1
00:00:17,058 --> 00:00:17,892
KOLOROWI

2
00:00:28,945 --> 00:00:30,238
10 000 ZBIÓREK

3
00:00:30,321 --> 00:00:34,909
<i>Niektórzy sportowcy zastanawiają się,</i>
<i>jaką rolę odgrywa sport na świecie.</i>

4
00:00:35,744 --> 00:00:36,703
<i>Jak się uda.</i>

5
00:00:38,705 --> 00:00:39,706
<i>Zastanów się.</i>

6
00:00:39,789 --> 00:00:41,624
<i>Budzisz się i za chwilę</i>

7
00:00:41,708 --> 00:00:44,669
<i>masz wybiec na parkiet</i>
<i>w Boston Garden</i>

8
00:00:45,253 --> 00:00:48,298
<i>na mecz o mistrzostwo</i>
<i>w ogólnokrajowej telewizji.</i>

9
00:00:48,381 --> 00:00:49,591
<i>Oto Celtics.</i>

10
00:00:52,135 --> 00:00:55,430
<i>Koledzy patrzą oszołomieni,</i>

11
00:00:56,139 --> 00:00:59,851
<i>jakby potrącił ich samochód.</i>

12
00:01:02,395 --> 00:01:07,025
<i>Mawiałem, że gdyby emocje</i>
<i>z meczu zamknąć w butelce,</i>

13
00:01:07,108 --> 00:01:12,155
<i>byłoby dość nienawiści, by wszcząć wojnę,</i>
<i>i dość radości, by zakończyć drugą.</i>

14
00:01:17,827 --> 00:01:20,580
<i>Prezydent USA wyraził zainteresowanie</i>

15
00:01:20,663 --> 00:01:22,207
<i>wynikiem meczu.</i>

16
00:01:28,546 --> 00:01:32,092
<i>Gdy odpoczywasz w swoim prywatnym kokonie,</i>

17
00:01:32,175 --> 00:01:33,676
<i>zanim zacznie się akcja,</i>

18
00:01:33,760 --> 00:01:37,055
<i>zaczynasz się zastanawiać</i>,

19
00:01:37,138 --> 00:01:38,973
<i>jak do tego doszło.</i>

20
00:02:23,476 --> 00:02:30,400
BILL RUSSELL: LEGENDA NBA

21
00:02:33,945 --> 00:02:36,781
Jednym z najwspanialszych uczuć
w mojej karierze

22
00:02:37,282 --> 00:02:39,492
było wyjście z szatni.

23
00:02:39,576 --> 00:02:42,704
Weldon Hare zawsze przemawiał do kibiców.

24
00:02:42,787 --> 00:02:43,872
Mówił tak.

25
00:02:43,955 --> 00:02:48,751
Przed wami mistrzowie świata,
Boston Celtics!

26
00:02:50,170 --> 00:02:53,590
Za każdym razem dostawałem gęsiej skórki.

27
00:02:54,382 --> 00:02:56,092
Uwielbiałem to.

28
00:02:59,012 --> 00:03:01,472
<i>Jesienią 1963 roku</i>

29
00:03:01,556 --> 00:03:04,976
<i>Boston Celtics mieli już</i>
<i>sześć tytułów NBA,</i>

30
00:03:05,518 --> 00:03:07,770
<i>ale żadnego bez Boba Cousy’ego.</i>

31
00:03:08,521 --> 00:03:11,691
Wygrana bez Cousy’ego była wyzwaniem.

32
00:03:11,774 --> 00:03:14,903
Nie żałujemy mu sławy czy coś.

33
00:03:14,986 --> 00:03:17,822
Ale chcieliśmy, by nas doceniono,

34
00:03:17,906 --> 00:03:21,326
chcieliśmy wygrać bez niego.

35
00:03:22,202 --> 00:03:23,995
Potrafiliśmy razem grać.

36
00:03:24,495 --> 00:03:29,417
Dzięki strategii i planowaniu
aktywnie pomogłem drużynie się doskonalić.

37
00:03:32,253 --> 00:03:38,384
<i>W sezonie 1963–1964 Russell pobił</i>
<i>rekordy w zbiórkach i asystach,</i>

38
00:03:38,468 --> 00:03:40,511
<i>a mimo nieobecności Cousy’ego</i>

39
00:03:40,595 --> 00:03:44,891
<i>Celtics zakończyli sezon zasadniczy</i>
<i>z najlepszym wynikiem w NBA.</i>

40
00:03:54,108 --> 00:03:57,987
<i>W finale Boston spotkał Warriors,</i>
<i>którzy rok temu przenieśli się</i>

41
00:03:58,071 --> 00:04:00,365
<i>do San Francisco z Filadelfii.</i>

42
00:04:01,074 --> 00:04:03,660
<i>Warriors grali w konferencji zachodniej.</i>

43
00:04:03,743 --> 00:04:07,455
<i>Chamberlain po raz pierwszy stanął</i>
<i>między Billem Russellem</i>

44
00:04:07,538 --> 00:04:08,790
<i>a pierścieniem.</i>

45
00:04:12,293 --> 00:04:15,213
<i>W zasadzie</i>
<i>w sprawie Russella i Chamberlaina</i>

46
00:04:15,296 --> 00:04:17,757
<i>można było się spierać o wszystko.</i>

47
00:04:19,175 --> 00:04:23,471
<i>Jeśli nie byliśmy metaforą,</i>
<i>to przynajmniej symbolem.</i>

48
00:04:24,722 --> 00:04:29,352
To było fascynujące,
bo mieli zupełnie inne osobowości.

49
00:04:29,435 --> 00:04:30,520
SŁYNNY KOSZYKARZ

50
00:04:30,603 --> 00:04:33,898
Wilt był połączeniem

51
00:04:35,525 --> 00:04:37,777
Magica Johnsona i Świętego Mikołaja.

52
00:04:37,860 --> 00:04:44,242
Bill Russell? Poważny,
skupiony, zdyscyplinowany, twardy.

53
00:04:44,325 --> 00:04:47,704
Przeciwieństwo wizerunku
Wilta Chamberlaina.

54
00:04:47,787 --> 00:04:50,748
Zawsze zaciekle rywalizowali,

55
00:04:51,958 --> 00:04:54,294
ale poza boiskiem byli braćmi.

56
00:04:55,670 --> 00:04:58,840
Wtedy to było
bardziej intymne przedsięwzięcie.

57
00:04:58,923 --> 00:05:01,676
Czasami, gdy grał w Filadelfii…

58
00:05:01,759 --> 00:05:02,969
CÓRKA BILLA RUSSELLA

59
00:05:03,052 --> 00:05:05,513
…pomieszkiwał u Wilta.

60
00:05:05,596 --> 00:05:09,851
Relacja Billa i Wilta
to prawdziwa męska przyjaźń.

61
00:05:09,934 --> 00:05:12,437
Wilt zapraszał go na dziękczynienie.

62
00:05:12,520 --> 00:05:13,896
WDOWA PO BILLU RUSSELLU

63
00:05:13,980 --> 00:05:16,357
Z całą rodziną, jego mama gotowała.

64
00:05:16,441 --> 00:05:19,736
Kiedy szykował się do wyjścia,
wychodzili razem.

65
00:05:19,819 --> 00:05:23,364
Mówiła mu: „Bądź dobry
dla mojego Normanka”.

66
00:05:23,448 --> 00:05:25,366
„Nie wlej mu za bardzo”.

67
00:05:25,950 --> 00:05:28,119
Nigdy bym tak nie zrobił.

68
00:05:28,202 --> 00:05:29,787
Nie lubię swoich rywali.

69
00:05:29,871 --> 00:05:30,830
SŁYNNY KOSZYKARZ

70
00:05:30,913 --> 00:05:33,916
Próbuję ich zawstydzić,
zanim oni zawstydzą mnie.

71
00:05:34,000 --> 00:05:38,338
Na boisku to jedno.
Poza boiskiem to inna sprawa.

72
00:05:38,421 --> 00:05:40,757
Na boisku idziemy na noże.

73
00:05:42,800 --> 00:05:48,431
Myślałem,
że Russell sprytnie oszukał Wilta.

74
00:05:48,514 --> 00:05:52,685
Jadł z nim kolację dzień przed meczem,

75
00:05:52,769 --> 00:05:54,103
żeby go zmiękczyć.

76
00:05:54,187 --> 00:05:57,273
Dzięki temu
gdy już umieści ręce nad obręczą,

77
00:05:57,357 --> 00:05:59,817
Wilt mu ich nie złamie.

78
00:06:02,111 --> 00:06:06,240
To subtelny geniusz Billa Russella.

79
00:06:06,324 --> 00:06:09,911
<i>Przyjaciele wiele razy mi mówili,</i>

80
00:06:09,994 --> 00:06:13,623
<i>żebym połamał ręce Russellowi.</i>

81
00:06:13,706 --> 00:06:17,210
<i>„Nie bądź dla nich miły.</i>
<i>Możesz ich zniszczyć”.</i>

82
00:06:18,628 --> 00:06:21,714
Ich relacja opierała się na szacunku.

83
00:06:22,757 --> 00:06:25,301
Zawsze ostro grali przeciwko sobie.

84
00:06:25,385 --> 00:06:27,887
Byli przyjaciółmi, ale też rywalami.

85
00:06:27,970 --> 00:06:31,933
Trzeba dawać z siebie wszystko,
nieważne, z kim gramy.

86
00:06:46,072 --> 00:06:49,909
<i>Dla mnie sport</i>
<i>to połączenie sztuki i wojny.</i>

87
00:06:49,992 --> 00:06:52,870
<i>Można tylko zmieniać proporcje</i>

88
00:06:52,954 --> 00:06:55,832
<i>poprzez zmianę świętych zasad.</i>

89
00:06:56,666 --> 00:06:59,460
<i>Wyobraźmy sobie, że w innym świecie</i>

90
00:06:59,544 --> 00:07:01,337
<i>komisarz NBA</i>

91
00:07:01,421 --> 00:07:05,716
<i>eliminuje przemoc z koszykówki</i>
<i>i nagradza artyzm,</i>

92
00:07:05,800 --> 00:07:08,469
<i>a panel sędziowski przyznaje punkty</i>

93
00:07:08,553 --> 00:07:11,889
<i>w oparciu o styl każdego zdobytego kosza.</i>

94
00:07:11,973 --> 00:07:16,394
<i>Wszystkie piękne zagrania powinny</i>
<i>być odpowiednio doceniane.</i>

95
00:07:17,145 --> 00:07:21,732
<i>Graczy motywuje tylko miłość do sztuki.</i>

96
00:07:34,287 --> 00:07:36,956
<i>Po wyeliminowaniu elementów wojny</i>

97
00:07:37,039 --> 00:07:39,876
<i>sport szybko stał się formą tańca.</i>

98
00:07:41,794 --> 00:07:43,754
<i>Bardziej baletem niż bójką.</i>

99
00:07:46,090 --> 00:07:49,886
<i>Gdy zobaczymy Juliusa „Dr. J” Irvinga</i>
<i>lecącego w stronę kosza</i>

100
00:07:50,470 --> 00:07:53,556
<i>z wygiętymi plecami</i>
<i>i wyciągniętymi ramionami,</i>

101
00:07:54,891 --> 00:07:59,520
<i>dostrzeżemy piękno,</i>
<i>jakbyśmy podziwiali płótno.</i>

102
00:08:00,813 --> 00:08:04,775
<i>Forma budzi zachwyt,</i>
<i>a ruch ma swoje znaczenie.</i>

103
00:08:12,575 --> 00:08:18,164
<i>W 1964 roku Russell powitał Chamberlaina</i>
<i>w ich pierwszych finałach NBA</i>

104
00:08:18,247 --> 00:08:21,334
<i>z niemal idealną równowagą</i>
<i>między sztuką a wojną.</i>

105
00:08:23,628 --> 00:08:26,339
<i>Nakręcał Celtów, gdy potrzebowali energii,</i>

106
00:08:26,422 --> 00:08:28,799
<i>i dyrygował, gdy brakowało opanowania.</i>

107
00:08:31,511 --> 00:08:34,263
<i>Celtics prowadzili trzy mecze do jednego</i>

108
00:08:34,347 --> 00:08:36,599
<i>a w ostatnich sekundach piątego meczu</i>

109
00:08:36,682 --> 00:08:39,685
<i>Russell zakończył sezon z przytupem.</i>

110
00:08:39,769 --> 00:08:42,396
<i>Wielki Bill Russell kończy</i>
<i>zbiórkę punktami.</i>

111
00:08:42,480 --> 00:08:44,649
<i>Zostało dziesięć sekund. To koniec.</i>

112
00:08:44,732 --> 00:08:48,569
<i>Kibice Bostonu wynoszą</i>
<i>trenera Reda Auerbacha z boiska.</i>

113
00:08:48,653 --> 00:08:52,949
<i>Zwycięstwo dowiodło, że Bill może</i>
<i>poprowadzić drużynę bez Cousy’ego.</i>

114
00:08:53,616 --> 00:08:56,994
<i>Dla Celtics było to</i>
<i>szóste zwycięstwo w finale z rzędu.</i>

115
00:08:58,454 --> 00:09:01,415
<i>Siódme od czasu przybycia Russella</i>
<i>do Bostonu,</i>

116
00:09:01,499 --> 00:09:04,043
<i>a dla Billa pierwsze bez Cousa.</i>

117
00:09:04,126 --> 00:09:07,004
SIÓDMY TYTUŁ CELTÓW W CIĄGU OŚMIU LAT

118
00:09:07,088 --> 00:09:11,342
<i>Drużyną mistrzów</i>
<i>kierował jej wspaniały trener.</i>

119
00:09:11,425 --> 00:09:15,429
<i>Drużyna Reda została stworzona</i>
<i>do idealnej harmonii.</i>

120
00:09:15,513 --> 00:09:20,685
<i>Po odejściu Cousy’ego w składzie</i>
<i>znaleźli się K.C. Jones, Bill Russell,</i>

121
00:09:20,768 --> 00:09:24,313
<i>Tom Heinsohn, Satch Sanders i Sam Jones.</i>

122
00:09:24,397 --> 00:09:28,150
<i>Ale przed meczem z St. Louis</i>
<i>w grudniu 1964 r.</i>

123
00:09:28,234 --> 00:09:30,319
<i>Heinsohn doznał kontuzji stopy.</i>

124
00:09:30,403 --> 00:09:34,198
<i>Red Auerbach mógł wystawić Johna Havlicka.</i>

125
00:09:34,282 --> 00:09:38,202
<i>Wystawił jednak</i>
<i>bardziej doświadczonego Williego Naullsa.</i>

126
00:09:38,286 --> 00:09:40,663
Bill Russell grał jako środkowy,

127
00:09:40,746 --> 00:09:43,958
Tom Sanders jako jeden napastnik,

128
00:09:44,041 --> 00:09:46,627
Willie Naulls jako drugi,

129
00:09:46,711 --> 00:09:48,504
do tego Sam i K<i>.</i>C. Jones.

130
00:09:49,297 --> 00:09:52,091
Gdy Celtics wystawili
pięciu Afroamerykanów,

131
00:09:52,174 --> 00:09:54,093
dali wyraźny sygnał.

132
00:09:54,760 --> 00:09:57,972
<i>Dla nas było to proste równanie.</i>

133
00:09:58,055 --> 00:10:00,016
<i>Chcieliśmy tylko wygrywać.</i>

134
00:10:00,099 --> 00:10:03,894
<i>„To nasza najlepsza drużyna.</i>
<i>Oto kto wystąpi”.</i>

135
00:10:03,978 --> 00:10:08,399
<i>Pięciu czarnych naraz na boisku?</i>
<i>Naprawdę? Nie zauważyliśmy.</i>

136
00:10:08,482 --> 00:10:11,986
Chciał wygrywać,
a do tego potrzeba najlepszych graczy.

137
00:10:12,069 --> 00:10:16,657
Auerbach zrobił swoje, nie uległ presji.

138
00:10:16,741 --> 00:10:19,702
Nie chodziło też o sławę.

