club.

720
00:50:09,381 --> 00:50:11,967
Greer wordt achtervolgd, maar scoort.

721
00:50:12,050 --> 00:50:14,636
BOSTON IS DOOD

722
00:50:14,720 --> 00:50:20,559
Philadelphia-fans riepen:
'De Celtics zijn dood. Eindelijk.'

723
00:50:21,643 --> 00:50:23,770
BOSTON JE GAAT ERAAN

724
00:50:25,147 --> 00:50:28,483
Bill Russell ziet een dynastie
om zich heen afbrokkelen.

725
00:50:28,567 --> 00:50:32,779
Vijf, vier, drie twee, een.

726
00:50:39,453 --> 00:50:43,457
Wilt en de Philadelphia 76ers
versloegen ons omdat ze beter waren.

727
00:50:45,042 --> 00:50:47,627
Ze bliezen ons bijna van het veld.

728
00:50:47,711 --> 00:50:50,714
Ik mocht meteen
van het verliezerssyndroom proeven.

729
00:50:52,174 --> 00:50:54,885
Hoewel de Celtics een ongekende reeks…

730
00:50:54,968 --> 00:50:59,056
…van acht opeenvolgende kampioenschappen
hadden, jouwden de fans me uit.

731
00:50:59,139 --> 00:51:01,016
'Het is op, hè?'

732
00:51:01,099 --> 00:51:04,311
'Het kon ook niet duren.'
'Het zit er niet meer in.'

733
00:51:04,936 --> 00:51:07,397
Ik moest met m'n ogen knipperen.

734
00:51:09,232 --> 00:51:12,194
De Sixers wonnen dat jaar de NBA <i>finals</i>…

735
00:51:13,320 --> 00:51:15,947
…en bezorgden Wilt
zijn eerste kampioenschap.

736
00:51:17,199 --> 00:51:21,369
In Boston richtten de nabeschouwingen
op de bittere nederlaag…

737
00:51:21,453 --> 00:51:23,163
…zich op één man.

738
00:51:24,456 --> 00:51:26,541
We waren het gewend te winnen.

739
00:51:26,625 --> 00:51:30,712
Zolang we konden vertrouwen
op Russell als anker…

740
00:51:30,796 --> 00:51:33,840
…dachten we onverslaanbaar te zijn.

741
00:51:33,924 --> 00:51:37,844
Russ, een trots man, deed het echt pijn…

742
00:51:37,928 --> 00:51:40,472
…dat we niet wonnen.

743
00:51:41,139 --> 00:51:42,766
Hij schaamde zich.

744
00:51:42,849 --> 00:51:45,977
Hij was heel stil,
wilde niet over het seizoen praten.

745
00:51:46,061 --> 00:51:48,271
Zo was hij gewoon.

746
00:51:48,355 --> 00:51:51,817
'We zullen zien
hoe het volgend jaar gaat.'

747
00:51:52,609 --> 00:51:56,613
Als je het nog niet doorhad
door de spanning van de World Series…

748
00:51:56,696 --> 00:52:01,618
…het NBA-seizoen begint zaterdagavond.

749
00:52:01,701 --> 00:52:04,371
Hier in de Boston Garden
keren alle veteranen terug…

750
00:52:04,454 --> 00:52:08,375
…voor de Celtics en gaan ze proberen
de kroon weer te veroveren…

751
00:52:08,458 --> 00:52:11,253
…die de Philadelphia 76ers ze ontnamen.

752
00:52:11,878 --> 00:52:16,758
Ik had nog nooit een voorspelling gedaan.
Al die jaren vroegen ze: 'Wat denk je?'

753
00:52:16,842 --> 00:52:19,678
Dan zei ik:
'Geen idee. Ik heb niets te zeggen.'

754
00:52:19,761 --> 00:52:22,139
Vorig jaar vroegen ze:
'Wat denk je ervan?'

755
00:52:22,222 --> 00:52:24,933
Ik zei: 'We gaan winnen.'
En dat deden we niet.

756
00:52:25,016 --> 00:52:28,812
Dus ik ga nooit meer iets zeggen.

757
00:52:32,399 --> 00:52:35,610
Russell wachtte twee uitdagingen
in zijn tweede seizoen als coach.

758
00:52:36,444 --> 00:52:39,865
Eén was bewijzen dat hij zijn team
weer kampioen kon maken…

759
00:52:39,948 --> 00:52:42,534
…na hun verlies
tegen de Philadelphia 76ers.

760
00:52:44,411 --> 00:52:47,622
De andere kwam voort
uit een wrede oorlog die Amerika…

761
00:52:47,706 --> 00:52:50,167
…en de sportwereld verscheurde.

762
00:52:51,126 --> 00:52:55,046
Al vroeg in de oorlog
had ik een sterke mening over Vietnam.

763
00:52:55,714 --> 00:52:58,383
Het leek me een voortzetting
van de koloniale oorlogen…

764
00:52:58,466 --> 00:53:03,388
…wat bij mij, als zwarte man die tegen
de koloniën in Afrika was, gevoelig lag.

765
00:53:04,431 --> 00:53:09,519
De Vietnamezen zeiden dat ze niet wilden
dat westerlingen hun land zouden besturen.

766
00:53:10,270 --> 00:53:12,981
Wij Amerikanen zagen dat
natuurlijk anders.

767
00:53:13,064 --> 00:53:15,609
Als imperium wilden we
de oorlog definiëren…

768
00:53:15,692 --> 00:53:18,612
…als een kwestie
van communisme versus democratie.

769
00:53:19,321 --> 00:53:23,200
De bommen in Vietnam ontploffen thuis.

770
00:53:23,283 --> 00:53:28,371
Ze vernietigen de droom en de mogelijkheid
van een fatsoenlijk Amerika.

771
00:53:28,455 --> 00:53:32,542
Hoeveel kinderen heb je vandaag vermoord?

772
00:53:32,626 --> 00:53:34,753
Het zijn communisten.

773
00:53:36,880 --> 00:53:41,051
De oorlog wakkerde woede en bitterheid aan
en polariseerde het land.

774
00:53:41,134 --> 00:53:43,470
Wat willen we?
-Vrede.

775
00:53:43,553 --> 00:53:45,513
Wanneer krijgen we het?
-Nu.

776
00:53:50,560 --> 00:53:55,774
Onder de tegenstanders was de 25-jarige
zwaargewichtkampioen Cassius Clay…

777
00:53:55,857 --> 00:53:59,611
…die zich tot de islam had bekeerd
en zich Muhammad Ali noemde.

778
00:53:59,694 --> 00:54:02,489
Ali voerde aan dat zijn religieuze
en ethische overtuigingen…

779
00:54:02,572 --> 00:54:05,700
…hem ervan weerhielden
mensen te doden die hij niet kende.

780
00:54:05,784 --> 00:54:07,869
Ik wil niet naar Vietnam gaan…

781
00:54:07,953 --> 00:54:10,372
…en mensen neerschieten
die me nooit <i>nigger </i>noemden…

782
00:54:10,455 --> 00:54:13,667
…me nooit lynchten,
m'n moeder niet verkrachtten.

783
00:54:13,750 --> 00:54:17,837
Ali moest mogelijk zijn titel afstaan,
kon aangeklaagd worden…

784
00:54:17,921 --> 00:54:22,342
…en hing vijf jaar celstraf en een boete
van 10.000 dollar boven het hoofd.

785
00:54:22,425 --> 00:54:24,928
Wat Muhammad Ali deed…

786
00:54:25,011 --> 00:54:28,598
…zou een einde kunnen maken
aan zijn carrière als bokser.

787
00:54:28,682 --> 00:54:34,187
Hij vond het niet erg om miljoenen
te verliezen. Hij was heel moedig.

788
00:54:34,271 --> 00:54:36,982
Hij maakte ons trots
zwarte sporters te zijn…

789
00:54:37,065 --> 00:54:42,028
…omdat hij mij door zijn daden liet zien
wat belangrijk was.

790
00:54:42,112 --> 00:54:47,367
Ik ken niet veel individuele sporters
die de koers zouden volgen die hij volgt.

791
00:54:47,450 --> 00:54:52,080
Dit vereist een enorme hoeveelheid
wilskracht en standvastigheid.

792
00:54:52,163 --> 00:54:53,164
Een echt geloof.

793
00:54:53,707 --> 00:54:55,917
CLEVELAND SUMMIT
4 JUNI 1967

794
00:54:56,001 --> 00:54:59,629
De <i>Cleveland Summit</i> was een reactie
van zwarte sporters…

795
00:54:59,713 --> 00:55:03,383
…op het feit dat Ali weigerde
het Amerikaanse leger in te gaan.

796
00:55:03,466 --> 00:55:06,553
Ze wilden hun broeder steunen.

797
00:55:07,137 --> 00:55:11,099
We wilden niet Muhammad overhalen
het leger in te gaan.

798
00:55:11,182 --> 00:55:13,018
We boden hem onze hulp aan.

799
00:55:13,560 --> 00:55:16,354
Niets schrijft voor
dat de wereldkampioen zwaargewicht…

800
00:55:16,438 --> 00:55:21,359
…tot een bepaalde religie moet behoren
of geen gewetensbezwaarde kan zijn.

801
00:55:23,486 --> 00:55:27,032
We zijn hier uit vriendschap
met Muhammad Ali.

802
00:55:28,700 --> 00:55:32,329
We wilden van hem weten…

803
00:55:32,954 --> 00:55:36,249
Je leest de kranten,
je ziet van alles op tv.

804
00:55:36,333 --> 00:55:37,542
Maar wat gebeurt er?

805
00:55:37,625 --> 00:55:42,047
Hij wist vele moeilijke vragen
te beantwoorden…

806
00:55:42,672 --> 00:55:45,633
…en overtuigde ons ervan, in wezen, heren…

807
00:55:45,717 --> 00:55:49,179
…dat het bij hem
een religieuze kwestie is.

808
00:55:49,262 --> 00:55:51,181
Hij gelooft in zijn religie…

809
00:55:51,264 --> 00:55:53,975
…en daar is zijn standpunt
volledig op gebaseerd.

810
00:55:54,559 --> 00:56:00,648
De dingen die hij heeft meegemaakt,
maakten hem een heel eenzame man.

811
00:56:03,568 --> 00:56:06,321
Dit is de beroemde foto.

812
00:56:06,404 --> 00:56:12,660
Waarschijnlijk een van de meest
iconische foto's van de 20e eeuw.

813
00:56:12,744 --> 00:56:15,997
Zien dat deze zwarte mannen, deze sterren…

814
00:56:16,081 --> 00:56:19,876
…uit hun rol stappen
als sterren voor de Cleveland Browns…

815
00:56:19,959 --> 00:56:25,215
…voor de Celtics, voor de Packers,
en zeggen: 'Wij zijn allereerst zwart'…

816
00:56:25,298 --> 00:56:28,218
Ze voelden een verantwoordelijkheid…

817
00:56:28,301 --> 00:56:31,346
…om gebruik te maken
van hun platform, hun stem…

818
00:56:31,429 --> 00:56:35,016
…hun wensen en verlangens
naar verandering in dit land…

819
00:56:35,100 --> 00:56:37,143
…en hoe het is
om een zwarte sporter te zijn.

820
00:56:37,227 --> 00:56:39,145
Wat Bill en ik gemeen hadden…

821
00:56:39,229 --> 00:56:42,482
…is dat we weigerden
onze individualiteit op te geven…

822
00:56:42,565 --> 00:56:45,443
…en vooroordelen aanpakten…

823
00:56:46,694 --> 00:56:51,783
…en discriminatie
en oneerlijke praktijken.

824
00:56:51,866 --> 00:56:53,284
Als je een ster bent…

825
00:56:53,368 --> 00:56:57,163
…en de juiste dingen zegt
en je op de juiste manier gedraagt…

826
00:56:57,247 --> 00:56:58,832
…dan verdien je geld.

827
00:56:58,915 --> 00:57:02,293
Als je een activist wilt worden,
moet je dat opgeven.

828
00:57:02,377 --> 00:57:04,254
Bill was een bijzonder persoon.

829
00:57:04,337 --> 00:57:07,507
Er kon op hem gerekend worden…

830
00:57:07,590 --> 00:57:12,095
…om dingen aan te vechten
die niet juist waren.

831
00:57:12,887 --> 00:57:15,723
Bill Russell vatte de essentie…

832
00:57:15,807 --> 00:57:21,479
…de ziel en het gevoel van wat Ali zei.

833
00:57:21,563 --> 00:57:23,648
Toen een verslaggever Bill vroeg…

834
00:57:25,191 --> 00:57:29,612
'Wat gaat er gebeuren met Muhammad Ali?'

835
00:57:29,696 --> 00:57:31,865
Bills reactie was…

836
00:57:33,783 --> 00:57:37,120
'Ik maak me geen zorgen om Muhammad Ali.'

837
00:57:37,203 --> 00:57:39,622
'Hij heeft iets gedaan
waar ik niet toe in staat ben.

838
00:57:39,706 --> 00:57:44,836
Iets vinden waar je zo toegewijd
aan bent dat je je leven op het spel zet.

839
00:57:44,919 --> 00:57:48,548
Ik maak me geen zorgen om Ali.
Ik maak me zorgen om ons.'

840
00:57:48,631 --> 00:57:51,217
Dit is een extra nieuwsuitzending.

841
00:57:51,301 --> 00:57:53,511
Dr Martin Luther King jr…

842
00:57:53,595 --> 00:57:56,473
…burgerrechtenleider en Nobelprijswinnaar…

843
00:57:56,556 --> 00:57:59,267
…is vandaag doodgeschoten
in Memphis, Tennessee.

844
00:57:59,350 --> 00:58:03,521
Hij stond op het balkon van een hotel…

845
00:58:03,605 --> 00:58:08,193
…toen er van de overkant geschoten werd.
Hij werd in zijn hals geraakt.

846
00:58:08,276 --> 00:58:11,613
De droom van dr Martin Luther King jr…

847
00:58:12,489 --> 00:58:14,199
…is niet met hem gestorven.

848
00:58:15,992 --> 00:58:19,412
Amerika zal niet geregeerd worden
door de kogel…

849
00:58:19,496 --> 00:58:24,250
…maar slechts door
vrije en rechtvaardige mannen.

850
00:58:25,418 --> 00:58:30,131
Ik denk dat iedereen in elk team,
ongeacht ras of religie of wat dan ook…

851
00:58:31,174 --> 00:58:32,509
…een verlies ervoer.

852
00:58:33,593 --> 00:58:35,553
Het heeft impact op ons allemaal.

853
00:58:37,639 --> 00:58:41,351
Er braken rellen uit
in meer dan 150 Amerikaanse steden.

854
00:58:41,935 --> 00:58:46,314
Een ongeëvenaarde razernij
van brandstichting en plundering.

855
00:58:48,983 --> 00:58:53,404
De republiek wordt tot op de vezel
op de proef gesteld.

856
00:58:59,494 --> 00:59:03,206
Verdriet en woede explodeerden
in steden in heel Amerika.

857
00:59:03,831 --> 00:59:06,334
In Philadelphia zouden de Celtics…

858
00:59:06,417 --> 00:59:11,422
…de dag erna beginnen
aan de oostelijke <i>finals</i>, tegen de 76ers.

859
00:59:12,131 --> 00:59:17,637
We gaan niet langer toekijken
hoe onze leiders worden gedood.

860
00:59:19,180 --> 00:59:21,683
Ik was de hele dag in shock.

861
00:59:22,308 --> 00:59:26,854
Het duurde vier of vijf uur
voor ik over iets anders kon praten.

862
00:59:27,480 --> 00:59:30,900
Toen dacht ik, misschien moet ik
niet spelen. Ik belde Wilt.

863
00:59:31,859 --> 00:59:36,155
Zelfs atleten van het formaat
en met de roem…

864
00:59:37,115 --> 00:59:39,909
…van Bill Russell en Wilt Chamberlain…

865
00:59:40,535 --> 00:59:45,206
…kregen het niet voor elkaar dat de NBA
zei, ter ere van deze geweldige man…

866
00:59:45,290 --> 00:59:47,500
…nemen we een pauze. We spelen niet.

867
00:59:48,251 --> 00:59:51,170
Nu het stadion al volloopt met fans…

868
00:59:51,254 --> 00:59:56,175
…eist Chamberlain een kleedkamerstemming
of ze willen spelen of niet.

869
00:59:58,678 --> 01:00:03,016
We waren het er allebei over eens
dat nu nog afblazen niet handig zou zijn.

870
01:00:03,099 --> 01:00:07,020
Er zitten tien tot twaalfduizend mensen.
Afblazen kan problemen opleveren.

871
01:00:08,938 --> 01:00:11,816
Uiteindelijk
besloten de twee teams te spelen.

872
01:00:14,319 --> 01:00:17,614
Fans zien een stoïcijns
maar ongeconcentreerd optreden…

873
01:00:19,157 --> 01:00:22,910
…zelfs van de twee grote rivalen,
Russell en Chamberlain.

874
01:00:37,675 --> 01:00:42,055
Er hangt een akelige sfeer.
Er hangt niet de vreugde en spanning…

875
01:00:42,138 --> 01:00:44,724
…die hoort bij de play-offs.

876
01:00:45,975 --> 01:00:49,520
De Celtics winnen met 127 tegen 118.

877
01:00:53,191 --> 01:00:56,319
Vier dagen later
werd King begraven in Atlanta.

878
01:00:57,654 --> 01:01:00,948
Kings begrafenis werd bijgewoond
door beroemdheden uit de politiek…

879
01:01:01,032 --> 01:01:05,328
…de entertainmentindustrie
en supersterren van de NBA.

880
01:01:05,411 --> 01:01:08,623
Velen vreesden dat zijn droom
met hem was gestorven.

881
01:01:09,999 --> 01:01:12,502
Ik had veel respect voor dr. King.

882
01:01:13,002 --> 01:01:15,004
Hij was de laatste buffer.

883
01:01:15,505 --> 01:01:17,548
Dingen die ik tien jaar geleden zei…

884
01:01:17,632 --> 01:01:20,385
…die iedereen afdeed
als 'praat van een boze zwarte'…

885
01:01:20,468 --> 01:01:23,805
…wordt nu waarheid, en dat is zo triest.

886
01:01:25,056 --> 01:01:27,850
Er komt nooit iets opbouwends uit geweld.

887
01:01:27,934 --> 01:01:32,271
Deze man geloofde in geweldloosheid
en dan haalt iemand hem neer.

888
01:01:32,980 --> 01:01:34,482
Een waar drama.

889
01:01:35,316 --> 01:01:38,569
Op 10 april, de dag na Kings begrafenis…

890
01:01:38,653 --> 01:01:41,447
…worden de play-offs hervat
in Boston Garden.

891
01:01:52,917 --> 01:01:56,504
CELTICS VERSUS 76ERS
OOSTELIJKE <i>FINALS </i>1968

892
01:02:01,509 --> 01:02:05,263
De 76ers waren beter
dan hun tegenstanders…

893
01:02:05,346 --> 01:02:08,516
…en de Celtics verloren met 115 tegen 106.

894
01:02:09,934 --> 01:02:12,812
Philadelphia won ook
de twee wedstrijden daarna.

895
01:02:15,189 --> 01:02:18,151
Geen enkel team, zelfs de Celtics niet,
was ooit teruggekomen…

896
01:02:18,234 --> 01:02:20,528
…van een 3-1 achterstand in de play-offs.

897
01:02:23,865 --> 01:02:27,618
De dikke dame heeft nog niet gezongen.

898
01:02:28,327 --> 01:02:31,414
En het is pas voorbij
als de dikke dame zingt.

899
01:02:37,420 --> 01:02:40,173
De Celtics kwamen terug in wedstrijd vijf…

900
01:02:40,256 --> 01:02:43,301
…en versloegen Philadelphia
met 122 tegen 104.

901
01:02:46,512 --> 01:02:48,306
Het momentum was verschoven.

902
01:02:48,389 --> 01:02:51,225
De Celtics wonnen
de volgende wedstrijd in de Garden.

903
01:02:56,981 --> 01:03:00,193
Met meedogenloze blokkades
en goede coaching door Russell…

904
01:03:00,276 --> 01:03:04,989
…bewezen ze in de finale in Philadelphia
nog steeds kampioenen te zijn.

905
01:03:05,656 --> 01:03:08,993
Russell noemde het
zijn meest bevredigende overwinning.

906
01:03:09,076 --> 01:03:12,455
De Celtics versloegen ook
de Lakers in de <i>finals</i>.

907
01:03:12,538 --> 01:03:16,876
Russells tiende kampioenschap
en zijn eerste als hoofdcoach.

908
01:03:16,959 --> 01:03:20,588
Bill, gefeliciteerd met een geweldige
wedstrijd en een geweldig seizoen.

909
01:03:20,671 --> 01:03:25,384
Heeft het optreden als coach en speler
dit seizoen nog meer van je gevraagd…

910
01:03:25,468 --> 01:03:26,761
…dan in vorige seizoenen?

911
01:03:26,844 --> 01:03:27,845
Volgens mij niet.

912
01:03:30,431 --> 01:03:35,269
Kan de nieuwe zwarte sporter sociale
of politieke verandering teweegbrengen?

913
01:03:35,353 --> 01:03:37,897
Ik kon de dingen zeggen die ik gezegd heb…

914
01:03:37,980 --> 01:03:41,484
…omdat ik een machtspositie had
en heel goed was.

915
01:03:42,401 --> 01:03:45,571
Maar daardoor had ik wel
meer te verliezen.

916
01:03:46,697 --> 01:03:49,534
In de zin van waar ze het over hadden.

917
01:03:49,617 --> 01:03:53,037
Maar het maakte me niet uit,
want als ik mijn mens-zijn niet heb…

918
01:03:53,120 --> 01:03:54,288
…heb ik niets.