139
00:10:19,785 --> 00:10:22,121
<i>Dziennikarze prosili o komentarz.</i>

140
00:10:22,204 --> 00:10:23,789
<i>Przeszliśmy do historii.</i>

141
00:10:23,873 --> 00:10:27,877
<i>Historia, jak powiedziałby Red,</i>
<i>może mnie pocałować w tyłek.</i>

142
00:10:30,254 --> 00:10:32,715
<i>Celtics sprzeciwili się tradycji.</i>

143
00:10:32,798 --> 00:10:35,009
<i>Wystawili samych czarnych.</i>

144
00:10:35,676 --> 00:10:39,972
<i>Bill domagał się jednak,</i>
<i>by nie ukrywać kontekstu historycznego.</i>

145
00:10:41,599 --> 00:10:45,019
<i>Często mówiono,</i>
<i>że jakiś czarny pierwszy zrobił to</i>

146
00:10:45,102 --> 00:10:46,604
<i>czy tamto.</i>

147
00:10:47,104 --> 00:10:49,940
<i>Nieważne, kto był pierwszy, a kto ostatni.</i>

148
00:10:50,024 --> 00:10:53,486
<i>Ważne, ile zrobił. Reszta to symbolika.</i>

149
00:10:54,028 --> 00:10:57,448
<i>Nie uważam swoich dokonań</i>
<i>za wkład w społeczeństwo.</i>

150
00:10:57,531 --> 00:11:00,951
<i>Uważam, że zawodowa koszykówka</i>
<i>to sposób na zabicie czasu,</i>

151
00:11:01,035 --> 00:11:03,245
<i>najpłytsza rzecz na świecie.</i>

152
00:11:03,996 --> 00:11:05,539
<i>Jestem pragmatykiem.</i>

153
00:11:05,623 --> 00:11:08,626
<i>Gdzie indziej bym tyle zarobił?</i>

154
00:11:08,709 --> 00:11:10,544
<i>Robię, co muszę.</i>

155
00:11:10,628 --> 00:11:13,381
<i>Ale chciałbym zrobić coś</i>

156
00:11:13,464 --> 00:11:16,676
<i>dla moich dzieci</i>
<i>i czarnych dzieci na całym świecie,</i>

157
00:11:16,759 --> 00:11:18,219
<i>by żyło im się lepiej,</i>

158
00:11:18,302 --> 00:11:21,764
<i>by ich ambicje nie ucierpiały</i>
<i>w starciu ze światem.</i>

159
00:11:21,847 --> 00:11:25,601
<i>Żeby mogły robić to, w czym są najlepsze.</i>

160
00:11:25,685 --> 00:11:29,188
<i>Mógłbym mieć ambicję,</i>
<i>by dać dzieciom milion dolarów.</i>

161
00:11:29,271 --> 00:11:32,483
<i>Ale wtedy nie dałbym im nic.</i>

162
00:11:34,527 --> 00:11:35,945
<i>Dla młodych kibiców</i>

163
00:11:36,028 --> 00:11:39,323
<i>Russell i jego koledzy byli</i>
<i>czymś więcej niż inspiracją.</i>

164
00:11:39,824 --> 00:11:42,910
<i>Stworzyli spektakularny model</i>
<i>wspólnego działania.</i>

165
00:11:44,286 --> 00:11:46,414
Jestem w dzielnicy białych.

166
00:11:46,497 --> 00:11:51,585
Białej i podzielonej jak cały Boston.
Kipiącej rasizmem.

167
00:11:51,669 --> 00:11:53,504
BOSTOŃCZYK, PROWADZĄCY Z MSNBC

168
00:11:53,587 --> 00:11:58,092
A tu mali,
biali chłopcy biegają po boisku,

169
00:11:58,175 --> 00:12:01,971
pięciolatki, siedmiolatki,
i rzucają do kosza, krzycząc:

170
00:12:02,054 --> 00:12:04,598
„Jestem K.C. Jones”,

171
00:12:04,682 --> 00:12:06,016
„Jestem Sam Jones”.

172
00:12:06,100 --> 00:12:07,435
„Jestem Bill Russell”.

173
00:12:07,518 --> 00:12:09,103
Gdy przyjechali Celtics,

174
00:12:09,186 --> 00:12:11,856
zjawiły się tłumy.

175
00:12:11,939 --> 00:12:16,527
Nie tylko dla Russella,
ale dla całej wspaniałej drużyny.

176
00:12:22,324 --> 00:12:25,453
<i>Celtics zakończyli sezon 1964–1965</i>

177
00:12:25,536 --> 00:12:28,873
<i>z bilansem 62–18, rekordem ligi.</i>

178
00:12:28,956 --> 00:12:33,002
<i>W play-offach zmierzyli się</i>
<i>z Philadelphia 76ers.</i>

179
00:12:33,085 --> 00:12:34,670
<i>Była tam znajoma twarz.</i>

180
00:12:37,047 --> 00:12:41,135
<i>Poprzednia drużyna Wilta, Warriors,</i>
<i>wyszła z problemów finansowych</i>

181
00:12:41,218 --> 00:12:43,679
<i>i pasma porażek poprzez sprzedaż Wilta.</i>

182
00:12:44,722 --> 00:12:48,392
<i>Po powrocie Chamberlain zrobił</i>
<i>z Sixers liczącą się drużynę.</i>

183
00:12:50,978 --> 00:12:52,772
<i>Drużyny wygrywały na zmianę</i>

184
00:12:52,855 --> 00:12:55,900
<i>na oczach wrogich kibiców</i>
<i>w rodzinnych miastach.</i>

185
00:12:56,901 --> 00:12:59,820
<i>Chamberlain wykonuje cios w powietrze.</i>

186
00:13:05,451 --> 00:13:07,161
15 KWIETNIA 1965

187
00:13:09,747 --> 00:13:13,584
<i>Graliśmy z 76ers o mistrzostwo Wschodu.</i>

188
00:13:13,667 --> 00:13:15,669
<i>To był siódmy i ostatni mecz.</i>

189
00:13:21,509 --> 00:13:23,677
<i>Zdobywaliśmy serie punktów,</i>

190
00:13:23,761 --> 00:13:28,098
<i>ale Chamberlain, Greer i reszta</i>
<i>zawsze nas doganiali.</i>

191
00:13:28,182 --> 00:13:29,558
<i>Byli niepowstrzymani.</i>

192
00:13:31,560 --> 00:13:35,439
<i>Celtics prowadzili siedmioma punktami,</i>
<i>została minuta i 45 sekund.</i>

193
00:13:35,523 --> 00:13:37,691
<i>Filadelfia znów kontrowała.</i>

194
00:13:37,775 --> 00:13:43,697
<i>Kilka sekund przed końcem wyglądało na to,</i>
<i>że Boston wejdzie do finału NBA.</i>

195
00:13:43,781 --> 00:13:47,701
<i>Chamberlain odwraca się i wrzuca.</i>
<i>Zostało pięć sekund.</i>

196
00:13:48,244 --> 00:13:50,913
Wiedzieliśmy, że to ostatnie zagranie.

197
00:13:51,997 --> 00:13:55,876
Mogłem ufać tylko sobie.

198
00:13:55,960 --> 00:13:58,712
Wiedziałem, że wykonam dobre podanie.

199
00:13:58,796 --> 00:14:00,422
Mamy szansę wygrać,

200
00:14:00,506 --> 00:14:03,467
Russell miał rozpocząć.

201
00:14:03,551 --> 00:14:06,095
Nie wiedział, że stoi pod liną

202
00:14:06,178 --> 00:14:10,057
przymocowaną do balkonu.
Stabilizowała konstrukcję kosza.

203
00:14:10,140 --> 00:14:12,101
<i>Russell…</i>

204
00:14:12,643 --> 00:14:14,937
<i>Zahaczył o linę!</i>

205
00:14:16,021 --> 00:14:20,526
<i>Russell traci piłkę!</i>
<i>Boston prowadzi tylko jednym punktem.</i>

206
00:14:21,277 --> 00:14:24,363
<i>Rozpocznie Filadelfia</i>
<i>na pięć sekund przed końcem.</i>

207
00:14:24,446 --> 00:14:26,407
<i>Boston ma jeden punkt przewagi.</i>

208
00:14:26,949 --> 00:14:30,578
Słuchałem transmisji
w radiu w samochodzie.

209
00:14:31,245 --> 00:14:33,289
Byłem za młody, by prowadzić,

210
00:14:33,873 --> 00:14:37,751
ale nikt z włączonym radiem

211
00:14:37,835 --> 00:14:40,129
nie powinien wtedy prowadzić.

212
00:14:40,212 --> 00:14:44,174
<i>Jest 110 do 109. Co za napięcie.</i>

213
00:14:44,258 --> 00:14:48,512
Zebraliśmy się. Wykrztusiłem tylko,
że musimy coś zrobić.

214
00:14:51,015 --> 00:14:55,519
„Musicie mnie uratować”.
Byłem wściekły. Wstydziłem się.

215
00:14:55,603 --> 00:14:59,273
Russell spytał,
czy ktoś zabierze mu te kozie rogi.

216
00:14:59,356 --> 00:15:01,108
„Mam teraz rogi”.

217
00:15:01,191 --> 00:15:05,529
Drużyna nigdy nie słyszała
ode mnie takich słów.

218
00:15:06,155 --> 00:15:08,657
„Nawaliłem. Pomóżcie mi”.

219
00:15:08,741 --> 00:15:11,869
Inni by mieli wymówki, ale nie Russell.

220
00:15:11,952 --> 00:15:15,289
Wykazał się pokorą
i wiarą w kolegów z drużyny.

221
00:15:16,081 --> 00:15:18,918
<i>Jest źle. To decydująca zagrywka.</i>

222
00:15:19,001 --> 00:15:23,005
<i>Pięć sekund.</i>
<i>Filadelfia ma piłkę pod koszem Celtów.</i>

223
00:15:23,088 --> 00:15:25,007
<i>Greer będzie rzucał.</i>

224
00:15:26,634 --> 00:15:30,804
<i>Mistrzostwa świata</i>
<i>i konferencji wschodniej,</i>

225
00:15:30,888 --> 00:15:34,892
<i>wszystkie rekordy,</i>
<i>sprowadziły się do ostatniej sekundy.</i>

226
00:15:35,935 --> 00:15:40,606
Gdy sędzia przekazał piłkę,
zostało pięć sekund.

227
00:15:40,689 --> 00:15:43,651
Zacząłem liczyć. Jeden,

228
00:15:43,734 --> 00:15:45,152
dwa,

229
00:15:45,235 --> 00:15:46,779
trzy.

230
00:15:46,862 --> 00:15:49,698
Przy czterech nic się nie stało.

231
00:15:49,782 --> 00:15:53,744
Wtedy przez ułamek sekundy

232
00:15:53,827 --> 00:15:55,079
rzuciłem okiem.

233
00:15:55,162 --> 00:15:57,498
Widziałem, jak piłka leci.

234
00:15:57,581 --> 00:15:59,458
<i>Greer rozpoczyna.</i>

235
00:15:59,541 --> 00:16:01,752
<i>Daleko, Havlicek przechwycił piłkę!</i>

236
00:16:01,835 --> 00:16:05,547
<i>Do Sama Jonesa.</i>
<i>Havlicek przechwycił piłkę!</i>

237
00:16:05,631 --> 00:16:08,217
<i>To koniec!</i>

238
00:16:08,926 --> 00:16:12,012
<i>Kibice oblegają Havlicka.</i>

239
00:16:12,096 --> 00:16:14,056
<i>To koniec!</i>

240
00:16:14,139 --> 00:16:16,684
<i>Johnny Havlicek przechwycił piłkę!</i>

241
00:16:16,767 --> 00:16:20,646
Johnny Most wrzeszczał:
„Havlicek przechwycił piłkę”.

242
00:16:21,397 --> 00:16:25,901
Aż ciarki przechodziły.

243
00:16:29,029 --> 00:16:32,574
<i>Bill Russell chce złapać Havlicka.</i>
<i>Ściska go.</i>

244
00:16:32,658 --> 00:16:34,827
<i>Ściska Johna Havlicka.</i>

245
00:16:34,910 --> 00:16:37,246
<i>Havlicek uratował ten mecz,</i>

246
00:16:37,788 --> 00:16:38,956
<i>nie do wiary!</i>

247
00:16:39,039 --> 00:16:41,625
<i>Johnny Havlicek uratował mecz.</i>

248
00:16:41,709 --> 00:16:44,086
Powiedziałem mu, że zawdzięcza mi sławę.

249
00:16:44,169 --> 00:16:46,463
„Havlicek przechwycił piłkę!”

250
00:16:46,547 --> 00:16:50,426
„Gdybym nie nawalił,
nikt by o tobie nie usłyszał”.

251
00:16:54,096 --> 00:16:56,724
<i>Po wygranej z 76ers</i>

252
00:16:56,807 --> 00:17:00,644
<i>Celtics czekało starcie</i>
<i>z odwiecznymi rywalami w Los Angeles.</i>

253
00:17:01,437 --> 00:17:05,774
<i>Boston pokonał Lakersów,</i>
<i>zdobywając tytuł po pięciu meczach.</i>

254
00:17:14,742 --> 00:17:17,161
GOŚCIE 96 – GOSPODARZE 129

255
00:17:18,162 --> 00:17:21,999
<i>To było ich ósme mistrzostwo,</i>
<i>odkąd Russell dołączył do zespołu.</i>

256
00:17:22,082 --> 00:17:24,084
CELTICS ZNÓW KRÓLUJĄ

257
00:17:24,168 --> 00:17:30,007
TO 8. TYTUŁ W CIĄGU 9 LAT

258
00:17:31,717 --> 00:17:33,969
<i>Dla ludzi liczyła się tylko</i>

259
00:17:34,053 --> 00:17:37,181
<i>rywalizacja między Russellem</i>
<i>a Chamberlainem.</i>

260
00:17:37,681 --> 00:17:39,475
<i>Bill otwarcie i konsekwentnie</i>

261
00:17:39,558 --> 00:17:42,853
<i>mówił o nadziejach</i>
<i>wobec czarnych dzieci i społeczności.</i>

262
00:17:42,936 --> 00:17:46,857
<i>Dla Wilta dominacja w grze</i>
<i>była zakorzeniona w potrzebie</i>

263
00:17:46,940 --> 00:17:49,485
<i>zarabiania na talencie.</i>

264
00:17:51,278 --> 00:17:53,614
Jesteśmy tu, by zarabiać.

265
00:17:53,697 --> 00:17:55,741
Lubimy koszykówkę,

266
00:17:55,824 --> 00:17:58,744
ale najważniejsze są zarobki.

267
00:17:58,827 --> 00:18:01,955
Bill Russell wspierał ruch
na rzecz praw obywatelskich

268
00:18:02,039 --> 00:18:05,876
i zachęcał ludzi do zmian.

269
00:18:05,959 --> 00:18:09,004
Wilt żył w dostatku,

270
00:18:09,088 --> 00:18:11,840
nie obchodziło go nic innego

271
00:18:11,924 --> 00:18:14,676
poza własnym życiem i komfortem.

272
00:18:14,760 --> 00:18:18,138
Wilt miał konia wyścigowego
i rolls-royce’a.

273
00:18:19,431 --> 00:18:21,100
Był bogaczem.

274
00:18:21,183 --> 00:18:22,643
Świetnie zarabiał.

275
00:18:22,726 --> 00:18:25,187
WILT W 76ERS: NAJLEPSZE ZAROBKI W SPORCIE

276
00:18:25,270 --> 00:18:27,189
„Skoro on może, to ja też”.

277
00:18:27,272 --> 00:18:29,399
Usłyszałem w radiu,

278
00:18:29,483 --> 00:18:33,445
że Wilt podpisał kontrakt
na 100 tysięcy dolarów.

279
00:18:34,363 --> 00:18:36,156
<i>To nie była plotka.</i>

280
00:18:36,240 --> 00:18:39,785
<i>Chamberlain podpisał</i>
<i>trzyletni kontrakt z 76ers</i>

281
00:18:39,868 --> 00:18:43,664
<i>na rekordową roczną pensję</i>
<i>w wysokości 100 000 $.</i>

282
00:18:43,747 --> 00:18:46,458
<i>To równowartość dzisiejszego miliona.</i>

283
00:18:46,542 --> 00:18:49,586
Gdy to usłyszeliśmy,
rozmawiałem z Redem Auerbachem.

284
00:18:50,587 --> 00:18:52,798
Omawialiśmy kolejny kontrakt.

285
00:18:52,881 --> 00:18:55,467
Powiedziałem: „Dość. Wiem, czego chcę”.

286
00:18:55,551 --> 00:18:56,510
„Czego?”

287
00:18:56,593 --> 00:18:58,846
„Chcę 100 001 $”, odparłem.

288
00:18:58,929 --> 00:19:00,430
RUSSELL Z PENSJĄ WILTA

289
00:19:00,514 --> 00:19:01,849
Był biały jak kreda.

290
00:19:03,100 --> 00:19:04,434
Bielszy niż zwykle.

291
00:19:08,438 --> 00:19:11,191
To małostkowe.

292
00:19:11,275 --> 00:19:13,819
Dolar więcej oznaczałby, że jest lepszy.

293
00:19:13,902 --> 00:19:16,280
Widać, że lubił rywalizację.

294
00:19:16,363 --> 00:19:18,740
To cały on.

295
00:19:18,824 --> 00:19:20,868
Nie żartowałaś z tym dolcem?

296
00:19:20,951 --> 00:19:22,327
Ziarnko do ziarnka.

297
00:19:24,580 --> 00:19:26,498
Dam ci dolara za dziś.

298
00:19:27,457 --> 00:19:31,253
To prawda, że żądasz astronomicznych sum?

299
00:19:31,336 --> 00:19:35,007
„Astronomicznych”, to brzmi źle.

300
00:19:35,090 --> 00:19:38,927
Zgarnia 20 punktów
za pick and rolle i rim runy.

301
00:19:39,011 --> 00:19:42,598
Potrafi zablokować pięć rzutów
i zdobyć 20 zbiórek.

302
00:19:42,681 --> 00:19:47,060
Nie jest warty 100 tysięcy dolarów,
tylko 500 milionów.

303
00:19:47,144 --> 00:19:52,357
Powiedziałem, że zostałem MVP ligi,
więc powinienem zarabiać najlepiej.

304
00:19:53,025 --> 00:19:54,818
Zadzwoniłem do ojca.

305
00:19:54,902 --> 00:19:58,113
„Nie uwierzysz. Zgodzili się.

306
00:19:58,197 --> 00:20:00,157
Nie musisz już pracować”.

307
00:20:00,240 --> 00:20:03,577
Odparł: „Synu,
nie mogę przestać pracować”.

308
00:20:03,660 --> 00:20:05,162
„Czemu nie?”, spytałem.

309
00:20:05,245 --> 00:20:08,415
„Pracuję w tej odlewni od 25 lat”.

310
00:20:09,333 --> 00:20:12,753
A ja na to: „To dobry powód, by odejść”.

311
00:20:12,836 --> 00:20:14,796
„Nie”, rzekł.

312
00:20:14,880 --> 00:20:18,133
Dodał: „Synu, oddałem tym ludziom

313
00:20:18,217 --> 00:20:20,636
aż 25 najlepszych lat mojego życia.

314
00:20:20,719 --> 00:20:23,013
Teraz dam im kilka kiepskich”.

315
00:20:29,728 --> 00:20:30,979
Świetne.

316
00:20:37,778 --> 00:20:41,365
<i>Russell starał się wykazać</i>
<i>swoją przewagę nad Chamberlainem,</i>

317
00:20:41,865 --> 00:20:44,409
<i>ale ostrzej walczył</i>
<i>z uciskiem ekonomicznym</i>

318
00:20:44,493 --> 00:20:46,745
<i>wobec czarnych w USA.</i>

319
00:20:47,287 --> 00:20:50,499
Wciąż brakuje wielu odpowiedzi.

320
00:20:50,582 --> 00:20:52,542
BIAŁA SIŁA

321
00:20:53,168 --> 00:20:56,129
Zwołam konferencję w Białym Domu.

322
00:20:56,213 --> 00:20:57,256
36. PREZYDENT USA

323
00:20:57,339 --> 00:21:03,387
Zbiorę uczonych, ekspertów
i wybitnych liderów czarnych

324
00:21:03,470 --> 00:21:08,767
obu ras, by zapewnić te prawa.

325
00:21:08,850 --> 00:21:12,479
Jej celem będzie pomoc Afroamerykanom

326
00:21:13,730 --> 00:21:15,565
w zapewnieniu praw,

327
00:21:16,108 --> 00:21:19,486
które po długim czasie niesprawiedliwości

328
00:21:20,279 --> 00:21:24,032
w końcu zostaną przyznane.

329
00:21:24,825 --> 00:21:28,120
<i>Bill Russell był jednym</i>
<i>z 2400 zaproszonych delegatów,</i>

330
00:21:28,203 --> 00:21:32,374
<i>w tym artystów,</i>
<i>liderów biznesu i wybitnych aktywistów.</i>

331
00:21:33,875 --> 00:21:37,671
<i>Uznał jednak, że spotkanie przyniosło</i>
<i>tylko puste obietnice.</i>

332
00:21:38,922 --> 00:21:42,718
<i>Russell uważał, że zmiana</i>
<i>wymaga możliwości ekonomicznych.</i>

333
00:21:45,137 --> 00:21:47,014
<i>Na co nam edukacja bez pracy?</i>

334
00:21:47,097 --> 00:21:49,182
NOTATKI Z KONFERENCJI
CZERWIEC 1966

335
00:21:49,266 --> 00:21:54,271
<i>Zabrakło przywódców</i>
<i>do budowania lepszej atmosfery,</i>

336
00:21:54,354 --> 00:21:57,649
<i>do przełamania barier,</i>
<i>które uniemożliwiają czarnym</i>

337
00:21:57,733 --> 00:22:01,194
<i>udział w głównym nurcie</i>
<i>amerykańskiej gospodarki.</i>

338
00:22:02,779 --> 00:22:04,197
<i>Krew tego narodu</i>

339
00:22:04,281 --> 00:22:07,034
<i>płynie w żyłach handlu i przemysłu.</i>

340
00:22:07,117 --> 00:22:09,661
<i>Jeśli prezydent kraju wezwie korporacje</i>

341
00:22:09,745 --> 00:22:13,665
<i>do wspólnego działania,</i>

342
00:22:13,749 --> 00:22:17,544
<i>znacznie przyspieszymy realizację celów.</i>

343
00:22:20,380 --> 00:22:22,007
<i>Tamtej wiosny w Bostonie</i>

344
00:22:22,090 --> 00:22:27,304
<i>panował chaos po zniesieniu segregacji</i>
<i>w szkołach. Russell też walczył.</i>

345
00:22:27,387 --> 00:22:31,767
<i>Przez trzy lata</i>
<i>komisja edukacji szła w zaparte,</i>

346
00:22:31,850 --> 00:22:35,812
<i>jak i jej kontrowersyjna przewodnicząca,</i>
<i>Louise Day Hicks.</i>

347
00:22:35,896 --> 00:22:39,149
…szkoła bez równowagi rasowej

348
00:22:39,232 --> 00:22:41,401
nie szkodzi edukacji.

349
00:22:42,027 --> 00:22:42,861
Cóż.

350
00:22:44,154 --> 00:22:47,699
Ani kierownik Ohrenberger,
ani pani nie macie dzieci

351
00:22:47,783 --> 00:22:49,701
w niezbalansowanych szkołach,

352
00:22:49,785 --> 00:22:52,996
więc nie wiecie,
jaki to ma wpływ na nasze dzieci.

353
00:22:56,750 --> 00:22:59,294
<i>Raz wygłaszała mowę na zakończenie roku</i>

354
00:22:59,378 --> 00:23:01,588
<i>w gimnazjum Roxbury.</i>

355
00:23:01,671 --> 00:23:06,802
<i>Pewien pastor z grupą aktywistów</i>
<i>wszczęli awanturę. Kazała go aresztować.</i>

356
00:23:08,095 --> 00:23:10,680
<i>Dzieci nie miały zakończenia roku,</i>

357
00:23:10,764 --> 00:23:14,309
<i>więc zorganizowaliśmy im ceremonię</i>
<i>w miejscowym kościele,</i>

358
00:23:14,393 --> 00:23:16,561
<i>a ja wygłosiłem mowę.</i>

359
00:23:21,608 --> 00:23:26,613
Pytam siebie,
gdzie są głosy wołające o zmianę.

360
00:23:26,696 --> 00:23:30,075
W całych USA płoną małe pożary,

361
00:23:30,158 --> 00:23:32,244
również w Roxbury.

362
00:23:33,161 --> 00:23:36,164
Ale nikt nie słucha. Nikt.

363
00:23:36,248 --> 00:23:38,667
Ludzie nie zdają sobie sprawy,

364
00:23:38,750 --> 00:23:41,837
że pożar, który trawi Roxbury,
trawi cały Boston.

365
00:23:41,920 --> 00:23:43,463
Ogień się rozprzestrzeni.

366
00:23:44,005 --> 00:23:47,884
<i>Dla mnie Boston był pchlim targiem rasizmu</i>

367
00:23:47,968 --> 00:23:50,053
<i>w każdej odmianie, starej i nowej.</i>

368
00:23:50,971 --> 00:23:54,057
<i>Byli tu zaprzyjaźnieni ze sobą</i>
<i>rasiści z ratusza,</i>

369
00:23:54,141 --> 00:23:57,227
<i>agresywni rasiści</i>
<i>chcący odesłać nas do Afryki,</i>

370
00:23:57,310 --> 00:24:01,148
<i>a także sztuczni radykałowie</i>
<i>na uniwersytetach.</i>

371
00:24:02,107 --> 00:24:06,319
<i>Ale wszyscy tu popierali doktora Kinga.</i>

372
00:24:06,820 --> 00:24:08,029
<i>Byłem w szoku.</i>

373
00:24:09,239 --> 00:24:13,076
<i>Być może sen Kinga</i>
<i>o daltonizmie opartym na miłości</i>

374
00:24:13,160 --> 00:24:15,787
<i>został tu źle zrozumiany.</i>

375
00:24:16,538 --> 00:24:20,167
<i>Dla nich „daltonizm” oznaczał,</i>
<i>że czarni będą niewidzialni.</i>

376
00:24:20,250 --> 00:24:24,463
<i>To im odpowiadało</i>
<i>i miało odzwierciedlenie w rzeczywistości.</i>

377
00:24:27,048 --> 00:24:28,842
Bill Russell powie wszystkim,

378
00:24:28,925 --> 00:24:31,553
co się dzieje
i co ludzie powinni wiedzieć.

379
00:24:31,636 --> 00:24:36,057
Dlaczego maszerujemy?
Dlaczego protestujemy? Co to daje?

380
00:24:36,141 --> 00:24:38,435
Ludzie bali się odzywać.

381
00:24:38,518 --> 00:24:40,896
On wiedział, na czym stoi.

382
00:24:40,979 --> 00:24:43,690
Wiedział, jaką moc ma jego głos.

383
00:24:43,773 --> 00:24:47,694
Otwierał drzwi i drogi
dla młodszego pokolenia.

384
00:24:47,777 --> 00:24:52,699
Gdy działamy wspólnie,
ludzie nas słuchają.

385
00:24:53,450 --> 00:24:59,414
Byłem wielkim sportowcem
i mogłem to wykorzystać.

386
00:25:00,457 --> 00:25:03,752
<i>Russell nigdy nie bał się wyrażać opinii,</i>

387
00:25:03,835 --> 00:25:05,629
<i>ale wielu kibiców</i>

388
00:25:05,712 --> 00:25:08,507
<i>oczekiwało od niego gry w milczeniu.</i>

389
00:25:09,007 --> 00:25:13,595
W pewnej chwili doszło do tego,
że nie chciałem mieć do czynienia

390
00:25:13,678 --> 00:25:15,805
z ludźmi spoza drużyny.

391
00:25:15,889 --> 00:25:18,975
Grałem dla Celtics. Nie dla Bostonu.

392
00:25:19,976 --> 00:25:24,940
Myślę, że drażnił wielu białych,

393
00:25:25,023 --> 00:25:27,275
którzy oczekiwali uległości.

394
00:25:27,359 --> 00:25:29,152
FELIETONISTA, <i>ANDSCAPE</i> NA ESPN

395
00:25:29,236 --> 00:25:31,071
Bill Russell nie ulegał.

396
00:25:32,822 --> 00:25:37,661
<i>W Reading jego i jego bliskich</i>
<i>często traktowano jak najeźdźców.</i>

397
00:25:37,744 --> 00:25:39,621
RASIŚCI OBRAŻAJĄ DZIECI RUSSELLA

398
00:25:39,704 --> 00:25:44,834
Nikt nie wiedział,
co spotyka moich rodziców za kulisami.

399
00:25:45,502 --> 00:25:48,630
<i>Kiedy Russellowie wrócili</i>
<i>do domu po wycieczce,</i>

400
00:25:48,713 --> 00:25:52,425
<i>odkryli, że wandale włamali się</i>
<i>i splądrowali dom.</i>

401
00:25:53,468 --> 00:25:57,806
Zastali dom w ruinie.

402
00:25:57,889 --> 00:25:59,891
SOCJOLOG SPORTU, AKTYWISTA

403
00:25:59,975 --> 00:26:05,272
Sprawcy wyraźnie sprzeciwiali się temu,
że mieszkał w okolicy i był, kim był.

404
00:26:05,355 --> 00:26:07,190
Pobazgrali ściany.

405
00:26:07,274 --> 00:26:09,901
Rasistowskie obelgi i groźby.

406
00:26:10,986 --> 00:26:15,031
<i>Po powrocie z wakacji</i>
<i>zastaliśmy zdemolowany dom.</i>

407
00:26:15,115 --> 00:26:17,742
<i>Na ścianie odchodami napisano „Czarnuch”,</i>

408
00:26:17,826 --> 00:26:21,162
<i>stół bilardowy zniszczono i oblano piwem.</i>

409
00:26:21,246 --> 00:26:26,293
Zniszczyli jego trofea,
wypróżnili się w łóżku moich rodziców.

410
00:26:26,376 --> 00:26:31,590
Byłam w szoku. Nie wiedziałam,
jak rasistowskie jest to miasto.

411
00:26:31,673 --> 00:26:36,553
To straszne, że Bill i jego rodzina
musieli przez to przejść.

412
00:26:37,178 --> 00:26:40,932
<i>Policja nie znalazła podejrzanych.</i>

413
00:26:41,016 --> 00:26:45,937
<i>Niektórzy twierdzili,</i>
<i>że zawiniła moja „arogancka postawa”.</i>

414
00:26:46,730 --> 00:26:51,818
Russell już wcześniej był wściekły na to,

415
00:26:51,901 --> 00:26:57,157
jak traktuje się czarnych.

416
00:26:57,240 --> 00:27:01,202
Nigdy nie mówił o tym publicznie.

417
00:27:01,703 --> 00:27:04,873
Wróćmy do kwestii niezrozumienia.

418
00:27:04,956 --> 00:27:07,667
Mógł zwołać konferencję prasową
i powiedzieć:

419
00:27:07,751 --> 00:27:10,045
„Te zwierzęta się do mnie włamały.

420
00:27:10,128 --> 00:27:14,174
Dlatego można pomyśleć,
że mam negatywne nastawienie”.

421
00:27:16,509 --> 00:27:19,012
W Billu widziano wściekłego czarnego,

422
00:27:19,095 --> 00:27:21,765
bo nie pozwalał ludziom zapomnieć

423
00:27:21,848 --> 00:27:23,808
o realiach życia w Ameryce.

424
00:27:24,392 --> 00:27:28,063
Ludzie muszą przyznać,
jaka jest prawda, żeby coś zmienić.

425
00:27:28,563 --> 00:27:32,150
Gdy tylko miał okazję zagrać,

426
00:27:32,984 --> 00:27:38,448
potrafił to wykorzystać,
skupić się na grze.

427
00:27:38,531 --> 00:27:44,371
Nigdy nie spotkałem nikogo
z takim podejściem i skupieniem.

428
00:27:45,747 --> 00:27:49,376
Zawsze szukaj przewagi.
Tego nauczył mnie Auerbach.

429
00:27:49,459 --> 00:27:53,046
Rób wszystko, by zdobyć przewagę.

430
00:27:53,713 --> 00:27:56,299
Intelektualnie, emocjonalnie i fizycznie.

431
00:27:57,300 --> 00:27:58,968
Czasem prowokowałem.

432
00:28:01,721 --> 00:28:04,516
Większość gada, byle gadać.

433
00:28:04,599 --> 00:28:06,976
Bill Russell taki nie był.

434
00:28:07,060 --> 00:28:08,687
On gadał tak,

435
00:28:08,770 --> 00:28:13,108
żeby wpłynąć bezpośrednio na grę.

436
00:28:13,191 --> 00:28:16,528
Jak coś mówił,

437
00:28:16,611 --> 00:28:19,447
to tak, żeby zabolało.

438
00:28:19,531 --> 00:28:23,034
To pomagało Celtom.

439
00:28:26,162 --> 00:28:28,081
<i>Moim obowiązkiem</i>

440
00:28:28,164 --> 00:28:31,751
<i>było nakłonienie przeciwników</i>
<i>do atakowania mnie.</i>

441
00:28:31,835 --> 00:28:34,796
<i>Czasem wygłaszałem mowę ze środka.</i>

442
00:28:34,879 --> 00:28:39,092
<i>„Dobra, chłopaki”, mówiłem rywalom.</i>
<i>„Pod koszem nie pogracie.</i>

443
00:28:39,175 --> 00:28:44,597
<i>Możecie sobie rzucać z daleka,</i>
<i>ale pod kosz nie wpuszczę”.</i>

444
00:28:45,306 --> 00:28:48,977
<i>Mówiłem napastnikom,</i>
<i>że jak chcą rzucać,</i>

445
00:28:49,060 --> 00:28:52,272
<i>to niech wezmą lód,</i>
<i>bo oberwą piłką w zęby.</i>

446
00:28:53,565 --> 00:28:57,485
<i>Oczywiście nie mówiłem nic</i>
<i>Robertsonowi czy Westowi.</i>

447
00:28:57,569 --> 00:28:59,863
<i>Niektórym tak się nie robi.</i>

448
00:29:00,363 --> 00:29:02,907
Bill mnie nie prowokował.

449
00:29:02,991 --> 00:29:04,909
Wiedział, że jak rzuci,

450
00:29:04,993 --> 00:29:07,787
może mu się to odbić czkawką.

451
00:29:09,956 --> 00:29:11,583
To był mój pierwszy rok.

452
00:29:11,666 --> 00:29:14,961
Russell był tutaj, a ja i Satch tutaj.

453
00:29:15,044 --> 00:29:17,505
Russell spojrzał na Satcha,

454
00:29:18,089 --> 00:29:19,716
a potem na mnie.

455
00:29:19,799 --> 00:29:22,135
Spojrzał na Satcha i powiedział…

456
00:29:22,218 --> 00:29:24,012
Kryj skurwiela.

457
00:29:24,679 --> 00:29:26,514
Bradley był w szoku.

458
00:29:27,348 --> 00:29:29,434
Nigdy tak mnie nie nazwano.

459
00:29:33,605 --> 00:29:36,941
Zacząłem się zastanawiać,
co miał na myśli.

460
00:29:37,025 --> 00:29:38,651
„O co chodzi?”

461
00:29:38,735 --> 00:29:42,530
Inteligentne prowokacje są najgorsze.

462
00:29:42,614 --> 00:29:45,575
Rywal myśli o tobie, a nie o grze.

463
00:29:50,079 --> 00:29:52,582
Russ prowadził własną grę.

464
00:29:52,665 --> 00:29:56,961
Dwa razy na mecz bronił
niezgodnie z zasadami.