919
01:03:54,372 --> 01:03:57,458
Sporters zijn meer producten dan mensen.

920
01:04:01,254 --> 01:04:05,007
Ik ben constant lastiggevallen
en in een isoleercel gestopt…

921
01:04:05,091 --> 01:04:07,176
…gedurende drie maanden.

922
01:04:07,260 --> 01:04:09,178
Wie zijn jullie?
-Black Panther.

923
01:04:10,638 --> 01:04:14,350
We moeten het fascisme stoppen
voor het fascisme ons stopt.

924
01:04:29,115 --> 01:04:31,367
Ik voel me enorm tekortschieten.

925
01:04:35,162 --> 01:04:38,666
Ik heb gezien wat de mensen doormaken.

926
01:04:39,834 --> 01:04:42,587
Mijn bijdrage is erg klein.

927
01:04:44,797 --> 01:04:50,136
Russ dreigde
al drie, vier jaar te stoppen.

928
01:04:50,219 --> 01:04:52,763
Ik zei: 'Russ, jij kunt niet stoppen.'

929
01:04:52,847 --> 01:04:59,270
'Je moet blijven spelen, zodat wij
kampioenschappen blijven winnen…

930
01:04:59,353 --> 01:05:03,566
…en de bijbehorende cheques kunnen innen.

931
01:05:03,649 --> 01:05:05,276
We winnen niet zonder jou.'

932
01:05:06,110 --> 01:05:11,073
Op 15 maart 1969, tijdens een wedstrijd
tegen de Baltimore Bullets…

933
01:05:11,157 --> 01:05:14,535
…kwamen de Celtics in de laatste seconden
op gelijke hoogte.

934
01:05:14,619 --> 01:05:18,748
Toen hij balbezit kreeg,
nam coach Russell een time-out.

935
01:05:19,707 --> 01:05:23,336
Ik riep: 'We hebben ze bij de strot.
We maken ze af.'

936
01:05:24,337 --> 01:05:27,548
Plotseling barstte ik in lachen uit.
Ik kon niet meer stoppen.

937
01:05:27,632 --> 01:05:31,761
De spelers dachten dat ik gek geworden
was. Ik zei: 'Dit is me wat.

938
01:05:31,844 --> 01:05:36,265
Ik loop hier als volwassen man
halfnaakt rond voor duizenden mensen…

939
01:05:36,349 --> 01:05:39,852
…een spelletje te spelen
en te roepen over mensen afmaken.'

940
01:05:42,563 --> 01:05:46,484
Ik keek mijn teamgenoten aan
alsof ik iets diepzinnigs had gezegd.

941
01:05:46,567 --> 01:05:50,196
Ze keken blanco terug
alsof ik niets had gezegd.

942
01:05:50,905 --> 01:05:52,990
We gaven de bal weg en de Bullets wonnen.

943
01:05:53,783 --> 01:05:56,577
In al die jaren van lol
in het profbasketbal…

944
01:05:56,661 --> 01:05:59,455
…had ik nog nooit het spel zelf bespot.

945
01:06:01,874 --> 01:06:04,293
Je kunt niet geven wat een spel vereist…

946
01:06:04,377 --> 01:06:07,672
…als je gaat kijken
naar de belachelijke aspecten ervan.

947
01:06:08,631 --> 01:06:12,593
Ik wist al dat er geen
laatste overwinningen zijn in de sport.

948
01:06:12,677 --> 01:06:14,136
De wedstrijden gaan door.

949
01:06:14,220 --> 01:06:19,475
De enige overwinning die je kunt behalen,
is ongeschonden weglopen.

950
01:06:19,558 --> 01:06:24,897
Ik zei tegen mezelf en niemand anders,
dat ik mijn laatste seizoen speelde.

951
01:06:26,273 --> 01:06:28,818
Het was een wreed seizoen voor de Celtics…

952
01:06:28,901 --> 01:06:33,531
…die in de ogen van de concurrentie
hun scherpte leken te verliezen.

953
01:06:33,614 --> 01:06:37,743
De reeksen bevlogen basketbal
openbaarden zich minder vaak.

954
01:06:37,827 --> 01:06:42,373
Ik wist dat dit soms gebeurde
omdat ik zowel coachte als speelde…

955
01:06:42,456 --> 01:06:45,418
…maar vooral ook
omdat ik het niet kon bijbenen.

956
01:06:46,711 --> 01:06:49,213
Russell liep duidelijk op zijn eind.

957
01:06:49,296 --> 01:06:54,760
Sam Jones en Satch Sanders waren ouder.
Die noemden we bejaard.

958
01:06:55,553 --> 01:06:59,473
Als de wedstrijd begint,
zijn hun knieën helemaal verbonden.

959
01:06:59,557 --> 01:07:03,686
Ze zien eruit alsof ze uit de jaren 40
komen met hun oude hoge sneakers.

960
01:07:03,769 --> 01:07:05,855
Je hebt medelijden met ze.

961
01:07:05,938 --> 01:07:11,068
Ik zit in een fase in mijn carrière
waarin elk seizoen een straf is.

962
01:07:11,152 --> 01:07:13,779
De Celtics eindigen als vierde dat jaar.

963
01:07:13,863 --> 01:07:15,573
Het had klaar moeten zijn.

964
01:07:15,656 --> 01:07:17,366
Niemand dacht dat ze zouden winnen.

965
01:07:17,950 --> 01:07:24,206
Ondanks hun matige prestaties
haalde Boston de oostelijke halve finale…

966
01:07:24,290 --> 01:07:26,000
…tegen de 76ers.

967
01:07:27,460 --> 01:07:30,337
De Celtics overweldigden Philadelphia.

968
01:07:30,421 --> 01:07:33,799
Nu moesten ze tegen de Knicks om de titel.

969
01:07:33,883 --> 01:07:37,720
We wisten dat we Philadelphia
konden verslaan. Dat wisten we.

970
01:07:37,803 --> 01:07:39,472
New York was een ander verhaal.

971
01:07:39,555 --> 01:07:42,641
CELTICS VS. KNICKS
OOSTELIJKE <i>FINALS </i>1969

972
01:07:44,643 --> 01:07:46,562
Alles klopte voor de Knicks.

973
01:07:46,645 --> 01:07:51,150
Ze hadden een hardwerkende,
bekwame leider in Willis Reed…

974
01:07:51,233 --> 01:07:55,321
…slimme aanvaller Bill Bradley,
dynamische verdediger Walt Frazier.

975
01:07:55,404 --> 01:07:58,032
Voor het seizoen hadden we het
over het kampioenschap.

976
01:07:58,115 --> 01:08:03,329
Daar stonden we, in de kleedkamer.
'Hier hadden we het over.'

977
01:08:03,412 --> 01:08:05,790
'Hier doen we het voor. We gaan ervoor.'

978
01:08:05,873 --> 01:08:07,666
We dachten dat we konden winnen.

979
01:08:07,750 --> 01:08:10,586
De Knicks dachten
dat ze ons hadden dat jaar.

980
01:08:10,669 --> 01:08:14,131
Ze wonnen zes van de zeven wedstrijden
tegen ons in het reguliere seizoen.

981
01:08:15,382 --> 01:08:18,469
Willis Reed was de ruggengraat
van hun verdediging.

982
01:08:19,178 --> 01:08:20,596
Hij hielp iedereen.

983
01:08:23,599 --> 01:08:26,477
Dus ik veranderde onze aanval
elke wedstrijd.

984
01:08:26,560 --> 01:08:30,856
Als ze zich net hadden aangepast,
gooide ik het weer om.

985
01:08:31,690 --> 01:08:34,777
Daardoor veranderde ik
het vloeiende van de verdediging.

986
01:08:34,860 --> 01:08:36,904
Maar we waren ook gewoon beter.

987
01:08:39,573 --> 01:08:41,242
Dat wilden ze niet horen.

988
01:08:44,787 --> 01:08:47,706
Russells aanpassingen werkten.

989
01:08:47,790 --> 01:08:49,667
De Knicks werden verslagen.

990
01:08:49,750 --> 01:08:53,003
Een elfde kampioenschap was in zicht.

991
01:08:55,339 --> 01:09:00,386
De Celtics spelen voor de zevende keer
tegen de Lakers in de <i>finals</i>.

992
01:09:05,975 --> 01:09:08,769
Coach, je hebt net
Wilt Chamberlain gehaald.

993
01:09:08,853 --> 01:09:11,730
Hoeveel mensen
heb je daarmee kwaad gemaakt?

994
01:09:11,814 --> 01:09:14,650
Ik denk dat ik veel mensen
blij heb gemaakt.

995
01:09:14,733 --> 01:09:19,196
Ik heb de oostelijke coaches blij gemaakt
omdat ze meer kans maken.

996
01:09:19,280 --> 01:09:23,993
Je hebt nu een driedubbele dreiging
met drie grote spelers.

997
01:09:24,076 --> 01:09:27,955
Wat gaat het worden dit seizoen?
-Ik weet dat we moeten winnen.

998
01:09:28,038 --> 01:09:30,082
Anders heb ik geen baan meer.

999
01:09:30,166 --> 01:09:34,795
Ik heb altijd in een team willen spelen
met jongens als Jerry West…

1000
01:09:34,879 --> 01:09:38,507
…en Elgin Baylor
en de andere robuuste Lakers-spelers.

1001
01:09:38,591 --> 01:09:41,260
Ik ben blij dat ik geruild ben.

1002
01:09:41,343 --> 01:09:45,306
Naar een team dat kans maakt
om de geschiedenis in te gaan…

1003
01:09:45,389 --> 01:09:47,933
…als een van de beste basketbalteams ooit.

1004
01:09:54,398 --> 01:09:57,151
De Lakers hadden de Celtics
in de <i>finals </i>nog nooit verslagen…

1005
01:09:57,234 --> 01:10:01,947
…maar in 1969, toen Chamberlain zich
bij West en Baylor voegde…

1006
01:10:02,031 --> 01:10:05,284
…had het team
de oorspronkelijke Grote Drie.

1007
01:10:05,993 --> 01:10:09,455
Wij waren een beter team. Punt.

1008
01:10:09,538 --> 01:10:12,499
Boston was het niet waard
om tegen ons te spelen.

1009
01:10:13,083 --> 01:10:15,502
Het was een team dat ten onder ging.

1010
01:10:15,586 --> 01:10:18,839
Nummer 13, uit Kansas, Wilt Chamberlain.

1011
01:10:23,677 --> 01:10:27,890
Iedereen zegt steeds: 'De Celtics zijn
zo oud. Ze kunnen niet meer winnen.'

1012
01:10:27,973 --> 01:10:31,936
Heb je diep in je hart echt het gevoel
dat het nog een keer kan?

1013
01:10:33,187 --> 01:10:37,983
Dit gaat om het wereldkampioenschap,
dames en heren. Er staat wat op het spel.