465
00:29:57,045 --> 00:29:59,005
Kosz się liczył,

466
00:29:59,088 --> 00:30:01,591
ale tak wysyłał wiadomość.

467
00:30:01,674 --> 00:30:04,719
„Zobacz, jak byłem blisko”.

468
00:30:04,803 --> 00:30:06,095
Był mistrzem.

469
00:30:06,179 --> 00:30:10,016
<i>Do Baylora, idzie.</i>
<i>Rzuca. Zablokował Russell.</i>

470
00:30:11,017 --> 00:30:14,062
<i>Kosz Russella.</i>
<i>Co za zagranie Billa Russella!</i>

471
00:30:14,729 --> 00:30:17,607
Russell był arogancki, przerażający.

472
00:30:17,690 --> 00:30:20,944
Straszył ludzi,
którzy do niego przychodzili.

473
00:30:23,279 --> 00:30:25,824
Stał tak i się gapił.

474
00:30:25,907 --> 00:30:27,408
Nic nie mówił.

475
00:30:27,492 --> 00:30:30,787
Był ciekawym połączeniem
sportowca i myśliciela.

476
00:30:30,870 --> 00:30:31,996
4-KROTNY MISTRZ NBA

477
00:30:32,080 --> 00:30:38,461
Potrafił zwizualizować sobie zagranie,
kilkukrotnie, zanim je wykonał.

478
00:30:38,545 --> 00:30:41,214
Pilnie analizował grę.

479
00:30:41,297 --> 00:30:47,053
Potrafił obliczyć kąt,
pod jakim biegnie zawodnik,

480
00:30:47,637 --> 00:30:51,558
uwzględniał jego zdolności i preferencje,

481
00:30:51,641 --> 00:30:53,643
i obserwował boisko,

482
00:30:53,726 --> 00:30:57,897
by wiedzieć, co się stanie,
jeśli wykona konkretny ruch.

483
00:30:57,981 --> 00:30:59,691
To matematyk.

484
00:31:00,275 --> 00:31:03,403
<i>Bill zawsze polegał na matematyce.</i>

485
00:31:04,028 --> 00:31:05,947
<i>Jeszcze na studiach na USF</i>

486
00:31:06,030 --> 00:31:09,158
<i>wraz z kolegą z drużyny Celtics,</i>
<i>K.C. Jonesem,</i>

487
00:31:09,242 --> 00:31:11,369
<i>Bill opracował metody wykorzystania</i>

488
00:31:11,452 --> 00:31:14,539
<i>kątów i równań w koszykówce.</i>

489
00:31:16,165 --> 00:31:19,669
<i>Uznaliśmy, że koszykówka to gra</i>
<i>oparta na geometrii,</i>

490
00:31:19,752 --> 00:31:22,171
<i>liniach, punktach i odległościach.</i>

491
00:31:23,590 --> 00:31:28,136
<i>Ja myślałem o grze solo,</i>
<i>ale on lubił obmyślać strategię.</i>

492
00:31:28,219 --> 00:31:32,265
<i>Miał oryginalne podejście.</i>
<i>Nauczył mnie takiego planowania,</i>

493
00:31:32,348 --> 00:31:34,976
<i>które prowadzi do celu,</i>
<i>zwłaszcza w obronie.</i>

494
00:31:35,059 --> 00:31:38,855
<i>Wtedy prawie każdy zawodnik</i>
<i>i trener uważał, że obrona</i>

495
00:31:38,938 --> 00:31:40,231
<i>to czyste reakcje.</i>

496
00:31:40,315 --> 00:31:42,108
<i>K.C. myślał inaczej.</i>

497
00:31:42,191 --> 00:31:44,861
<i>Szukał sposobów, by sprawić,</i>

498
00:31:44,944 --> 00:31:49,574
<i>że rywal rzuci zgodnie z jego planem.</i>

499
00:31:50,283 --> 00:31:52,035
<i>Pozwalał rywalom na rzuty</i>

500
00:31:52,118 --> 00:31:54,829
<i>poza ich skutecznym zasięgiem.</i>

501
00:31:54,913 --> 00:31:58,750
<i>Zamiast nękać zawodnika,</i>
<i>pędził przez boisko,</i>

502
00:31:58,833 --> 00:32:03,212
<i>wiedząc, że podam mu piłkę po zbiórce.</i>

503
00:32:03,713 --> 00:32:06,466
<i>Obmyśliliśmy dziesiątki takich zagrań.</i>

504
00:32:06,549 --> 00:32:11,012
<i>Uwzględnialiśmy znane nam słabości rywali.</i>

505
00:32:11,095 --> 00:32:15,224
<i>Stopniowo stworzyliśmy</i>
<i>własny świat koszykówki.</i>

506
00:32:15,725 --> 00:32:17,226
<i>Czuliśmy inspirację.</i>

507
00:32:17,310 --> 00:32:19,354
<i>Fizycy w tenisówkach.</i>

508
00:32:21,439 --> 00:32:24,776
Zawsze miał w sobie królewską nutę.

509
00:32:24,859 --> 00:32:28,488
Ma takie szczególne zdjęcie.

510
00:32:28,571 --> 00:32:32,367
Stoi w połowie boiska z rękami na biodrach

511
00:32:33,284 --> 00:32:35,578
przy pełnych trybunach Boston Garden.

512
00:32:36,496 --> 00:32:39,916
Przypomina na nim

513
00:32:41,376 --> 00:32:45,004
króla spoglądającego na poddanych.

514
00:32:47,090 --> 00:32:50,468
<i>Choć Russell był uważany</i>
<i>za geniusza na boisku,</i>

515
00:32:50,551 --> 00:32:53,054
<i>fani i dziennikarze krytykowali go</i>

516
00:32:53,137 --> 00:32:55,807
<i>za humory, powściągliwość i arogancję.</i>

517
00:32:56,432 --> 00:32:59,018
Jestem arogancki. Przyznaję.

518
00:32:59,519 --> 00:33:02,355
Ale według jakich standardów?

519
00:33:03,481 --> 00:33:05,149
Gdybym był biały,

520
00:33:05,233 --> 00:33:09,028
nazwano by to rywalizacją,
a nie arogancją.

521
00:33:09,737 --> 00:33:11,614
Kiedy jesteś Billem Russellem

522
00:33:11,698 --> 00:33:14,617
i żyjesz w kraju, który cię wyklucza

523
00:33:14,701 --> 00:33:17,370
i chwali cię tylko za wyniki w sporcie,

524
00:33:17,453 --> 00:33:20,999
oddajesz się publiczności na boisku.

525
00:33:21,749 --> 00:33:25,837
Poza nim chcesz mieć swoje życie.

526
00:33:25,920 --> 00:33:28,506
<i>Jako dowód arogancji Russella</i>

527
00:33:28,589 --> 00:33:31,217
<i>przytaczano odmowę</i>
<i>rozdawania autografów.</i>

528
00:33:32,635 --> 00:33:36,389
<i>Po 1964 roku</i>
<i>nie rozdawał ich jako zawodnik.</i>

529
00:33:37,181 --> 00:33:39,600
<i>Zawsze śmieszyły mnie autografy.</i>

530
00:33:39,684 --> 00:33:42,311
<i>Nawet jako koszykarza na studiach.</i>

531
00:33:42,395 --> 00:33:44,647
<i>Na początku nie zwracałem na to uwagi.</i>

532
00:33:44,731 --> 00:33:47,692
<i>Rozdawałem je, bo wszyscy tak robili.</i>

533
00:33:48,359 --> 00:33:50,236
<i>Ale na początku lat 60.</i>

534
00:33:50,319 --> 00:33:53,865
<i>zauważyłem, że po sesji</i>
<i>z 50 czy 60 autografami</i>

535
00:33:53,948 --> 00:33:57,035
<i>przez dwa, trzy dni czułem się dziwnie.</i>

536
00:34:00,329 --> 00:34:03,374
Media i kibice byli wściekli.

537
00:34:04,333 --> 00:34:05,793
Uznali za obrazę,

538
00:34:05,877 --> 00:34:10,423
że Bill nie dzieli się
przestrzenią osobistą

539
00:34:11,007 --> 00:34:12,759
i nie daje autografów.

540
00:34:12,842 --> 00:34:16,763
Nie można pozwolić,
by kibice rządzili naszym życiem.

541
00:34:17,805 --> 00:34:22,060
<i>Nie wyobrażam sobie wartości</i>
<i>nabazgranego nazwiska na kartce.</i>

542
00:34:22,143 --> 00:34:26,064
<i>Jaką wartość może mieć mój podpis</i>
<i>i dlaczego mam go rozdawać?</i>

543
00:34:26,731 --> 00:34:29,817
<i>Pokazuję swoją wartość na boisku.</i>

544
00:34:29,901 --> 00:34:32,153
<i>Gdy gram, jestem własnością publiczną.</i>

545
00:34:32,236 --> 00:34:34,739
<i>Gdy nie gram, pojawia się prywatność.</i>

546
00:34:34,822 --> 00:34:36,616
<i>Jak chcę podpisać, podpiszę,</i>

547
00:34:36,699 --> 00:34:39,410
<i>ale nikt mnie do niczego nie zmusił.</i>

548
00:34:39,494 --> 00:34:42,747
<i>Albo ktoś mnie kupuje w całości,</i>
<i>albo wcale.</i>

549
00:34:42,830 --> 00:34:45,333
<i>Podpis niczego nie zmieni.</i>

550
00:34:45,416 --> 00:34:49,045
<i>A to, że jestem koszykarzem,</i>
<i>to tylko przypadek.</i>

551
00:34:51,255 --> 00:34:53,800
To wspaniałe, że sam był sobie sterem.

552
00:34:53,883 --> 00:34:57,178
Postanowił po prostu grać

553
00:34:57,261 --> 00:35:00,306
i współpracować z kolegami z drużyny.

554
00:35:00,389 --> 00:35:03,184
Zawsze panował nad sytuacją.
To chcę powiedzieć.

555
00:35:03,267 --> 00:35:05,645
Wolałby długą rozmowę

556
00:35:05,728 --> 00:35:08,773
albo uścisk dłoni.

557
00:35:08,856 --> 00:35:09,690
I dobrze.

558
00:35:09,774 --> 00:35:12,777
Wiemy, że nie rozdaje autografów.
Po co pytać?

559
00:35:12,860 --> 00:35:15,363
Miał swoje przekonania.

560
00:35:15,446 --> 00:35:16,614
Podobało mi się to.

561
00:35:16,697 --> 00:35:19,659
Prezydent USA też nie daje autografów.

562
00:35:19,742 --> 00:35:22,912
Poprosiłem go o autograf.
Zgadnijcie, co powiedział.

563
00:35:23,496 --> 00:35:24,497
„Nie”.

564
00:35:24,580 --> 00:35:28,376
Zacząłem się śmiać.

565
00:35:28,459 --> 00:35:30,253
„Proszę. Daj autograf”.

566
00:35:30,336 --> 00:35:32,380
Znowu odmówił.

567
00:35:33,047 --> 00:35:38,219
Wszystkich zawodników, z którymi grałem,
prosiłem o podpisanie zdjęcia.

568
00:35:38,302 --> 00:35:41,055
Na pamiątkę.

569
00:35:41,639 --> 00:35:43,599
Russell odmówił.

570
00:35:44,100 --> 00:35:45,393
Powiedział,

571
00:35:45,476 --> 00:35:48,646
że spędzamy razem dużo czasu,
spotykamy się.

572
00:35:48,729 --> 00:35:51,023
„Wiesz, że nie rozdaję autografów”.

573
00:35:51,107 --> 00:35:54,569
„No zabiję go. To jakiś żart”, pomyślałem.

574
00:35:54,652 --> 00:36:01,200
Mam dwie książki Russella bez autografu.

575
00:36:01,284 --> 00:36:05,121
Stoją między H. Rapem Brownem
i Jamesem Baldwinem.

576
00:36:05,204 --> 00:36:09,375
Nie inaczej.
Osobiście mi ich nie podpisał.

577
00:36:09,458 --> 00:36:12,879
Sam Bill Russell.

578
00:36:12,962 --> 00:36:17,049
Widziałem go trzy lata temu,
gdy był w mieście.

579
00:36:18,009 --> 00:36:21,429
„Hej, Satch, co tam?”
Zaczęliśmy rozmawiać.

580
00:36:21,512 --> 00:36:24,599
Nagle mówi:
„Dalej niczego ci nie podpiszę”.

581
00:36:27,018 --> 00:36:30,521
Pod wieloma względami
mój tata wyprzedzał swoje czasy.

582
00:36:30,605 --> 00:36:35,443
Jeśli spojrzeć na dzisiejszą kulturę
opartą na celebrytach,

583
00:36:35,526 --> 00:36:39,572
dostrzeżemy zagrożenia
wiążące się ze sławą.

584
00:36:39,655 --> 00:36:42,783
Krytykowano go za to, że nie słuchał,

585
00:36:42,867 --> 00:36:44,118
zamykał się.

586
00:36:44,202 --> 00:36:48,956
Ale w przeciwieństwie do innych gwiazd
on tego nie potrzebował.

587
00:36:49,040 --> 00:36:53,836
Zawsze był do granic sobą,

588
00:36:53,920 --> 00:36:57,798
a jeśli ktoś tego nie szanuje,
to coś z nim nie tak.

589
00:36:59,592 --> 00:37:05,097
<i>Od 1963 do 1965 roku</i>
<i>blask koszykówki przygasał.</i>

590
00:37:05,181 --> 00:37:08,226
<i>Publicznie powiedziałem,</i>
<i>że to gra dla dzieci.</i>

591
00:37:08,309 --> 00:37:12,605
<i>Jak mam grać jako dorosły</i>
<i>tak samo jak w dzieciństwie,</i>

592
00:37:12,688 --> 00:37:15,441
<i>skoro dzieje się tyle ważnych rzeczy?</i>

593
00:37:15,524 --> 00:37:19,570
<i>Chciałem zmienić świat</i>
<i>i szukałem sposobu, by to zrobić.</i>

594
00:37:19,654 --> 00:37:23,741
<i>Zaczynała się czarna rewolucja</i>
<i>i wiele innych zmian.</i>

595
00:37:24,742 --> 00:37:27,161
Jesteś czarnym koszykarzem.

596
00:37:27,245 --> 00:37:30,957
Gra jest przesiąknięta rasizmem.
Nie wszędzie możesz wejść.

597
00:37:31,040 --> 00:37:35,586
A czarni muszą znosić piekło.
Są bici, atakowani,

598
00:37:35,670 --> 00:37:38,714
a ty grasz w koszykówkę
dla Boston Celtics.

599
00:37:38,798 --> 00:37:42,635
Przemyślenia mogą
wywołać wyrzuty sumienia.

600
00:37:42,718 --> 00:37:45,554
„Dlaczego gram dla białych,

601
00:37:45,638 --> 00:37:47,139
ku ich uciesze,

602
00:37:47,223 --> 00:37:50,309
skoro nie chcą,
żebym mieszkał na ich osiedlu?”

603
00:37:50,393 --> 00:37:53,020
W telewizji widzisz przemoc,

604
00:37:53,104 --> 00:37:55,439
a przecież masz serce i świadomość.

605
00:37:55,523 --> 00:37:58,985
Czujesz się okropnie. „Robię za mało”.

606
00:37:59,068 --> 00:38:01,445
<i>W tym kraju są dwa społeczeństwa.</i>

607
00:38:01,529 --> 00:38:03,447
<i>Muszę to przyznać.</i>

608
00:38:03,531 --> 00:38:07,201
<i>Widzieć życie takim, jakie jest,</i>
<i>i nie wpaść w szał.</i>

609
00:38:08,077 --> 00:38:11,706
Udziela wywiadów dla <i>Sports Ilustrated,</i>
<i>Saturday Evening Post.</i>

610
00:38:11,789 --> 00:38:13,499
NIE JESTEM LUDZIOM NIC WINIEN

611
00:38:13,582 --> 00:38:15,835
Mówi o swoim rozczarowaniu Ameryką.

612
00:38:15,918 --> 00:38:20,089
Podważa pokojową strategię
Martina Luthera Kinga.

613
00:38:20,172 --> 00:38:22,925
Broni Malcolma X i Narodu Islamu,

614
00:38:23,009 --> 00:38:26,095
których biali Amerykanie nienawidzili.

615
00:38:26,178 --> 00:38:29,974
Mówi, że sport to nie miejsce
na oświecenie rasowe.

616
00:38:30,057 --> 00:38:33,894
Sport odzwierciedla rasistowskie wzorce
w społeczeństwie USA.

617
00:38:33,978 --> 00:38:38,482
Jak się kończy taka świadomość tego,
co się robi?

618
00:38:39,233 --> 00:38:42,194
Jak wpływa na radość z gry?

619
00:38:42,278 --> 00:38:47,325
<i>Bill Russell nie mógł poradzić sobie</i>
<i>z rolą słynnego czarnego sportowca.</i>

620
00:38:47,408 --> 00:38:49,744
<i>Jego zespół czekał punkt zwrotny.</i>

621
00:38:50,745 --> 00:38:54,040
<i>Trener Red Auerbach postanowił ustąpić.</i>

622
00:38:54,749 --> 00:38:58,627
<i>Sezon 1965–66 był jego ostatnim.</i>

623
00:38:59,462 --> 00:39:02,423
Nie chciałem rozpoczynać sezonu,

624
00:39:02,506 --> 00:39:05,009
by odejść na emeryturę po wygranej.

625
00:39:05,509 --> 00:39:07,470
Wypominaliby mi to.

626
00:39:07,553 --> 00:39:10,639
Powiedziałem, że odejdę
bez względu na wszystko.

627
00:39:10,723 --> 00:39:14,101
<i>Najważniejsze było to, kto zastąpi Reda.</i>

628
00:39:15,019 --> 00:39:18,606
<i>Pierwszym wyborem Reda był kapitan</i>
<i>i gwiazda, Bill Russell.</i>

629
00:39:19,857 --> 00:39:23,277
Kto lepiej zmotywuje Billa jako zawodnika

630
00:39:23,361 --> 00:39:25,363
niż Bill trener?

631
00:39:26,989 --> 00:39:31,243
Mnie spytał pierwszego. Odmówiłem.

632
00:39:32,203 --> 00:39:36,248
<i>Jeśli nie Bill, to kto?</i>
<i>Ta decyzja musiała poczekać.</i>

633
00:39:36,332 --> 00:39:39,043
<i>Drużynę czekał cały sezon,</i>

634
00:39:39,126 --> 00:39:43,297
<i>a emerytura Reda</i>
<i>stanowiła dodatkową motywację.</i>

635
00:39:44,924 --> 00:39:48,052
Chcieliśmy mieć pewność,
że gdy Red odejdzie,

636
00:39:48,135 --> 00:39:50,429
odejdzie jako zwycięzca.

637
00:39:50,930 --> 00:39:55,226
Uważaliśmy, że to będzie
definicja jego kariery.

638
00:39:55,309 --> 00:39:56,894
To, jak skończy.

639
00:39:57,853 --> 00:40:01,982
<i>Pożegnanie Reda mistrzostwem</i>
<i>zależało od okresu posezonowego.</i>

640
00:40:02,066 --> 00:40:04,860
<i>Celtics pokonali Filadelfię</i>
<i>drugi rok z rzędu</i>

641
00:40:04,944 --> 00:40:07,405
<i>i zdobyli tytuł mistrza konferencji.</i>

642
00:40:07,488 --> 00:40:11,700
<i>Boston pokonał Filadelfię 121 do 117.</i>

643
00:40:12,368 --> 00:40:15,371
<i>Celtics zmierzyli się</i>
<i>z Lakersami po raz piąty.</i>

644
00:40:15,454 --> 00:40:16,539
FINAŁY NBA 1966

645
00:40:16,622 --> 00:40:20,668
<i>Jak to często bywa,</i>
<i>serię rozstrzygnęły ostatnie sekundy</i>

646
00:40:20,751 --> 00:40:24,505
<i>siódmego meczu.</i>
<i>Celtowie prowadzili czterema punktami.</i>

647
00:40:24,588 --> 00:40:27,883
<i>Zostało sześć sekund. Lakersi mają szansę.</i>

648
00:40:28,384 --> 00:40:31,679
<i>Do Ellisa.</i>
<i>Szybki rzut z wyskoku, Ellis, jest!</i>

649
00:40:31,762 --> 00:40:35,516
<i>Zostały cztery sekundy,</i>
<i>przewaga spadła do dwóch punktów.</i>

650
00:40:35,599 --> 00:40:38,727
<i>K.C. przy piłce, jest otoczony. Sekunda.</i>

651
00:40:38,811 --> 00:40:40,438
<i>Tak jest. To koniec!</i>

652
00:40:41,105 --> 00:40:43,858
<i>Tłum okrąża Havlicka.</i>

653
00:40:44,358 --> 00:40:45,609
<i>To koniec.</i>

654
00:40:46,360 --> 00:40:47,778
<i>Boston Celtics</i>

655
00:40:49,697 --> 00:40:54,243
<i>pokonali Los Angeles Lakers 95 do 93.</i>

656
00:40:54,743 --> 00:40:57,913
<i>Tłum wyszedł na boisko.</i>

657
00:40:59,081 --> 00:41:04,670
Red i ja bardzo chcieliśmy
wygrać jego ostatni mecz.

658
00:41:04,753 --> 00:41:06,589
AUERBACH ODCHODZI Z UŚMIECHEM

659
00:41:06,672 --> 00:41:10,217
<i>Red planował zostać</i>
<i>dyrektorem generalnym Celtics,</i>

660
00:41:11,135 --> 00:41:13,345
<i>więc musiał wyznaczyć następcę.</i>

661
00:41:15,222 --> 00:41:18,434
<i>Wiedział,</i>
<i>że Russell potrzebuje inspiracji,</i>

662
00:41:18,517 --> 00:41:20,686
<i>trenera, który zainteresuje go grą.</i>

663
00:41:21,270 --> 00:41:24,231
<i>Kto byłby lepszy</i>
<i>od obecnego czy byłego Celta?</i>

664
00:41:24,315 --> 00:41:29,278
Sporządziliśmy listę,
Od razu wybrałem Franka Ramseya.

665
00:41:29,361 --> 00:41:32,907
Frank był na emeryturze w Kentucky
i nie mógł przyjechać.

666
00:41:32,990 --> 00:41:35,159
Omówiliśmy trzech, czterech innych,

667
00:41:35,242 --> 00:41:37,578
ale żaden nie pasował nam obu.

668
00:41:39,205 --> 00:41:42,541
„Muszę kogoś zatrudnić”, powiedział.

669
00:41:43,876 --> 00:41:47,213
„Poszukam poza organizacją”.

670
00:41:48,339 --> 00:41:53,427
<i>Red zadzwonił do Alexa Hannuma,</i>
<i>trenera San Francisco Warriors</i>

671
00:41:53,511 --> 00:41:56,430
<i>oraz byłego trenera i zawodnika</i>
<i>St. Louis Hawks,</i>

672
00:41:56,514 --> 00:41:59,141
<i>dawnego rywala. Russell go nie chciał.</i>

673
00:41:59,642 --> 00:42:03,521
„Jeśli go zatrudnisz, ja też odejdę”.

674
00:42:04,480 --> 00:42:07,983
Zapytałem Russella, kto zastąpi Reda.

675
00:42:08,067 --> 00:42:09,693
„Alex Hannum”, odparł.

676
00:42:10,361 --> 00:42:12,655
Jeden z największych wrogów Russella.

677
00:42:12,738 --> 00:42:16,909
„Nie możesz grać dla Alexa Hannuma.
Gardzisz nim”.

678
00:42:16,992 --> 00:42:22,206
Mówię mu: „Na miłość boską,
poprowadź tę drużynę.

679
00:42:22,289 --> 00:42:24,291
Chyba chcesz?” „Tak”.

680
00:42:24,375 --> 00:42:26,544
„Powiedz Redowi, że się zgadzasz”.

681
00:42:27,753 --> 00:42:30,631
Jakieś 25 minut później

682
00:42:30,714 --> 00:42:33,050
siedziałem w pokoju hotelowym.

683
00:42:33,717 --> 00:42:34,885
Zadzwonił telefon.

684
00:42:35,594 --> 00:42:39,723
Dzwonił Red. „McSweeny, sukinsynu”.

685
00:42:39,807 --> 00:42:41,600
„Co się stało?”, pytam.

686
00:42:41,684 --> 00:42:43,143
Rozłączył się.

687
00:42:43,227 --> 00:42:46,772
Kilka minut później przyszedł Russell.
„Zostałem trenerem”.

688
00:42:48,107 --> 00:42:52,403
Myślałem… Uściskałem go i ucałowałem.

689
00:42:52,486 --> 00:42:55,281
Pociągnąłem go za brodę.

690
00:42:55,364 --> 00:42:59,535
„To najwspanialsza rzecz na świecie”.

691
00:42:59,618 --> 00:43:01,620
PIERWSZY CZARNY MENTOR

692
00:43:03,122 --> 00:43:07,376
<i>Mieli Cousy’ego i Auerbacha,</i>
<i>ale nie mieli mistrzostwa świata.</i>

693
00:43:07,459 --> 00:43:10,379
<i>Aż zjawił się Russell,</i>
<i>teraz zawodnik i trener.</i>

694
00:43:13,215 --> 00:43:19,054
<i>Pomyślałem, że może rola trenera</i>
<i>ożywi moje relacje z grą.</i>

695
00:43:19,555 --> 00:43:22,266
To mu się należało po tym,

696
00:43:23,183 --> 00:43:24,810
czego dokonał.

697
00:43:26,687 --> 00:43:29,815
Oto nowy trener Celtics. Powodzenia.

698
00:43:29,898 --> 00:43:30,733
Dziękuję.

699
00:43:32,359 --> 00:43:37,489
Będziesz kopią Reda Auerbacha
czy innym trenerem?

700
00:43:37,573 --> 00:43:40,367
Nikt nie mógłby być
kopią Reda Auerbacha.

701
00:43:44,830 --> 00:43:47,625
Zrobię to po swojemu. Też jestem uparty.

702
00:43:48,459 --> 00:43:52,004
W tej kwestii pójdę w jego ślady.

703
00:43:55,341 --> 00:43:58,594
<i>Podczas corocznej posezonowej kolacji</i>

704
00:43:58,677 --> 00:44:01,221
<i>Russell mówił, że jego rola się zmieniła,</i>

705
00:44:01,305 --> 00:44:05,392
<i>ale uczucia i oczekiwania</i>
<i>wobec drużyny pozostały takie same.</i>

706
00:44:06,393 --> 00:44:09,313
<i>Sporo oczekuję</i>
<i>od tej drużyny w przyszłym sezonie.</i>

707
00:44:09,396 --> 00:44:13,233
<i>Nigdy nie byłem bardziej związany</i>
<i>z żadną drużyną.</i>

708
00:44:13,317 --> 00:44:16,987
<i>Nie zbliżam się do wielu ludzi,</i>
<i>ale was pokochałem.</i>

709
00:44:17,071 --> 00:44:20,032
<i>Nikt mnie tak dobrze nie traktował.</i>

710
00:44:20,115 --> 00:44:22,242
<i>Jesteście moją rodziną.</i>

711
00:44:22,326 --> 00:44:24,995
<i>Celtics to więcej niż nazwa czy drużyna.</i>

712
00:44:25,079 --> 00:44:26,622
<i>To sposób na życie.</i>

713
00:44:27,289 --> 00:44:30,376
<i>To było ważne ogłoszenie dla Celtics.</i>

714
00:44:30,459 --> 00:44:33,462
<i>Dla sportu i całego narodu także.</i>

715
00:44:33,545 --> 00:44:38,717
<i>Russell był pierwszym czarnym trenerem</i>
<i>zawodowej drużyny w Ameryce Północnej.</i>

716
00:44:38,801 --> 00:44:40,928
<i>Prasa nie wiedziała, co sądzić.</i>

717
00:44:41,011 --> 00:44:42,429
RUSSELL MUSI SIĘ WYKAZAĆ

718
00:44:42,513 --> 00:44:45,891
„MYŚLĘ, ŻE DAM RADĘ” – RUSSELL

719
00:44:45,974 --> 00:44:51,146
Czy możesz wykonywać swoją pracę
obiektywnie, bez uprzedzeń rasowych?

720
00:44:51,939 --> 00:44:52,856
Tak.

721
00:44:56,110 --> 00:45:01,407
Jesteś pierwszym czarnym,
który zajmuje stanowisko trenerskie.

722
00:45:01,490 --> 00:45:03,951
Czy to duża presja?

723
00:45:04,034 --> 00:45:07,663
Skądże. Inni kładą
na to większy nacisk niż ja,

724
00:45:07,746 --> 00:45:12,292
bo dla mnie to normalna rzecz,
że dostałem tę pracę

725
00:45:12,376 --> 00:45:13,711
czy propozycję.

726
00:45:15,003 --> 00:45:19,007
Russell zostaje trenerem Celtics,
drużyny, która ma masę tytułów.

727
00:45:19,091 --> 00:45:20,175
NOWA ROLA RUSSELLA

728
00:45:20,259 --> 00:45:23,887
To ważne wydarzenie
w historii amerykańskiego sportu.

729
00:45:25,264 --> 00:45:26,932
Pamiętam, jak usłyszałem,

730
00:45:27,015 --> 00:45:29,852
że Russell będzie trenerem Celtics.

731
00:45:29,935 --> 00:45:32,604
Bardzo mnie to ucieszyło.

732
00:45:32,688 --> 00:45:37,735
Pięć lat wcześniej
stosowano jeszcze limity czarnych.

733
00:45:38,610 --> 00:45:42,030
Stał się nie tylko twarzą Celtów.

734
00:45:42,114 --> 00:45:45,033
Stał się elementem

735
00:45:45,117 --> 00:45:47,786
najbardziej widocznym dla reszty świata.

736
00:45:49,204 --> 00:45:51,331
Nie wyobrażam sobie,

737
00:45:51,415 --> 00:45:55,335
jak można wypaść świetnie w obu rolach,
bo tak się różnią.

738
00:45:55,419 --> 00:45:58,672
Wymagają ogromnej energii,
perspektywy, myślenia.

739
00:45:59,465 --> 00:46:00,883
Jest lepszy ode mnie.

740
00:46:03,969 --> 00:46:06,805
<i>Russell i Celtics dobrze rozpoczęli sezon,</i>

741
00:46:06,889 --> 00:46:09,266
<i>wygrywając dziesięć z 12 meczów.</i>

742
00:46:12,519 --> 00:46:17,733
<i>Ale jedno wydarzenie szczególnie wpłynęło</i>
<i>na trenera Russella.</i>

743
00:46:18,400 --> 00:46:21,820
<i>Gdy Celtics grali w Luizjanie,</i>

744
00:46:21,904 --> 00:46:25,991
<i>ojciec Billa zabrał jego dziadka</i>
<i>na pierwszy mecz koszykówki.</i>

745
00:46:26,658 --> 00:46:30,078
<i>Pan Charlie wszedł do garderoby</i>
<i>ze staruszkiem.</i>

746
00:46:30,162 --> 00:46:33,248
<i>Po kilku minutach ogarnęła nas panika.</i>

747
00:46:33,332 --> 00:46:37,002
<i>Staruszek płakał. Myślałem, że ma zawał.</i>

748
00:46:37,753 --> 00:46:40,339
<i>Potem zauważyliśmy, że nie cierpi.</i>

749
00:46:40,839 --> 00:46:42,841
<i>Gapił się jak rażony piorunem,</i>

750
00:46:42,925 --> 00:46:47,721
<i>widząc Sama Jonesa</i>
<i>i Johna Havlicka razem pod prysznicem.</i>

751
00:46:49,139 --> 00:46:52,059
<i>Moi koledzy mydlili się i rozmawiali,</i>

752
00:46:52,142 --> 00:46:54,228
<i>nieświadomi emocji staruszka.</i>

753
00:46:55,729 --> 00:46:59,149
<i>Ten spojrzał na nas</i>
<i>i powoli powiedział:</i>

754
00:47:00,734 --> 00:47:02,653
<i>„Nie sądziłem, że dożyję dnia,</i>

755
00:47:02,736 --> 00:47:06,365
<i>w którym woda spłynie</i>
<i>z czarnego na białego”.</i>

756
00:47:06,448 --> 00:47:08,033
<i>Kręcił głową.</i>

757
00:47:08,700 --> 00:47:12,454
<i>„Widać, że się lubią”.</i>

758
00:47:13,997 --> 00:47:17,209
Po raz pierwszy możesz wygrać jako trener.

759
00:47:17,292 --> 00:47:20,796
Za tobą szereg zwycięstw.
Jak to widzisz?

760
00:47:20,879 --> 00:47:24,299
Jeśli nie będzie kontuzji, wygramy.

761
00:47:30,514 --> 00:47:34,434
Możliwe, że wziął na siebie więcej,
niż mógł udźwignąć.

762
00:47:34,518 --> 00:47:37,604
Gra średnio 45 minut na mecz.

763
00:47:37,688 --> 00:47:40,065
Do tego jest trenerem.

764
00:47:40,148 --> 00:47:43,819
Pilnuje, żebyśmy realizowali zadania,

765
00:47:43,902 --> 00:47:48,240
żeby atak i obrona
chodziły jak w zegarku.

766
00:47:49,032 --> 00:47:52,035
Założę się,
że podejmując tę pracę, nie wiedział,

767
00:47:52,911 --> 00:47:57,416
jakie to będzie wymagające.

768
00:47:57,499 --> 00:48:02,296
Akurat w tym roku Wilt wziął się w garść

769
00:48:02,379 --> 00:48:04,131
i miał świetną drużynę.

770
00:48:08,719 --> 00:48:13,724
Oficjalny program, tylko 35 centów.
Zawiera składy.

771
00:48:15,058 --> 00:48:19,021
Wilt Chamberlain, kupujcie i czytajcie.

772
00:48:19,104 --> 00:48:21,857
<i>W ciągu ostatnich dwóch lat</i>
<i>76ers stali się</i>

773
00:48:21,940 --> 00:48:24,735
<i>stali się potężną drużyną,</i>
<i>nie tylko obiecującą.</i>

774
00:48:30,991 --> 00:48:33,493
<i>Mieli najlepszy bilans w NBA,</i>

775
00:48:34,244 --> 00:48:37,497
<i>Wilt wreszcie mógł nawiązać relację</i>
<i>z drużyną.</i>

776
00:48:37,581 --> 00:48:39,625
Blok może zaboleć.