1014
01:10:44,281 --> 01:10:46,575
Terwijl Russell en Wilt streden…

1015
01:10:46,659 --> 01:10:51,205
…werd de wedstrijd beslist
door Jerry West, die 53 punten scoorde…

1016
01:10:51,288 --> 01:10:53,916
…en de Lakers naar een overwinning leidde.

1017
01:10:56,752 --> 01:11:01,215
Jerry West speelde de beste wedstrijd
die ik iemand ooit heb zien spelen.

1018
01:11:01,298 --> 01:11:02,758
Hij was niet te stoppen.

1019
01:11:03,550 --> 01:11:06,720
De <i>Boston Globe</i> vroeg Russell
dagelijks een verslag te schrijven…

1020
01:11:06,804 --> 01:11:09,348
…met zijn perspectief op de wedstrijd.

1021
01:11:09,431 --> 01:11:12,434
Zoals altijd was hij
eerlijk en openhartig.

1022
01:11:13,352 --> 01:11:16,355
Het scoren van West speelde een grote rol…

1023
01:11:16,438 --> 01:11:20,067
…maar er stonden twee punten op het spel.
Dat is zuur.

1024
01:11:20,150 --> 01:11:22,861
Het zou niet uitmaken
als hij 100 punten scoorde…

1025
01:11:22,945 --> 01:11:25,364
…of wij met één of twee punten wonnen.

1026
01:11:25,447 --> 01:11:27,408
Het gaat om de overwinning.

1027
01:11:28,033 --> 01:11:31,120
In wedstrijd twee scoorde West 41 punten…

1028
01:11:31,203 --> 01:11:34,206
…en bracht Los Angeles opnieuw
naar de overwinning.

1029
01:11:34,290 --> 01:11:38,627
De Lakers hadden nu een voorsprong
van twee wedstrijden op Russells Celtics.

1030
01:11:39,211 --> 01:11:40,713
De Celtics zaten in de problemen.

1031
01:11:40,796 --> 01:11:43,966
Geen team had ooit twee wedstrijden
verloren en nog gewonnen.

1032
01:11:44,049 --> 01:11:47,386
We lieten ze gemiddeld 119 punten
per wedstrijd halen.

1033
01:11:47,469 --> 01:11:50,556
We kunnen niet elke wedstrijd
zoveel punten weggeven.

1034
01:11:50,639 --> 01:11:52,891
Maakt niet uit wie er scoort.

1035
01:11:54,560 --> 01:11:57,271
De volgende twee wedstrijden
waren in Boston…

1036
01:11:57,354 --> 01:12:02,151
…en de Celtics moesten beide winnen
om nog kans te maken op een elfde titel.

1037
01:12:02,901 --> 01:12:04,403
Ze wonnen wedstrijd drie.

1038
01:12:04,486 --> 01:12:07,656
Maar in wedstrijd vier
stonden de Lakers één punt voor…

1039
01:12:07,740 --> 01:12:11,493
…toen de Celtics balbezit kregen
met nog zeven seconden te gaan.

1040
01:12:13,329 --> 01:12:18,292
Sam Jones vliegt
drie jongens voorbij, gooit…

1041
01:12:19,293 --> 01:12:20,127
Bingo.

1042
01:12:20,836 --> 01:12:23,589
Er is nog een seconde over,
maar de wedstrijd is voorbij.

1043
01:12:23,672 --> 01:12:25,257
Slordig, maar ik doe het ervoor.

1044
01:12:25,341 --> 01:12:28,135
De oude Sam maakte de beslissende.

1045
01:12:29,219 --> 01:12:31,889
Het thuisteam won steeds
de eerste vier thuiswedstrijden…

1046
01:12:31,972 --> 01:12:36,894
…en zo wonnen ook de Lakers
de vijfde wedstrijd in Los Angeles.

1047
01:12:37,978 --> 01:12:42,316
Sommige dingen kun je beter niet zeggen.
Dus de wedstrijd van donderdag?

1048
01:12:42,399 --> 01:12:45,402
Ik heb geen commentaar.

1049
01:12:48,113 --> 01:12:51,575
Bills minachting verscheen
de avond erna op zijn thuisveld…

1050
01:12:51,658 --> 01:12:55,412
…en hield de man die ooit
100 punten scoorde in één wedstrijd…

1051
01:12:55,496 --> 01:12:56,914
…op slechts acht punten.

1052
01:12:58,582 --> 01:13:01,377
Het thuisvoordeel
had de uitslagen voorspeld.

1053
01:13:01,460 --> 01:13:06,256
De laatste wedstrijd was in Los Angeles,
dus de Lakers bleven de favoriet.

1054
01:13:06,924 --> 01:13:11,136
Ik vraag me toch af hoe het voelt
om weer een zevende wedstrijd te spelen.

1055
01:13:11,220 --> 01:13:13,430
Deze keer een uitwedstrijd.

1056
01:13:13,514 --> 01:13:15,265
We hebben het eerder gedaan.

1057
01:13:19,728 --> 01:13:23,107
BOSTON CELTICS TEGEN LOS ANGELES LAKERS
FINALE, 5 MEI 1969

1058
01:13:28,320 --> 01:13:33,117
Boston strijdt
om het 11e kampioenschap in 13 jaar.

1059
01:13:33,700 --> 01:13:36,453
Een dynastie waar de Lakers
een eind aan willen maken.

1060
01:13:37,079 --> 01:13:40,874
De zevende wedstrijd,
op het thuisveld van de Lakers.

1061
01:13:40,958 --> 01:13:46,213
De Lakers gingen eindelijk
dat kampioenschap winnen…

1062
01:13:46,296 --> 01:13:50,217
…dat ze nooit hadden weten te winnen
tegen de Boston Celtics.

1063
01:13:50,300 --> 01:13:53,679
Jerry West vatte het samen.
Hij zei: 'We kunnen ze verslaan.'

1064
01:13:53,762 --> 01:13:56,181
'Misschien is dit mijn laatste kans.'

1065
01:13:56,974 --> 01:13:59,226
We dachten dat het lastig zou worden.

1066
01:13:59,309 --> 01:14:04,481
Eerlijk gezegd waren we niet zo
zelfverzekerd als vroeger.

1067
01:14:04,565 --> 01:14:09,987
Vanavond gaat het gebeuren.
De Lakers kunnen kampioen worden.

1068
01:14:12,698 --> 01:14:16,660
Jack Kent Cooke liet ballonnen
in de dakspanten plaatsen…

1069
01:14:16,743 --> 01:14:19,329
…om te worden losgelaten
na de overwinning.

1070
01:14:24,626 --> 01:14:29,798
Hoe kan iemand zoiets doms bedenken,
om die ballonnen daar op te hangen?

1071
01:14:30,424 --> 01:14:33,635
Jack Kent Cooke
legde vaantjes op alle stoelen.

1072
01:14:34,219 --> 01:14:40,934
Als de Lakers wonnen, zou de band spelen.
De ballonnen zouden naar beneden vallen.

1073
01:14:41,894 --> 01:14:44,104
Ik ging ermee naar Russell.

1074
01:14:45,105 --> 01:14:48,942
Sam liet me dat zien en ik zei:
'Het is menselijk gezien onmogelijk…

1075
01:14:49,026 --> 01:14:53,197
…dat de Lakers vanavond winnen.
De Lakers kunnen ons niet verslaan.'

1076
01:14:53,280 --> 01:14:56,200
Als iemand je lastigvalt…

1077
01:14:56,992 --> 01:14:58,744
…of over je moeder praat…

1078
01:14:58,827 --> 01:15:01,580
…of aan Supermans cape trekt…

1079
01:15:01,663 --> 01:15:05,334
…of op je hielen trapt,
zand in je gezicht gooit…

1080
01:15:05,417 --> 01:15:09,296
…dan word je boos, en boosheid
brengt je naar een hoger niveau.

1081
01:15:10,005 --> 01:15:11,715
Russell tegen Chamberlain.

1082
01:15:11,798 --> 01:15:14,009
De bal gaat via Russell naar Sam Jones.

1083
01:15:14,092 --> 01:15:17,137
Hij passt naar Havlicek,
die Baylor tegenkomt.

1084
01:15:17,221 --> 01:15:21,433
Havlicek, en hij scoort.
Havlicek scoort binnen tien seconden.

1085
01:15:21,517 --> 01:15:24,269
Russells hele strategie voor de wedstrijd…

1086
01:15:24,353 --> 01:15:25,354
STEM VAN SAM JONES

1087
01:15:25,437 --> 01:15:28,273
We zeiden: 'We rennen ze eruit.'

1088
01:15:28,357 --> 01:15:30,400
Sam, in het midden, schot, raak.

1089
01:15:30,484 --> 01:15:34,613
Om Siegfried heen, eronder.
Russell blokkeert. Mooie actie.

1090
01:15:34,696 --> 01:15:38,450
De Celtics zijn erg fris.
De Lakers staan erbij.

1091
01:15:38,534 --> 01:15:40,827
Ze lijken vermoeider dan de Celtics.

1092
01:15:41,411 --> 01:15:44,998
De Celtics liepen uit naar een voorsprong
van 17 punten in het vierde kwart.

1093
01:15:45,082 --> 01:15:47,793
De Lakers staan 17 punten achter.

1094
01:15:50,212 --> 01:15:53,131
Maar Jerry West en de Lakers
gaven het niet op.

1095
01:15:53,215 --> 01:15:58,971
Zijn schoten pepten de toeschouwers op
en brachten het verschil terug naar negen.

1096
01:16:02,724 --> 01:16:04,893
Alle ogen waren op Wilt gericht.

1097
01:16:06,770 --> 01:16:09,648
Havlicek schiet, mis. Dan de rebound.

1098
01:16:09,731 --> 01:16:13,110
Chamberlain heeft hem.
Hij bezeert zijn rechterknie.

1099
01:16:13,193 --> 01:16:16,363
Chamberlain is geblesseerd
aan zijn rechterknie.

1100
01:16:17,030 --> 01:16:19,658
Scheidsrechters-time-out.

1101
01:16:19,741 --> 01:16:22,160
Chamberlain moet de wedstrijd
misschien verlaten.

1102
01:16:22,244 --> 01:16:24,705
Wilt moet weg. Wilt kan niet doorgaan.

1103
01:16:27,374 --> 01:16:29,585
Van Breda Kolff was woedend.

1104
01:16:29,668 --> 01:16:33,380
'Wat een klootzak.
Hoe kan hij nou uitvallen?'

1105
01:16:34,089 --> 01:16:35,757
Om mijn eigen egoïstische redenen…

1106
01:16:35,841 --> 01:16:38,635
…was ik beledigd toen Wilt wegging.

1107
01:16:38,719 --> 01:16:43,056
Het leek me niet zo ernstig.
En dan nog wilde ik hem erbij hebben.

1108
01:16:43,140 --> 01:16:46,768
We waren bijna kampioen
na een geweldige wedstrijd.

1109
01:16:46,852 --> 01:16:49,688
Het was als het vinden
van een verkeerd gespeld woord…

1110
01:16:49,771 --> 01:16:51,607
…aan het eind van een geliefd boek.