777
00:48:39,708 --> 00:48:43,670
<i>W ciągu dziesięciu lat</i>
<i>Celtics dziewięć razy zdobyli tytuł.</i>

778
00:48:43,754 --> 00:48:46,715
<i>W zeszłym roku 76ers byli blisko.</i>

779
00:48:46,798 --> 00:48:49,384
<i>Przeszłość aż prosi o wygraną z Bostonem.</i>

780
00:48:50,135 --> 00:48:53,513
<i>Do tyłu, do Greera. Rzuca i trafia.</i>

781
00:48:54,139 --> 00:48:56,683
<i>Ależ te kluby rywalizują.</i>

782
00:48:58,393 --> 00:49:01,063
<i>Greer z lewej. Rzuca, pudło.</i>

783
00:49:01,146 --> 00:49:04,983
<i>Chamberlain, zbiórka. Rzuca, faulowany.</i>

784
00:49:05,651 --> 00:49:10,280
<i>Sixers zdominowali</i>
<i>pierwsze trzy mecze play-offów w 1967 r.</i>

785
00:49:11,907 --> 00:49:14,868
<i>Wilt, teraz weteran,</i>
<i>udoskonalił swoją grę.</i>

786
00:49:14,952 --> 00:49:17,746
<i>Więcej podawał i wspierał obronę.</i>

787
00:49:24,378 --> 00:49:27,881
<i>Piękny blok, Chamberlain!</i>

788
00:49:28,465 --> 00:49:31,718
<i>W pierwszym roku jako trener i zawodnik</i>

789
00:49:31,802 --> 00:49:34,846
<i>Will dysponował dobrą,</i>
<i>ale nie doskonałą drużyną</i>.

790
00:49:37,891 --> 00:49:44,398
Na stadionie Garden
spotkałem okropnych kibiców.

791
00:49:44,481 --> 00:49:47,150
To nie była gra, tylko konfrontacja.

792
00:49:50,112 --> 00:49:51,571
<i>Do bójki dołącza kibic.</i>

793
00:49:54,408 --> 00:49:57,285
<i>Celtics wygrali czwarty mecz w Bostonie</i>

794
00:49:57,369 --> 00:49:59,204
<i>i wrócili do Filadelfii.</i>

795
00:49:59,287 --> 00:50:02,791
<i>Tamtejsi kibice domagali się</i>
<i>końca dynastii Celtów.</i>

796
00:50:04,167 --> 00:50:05,919
<i>Walker biegnie i rzuca.</i>

797
00:50:06,003 --> 00:50:09,297
<i>To był wspaniały klub.</i>

798
00:50:09,381 --> 00:50:11,967
<i>Greer jest ścigany. Wrzuca.</i>

799
00:50:12,050 --> 00:50:14,636
BOSTON TRUPEM

800
00:50:14,720 --> 00:50:20,559
Kibice Filadelfii skandowali,
że Celtics wreszcie polegli.

801
00:50:21,643 --> 00:50:23,770
BOSTON, DZIŚ GINIECIE

802
00:50:25,147 --> 00:50:28,066
<i>Bill Russell przygląda się</i>
<i>upadkowi dynastii.</i>

803
00:50:28,567 --> 00:50:32,779
Pięć, cztery, trzy, dwa, jeden!

804
00:50:39,453 --> 00:50:43,457
<i>Wilt i 76ers pokonali nas, bo byli lepsi.</i>

805
00:50:45,042 --> 00:50:47,002
<i>Prawie zmietli nas z boiska.</i>

806
00:50:47,711 --> 00:50:50,714
<i>Dopadł mnie syndrom przegranej.</i>

807
00:50:52,174 --> 00:50:54,885
<i>Mimo że Celtics mieli za sobą</i>
<i>świetną serię,</i>

808
00:50:54,968 --> 00:50:59,056
<i>osiem mistrzostw z rzędu,</i>
<i>kibice mnie wygwizdali.</i>

809
00:50:59,139 --> 00:51:01,016
<i>„Straciliście werwę?”</i>

810
00:51:01,099 --> 00:51:04,311
<i>„Wiedziałem, że to nie przetrwa.</i>
<i>Straciliście ogień”.</i>

811
00:51:04,936 --> 00:51:06,521
<i>Musiałem zamrugać.</i>

812
00:51:09,232 --> 00:51:12,194
<i>W tamtym roku Sixers wygrali finały NBA,</i>

813
00:51:13,612 --> 00:51:15,697
<i>a Wilt zdobył pierwszy tytuł.</i>

814
00:51:17,199 --> 00:51:18,283
KONIEC ERY CELTÓW

815
00:51:18,366 --> 00:51:23,163
<i>Nekrologi opisujące porażkę Celtów</i>
<i>skupiły się na jednej osobie.</i>

816
00:51:24,456 --> 00:51:26,541
Mieliśmy w zwyczaju wygrywać.

817
00:51:26,625 --> 00:51:31,046
Dopóki mogliśmy polegać na Russellu,
myśleliśmy, że wygramy wszystko.

818
00:51:31,129 --> 00:51:33,840
WILT DORADZA RUSSELLOWI
PORZUCENIE ROLI TRENERA

819
00:51:33,924 --> 00:51:35,550
Russ to dumny człowiek.

820
00:51:35,634 --> 00:51:37,844
Zabolało go to,

821
00:51:37,928 --> 00:51:40,472
że nie wygraliśmy.

822
00:51:41,139 --> 00:51:42,766
Było mu wstyd.

823
00:51:42,849 --> 00:51:45,977
Nie chciał rozmawiać o sezonie.

824
00:51:46,061 --> 00:51:48,271
Taki już był.

825
00:51:48,355 --> 00:51:51,399
Powiedział: „Zobaczymy za rok”.

826
00:51:52,609 --> 00:51:56,613
Jeśli nie zauważyliście
w całym zamieszaniu z World Series,

827
00:51:56,696 --> 00:52:01,618
w sobotę zaczyna się sezon NBA.

828
00:52:01,701 --> 00:52:04,371
W Boston Garden wszyscy weterani

829
00:52:04,454 --> 00:52:08,375
z Celtics wracają, by odzyskać koronę,

830
00:52:08,458 --> 00:52:11,253
którą odebrali im Philadelphia 76ers.

831
00:52:11,878 --> 00:52:13,547
Dotąd unikałem prognoz.

832
00:52:13,630 --> 00:52:16,758
Zawsze gdy mnie pytali, jak będzie,

833
00:52:16,842 --> 00:52:19,678
mówiłem, że nie wiem i nic nie powiem.

834
00:52:19,761 --> 00:52:22,139
W zeszłym roku też pytali.

835
00:52:22,222 --> 00:52:24,933
Powiedziałem, że wygramy,
ale nie wygraliśmy.

836
00:52:25,016 --> 00:52:28,812
Dlatego niczego już nie mówię.

837
00:52:32,399 --> 00:52:35,610
<i>W drugim sezonie</i>
<i>Russella czekały dwie trudności.</i>

838
00:52:36,444 --> 00:52:39,865
<i>Pierwsza: musiał udowodnić,</i>
<i>że może odzyskać tytuł</i>

839
00:52:39,948 --> 00:52:42,450
<i>po przegranej z 76ers.</i>

840
00:52:44,411 --> 00:52:47,622
<i>Druga wynikała z brutalnej wojny,</i>
<i>która rozdarła USA</i>

841
00:52:47,706 --> 00:52:49,332
<i>i świat sportu.</i>

842
00:52:51,126 --> 00:52:55,046
<i>Szybko wyrobiłem sobie opinię</i>
<i>na temat Wietnamu.</i>

843
00:52:55,714 --> 00:52:58,383
<i>Wyglądało to jak wojny kolonialne,</i>

844
00:52:58,466 --> 00:53:02,262
<i>a jako czarny przeciwnik kolonii w Afryce</i>

845
00:53:02,345 --> 00:53:03,388
<i>byłem wyczulony.</i>

846
00:53:04,431 --> 00:53:06,474
<i>Wietnamczycy mówili, że nie chcą,</i>

847
00:53:06,558 --> 00:53:09,519
<i>by Zachód rządził ich krajem.</i>

848
00:53:10,270 --> 00:53:12,981
<i>Amerykanie widzieli to inaczej.</i>

849
00:53:13,064 --> 00:53:15,609
<i>Jako imperium definiowaliśmy wojnę</i>

850
00:53:15,692 --> 00:53:18,570
<i>jako konflikt komunizmu i demokracji.</i>

851
00:53:19,321 --> 00:53:23,200
Bomby w Wietnamie eksplodują w domu.

852
00:53:23,283 --> 00:53:26,786
Niszczą marzenia i możliwości

853
00:53:26,870 --> 00:53:28,371
porządnych Amerykanów.

854
00:53:28,455 --> 00:53:32,542
Panie prezydencie,
na rękach masz dziecięcą krew!

855
00:53:32,626 --> 00:53:34,753
Tu rządzą pieprzone komuchy!

856
00:53:36,129 --> 00:53:37,380
SPROWADŹCIE ŻOŁNIERZY

857
00:53:37,464 --> 00:53:41,051
<i>Wojna wywołała gniew i rozgoryczenie,</i>
<i>skłóciła naród.</i>

858
00:53:41,134 --> 00:53:43,470
- Czego chcemy?
- Pokoju.

859
00:53:43,553 --> 00:53:45,513
- Kiedy?
- Teraz.

860
00:53:50,560 --> 00:53:52,354
<i>Wśród przeciwników wojny</i>

861
00:53:52,437 --> 00:53:55,774
<i>był 25-letni</i>
<i>mistrz wagi ciężkiej Cassius Clay,</i>

862
00:53:55,857 --> 00:53:59,611
<i>który przeszedł na islam</i>
<i>i przyjął imię Muhammad Ali.</i>

863
00:53:59,694 --> 00:54:02,489
<i>Ali twierdził, że przez swoje przekonania</i>

864
00:54:02,572 --> 00:54:05,700
<i>nie może walczyć z obcymi ani ich zabijać.</i>

865
00:54:05,784 --> 00:54:10,372
Nie powinienem zabijać ludzi,
którzy nie nazywali mnie „czarnuchem”,

866
00:54:10,455 --> 00:54:13,667
nie linczowali mnie,
nie zgwałcili mojej mamy.

867
00:54:13,750 --> 00:54:16,378
<i>Ali stracił tytuł,</i>

868
00:54:16,461 --> 00:54:17,837
<i>miał zarzuty,</i>

869
00:54:17,921 --> 00:54:19,631
<i>wyrok pięciu lat</i>

870
00:54:19,714 --> 00:54:21,508
<i>i 10 000 $ grzywny.</i>

871
00:54:22,425 --> 00:54:24,636
To, co robił Muhammad Ali,

872
00:54:25,262 --> 00:54:28,598
mogło zakończyć jego karierę boksera.

873
00:54:28,682 --> 00:54:34,187
Nie bał się, że straci miliony.
Był bardzo odważny.

874
00:54:34,271 --> 00:54:36,982
Uczynił nas dumnymi czarnymi sportowcami,

875
00:54:37,065 --> 00:54:40,235
pokazując nam przez swoje działania,

876
00:54:40,735 --> 00:54:42,028
co jest ważne.

877
00:54:42,112 --> 00:54:44,322
Nie znam wielu sportowców,

878
00:54:44,406 --> 00:54:47,367
którzy obraliby taki kurs jak on.

879
00:54:47,450 --> 00:54:52,205
To wymaga ogromnej siły woli
i hartu ducha.

880
00:54:52,289 --> 00:54:53,164
Wiary.

881
00:54:53,707 --> 00:54:55,917
SZCZYT W CLEVELAND, 4 CZERWCA 1967

882
00:54:56,001 --> 00:54:59,629
Szczyt w Cleveland był
odpowiedzią czarnych sportowców na to,

883
00:54:59,713 --> 00:55:03,383
że Ali odmówił wstąpienia do wojska.

884
00:55:03,466 --> 00:55:06,553
Chcieli okazać bratu wsparcie.

885
00:55:07,137 --> 00:55:11,099
<i>Nie pojechaliśmy do Cleveland,</i>
<i>by przekonać Muhammada do wojska.</i>

886
00:55:11,182 --> 00:55:13,018
<i>Oferowaliśmy mu pomoc.</i>

887
00:55:13,560 --> 00:55:16,354
<i>Nigdzie nie napisano,</i>
<i>że mistrz wagi ciężkiej</i>

888
00:55:16,438 --> 00:55:21,359
<i>musi wyznawać określoną religię</i>
<i>czy nie może sprzeciwiać się wojnie.</i>

889
00:55:23,486 --> 00:55:27,032
Jesteśmy tu
jako przyjaciele Muhammada Alego.

890
00:55:28,700 --> 00:55:32,329
Chcieliśmy się od niego dowiedzieć…

891
00:55:32,954 --> 00:55:36,249
Czytamy gazety, oglądamy telewizję.

892
00:55:36,333 --> 00:55:37,542
O co chodzi?

893
00:55:37,625 --> 00:55:41,546
Odpowiedział na wiele trudnych pytań.

894
00:55:41,629 --> 00:55:42,630
SŁYNNY FUTBOLISTA

895
00:55:42,714 --> 00:55:45,633
Przekonał nas,

896
00:55:45,717 --> 00:55:49,179
że to dla niego kwestia religijna.

897
00:55:49,262 --> 00:55:51,181
Wyznaje swoją wiarę

898
00:55:51,264 --> 00:55:53,975
i na tym opiera swoje stanowisko.

899
00:55:54,559 --> 00:55:56,728
Po tym, co przeszedł,

900
00:55:57,354 --> 00:56:00,648
musiał być bardzo samotny.

901
00:56:03,568 --> 00:56:06,321
To słynne zdjęcie.

902
00:56:06,404 --> 00:56:12,660
Jedno z najbardziej kultowych zdjęć
dwudziestego wieku.

903
00:56:12,744 --> 00:56:15,997
Wszystkie te czarne gwiazdy

904
00:56:16,081 --> 00:56:19,876
przestały być gwiazdami Cleveland Browns,

905
00:56:19,959 --> 00:56:23,004
Celtics czy Packersów.

906
00:56:23,088 --> 00:56:25,215
Przede wszystkim byli czarnymi.

907
00:56:25,298 --> 00:56:28,218
Czuli się odpowiedzialni,

908
00:56:28,301 --> 00:56:31,346
musieli wykorzystać swoją pozycję

909
00:56:31,429 --> 00:56:35,016
i pragnienie zmian w tym kraju,

910
00:56:35,100 --> 00:56:37,143
rolę czarnego sportowca.

911
00:56:37,227 --> 00:56:39,145
Miałem wspólną cechę z Billem.

912
00:56:39,229 --> 00:56:42,482
Odmówiliśmy porzucenia indywidualności,

913
00:56:42,565 --> 00:56:45,443
walczyliśmy z uprzedzeniami,

914
00:56:46,694 --> 00:56:48,071
dyskryminacją

915
00:56:49,197 --> 00:56:51,783
i nieuczciwymi praktykami.

916
00:56:51,866 --> 00:56:53,284
Jeśli jesteś gwiazdą,

917
00:56:53,368 --> 00:56:57,163
mówisz, co trzeba,
i zachowujesz się, jak należy,

918
00:56:57,247 --> 00:56:58,832
zarobisz pieniądze.

919
00:56:58,915 --> 00:57:02,293
Jeśli chcesz być aktywistą,
musisz z tego zrezygnować.

920
00:57:02,377 --> 00:57:04,254
Bill był wyjątkowy.

921
00:57:04,337 --> 00:57:06,965
Można było mieć pewność,

922
00:57:07,799 --> 00:57:12,095
że sprzeciwi się nieprawidłowościom.

923
00:57:12,887 --> 00:57:15,723
Bill Russell uchwycił esencję,

924
00:57:15,807 --> 00:57:21,479
duszę i serce tego, co mówił Ali.

925
00:57:21,563 --> 00:57:23,648
Kiedy dziennikarz zapytał Billa,

926
00:57:25,191 --> 00:57:29,612
co się stanie z Muhammadem Alim,

927
00:57:29,696 --> 00:57:31,865
ten odparł,

928
00:57:33,783 --> 00:57:37,120
że nie martwi się o Alego.

929
00:57:37,203 --> 00:57:39,622
„Ali zrobił coś, co mnie się nie udało,

930
00:57:39,706 --> 00:57:43,251
znalazł coś,
za co jest gotów oddać życie”.

931
00:57:43,334 --> 00:57:44,836
„NIE MARTWIĘ SIĘ O ALEGO”

932
00:57:44,919 --> 00:57:48,548
„Nie martwię się o Alego.
Martwię się o resztę”.

933
00:57:48,631 --> 00:57:51,217
<i>Oto specjalny reportaż CBS News.</i>

934
00:57:51,301 --> 00:57:53,511
<i>Dr Martin Luther King Jr.</i>,

935
00:57:53,595 --> 00:57:56,473
<i>obrońca praw obywatelskich i noblista</i>,

936
00:57:56,556 --> 00:57:59,267
<i>został zabity w Memphis</i>
<i>w stanie Tennessee.</i>

937
00:57:59,350 --> 00:58:03,521
<i>Stał na balkonie</i>
<i>drugiego piętra hotelu Lorraine.</i>

938
00:58:03,605 --> 00:58:06,107
<i>Z drugiej strony ulicy padł jeden strzał.</i>

939
00:58:06,191 --> 00:58:08,193
<i>Ugodził go w szyję.</i>

940
00:58:08,276 --> 00:58:11,613
Marzenie doktora Martina Luthera Kinga

941
00:58:12,489 --> 00:58:14,199
nie umarło razem z nim.

942
00:58:15,992 --> 00:58:19,412
Ameryką nie będzie rządzić pocisk,

943
00:58:19,496 --> 00:58:24,250
lecz wolne i sprawiedliwe głosowanie.

944
00:58:25,418 --> 00:58:29,214
Wszyscy w każdej drużynie,
bez względu na rasę, religię

945
00:58:29,297 --> 00:58:30,131
czy cokolwiek,

946
00:58:31,591 --> 00:58:32,509
doznali straty.

947
00:58:33,593 --> 00:58:35,553
To uderzyło w każdego.

948
00:58:37,639 --> 00:58:41,351
<i>W ponad 150 amerykańskich miastach</i>
<i>wybuchły zamieszki.</i>

949
00:58:41,935 --> 00:58:46,314
<i>Doszło do podpaleń i grabieży</i>
<i>na bezprecedensową skalę.</i>

950
00:58:48,983 --> 00:58:53,404
<i>To wielka próba dla całego kraju.</i>

951
00:58:59,494 --> 00:59:03,206
<i>W całym kraju zapanowały smutek i gniew.</i>

952
00:59:03,831 --> 00:59:06,334
<i>W Filadelfii Celtics mieli zagrać</i>

953
00:59:06,417 --> 00:59:09,128
<i>pierwszy mecz</i>
<i>finałów konferencji wschodniej</i>

954
00:59:09,212 --> 00:59:11,422
<i>z 76ers, następnego dnia.</i>

955
00:59:12,131 --> 00:59:17,637
Nie będziemy dłużej czekać,
aż nasi przywódcy zginą.

956
00:59:19,180 --> 00:59:21,683
<i>Cały dzień byłem w szoku.</i>

957
00:59:22,308 --> 00:59:26,854
<i>Siedziałem cztery czy pięć godzin,</i>
<i>zanim zdołałem się odezwać.</i>

958
00:59:27,480 --> 00:59:30,900
<i>Pomyślałem, że nie powinienem grać.</i>
<i>Zadzwoniłem do Wilta.</i>

959
00:59:31,859 --> 00:59:36,155
Nawet sławni sportowcy, gwiazdy

960
00:59:37,115 --> 00:59:39,909
pokroju Billa Russella
i Wilta Chamberlaina,

961
00:59:40,535 --> 00:59:45,206
nie mogli przekonać NBA do odwołania meczu

962
00:59:45,290 --> 00:59:47,500
na cześć tego wielkiego człowieka.

963
00:59:48,251 --> 00:59:50,753
<i>Stadion był już pełen kibiców.</i>

964
00:59:51,254 --> 00:59:56,175
<i>Chamberlain zażądał głosowania w szatni,</i>
<i>czy drużyna ma zagrać.</i>

965
00:59:58,678 --> 01:00:03,016
<i>Ustaliliśmy, że nie powinniśmy</i>
<i>odwoływać meczu tak późno.</i>

966
01:00:03,099 --> 01:00:07,020
<i>Przyszło z 12 000 ludzi,</i>
<i>odwołanie może być kłopotliwe.</i>

967
01:00:08,938 --> 01:00:11,816
<i>W końcu drużyny postanowiły zagrać.</i>

968
01:00:14,319 --> 01:00:17,614
<i>Zawodnicy byli spokojni</i>
<i>i zdekoncentrowani.</i>

969
01:00:19,157 --> 01:00:22,577
<i>Nawet dwaj wielcy rywale,</i>
<i>Russell i Chamberlain.</i>

970
01:00:37,675 --> 01:00:41,095
Panuje dziwna atmosfera.
Nie ma tej samej radości i emocji…

971
01:00:41,179 --> 01:00:42,847
MÓWI ARAM GOUDSOUZIAN

972
01:00:42,930 --> 01:00:44,724
…jakie znamy z play-offów.

973
01:00:45,975 --> 01:00:49,520
<i>Celtics wygrali 127 do 118.</i>

974
01:00:53,191 --> 01:00:56,319
<i>Cztery dni później</i>
<i>Kinga pochowano w Atlancie.</i>

975
01:00:57,654 --> 01:01:00,948
<i>W pogrzebie wzięli udział ludzie</i>
<i>ze świata polityki,</i>

976
01:01:01,032 --> 01:01:04,619
<i>branży rozrywkowej i gwiazdy NBA.</i>

977
01:01:05,411 --> 01:01:08,247
<i>Wielu obawiało się,</i>
<i>że marzenie Kinga też umarło.</i>

978
01:01:09,999 --> 01:01:12,502
<i>Bardzo szanowałem doktora Kinga.</i>

979
01:01:13,002 --> 01:01:15,004
<i>Był ostatnim buforem.</i>

980
01:01:15,505 --> 01:01:17,548
<i>Rzeczy, które mówiłem dekadę temu</i>

981
01:01:17,632 --> 01:01:20,385
<i>i które uznano</i>
<i>za słowa wkurzonego czarnego,</i>

982
01:01:20,468 --> 01:01:23,805
<i>dziś okazują się prawdą. To smutne.</i>

983
01:01:25,056 --> 01:01:27,850
<i>Przemoc do niczego nie prowadzi.</i>

984
01:01:27,934 --> 01:01:30,436
<i>King wierzył w pokojowe rozwiązania,</i>

985
01:01:30,520 --> 01:01:32,271
<i>a ktoś go zabił.</i>

986
01:01:32,980 --> 01:01:34,273
<i>Prawdziwa tragedia.</i>

987
01:01:35,316 --> 01:01:38,569
<i>Dziesiątego kwietnia,</i>
<i>dzień po pogrzebie Kinga,</i>

988
01:01:38,653 --> 01:01:41,447
<i>wznowiono play-offy w Boston Garden.</i>

989
01:01:52,917 --> 01:01:56,504
CELTIC KONTRA 76ERS
FINAŁY KONFERENCJI WSCHODNIEJ 1968

990
01:02:01,509 --> 01:02:05,263
<i>Filadelfia rozgromiła rywali,</i>

991
01:02:05,346 --> 01:02:08,516
<i>a Celtics przegrali 115 do 106.</i>

992
01:02:09,934 --> 01:02:12,520
<i>Filadelfia wygrała też kolejne dwa mecze.</i>

993
01:02:15,189 --> 01:02:18,151
<i>Żadna drużyna, nawet Celtics,</i>

994
01:02:18,234 --> 01:02:20,236
<i>nie podniosła się z bilansu 3–1.</i>

995
01:02:23,865 --> 01:02:27,201
Ostatnie słowo jeszcze nie padło.

996
01:02:28,327 --> 01:02:31,205
To jeszcze nie koniec.

997
01:02:37,420 --> 01:02:40,173
<i>Celtics wrócili do gry w piątym meczu,</i>

998
01:02:40,256 --> 01:02:43,301
<i>niszcząc Filadelfię 122 do 104.</i>

999
01:02:46,512 --> 01:02:48,306
<i>Szala się przechyliła.</i>

1000
01:02:48,389 --> 01:02:50,933
<i>Celtics wygrali kolejny mecz w Garden.</i>

1001
01:02:56,981 --> 01:03:00,193
<i>Dzięki nieustępliwym blokom</i>
<i>i dobremu wsparciu trenera</i>

1002
01:03:00,276 --> 01:03:02,779
<i>w finale w Filadelfii udowodnili,</i>

1003
01:03:02,862 --> 01:03:04,989
<i>że nadal są mistrzami.</i>

1004
01:03:05,656 --> 01:03:08,576
<i>Russell nazwał to</i>
<i>swoim największym zwycięstwem.</i>

1005
01:03:09,076 --> 01:03:12,455
<i>Celtics pokonali Lakersów w finale.</i>

1006
01:03:12,538 --> 01:03:16,584
<i>Dziesiąte mistrzostwa Russella</i>
<i>i pierwsze jako główny trener.</i>

1007
01:03:17,084 --> 01:03:19,670
Bill, gratuluję
wspaniałego meczu i sezonu.

1008
01:03:19,754 --> 01:03:20,588
Dziękuję.

1009
01:03:20,671 --> 01:03:26,761
Czy podwójna rola zmęczyła cię bardziej
niż w poprzednich sezonach?

1010
01:03:26,844 --> 01:03:27,845
Nie sądzę.

1011
01:03:30,431 --> 01:03:35,269
Czy nowi czarni sportowcy mogą doprowadzić
do zmian społecznych lub politycznych?

1012
01:03:35,353 --> 01:03:37,897
Latami robiłem i mówiłem pewne rzeczy,

1013
01:03:37,980 --> 01:03:41,484
bo miałem władzę i byłem dobry.

1014
01:03:42,401 --> 01:03:45,363
Ale przez to mam więcej do stracenia

1015
01:03:46,697 --> 01:03:49,534
w sensie tego, o czym mówili.

1016
01:03:49,617 --> 01:03:53,037
Ale dla mnie to nic,
bo bez swojego człowieczeństwa

1017
01:03:53,120 --> 01:03:54,288
nie miałbym nic.

1018
01:03:54,372 --> 01:03:57,041
Sportowcy to produkty, nie ludzie.

1019
01:04:01,254 --> 01:04:05,007
Jestem nękany i zamykany w izolatce

1020
01:04:05,091 --> 01:04:07,176
od trzech miesięcy.

1021
01:04:07,260 --> 01:04:09,595
- Kim jesteście?
- Czarnymi Panterami.

1022
01:04:10,638 --> 01:04:12,765
Trzeba powstrzymać faszyzm

1023
01:04:12,849 --> 01:04:14,350
albo on powstrzyma nas.

1024
01:04:29,115 --> 01:04:31,367
Czuję się zupełnie nie na miejscu.

1025
01:04:35,162 --> 01:04:38,666
Gdy zobaczyłem,
przez co przechodzą ludzie,

1026
01:04:39,834 --> 01:04:42,587
wiedziałem, że mój wkład jest znikomy.

1027
01:04:44,797 --> 01:04:50,136
Russ od czterech lat grozi,
że przejdzie na emeryturę.

1028
01:04:50,219 --> 01:04:52,763
Powiedziałem, że nie ma mowy.

1029
01:04:53,472 --> 01:04:59,270
Musi grać dalej, żebyśmy zdobywali tytuły.

1030
01:04:59,353 --> 01:05:03,566
No i zarabiali za to kasę.

1031
01:05:03,649 --> 01:05:05,276
„Bez ciebie nie wygramy”.

1032
01:05:06,110 --> 01:05:08,446
<i>Piętnastego marca 1969 roku,</i>

1033
01:05:08,529 --> 01:05:11,073
<i>podczas meczu z Baltimore Bullets,</i>

1034
01:05:11,157 --> 01:05:14,118
<i>Celtics wyrównali wynik</i>
<i>w ostatnich sekundach.</i>

1035
01:05:15,119 --> 01:05:18,748
<i>Po przejęciu piłki</i>
<i>trener Russell zarządził przerwę.</i>

1036
01:05:19,707 --> 01:05:23,336
<i>Krzyczałem, że mamy ich w garści</i>
<i>i możemy ich pozabijać.</i>

1037
01:05:24,337 --> 01:05:27,548
<i>Nagle wybuchnąłem śmiechem</i>
<i>i nie mogłem przestać.</i>

1038
01:05:27,632 --> 01:05:31,761
<i>Zawodnicy myśleli, że mi odbiło.</i>
<i>A ja na to: „To dopiero.</i>

1039
01:05:31,844 --> 01:05:36,265
<i>Dorośli faceci latają półnadzy</i>
<i>przed tysiącami ludzi,</i>

1040
01:05:36,349 --> 01:05:39,310
<i>rzucając piłką i krzycząc o zabijaniu”.</i>

1041
01:05:42,563 --> 01:05:46,484
<i>Spojrzałem na drużynę,</i>
<i>jakbym powiedział coś głębokiego.</i>

1042
01:05:46,984 --> 01:05:50,196
<i>A oni patrzyli pusto,</i>
<i>jakbym niczego nie powiedział.</i>

1043
01:05:50,905 --> 01:05:52,990
<i>Straciliśmy piłkę, Bullets wygrali.</i>

1044
01:05:53,783 --> 01:05:56,577
<i>Tyle lat śmiania się na meczach,</i>

1045
01:05:56,661 --> 01:05:58,829
<i>a nigdy nie wyśmiałem samej gry.</i>

1046
01:06:01,874 --> 01:06:04,293
<i>Nie da się grać na 100%,</i>

1047
01:06:04,377 --> 01:06:07,546
<i>jeśli zaczniemy myśleć o głupotach.</i>

1048
01:06:08,631 --> 01:06:12,593
<i>Wiedziałem, że w sporcie</i>
<i>nie ma ostatecznych zwycięstw.</i>

1049
01:06:12,677 --> 01:06:14,136
<i>Zawsze będzie inny mecz.</i>

1050
01:06:14,220 --> 01:06:17,181
<i>Jedyne możliwe zwycięstwo to odejść,</i>

1051
01:06:17,264 --> 01:06:19,141
<i>nietknięty po ostatnim meczu.</i>

1052
01:06:19,725 --> 01:06:22,269
<i>Powiedziałem sobie i nikomu innemu,</i>

1053
01:06:22,853 --> 01:06:24,897
<i>że to mój ostatni sezon.</i>

1054
01:06:26,273 --> 01:06:28,818
<i>To był ciężki sezon dla Celtów.</i>

1055
01:06:28,901 --> 01:06:30,861
<i>W oczach ligi</i>

1056
01:06:30,945 --> 01:06:32,905
<i>zaczynali tracić przewagę.</i>

1057
01:06:33,864 --> 01:06:37,743
<i>Rzadziej widać było inspirację w grze.</i>

1058
01:06:37,827 --> 01:06:42,373
<i>Wiedziałem, że czasem tak jest,</i>
<i>bo i trenuję, i gram.</i>

1059
01:06:42,456 --> 01:06:45,418
<i>Ale często po prostu nie nadążałem.</i>

1060
01:06:46,711 --> 01:06:49,213
Russell miał gorszy okres.

1061
01:06:49,296 --> 01:06:52,633
Sam Jones i Satch Sanders byli już starzy.

1062
01:06:52,717 --> 01:06:54,760
Nazywaliśmy ich dziadkami.

1063
01:06:55,511 --> 01:06:59,473
Jeszcze przed meczem
owijali kolana bandażem.

1064
01:06:59,557 --> 01:07:03,686
Wyglądali jak zawodnicy z lat 40.
w wysokich butach.

1065
01:07:03,769 --> 01:07:05,855
Było ich nam żal.

1066
01:07:05,938 --> 01:07:11,068
Na tym etapie kariery każdy sezon to kara.

1067
01:07:11,152 --> 01:07:13,779
Celtics zajęli czwarte miejsce
w konferencji.

1068
01:07:13,863 --> 01:07:15,573
To miał być koniec.

1069
01:07:15,656 --> 01:07:17,366
Nie oczekiwano już wygranych.

1070
01:07:17,950 --> 01:07:21,162
<i>Pomimo kiepskich wyników</i>
<i>i złych prognoz</i>

1071
01:07:21,245 --> 01:07:24,206
<i>Boston dotarł do półfinału konferencji.</i>

1072
01:07:24,290 --> 01:07:26,000
<i>Miał grać z Filadelfią.</i>

1073
01:07:27,460 --> 01:07:30,337
<i>Celtics pokonali Filadelfię.</i>

1074
01:07:30,421 --> 01:07:33,799
<i>Czekał ich mecz z Knicksami</i>
<i>o tytuł konferencji.</i>

1075
01:07:33,883 --> 01:07:36,635
Wiedzieliśmy, że pokonamy Filadelfię.

1076
01:07:36,719 --> 01:07:37,720
Wiedzieliśmy.

1077
01:07:37,803 --> 01:07:39,472
Z Nowym Jorkiem było ciężko.

1078
01:07:39,555 --> 01:07:42,641
CELTIC KONTRA KNICKS
FINAŁY KONFERENCJI WSCHODNIEJ 1969

1079
01:07:44,643 --> 01:07:46,562
Knicksom się udało.

1080
01:07:46,645 --> 01:07:51,150
Mieli pracowitego, utalentowanego lidera,
środkowego Willisa Reeda,

1081
01:07:51,233 --> 01:07:55,321
napastnika Billa Bradleya,
dynamicznego obrońcę Walta Fraziera.

1082
01:07:55,404 --> 01:07:58,032
Od początku myśleliśmy o mistrzostwie.

1083
01:07:58,115 --> 01:08:00,242
A teraz byliśmy w szatni,

1084
01:08:00,326 --> 01:08:03,329
wiedząc, że to się dzieje.

1085
01:08:03,412 --> 01:08:05,790
„Po to gramy. Zróbmy to”.

1086
01:08:05,873 --> 01:08:07,666
Myśleliśmy, że możemy wygrać.

1087
01:08:07,750 --> 01:08:10,586
Knicks myśleli, że nas mają,

1088
01:08:10,669 --> 01:08:14,131
bo wygrali sześć z siedmiu meczów
w sezonie zasadniczym.

1089
01:08:15,382 --> 01:08:18,469
Willis Reed był filarem ich obrony.

1090
01:08:19,178 --> 01:08:20,596
Pomagał wszystkim.

1091
01:08:23,599 --> 01:08:26,477
Dlatego zmodyfikowałem atak.