1111
01:16:51,690 --> 01:16:55,235
Mel Counts komt erin
voor Wilt Chamberlain.

1112
01:16:55,319 --> 01:16:57,571
Mel Counts kwam erin.
Hij speelde heel goed.

1113
01:16:57,654 --> 01:17:00,198
Een dribbel. Mel schiet en scoort.

1114
01:17:03,201 --> 01:17:05,829
Zonder Wilt gooiden de Lakers
het tempo omhoog…

1115
01:17:05,912 --> 01:17:08,206
…en maakten gebruik van de oudere Celtics.

1116
01:17:08,290 --> 01:17:13,337
Je ziet het momentum veranderen
nu de Lakers weer energie hebben.

1117
01:17:14,004 --> 01:17:15,714
Ze maakten bijna gelijk.

1118
01:17:17,799 --> 01:17:21,803
Ze zien het wereldkampioenschap.
Ze kunnen het bijna proeven.

1119
01:17:22,929 --> 01:17:24,848
De Lakers staan één punt achter.

1120
01:17:25,641 --> 01:17:31,146
Wilt zegt tegen me:
'Zeg maar dat ik er weer in kan.'

1121
01:17:35,192 --> 01:17:40,447
En Van Breda Kolff,
in al zijn hysterie en waanzin…

1122
01:17:40,530 --> 01:17:43,575
…zegt: 'Zeg maar dat hij kan oprotten.'

1123
01:17:43,659 --> 01:17:47,829
'We hebben hem niet nodig.'
En zet Chamberlain er niet meer in.

1124
01:17:50,082 --> 01:17:53,085
Ze hebben zich teruggevochten,
maar zijn er nog niet.

1125
01:17:53,168 --> 01:17:56,421
De Lakers komen terug
zonder Wilt Chamberlain.

1126
01:17:57,589 --> 01:18:03,553
We stonden één punt achter, met
nog iets meer dan een minuut te spelen.

1127
01:18:03,637 --> 01:18:07,349
Ik bewaakte Havlicek, hij had de bal,
dribbelde rond…

1128
01:18:07,432 --> 01:18:11,311
…en ik reik naar achteren
en sla de bal weg…

1129
01:18:11,395 --> 01:18:13,730
…recht in Don Nelsons handen.

1130
01:18:13,814 --> 01:18:15,482
Hij staat op de vrije worplijn.

1131
01:18:15,565 --> 01:18:18,360
Don Nelson pakt de bal en schiet.

1132
01:18:18,443 --> 01:18:20,195
Hij schiet snel.

1133
01:18:20,278 --> 01:18:22,531
Hij raakte de achterkant, vloog omhoog.

1134
01:18:22,614 --> 01:18:24,533
Hij stuiterde hoger dan het bord.

1135
01:18:24,616 --> 01:18:26,493
Hij ging vier meter de lucht in.

1136
01:18:32,541 --> 01:18:34,167
En zo de basket in.

1137
01:18:35,043 --> 01:18:35,877
Erickson.

1138
01:18:36,753 --> 01:18:38,839
Weggeslagen, maar Nelson heeft hem.

1139
01:18:40,799 --> 01:18:43,301
Het schot is net een dolksteek
in slow motion.

1140
01:18:45,095 --> 01:18:46,304
Donnie Nelson.

1141
01:18:48,306 --> 01:18:50,809
Dat is puur geluk.

1142
01:18:50,892 --> 01:18:55,272
Een hogere macht wilde niet
dat we zouden winnen.

1143
01:18:55,355 --> 01:18:58,191
Het is de Boston Celtics weer gelukt.

1144
01:19:01,862 --> 01:19:04,740
Soms dacht ik
dat het klopte wat Jerry zei…

1145
01:19:04,823 --> 01:19:07,242
…dat hij vervloekt was tegen de Celtics.

1146
01:19:07,993 --> 01:19:12,581
Sommige mensen komen er wel overheen.
Ik niet. Nog steeds niet.

1147
01:19:12,664 --> 01:19:16,710
Alsof er een gat in mijn hart zit.

1148
01:19:17,586 --> 01:19:22,632
M'n grootste teleurstelling als sporter is
ze niet één keer te hebben verslagen.

1149
01:19:22,716 --> 01:19:25,719
De verschilmaker was altijd Bill Russell.

1150
01:19:25,802 --> 01:19:30,724
Er hangen veel ballonnen in de spanten,
maar ze worden niet losgelaten.

1151
01:19:31,892 --> 01:19:35,228
'De Celtische goden
zijn bij hen in het Forum.'

1152
01:19:35,312 --> 01:19:37,063
Dat zijn dingen uit Boston Garden.

1153
01:19:41,276 --> 01:19:43,403
En natuurlijk moet je zeggen…

1154
01:19:43,487 --> 01:19:48,325
…dat de Celtics de grootste sportdynastie
in de profsportgeschiedenis zijn.

1155
01:19:50,786 --> 01:19:54,080
Mijn teamgenoten hadden zo hard gewerkt…

1156
01:19:54,581 --> 01:19:57,292
…en het zo goed volgehouden…

1157
01:19:57,375 --> 01:20:00,921
…dat ik zo trots was op die jongens
en op mezelf.

1158
01:20:01,004 --> 01:20:03,924
Dit moet een geweldige overwinning zijn.
-Precies.

1159
01:20:09,304 --> 01:20:13,850
Het is lastig om er woorden aan te geven.
Maar het was vast geweldig.

1160
01:20:13,934 --> 01:20:16,269
Dit is zo'n geweldig stel jongens.

1161
01:20:17,145 --> 01:20:20,649
En het was zo fantastisch
hoe ze voor me hebben gespeeld.

1162
01:20:20,732 --> 01:20:24,152
Het klinkt zo afgezaagd om dat te zeggen.

1163
01:20:24,236 --> 01:20:28,490
Ik zei voor de wedstrijd:
'Het maakt me niet uit wat er gebeurt.

1164
01:20:28,573 --> 01:20:30,992
Ik zou jullie
voor geen goud willen ruilen.

1165
01:20:31,076 --> 01:20:35,247
Na de wedstrijd zoek ik een moment
dat Bill Russell alleen is.

1166
01:20:35,330 --> 01:20:37,833
Ik ben 25 jaar oud, heb rood haar…

1167
01:20:37,916 --> 01:20:40,544
…en sproeten. Ik ben de witste man
van Noord-Amerika.

1168
01:20:40,627 --> 01:20:45,549
Ik loop ernaartoe.
Ik loop naar Bill en vraag: 'Bill?'

1169
01:20:45,632 --> 01:20:51,847
Hij kijkt me aan en ik vraag:
'Bestaat de kans dat je nu stopt?'

1170
01:20:51,930 --> 01:20:54,391
En er valt een stilte.

1171
01:20:54,474 --> 01:20:58,228
En Jim Brown, die daar zit,
kijkt me aan en zegt…

1172
01:20:58,311 --> 01:21:03,233
'Stoppen? Hij is net
wereldkampioen geworden.

1173
01:21:03,316 --> 01:21:06,486
Waarom zou je hem vragen of hij stopt?'

1174
01:21:06,570 --> 01:21:11,241
Ik weet niet of iemand anders wist dat
dat Bill Russells laatste wedstrijd was.

1175
01:21:11,324 --> 01:21:15,245
Hij was in meer geïnteresseerd
dan basketbal…

1176
01:21:15,328 --> 01:21:20,208
…en ik denk dat zijn nieuwsgierigheid
zich verplaatste.

1177
01:21:20,292 --> 01:21:24,129
Toen Bill Russell zei dat hij ging stoppen
met basketballen…

1178
01:21:24,212 --> 01:21:26,965
…keek ik hem aan.
Ik geloofde hem eerst niet.

1179
01:21:27,048 --> 01:21:32,262
Maar hoe emotioneler hij werd,
hoe meer ik geloofde dat hij stopte.

1180
01:21:32,345 --> 01:21:36,766
Uiteindelijk kondigde hij zijn afscheid
aan via een stuk in <i>Sports Illustrated…</i>

1181
01:21:36,850 --> 01:21:38,727
…waar hij 25.000 dollar voor kreeg.

1182
01:21:38,810 --> 01:21:40,520
IK BEN KLAAR MET HET BASKETBAL

1183
01:21:41,104 --> 01:21:44,149
Ik heb nog een contract van een jaar.

1184
01:21:44,232 --> 01:21:48,403
Het is een van de meest lucratieve
in de sport en ik was er blij mee.

1185
01:21:48,486 --> 01:21:52,657
Ik werd betaald om te spelen,
maar ik speelde ook om andere redenen.

1186
01:21:53,241 --> 01:21:56,494
Ik speelde omdat ik de beste wilde zijn.

1187
01:21:56,578 --> 01:22:01,291
Ik maakte deel uit van een team
en wilde dat team het beste maken.

1188
01:22:02,250 --> 01:22:06,588
Maar wat het spel betreft
ben ik m'n competitiedrang kwijt.

1189
01:22:07,088 --> 01:22:10,926
Als ik nu zou gaan spelen, zou de rest
weten dat het me niets kon schelen.

1190
01:22:11,509 --> 01:22:14,596
Zo moet je niet spelen.
Zo moet je niets doen.

1191
01:22:15,096 --> 01:22:16,973
Het hele afgelopen seizoen…

1192
01:22:17,057 --> 01:22:20,644
…had ik het rare gevoel
dat ik dit eerder had meegemaakt.

1193
01:22:20,727 --> 01:22:25,273
Elk spel, elke situatie.
Verdedigen, een schot missen.

1194
01:22:25,357 --> 01:22:30,779
Ik had het allemaal al ooit gezien
en gedaan. Alles was herhaling geworden.

1195
01:22:30,862 --> 01:22:34,240
Dat is niet de houding
om nog een seizoen mee te spelen.

1196
01:22:34,824 --> 01:22:37,827
Toen ik het hoorde, zei ik: 'Mijn god.'

1197
01:22:37,911 --> 01:22:43,166
Dit is een historisch moment
voor iemand die nog steeds…

1198
01:22:43,249 --> 01:22:48,129
…op kampioensniveau kon spelen.
Dat die dan zegt: 'Ik kap ermee.'

1199
01:22:48,880 --> 01:22:50,256
De carrière zat erop.

1200
01:22:51,257 --> 01:22:52,801
Hij kwam niet terug.

1201
01:22:52,884 --> 01:22:57,931
De meest geweldige teamsport-dynastie…

1202
01:22:58,014 --> 01:23:01,893
…was na die wedstrijd voorbij.

1203
01:23:38,346 --> 01:23:42,267
Profbasketbal verdween in 1969
uit mijn leven…

1204
01:23:42,350 --> 01:23:44,019
…samen met veel andere dingen.

1205
01:23:45,437 --> 01:23:48,148
Alles in het leven leek me een last…

1206
01:23:49,399 --> 01:23:54,195
…ook de vrouw die ik al 13 jaar had,
mijn 3 kinderen, mijn vrienden in Boston…

1207
01:23:54,279 --> 01:23:56,114
…en mijn materiële bezittingen.

1208
01:23:57,198 --> 01:23:59,451
Binnen een paar maanden
na mijn afscheid…

1209
01:23:59,534 --> 01:24:03,621
…liet ik ook mijn leven in Boston achter,
en alles wat daarbij hoorde.

1210
01:24:03,705 --> 01:24:06,958
Elke ademhaling voelde een beetje ijzig.

1211
01:24:07,667 --> 01:24:12,338
Ik waagde me in de buitenwereld
na 13 jaar in een decompressiekamer.

1212
01:24:13,006 --> 01:24:16,384
Ik dacht dat ik iets verschuldigd was,
maar ik wist niet goed wat.

1213
01:24:16,468 --> 01:24:20,930
Ik wist wel dat basketbal er niet was
om me te beschermen…

1214
01:24:21,014 --> 01:24:23,391
…maar ik had nooit zonder gehoeven.

1215
01:24:42,619 --> 01:24:46,081
Bill Russell pakte één koffer,
stapte in zijn Lamborghini…

1216
01:24:46,164 --> 01:24:47,832
…en reed naar Los Angeles.

1217
01:24:51,836 --> 01:24:54,881
Voor zover ik weet,
is het in Los Angeles te doen.

1218
01:24:55,507 --> 01:24:59,135
Ik zal je zeggen dat niemand
zoveel plezier zal hebben als ik.

1219
01:24:59,219 --> 01:25:01,888
Een ander podium,
de entertainmentindustrie, lonkte.

1220
01:25:01,971 --> 01:25:05,850
Applaus voor een van de beste
basketballers aller tijden.

1221
01:25:05,934 --> 01:25:07,227
Mr Bill Russell.

1222
01:25:08,103 --> 01:25:10,271
Zeg, wie schreef die aankondiging?
-Ik.

1223
01:25:10,355 --> 01:25:13,900
Hoe bedoel je:
'Een van de beste basketbalspelers'?

1224
01:25:13,983 --> 01:25:17,821
Pardon.
De beste basketballer aller tijden.

1225
01:25:19,197 --> 01:25:22,867
Bill verscheen een paar keer
in comedyshows en talkshows.

1226
01:25:24,494 --> 01:25:27,413
Straks brengen ze je nog
naar een inrichting.

1227
01:25:28,706 --> 01:25:30,250
Ik laat je zien hoe het moet.

1228
01:25:30,333 --> 01:25:32,127
Prima.
-Goed? Kijk, zo.

1229
01:25:33,503 --> 01:25:35,046
Mr Tillengast?

1230
01:25:35,130 --> 01:25:35,964
Ja, meneer?

1231
01:25:37,674 --> 01:25:39,050
Dit is Mr Tillengast.

1232
01:25:43,972 --> 01:25:46,182
Hij presenteerde kort een eigen talkshow.

1233
01:25:46,266 --> 01:25:47,976
Mijn naam is Bill Russell.

1234
01:25:48,059 --> 01:25:49,894
Mijn naam is Bill Russell.

1235
01:25:49,978 --> 01:25:52,897
Mijn naam is Bill Russell.

1236
01:25:52,981 --> 01:25:55,400
Wil de echte Bill Russell opstaan?

1237
01:25:59,279 --> 01:26:03,491
Russell probeerde zelfs te acteren,
met gematigd succes.

1238
01:26:04,075 --> 01:26:05,785
Om m'n schuld te vereffenen.

1239
01:26:07,453 --> 01:26:10,331
En hij verscheen in een paar tv-reclames.

1240
01:26:13,668 --> 01:26:15,712
Ik kan niet missen.

1241
01:26:15,795 --> 01:26:17,005
Op grote afstand.

1242
01:26:17,088 --> 01:26:20,800
Hij werkte als analist
voor verschillende zenders.

1243
01:26:20,884 --> 01:26:24,012
Jij weet hoe het voelt,
jij hebt hier gestaan.

1244
01:26:24,095 --> 01:26:26,347
Maar ik heb nog geen punt gescoord.

1245
01:26:27,265 --> 01:26:30,727
Jij hebt de spelers hier gebracht.
-Dus je wordt te veel betaald.

1246
01:26:32,770 --> 01:26:36,107
Russell hield ook regelmatig lezingen…

1247
01:26:36,191 --> 01:26:40,153
…en deelde zijn ervaringen
en filosofieën met jonge mensen.

1248
01:26:40,236 --> 01:26:44,240
Voor mij is onderwijs
de basis die je gebruikt…

1249
01:26:44,324 --> 01:26:45,658
…om zelf na te denken.

1250
01:26:45,742 --> 01:26:48,494
Om verantwoordelijkheid te willen nemen…

1251
01:26:48,578 --> 01:26:51,456
…van betrokkenheid bij de mensheid.

1252
01:26:52,123 --> 01:26:54,500
Ik ben Rob Chamberlain.
Ik vroeg me af hoe…

1253
01:26:54,584 --> 01:26:57,086
Hoe heet je?
-Rob Chamberlain.

1254
01:26:57,170 --> 01:26:58,671
Chamberlain?

1255
01:27:08,806 --> 01:27:12,018
Geen familie.
-Dat vermoeden had ik al.

1256
01:27:13,228 --> 01:27:16,064
Tijdens één lezing bekritiseerde Bill
Wilt Chamberlain…

1257
01:27:16,147 --> 01:27:19,359
…omdat hij de <i>finals</i> van '69 verliet
omdat hij geblesseerd was.

1258
01:27:19,442 --> 01:27:21,694
Ik zal voorlezen wat Bill zei.

1259
01:27:21,778 --> 01:27:25,406
'Hij liet het afweten
in m'n laatste wedstrijd.

1260
01:27:25,490 --> 01:27:29,077
Alleen een gebroken been
of een gebroken rug…

1261
01:27:29,160 --> 01:27:30,745
is te rechtvaardigen.'

1262
01:27:30,828 --> 01:27:34,165
Hij wilde er zelf uit
toen hij zijn knie blesseerde.

1263
01:27:34,249 --> 01:27:38,419
Ik zou hem er ook niet meer in gezet
hebben, al vind ik hem geweldig.

1264
01:27:38,503 --> 01:27:41,214
Ik heb nooit gezegd dat hij
geen talent had…

1265
01:27:41,297 --> 01:27:43,299
…maar basketbal is een teamsport.

1266
01:27:43,383 --> 01:27:45,969
Ik kijk naar het aantal kampioenschappen.

1267
01:27:46,052 --> 01:27:48,388
Ik speel om het beste
uit mijn teamgenoten te halen.

1268
01:27:49,180 --> 01:27:53,017
Wil je zeggen dat jij het beste
uit Baylor en West hebt gehaald?

1269
01:27:53,101 --> 01:27:55,687
Hij praat veel over wat hij gaat doen.

1270
01:27:55,770 --> 01:28:00,024
Maar het gaat om winnen en verliezen
en hij heeft veel verloren.

1271
01:28:00,984 --> 01:28:03,903
Hij denkt dat hij een genie is,
maar dat is hij niet.

1272
01:28:03,987 --> 01:28:05,989
De opmerking werd openbaar…

1273
01:28:06,072 --> 01:28:09,200
…en de twee vrienden
spraken elkaar daarna jaren niet.

1274
01:28:10,034 --> 01:28:14,414
Dat had ik niet moeten zeggen.
Hij had mij niets aangedaan.

1275
01:28:15,164 --> 01:28:18,751
Maar ik ben te koppig om m'n excuses
aan te bieden. Zo gaat dat.

1276
01:28:18,835 --> 01:28:23,464
Als iemand zegt dat hij geblesseerd is,
is hij geblesseerd.

1277
01:28:23,548 --> 01:28:27,927
Op zo'n moment ga je er niet uit
als er niet iets mis is.

1278
01:28:28,678 --> 01:28:31,347
En nu? Is het ooit te laat?

1279
01:28:32,223 --> 01:28:36,477
Ik denk er niet eens meer aan.
Dat is gebeurd.

1280
01:28:36,561 --> 01:28:40,523
Ik had het niet
moeten doen. Dat weet hij ook.

1281
01:28:41,482 --> 01:28:43,901
Zou het verschil maken?
-Niet echt.

1282
01:28:46,195 --> 01:28:50,908
We kunnen allebei ons leven wel leiden
zonder dat we daar last van hebben.

1283
01:28:52,285 --> 01:28:54,495
Zijn competitieve vriendschap
met Chamberlain…

1284
01:28:54,579 --> 01:28:58,499
…was nog iets wat Russell achterliet,
samen met de Celtics…

1285
01:28:58,583 --> 01:29:00,877
…en de stad Boston.

1286
01:29:00,960 --> 01:29:04,255
Toen zijn nummer in 1972
niet meer gebruikt werd…

1287
01:29:04,339 --> 01:29:06,883
…weigerde Russell een openbare ceremonie.

1288
01:29:06,966 --> 01:29:09,844
Alleen zijn geliefde teamgenoten
waren aanwezig.

1289
01:29:10,553 --> 01:29:17,268
In Boston kunnen sommige
sportverslaggevers lastig zijn.

1290
01:29:17,352 --> 01:29:21,856
En Bill was vast kwaad over dingen
die in Boston gebeurd waren.

1291
01:29:21,939 --> 01:29:25,193
En dat liet hij merken.
Dat is ook een manier.

1292
01:29:25,276 --> 01:29:29,197
Het was niet de enige keer dat Russell
een openbaar eerbetoon meed.

1293
01:29:29,280 --> 01:29:34,077
In 1974 werd hij opgenomen
in de Basketbal Hall of Fame.

1294
01:29:34,160 --> 01:29:37,705
Toen het werd aangekondigd,
gaf ik een verklaring af waarin stond…

1295
01:29:37,789 --> 01:29:40,750
…dat ik om privéredenen
liever niet opgenomen werd.

1296
01:29:41,501 --> 01:29:43,920
De journalisten sprongen er bovenop.

1297
01:29:44,003 --> 01:29:47,507
De meesten dachten dat ik
de Hall of Fame racistisch vind.

1298
01:29:47,590 --> 01:29:50,176
Dat is ook zo. Maar er zit meer achter.

1299
01:29:51,511 --> 01:29:55,515
Russell had blijkbaar bezwaar,
denken we, want hij heeft niets gezegd…

1300
01:29:55,598 --> 01:29:59,894
…omdat er geen zwarte spelers waren.
Waarom is dat?

1301
01:30:00,937 --> 01:30:04,607
We hebben wel zwarte spelers.
Niet sinds 1946.

1302
01:30:04,690 --> 01:30:10,696
We hebben liever dat als hij een legitieme
vraag heeft, een klacht, een voorbehoud…

1303
01:30:10,780 --> 01:30:14,617
…wat dan ook, Bill,
dat hij dat laat weten. Maar…

1304
01:30:14,700 --> 01:30:19,580
Want, natuurlijk, als we het
op de een of andere manier mis hebben…

1305
01:30:19,664 --> 01:30:23,918
…dan willen we dat veranderen. Aan
de andere kant zijn we ervan overtuigd…

1306
01:30:24,001 --> 01:30:29,090
…dat we zo ruimdenkend zijn als
de maatschappij kan zijn, of nog meer.

1307
01:30:29,173 --> 01:30:32,844
Bill Russell is een echte man. Hij kwam op
voor wat hij dacht dat juist was.

1308
01:30:32,927 --> 01:30:34,804
Hij was niet van de onzin.

1309
01:30:34,887 --> 01:30:38,307
Het kwam erop neer dat ik
over de Hall of Fame dacht…

1310
01:30:38,391 --> 01:30:42,562
…zoals ik dacht over handtekeningen
en mijn nummer.

1311
01:30:42,645 --> 01:30:45,690
Ik wilde mezelf losmaken…

1312
01:30:45,773 --> 01:30:48,276
…van de ideeën van de sterren over fans…

1313
01:30:48,359 --> 01:30:50,486
…en de ideeën van fans over sterren.

1314
01:30:51,070 --> 01:30:55,825
In 1973 was Bill Russell van Californië
naar de staat Washington verhuisd…

1315
01:30:55,908 --> 01:30:59,412
…om coach en manager te worden
van de Seattle SuperSonics.

1316
01:31:00,079 --> 01:31:03,708
Hij bracht ze voor het eerst
in hun bestaan naar de play-offs.

1317
01:31:09,630 --> 01:31:14,635
Tien jaar later nam hij een ander team
onder zijn hoede, de Sacramento Kings.

1318
01:31:15,303 --> 01:31:20,224
Omdat hij het team niet kon redden,
vertrok hij na ruim een half seizoen.

1319
01:31:21,017 --> 01:31:24,145
Zijn familie is bang dat
in de jaren 90…

1320
01:31:24,228 --> 01:31:26,022
…aan het eind van het decennium…

1321
01:31:26,105 --> 01:31:29,525
…als de NBA
het verleden begint te waarderen…

1322
01:31:29,609 --> 01:31:31,527
…dat mensen Bill Russell gaan vergeten.

1323
01:31:31,611 --> 01:31:35,656
Op dat moment maakt Russell
weer contact met het publiek…

1324
01:31:35,740 --> 01:31:37,450
…eind van de jaren 90.

1325
01:31:38,075 --> 01:31:40,119
Dertig jaar na zijn laatste wedstrijd…

1326
01:31:40,203 --> 01:31:42,997
…hebben Bill Russell en Boston
het goedgemaakt.

1327
01:31:43,080 --> 01:31:47,376
De onwillige beroemdheid, wiens nummer
al in 1972 uit de roulatie ging…

1328
01:31:47,460 --> 01:31:48,961
…zonder fanfare…

1329
01:31:49,045 --> 01:31:51,380
…betrekt zijn fans er dit keer bij.

1330
01:31:51,464 --> 01:31:55,635
Het was in de Boston Garden.
Een feestavond voor Bill Russell.

1331
01:31:55,718 --> 01:31:59,514
Er kwamen hoogwaardigheidsbekleders
uit de basketbalwereld.

1332
01:31:59,597 --> 01:32:03,184
Ik vertegenwoordig
alle mannen van mijn leeftijd…

1333
01:32:03,267 --> 01:32:07,897
…die opgroeiden met ontzag
voor Bill Russell de sportman.

1334
01:32:07,980 --> 01:32:12,276
Alle mannen die ook van hem leerden
hoe ze een man moeten zijn.

1335
01:32:13,152 --> 01:32:15,446
Als je niets van hem weet…

1336
01:32:15,530 --> 01:32:18,783
…en als je de harde waarheid
niet kunt verdragen…

1337
01:32:18,866 --> 01:32:20,493
…praat dan niet met Bill Russell.

1338
01:32:20,576 --> 01:32:25,873
Ik groeide op in de jaren 50 en 60
en las zijn eerste boek, <i>Go Up For Glory</i>.

1339
01:32:25,957 --> 01:32:29,335
Mijn moeder was bibliothecaresse
en bracht het voor me mee.

1340
01:32:29,418 --> 01:32:31,629
Bill Russell werd mijn levenslange held.

1341
01:32:31,712 --> 01:32:35,925
Weten dat we een kleine rol speelden…

1342
01:32:36,008 --> 01:32:41,055
…in de grootste profsportdynastie
die ooit heeft bestaan.

1343
01:32:42,765 --> 01:32:45,184
Daar was jij verantwoordelijk voor, Russ.

1344
01:32:45,893 --> 01:32:48,980
Door die momenten werd pas duidelijk…

1345
01:32:49,063 --> 01:32:51,566
…wat zijn impact was
op die hele generatie sporters.

1346
01:32:52,483 --> 01:32:57,154
Namens de Celtics organisatie…

1347
01:32:57,905 --> 01:33:02,076
We zouden nalatig zijn geweest
als we Bill Russell niet…

1348
01:33:02,159 --> 01:33:03,911
…een stuk van de vloer gaven.

1349
01:33:03,995 --> 01:33:06,163
Op dit parket…

1350
01:33:06,247 --> 01:33:12,503
…creëerde jij de kampioenschapstraditie
van de Boston Celtics.

1351
01:33:12,587 --> 01:33:13,796
En hoe.

1352
01:33:14,338 --> 01:33:16,424
Bill, het is me een genoegen.

1353
01:33:21,095 --> 01:33:23,723
Ik vond het nogal gênant.

1354
01:33:26,517 --> 01:33:30,688
Het was verlichtend
dat mijn vrienden dit zeiden.

1355
01:33:30,771 --> 01:33:35,526
Wat voor iedereen heel belangrijk is
om te weten…

1356
01:33:35,610 --> 01:33:38,654
…is dat je niet alleen bent
in het universum.

1357
01:33:41,115 --> 01:33:43,200
Je komt alleen en gaat alleen.

1358
01:33:43,284 --> 01:33:47,455
Maar de rest van de tijd,
de tussentijd, ben je niet alleen.

1359
01:33:51,167 --> 01:33:52,877
Op die magische avond…

1360
01:33:52,960 --> 01:33:56,964
…wachtte Bill nog één verrassing
in de Boston Garden.

1361
01:33:57,048 --> 01:34:00,509
Dames en heren, Wilt Chamberlain.

1362
01:34:05,765 --> 01:34:09,143
De allereerste NBA-iconen waren herenigd…

1363
01:34:09,226 --> 01:34:11,187
…en na vele jaren zonder elkaar…

1364
01:34:11,270 --> 01:34:13,981
…beseften ze dat hun band
nooit verbroken was.

1365
01:34:17,443 --> 01:34:20,154
Mijn vriend Wilt Norman Chamberlain…

1366
01:34:20,237 --> 01:34:23,074
…was veruit de beste speler
tegen wie ik ooit speelde.

1367
01:34:23,157 --> 01:34:25,159
Wilt en ik konden praten…

1368
01:34:26,202 --> 01:34:30,081
…en niemand vroeg de ander
om iets anders dan vriendschap.

1369
01:34:39,965 --> 01:34:43,552
Bedankt hiervoor.

1370
01:34:44,470 --> 01:34:45,721
Het maakt bescheiden.

1371
01:34:45,805 --> 01:34:47,848
Ik wil jullie bedanken…

1372
01:34:49,433 --> 01:34:52,353
…dat jullie me in je leven lieten.

1373
01:34:52,436 --> 01:34:56,440
En de mensen die naar de Garden kwamen…

1374
01:34:56,524 --> 01:34:59,902
…en de fans…
Jullie waren onderdeel van mijn leven.

1375
01:35:00,403 --> 01:35:01,946
We houden van je, Bill.

1376
01:35:02,029 --> 01:35:03,531
Ik hou ook van jullie.

1377
01:35:09,787 --> 01:35:13,165
De cirkel van Russells basketballeven
was rond…

1378
01:35:14,250 --> 01:35:17,211
…maar er zouden
hartverscheurende verliezen volgen.

1379
01:35:17,294 --> 01:35:21,048
Een akelige ontdekking
in dit landhuis in Bel Air, Californië.

1380
01:35:21,132 --> 01:35:23,551
Het lichaam
van de 63-jarige Wilt Chamberlain…

1381
01:35:23,634 --> 01:35:27,847
…een van de beste spelers
in de geschiedenis van het basketbal.

1382
01:35:27,930 --> 01:35:31,267
De doodsoorzaak zou een hartaanval zijn.

1383
01:35:31,350 --> 01:35:34,562
De beste basketballers
kwamen naar Los Angeles…

1384
01:35:34,645 --> 01:35:37,148
…om de laatste eer te bewijzen
aan een legende.

1385
01:35:37,231 --> 01:35:41,777
Voormalig Boston Celtic Bill Russell
herdacht zijn felste tegenstander.

1386
01:35:41,861 --> 01:35:44,196
Hij heeft me zoveel avonden gekweld.

1387
01:35:48,284 --> 01:35:51,579
Maar het was geen rivaliteit,
het was een wedstrijd.

1388
01:35:52,288 --> 01:35:55,374
Hoe ouder we werden,
hoe leuker we elkaar vonden…

1389
01:35:55,458 --> 01:36:00,463
…omdat we wisten dat we
twee handen op één buik waren.

1390
01:36:00,546 --> 01:36:03,048
We zullen eeuwig vrienden blijven.

1391
01:36:04,383 --> 01:36:08,679
Wat hen allebei speciaal maakte,
was dat we zelfs nu nog…

1392
01:36:09,680 --> 01:36:11,056
…kijk aan…

1393
01:36:11,140 --> 01:36:13,559
…nog steeds over ze praten.

1394
01:36:14,226 --> 01:36:16,979
We moeten die geschiedenis doorgeven.

1395
01:36:17,062 --> 01:36:21,525
We zullen de nalatenschap
van Bill Russell…

1396
01:36:22,318 --> 01:36:24,028
…nog jaren bestuderen.

1397
01:36:25,362 --> 01:36:29,158
De ontvangers van de Medal of Freedom
tonen het beste in ons…

1398
01:36:29,241 --> 01:36:31,202
…en dat waar we naar streven.

1399
01:36:31,702 --> 01:36:35,289
Bill Russell maakte het succes mogelijk
van zovelen na hem.

1400
01:36:36,207 --> 01:36:38,626
M'n dochter vertelde me dat ik hem kreeg.

1401
01:36:40,836 --> 01:36:44,673
Het eerste wat ik deed, was in m'n auto
stappen en naar Californië rijden…

1402
01:36:44,757 --> 01:36:46,550
…naar m'n vaders graf.

1403
01:36:47,635 --> 01:36:48,677
Om…

1404
01:36:49,887 --> 01:36:51,597
Om het hem te vertellen.

1405
01:36:54,934 --> 01:36:55,768
En…

1406
01:36:56,727 --> 01:36:58,854
Ik voelde me er een stuk beter door.

1407
01:36:59,855 --> 01:37:04,151
Want ik zei eigenlijk tegen hem, weet je…

1408
01:37:06,654 --> 01:37:08,072
Ik moet je gelijk geven…

1409
01:37:08,906 --> 01:37:10,866
…dat ik het best goed heb gedaan.

1410
01:37:13,828 --> 01:37:17,456
Ik hoop dat kinderen in Boston ooit
naar een standbeeld zullen kijken…

1411
01:37:17,540 --> 01:37:21,710
…van niet alleen Bill Russell de speler,
maar ook Bill Russell de mens.

1412
01:37:21,794 --> 01:37:24,588
Toen ik de Medal of Freedom kreeg
en Obama zei…

1413
01:37:24,672 --> 01:37:28,050
'Er komt ooit een standbeeld
in Boston van Bill Russell.'

1414
01:37:28,968 --> 01:37:32,346
Ik zei dat ik hem dat nooit zou vergeven.

1415
01:37:32,429 --> 01:37:35,474
Ik vind een standbeeld klinken
als een grafsteen.

1416
01:37:37,017 --> 01:37:40,479
Hij zei: 'Het is niet zozeer voor jou
als voor de stad.'

1417
01:37:43,190 --> 01:37:48,112
Je hebt een enorm verschil gemaakt…

1418
01:37:49,405 --> 01:37:52,116
…in gemeenschaps- en rassenrelaties.

1419
01:37:54,743 --> 01:37:59,373
Een van de meest inspirerende dingen
nadat Colin Kaepernick knielde…

1420
01:37:59,999 --> 01:38:04,378
…uit protest tegen politiegeweld
en rassenongelijkheid…

1421
01:38:04,461 --> 01:38:06,922
…was zien hoe Bill Russell…

1422
01:38:07,006 --> 01:38:12,052
…zelf knielde
en uitdagend recht in de camera keek…

1423
01:38:12,136 --> 01:38:17,099
…alsof hij wilde zeggen, 'Als je hem
wil hebben, krijg je met mij te maken.'

1424
01:38:17,182 --> 01:38:21,312
Bill voelde een zekere band met Colin,
want voor Bill…

1425
01:38:21,395 --> 01:38:25,566
…ging basketbal altijd om wat hij deed…

1426
01:38:25,649 --> 01:38:27,443
…en niet om wie hij was.

1427
01:38:27,526 --> 01:38:31,447
Zijn nalatenschap is Malcolm Jenkins…

1428
01:38:32,406 --> 01:38:33,782
…en Anquan Boldin…

1429
01:38:34,491 --> 01:38:35,868
…en LeBron James…

1430
01:38:37,286 --> 01:38:38,370
…en CP3…

1431
01:38:39,496 --> 01:38:41,373
…en D-Wade…

1432
01:38:41,457 --> 01:38:42,875
…en Renee Montgomery…

1433
01:38:42,958 --> 01:38:45,586
…en de vrouwen van de WNBA, enzovoort…

1434
01:38:45,669 --> 01:38:48,005
…die in deze generatie opstaan en zeggen…

1435
01:38:48,088 --> 01:38:53,719
'Ook wij hebben een bijdrage
te leveren aan deze strijd.'

1436
01:38:54,595 --> 01:38:57,514
We hebben, vooral als collectief…

1437
01:38:57,598 --> 01:39:01,101
…de kracht om verandering te ondersteunen.

1438
01:39:01,185 --> 01:39:04,146
Je zegt wat gezegd moet worden,
neemt een standpunt in…

1439
01:39:04,229 --> 01:39:07,024
…en laat weten
dat wat er gebeurt niet oké is.

1440
01:39:07,107 --> 01:39:09,401
Zo was Bill Russells hele carrière.

1441
01:39:10,152 --> 01:39:13,697
Bij spelers van mijn generatie
gaat het om 'Wat nu?'

1442
01:39:13,781 --> 01:39:16,867
Als je de geschiedenis niet kent,
weet je niet waar je heen gaat.

1443
01:39:16,951 --> 01:39:22,289
Inzien dat je macht hebt,
dat je stem, je mening ertoe doet…

1444
01:39:22,373 --> 01:39:25,125
…en dat die op het veld en daarbuiten
gehoord wordt.

1445
01:39:25,209 --> 01:39:26,627
Ik hou van Bill Russell.

1446
01:39:27,628 --> 01:39:30,965
Hij had een ziel. Dat heeft niet iedereen.
Hij had een ziel.

1447
01:39:32,132 --> 01:39:37,429
Hij was een van de meest unieke mannen
die ik ooit heb ontmoet.

1448
01:39:37,513 --> 01:39:42,559
Dat zeg ik niet vanwege zijn succes
als basketballer. Hij was een leider.

1449
01:39:43,519 --> 01:39:45,354
Hij was activist…

1450
01:39:45,437 --> 01:39:48,899
…toen het niet populair was
om activist te zijn…

1451
01:39:48,983 --> 01:39:51,902
…soms ten koste van zijn eigen carrière.

1452
01:39:51,986 --> 01:39:55,656
Als Bill dacht dat iets juist was…

1453
01:39:55,739 --> 01:39:58,742
…dan ging hij daarvoor.
Dan ben je een oprecht man.

1454
01:39:58,826 --> 01:40:01,161
Zo was Bill altijd.

1455
01:40:05,249 --> 01:40:09,461
Een mens kan alleen meetellen
als hij denkt dat hij het juiste doet.

1456
01:40:10,212 --> 01:40:14,174
Uiteindelijk heb ik de hoop
dat als ik sterf…

1457
01:40:14,258 --> 01:40:17,177
…er voor mij zal worden geschreven…

1458
01:40:17,261 --> 01:40:19,680
'Bill Russell, hij was een man.'

1459
01:40:23,684 --> 01:40:26,020
De Boston Celtics verliezen een legende.

1460
01:40:26,103 --> 01:40:30,149
Bill Russell stierf op 88-jarige leeftijd.
Zijn nalatenschap zal eeuwig voortleven.

1461
01:40:35,154 --> 01:40:39,033
IN LIEFDEVOLLE HERINNERING

1462
01:40:39,116 --> 01:40:42,661
Een van m'n vaders favoriete citaten
gaat over zijn dood.

1463
01:40:42,745 --> 01:40:46,165
Hij weet het niet met de hemel.
Straks is het daar minder.

1464
01:40:46,248 --> 01:40:50,044
Want voor hem was de hemel
voor de Boston Celtics spelen.

1465
01:40:52,004 --> 01:40:55,466
Ongelooflijk om
zijn blijvende impact te zien.

1466
01:40:55,549 --> 01:40:58,886
Hij wilde echt opstaan
en mensen laten weten…

1467
01:40:58,969 --> 01:41:03,015
…dat zwarte mensen de status quo niet
moesten accepteren.

1468
01:41:04,349 --> 01:41:07,227
Dat geldt voor de sport
en buiten de sport.

1469
01:41:09,521 --> 01:41:13,776
Hoeveel hij deed voor Afro-Amerikanen.
Waar hij voor stond als man.

1470
01:41:13,859 --> 01:41:16,445
Wat hij moest doorstaan
om te basketballen…

1471
01:41:16,528 --> 01:41:19,490
…en hoe graag hij het leven
van anderen wilde verbeteren.

1472
01:41:19,573 --> 01:41:21,950
We vechten nog steeds dezelfde strijd.

1473
01:41:22,910 --> 01:41:27,498
Leiders en reuzen in de maatschappij,
zoals Bill Russell…

1474
01:41:28,123 --> 01:41:32,086
…leggen die basis om ons het vertrouwen
te geven dat we het kunnen.

1475
01:41:41,345 --> 01:41:44,598
De NBA heeft aangekondigd dat niemand
Bills nummer nog zal gebruiken.

1476
01:41:44,681 --> 01:41:48,060
Niemand in de NBA zal ooit nog
een nummer zes kunnen dragen.

1477
01:41:48,143 --> 01:41:51,939
Een grotere winnaar is er niet.
Het is welverdiend.

1478
01:41:53,941 --> 01:41:56,318
Bill Russell had een aantal overtuigingen.

1479
01:41:56,401 --> 01:41:59,696
Niet alleen over het spel,
maar ook over het leven.

1480
01:41:59,780 --> 01:42:01,824
En over het land.

1481
01:42:01,907 --> 01:42:05,661
Hij was een patriot als Amerikaan.

1482
01:42:06,829 --> 01:42:10,999
En iemand die nooit bang was
om zijn mening te geven…

1483
01:42:11,083 --> 01:42:13,544
…ongeacht de gevolgen.

1484
01:42:13,627 --> 01:42:16,421
Een icoon, een legende en een pionier.

1485
01:42:16,505 --> 01:42:20,008
Hij belichaamt waar het
bij een echte kampioen om draait.

1486
01:42:20,801 --> 01:42:24,972
Iedereen zou hem vijf procent
van z'n contract moeten geven. De groten.

1487
01:42:25,055 --> 01:42:28,100
Zonder hem hadden we hier niet gestaan.

1488
01:42:30,644 --> 01:42:33,147
Overpeinzingen, reflecteren.

1489
01:42:33,856 --> 01:42:35,816
Wat was…

1490
01:42:36,733 --> 01:42:38,402
Wat had kunnen zijn…

1491
01:42:39,194 --> 01:42:40,779
Wat zal zijn.

1492
01:42:42,156 --> 01:42:44,366
Bill Russell…

1493
01:42:44,449 --> 01:42:45,993
…jij hebt je werk gedaan.

1494
01:42:47,119 --> 01:42:49,788
De rest is aan ons.

1495
01:42:54,251 --> 01:42:58,172
Ik heb oprecht nooit gewerkt
om aardig gevonden te worden.

1496
01:42:58,255 --> 01:43:00,883
Ik heb gewerkt om gerespecteerd te worden.

1497
01:43:00,966 --> 01:43:03,218
Wat is mijn leven geweest? Veel dingen.

1498
01:43:03,302 --> 01:43:06,638
Veel plaatsen, veel veroveringen,
veel mislukkingen …

1499
01:43:06,722 --> 01:43:10,142
…en een tijd van hevige liefdes,
haat en problemen.

1500
01:43:10,893 --> 01:43:13,854
Ik heb
op alle mogelijke manieren gevochten.

1501
01:43:13,937 --> 01:43:17,065
Ik heb gevochten omdat ik dacht
dat dat juist was.

1502
01:43:17,566 --> 01:43:20,611
Ik denk dat niemand bang moet zijn
voor de gevolgen…

1503
01:43:20,694 --> 01:43:24,031
…want iedereen moet doen
wat hij denkt dat juist is.

1504
01:43:25,073 --> 01:43:30,245
Ik vocht voor de rechten van de mens.
Alle mensen, alle rassen, alle religies.

1505
01:43:30,329 --> 01:43:33,373
Misschien zal ik altijd alles
op mijn manier doen.

1506
01:43:33,457 --> 01:43:36,627
Misschien zal ik nooit precies
in de maat lopen.

1507
01:43:37,252 --> 01:43:39,129
Maar ik zal het wel proberen.

1508
01:45:35,620 --> 01:45:38,582
Ondertiteld door: Femke van den Tillaer