1092
01:08:26,560 --> 01:08:30,856
Jak przywykli do gry pod koszem,
to się oddalaliśmy.

1093
01:08:31,690 --> 01:08:34,777
Tak zmieniłem pracę obrony.

1094
01:08:34,860 --> 01:08:36,904
Byliśmy lepszym zespołem.

1095
01:08:39,573 --> 01:08:41,242
Nie chcieli tego słuchać.

1096
01:08:44,787 --> 01:08:47,706
<i>Częste zmiany Russella wypaliły.</i>

1097
01:08:47,790 --> 01:08:49,667
<i>Knicks przegrali.</i>

1098
01:08:49,750 --> 01:08:53,003
<i>Jedenaste mistrzostwo było w zasięgu.</i>

1099
01:08:55,339 --> 01:09:00,386
<i>Celtics zmierzą się</i>
<i>z Lakersami w finałach po raz siódmy.</i>

1100
01:09:05,933 --> 01:09:08,769
Trenerze, masz Wilta Chamberlaina.

1101
01:09:08,853 --> 01:09:11,730
Ilu ludzi tym wkurzyłeś?

1102
01:09:11,814 --> 01:09:14,650
Myślę, że uszczęśliwiłem wielu ludzi.

1103
01:09:14,733 --> 01:09:19,196
Dałem większe szanse trenerom
z konferencji wschodniej.

1104
01:09:19,280 --> 01:09:23,993
Masz teraz potrójne zagrożenie,
trzech wysokich zawodników.

1105
01:09:24,076 --> 01:09:27,955
- Co zrobisz w tym sezonie?
- Wiem jedno. Lepiej wygrajmy.

1106
01:09:28,038 --> 01:09:30,082
Inaczej stracę pracę.

1107
01:09:30,166 --> 01:09:34,795
Zawsze chciałem grać w drużynie
z takimi jak Jerry West,

1108
01:09:34,879 --> 01:09:38,507
Elgin Baylor i inni świetni Lakersi.

1109
01:09:38,591 --> 01:09:41,260
Cieszę się, że mnie kupili.

1110
01:09:41,343 --> 01:09:45,306
Przechodzę do drużyny,
która ma szansę zostać

1111
01:09:45,389 --> 01:09:47,933
jedną z najlepszych drużyn w historii.

1112
01:09:54,523 --> 01:09:57,151
<i>Lakersi nigdy nie pokonali</i>
<i>Celtics w finale,</i>

1113
01:09:57,735 --> 01:10:01,947
<i>ale gdy w 1969 roku</i>
<i>Chamberlain dołączył do Westa i Baylora,</i>

1114
01:10:02,031 --> 01:10:05,284
<i>powstała pierwsza wielka trójca NBA.</i>

1115
01:10:05,993 --> 01:10:09,455
Byliśmy lepszym zespołem.

1116
01:10:09,538 --> 01:10:12,499
Boston nie był godzien
być z nami w jednej lidze.

1117
01:10:13,083 --> 01:10:15,502
Mieli naprawdę mikroskopijne szanse.

1118
01:10:15,586 --> 01:10:18,839
Numer 13 z Kansas, Wilt Chamberlain!

1119
01:10:23,677 --> 01:10:27,890
Wszyscy mówili, że Celtics to dziadki
i nie mogą znów wygrać.

1120
01:10:27,973 --> 01:10:31,018
Czy w głębi serca czujesz,
że może wam się udać?

1121
01:10:31,101 --> 01:10:31,936
Tak.

1122
01:10:33,187 --> 01:10:36,649
<i>Gramy o mistrzostwo, panie i panowie.</i>

1123
01:10:36,732 --> 01:10:37,983
<i>Gramy o wszystko.</i>

1124
01:10:44,281 --> 01:10:46,575
<i>Russell i Wilt walczyli,</i>

1125
01:10:46,659 --> 01:10:51,205
<i>ale mecz należał do Jerry’ego Westa,</i>
<i>który zdobył 53 punkty</i>

1126
01:10:51,288 --> 01:10:53,916
<i>i wygrał dla Lakersów pierwszy mecz.</i>

1127
01:10:56,752 --> 01:11:01,215
Nie widziałem,
żeby ktoś grał jak Jerry West.

1128
01:11:01,298 --> 01:11:02,758
Był niepowstrzymany.

1129
01:11:03,550 --> 01:11:06,720
Boston Globe<i> poprosił Russella</i>
<i>o codzienne komentarze</i>

1130
01:11:06,804 --> 01:11:09,348
<i>na temat każdego meczu.</i>

1131
01:11:09,431 --> 01:11:12,434
<i>Jak zawsze był szczery.</i>

1132
01:11:13,352 --> 01:11:16,355
<i>Punkty Westa były kluczowe.</i>

1133
01:11:16,438 --> 01:11:20,067
<i>Ale to była równa gra. Przegrali.</i>

1134
01:11:20,150 --> 01:11:22,861
<i>Mógł zdobyć nawet 100 punktów,</i>

1135
01:11:22,945 --> 01:11:25,364
<i>liczył się nasz jeden przewagi.</i>

1136
01:11:25,447 --> 01:11:27,408
<i>Najważniejsza jest wygrana.</i>

1137
01:11:28,033 --> 01:11:31,120
<i>W drugim meczu West zdobył 41 punktów,</i>

1138
01:11:31,203 --> 01:11:34,206
<i>po raz kolejny</i>
<i>prowadząc Los Angeles do zwycięstwa.</i>

1139
01:11:34,290 --> 01:11:37,001
<i>Lakersi prowadzili dwoma meczami</i>

1140
01:11:37,084 --> 01:11:38,627
<i>z Celtami Russella.</i>

1141
01:11:39,211 --> 01:11:40,713
Celtowie mieli kłopoty.

1142
01:11:40,796 --> 01:11:43,966
Żadna drużyna nie wygrała
po dwóch przegranych.

1143
01:11:44,049 --> 01:11:47,386
<i>Traciliśmy średnio 119 punktów na mecz.</i>

1144
01:11:47,469 --> 01:11:50,556
<i>Nie możemy tracić</i>
<i>tylu punktów w każdym meczu.</i>

1145
01:11:50,639 --> 01:11:52,891
<i>Nieważne, kto je zdobywa.</i>

1146
01:11:54,560 --> 01:11:57,271
<i>Następne dwa mecze były w Bostonie.</i>

1147
01:11:57,354 --> 01:11:59,398
<i>Celtics musieli wygrać oba,</i>

1148
01:11:59,481 --> 01:12:02,151
<i>by liczyć na jedenasty tytuł.</i>

1149
01:12:02,901 --> 01:12:04,403
<i>Wygrali trzeci mecz.</i>

1150
01:12:04,486 --> 01:12:07,656
<i>Ale w czwartym Lakersi prowadzili</i>
<i>jednym punktem.</i>

1151
01:12:07,740 --> 01:12:11,368
<i>Celtowie zdobyli piłkę,</i>
<i>gdy zostało siedem sekund.</i>

1152
01:12:13,329 --> 01:12:17,249
Sam Jones blokuje trzech zawodników.

1153
01:12:17,333 --> 01:12:18,292
Rzuca.

1154
01:12:19,293 --> 01:12:20,127
Bingo.

1155
01:12:20,836 --> 01:12:23,589
Została sekunda, ale to koniec gry.

1156
01:12:23,672 --> 01:12:25,257
<i>Nie najlepiej, ale ujdzie.</i>

1157
01:12:25,341 --> 01:12:28,135
<i>Stary Sam zdobył decydujące punkty.</i>

1158
01:12:29,219 --> 01:12:31,889
<i>Gospodarze wygrali pierwsze cztery mecze.</i>

1159
01:12:31,972 --> 01:12:36,894
<i>Podobnie było z piątym meczem</i>
<i>w Los Angeles.</i>

1160
01:12:37,978 --> 01:12:42,316
<i>Niektórych rzeczy lepiej nie mówić.</i>
<i>Jeśli chodzi o czwartkowy mecz,</i>

1161
01:12:42,399 --> 01:12:45,402
<i>nie mam nic do powiedzenia.</i>

1162
01:12:48,113 --> 01:12:51,575
<i>Pogardę Billa było widać.</i>
<i>Na własnym boisku sprawił,</i>

1163
01:12:51,658 --> 01:12:55,412
<i>że człowiek,</i>
<i>który zdobył 100 punktów w jednym meczu,</i>

1164
01:12:55,496 --> 01:12:56,663
<i>teraz ugrał osiem.</i>

1165
01:12:58,582 --> 01:13:01,377
<i>Gospodarze zawsze mają przewagę.</i>

1166
01:13:01,460 --> 01:13:04,046
<i>Jako że mecz rozgrywano w Los Angeles,</i>

1167
01:13:04,129 --> 01:13:06,256
<i>Lakersi byli faworytami.</i>

1168
01:13:06,924 --> 01:13:11,136
Jak się czujesz przed siódmym meczem

1169
01:13:11,220 --> 01:13:13,430
na czyimś terenie?

1170
01:13:13,514 --> 01:13:15,057
Już to robiliśmy.

1171
01:13:19,728 --> 01:13:23,107
CELTICS KONTRA LAKERS
7. MECZ FINAŁOWY NBA, 5 MAJA 1969

1172
01:13:28,320 --> 01:13:33,117
<i>Boston walczy</i>
<i>o jedenaste mistrzostwo w ciągu 13 lat.</i>

1173
01:13:33,700 --> 01:13:36,453
<i>Lakersi próbują położyć kres dynastii.</i>

1174
01:13:37,079 --> 01:13:40,874
Siódmy mecz na boisku Lakersów.

1175
01:13:40,958 --> 01:13:46,213
Lakersi w końcu mieli zdobyć mistrzostwo,

1176
01:13:46,296 --> 01:13:50,217
które zawsze odbierali im Boston Celtics.

1177
01:13:50,300 --> 01:13:53,679
<i>Jerry West podsumował:</i>
<i>„Możemy pokonać ten klub”.</i>

1178
01:13:53,762 --> 01:13:56,181
„Mogę już nigdy nie mieć szansy”, dodał.

1179
01:13:56,974 --> 01:13:59,226
Spodziewaliśmy się problemów.

1180
01:13:59,309 --> 01:14:02,563
Szczerze mówiąc,
nie byliśmy tak pewni siebie

1181
01:14:02,646 --> 01:14:04,481
jak wcześniej.

1182
01:14:04,565 --> 01:14:07,484
<i>To wielki mecz.</i>
<i>Lakersi mogą zgarnąć wszystko.</i>

1183
01:14:07,568 --> 01:14:09,987
<i>Mogą zostać mistrzami świata.</i>

1184
01:14:12,698 --> 01:14:16,660
Jack Kent Cooke
umieścił balony pod dachem stadionu,

1185
01:14:16,743 --> 01:14:19,163
które chciał wypuścić po wygranej.

1186
01:14:24,626 --> 01:14:28,005
Jak można w ogóle
wymyślić coś tak głupiego

1187
01:14:28,088 --> 01:14:29,798
i wsadzić tam balony?

1188
01:14:30,424 --> 01:14:33,635
Jack Kent Cooke rozłożył
baner na trybunach.

1189
01:14:34,219 --> 01:14:37,723
Gdyby Lakersi wygrali,
zespół zacząłby grać,

1190
01:14:37,806 --> 01:14:40,934
a spod sufitu spadłyby balony.

1191
01:14:41,894 --> 01:14:44,104
Powiedziałem to Russellowi.

1192
01:14:45,105 --> 01:14:48,942
Sam mi to pokazał. Powiedziałem,
że to niemożliwe,

1193
01:14:49,026 --> 01:14:53,197
by Lakersi wygrali mecz.
Nie mogli nas pokonać.

1194
01:14:53,280 --> 01:14:56,200
Jeśli ktoś z tobą zadziera,

1195
01:14:56,992 --> 01:14:58,744
obraża twoją matkę,

1196
01:14:58,827 --> 01:15:01,580
zakłada pelerynę Supermana,

1197
01:15:01,663 --> 01:15:03,665
nadeptuje ci na odcisk,

1198
01:15:03,749 --> 01:15:05,334
rzuca piaskiem w twarz,

1199
01:15:05,417 --> 01:15:09,296
wpadasz w gniew,
a to wyzwala energię.

1200
01:15:10,005 --> 01:15:11,715
<i>Russell kontra Chamberlain.</i>

1201
01:15:11,798 --> 01:15:14,009
<i>Russell podaje Samowi Jonesowi.</i>

1202
01:15:14,092 --> 01:15:17,137
<i>Ten do Havlicka, który biegnie do Baylora.</i>

1203
01:15:17,221 --> 01:15:21,433
<i>Havlicek z sześciu metrów.</i>
<i>Pierwszy kosz w dziesięć sekund.</i>

1204
01:15:21,517 --> 01:15:24,269
Cała strategia Russella…

1205
01:15:24,353 --> 01:15:25,354
MÓWI SAM JONES

1206
01:15:25,437 --> 01:15:28,273
…opierała się na pokonaniu rywala.

1207
01:15:28,357 --> 01:15:30,400
<i>Sam środkiem, z dołu, trafia.</i>

1208
01:15:30,484 --> 01:15:34,655
<i>Mija Siegfrieda, z dołu.</i>
<i>Russell blokuje! Świetna zagrywka.</i>

1209
01:15:34,738 --> 01:15:38,450
<i>Celtics mają energię.</i>
<i>Lakersi są coraz mniej aktywni.</i>

1210
01:15:38,534 --> 01:15:40,827
<i>Są bardziej zmęczeni.</i>

1211
01:15:41,411 --> 01:15:44,998
<i>Celtics w czwartej kwarcie</i>
<i>prowadzili 17 punktami.</i>

1212
01:15:45,082 --> 01:15:47,793
<i>Lakers przegrywają 17 punktami.</i>

1213
01:15:50,212 --> 01:15:53,131
<i>Ale Jerry West i Lakersi</i>
<i>nie chcieli się poddać.</i>

1214
01:15:53,215 --> 01:15:55,968
<i>Jego rzuty ożywiły publiczność.</i>

1215
01:15:56,969 --> 01:15:58,971
<i>Przewaga spadła do dziewięciu.</i>

1216
01:16:02,724 --> 01:16:04,893
<i>Wszyscy patrzyli na Wilta.</i>

1217
01:16:06,770 --> 01:16:09,648
<i>Havlicek rzuca, 4,5 metra, pudło. Zbiórka.</i>

1218
01:16:09,731 --> 01:16:13,110
<i>Chamberlain ma piłkę.</i>
<i>Zrobił sobie coś w prawe kolano.</i>

1219
01:16:13,193 --> 01:16:16,363
<i>Chamberlain kontuzjowany pod koszem.</i>

1220
01:16:17,030 --> 01:16:19,658
<i>Przerwa, kontuzja.</i>

1221
01:16:19,741 --> 01:16:22,160
<i>Chamberlain może zejść z boiska.</i>

1222
01:16:22,244 --> 01:16:24,705
<i>Wilt nie może kontynuować gry.</i>

1223
01:16:27,374 --> 01:16:29,585
Van Breda Kolff był wściekły.

1224
01:16:29,668 --> 01:16:31,253
„Co za kawał gnoja!”

1225
01:16:31,336 --> 01:16:33,380
„Jak mógł odpaść?”

1226
01:16:34,089 --> 01:16:35,757
<i>Z egoistycznych pobudek</i>

1227
01:16:35,841 --> 01:16:38,635
<i>poczułem się urażony,</i>
<i>gdy Wilt opuścił boisko.</i>

1228
01:16:38,719 --> 01:16:40,721
<i>Nie sądziłem, że jest tak źle.</i>

1229
01:16:40,804 --> 01:16:43,056
<i>I tak chciałbym, żeby grał.</i>

1230
01:16:43,140 --> 01:16:46,768
<i>Byliśmy tak blisko</i>
<i>ukończenia świetnego meczu.</i>

1231
01:16:46,852 --> 01:16:49,688
<i>Odejście Wilta było</i>
<i>jak znalezienie literówki</i>

1232
01:16:49,771 --> 01:16:51,607
<i>pod koniec wspaniałej książki.</i>

1233
01:16:51,690 --> 01:16:55,235
<i>Wilta Chamberlaina zastąpi Mel Counts.</i>

1234
01:16:55,319 --> 01:16:57,571
Wszedł Mel Counts. Dobrze grał.

1235
01:16:57,654 --> 01:17:00,198
<i>Drybling, Mel z 3,5 metra. Trafia!</i>

1236
01:17:03,201 --> 01:17:05,829
<i>Lakersi przyspieszyli,</i>

1237
01:17:05,912 --> 01:17:08,206
<i>wykorzystując wiek Celtów.</i>

1238
01:17:08,290 --> 01:17:13,337
<i>Widać, że Lakersi nabrali energii.</i>
<i>Szala się przechyla.</i>

1239
01:17:14,004 --> 01:17:15,714
<i>Niemal wyrównali wynik.</i>

1240
01:17:17,799 --> 01:17:21,803
<i>Niemal czują smak mistrzostwa.</i>
<i>Pragną tytułu.</i>

1241
01:17:22,929 --> 01:17:24,556
<i>Lakersi tracą punkt.</i>

1242
01:17:25,641 --> 01:17:27,434
Wilt mówi do mnie:

1243
01:17:27,517 --> 01:17:28,435
„Powiedz mu,

1244
01:17:28,935 --> 01:17:31,146
że mogę wrócić na boisko”.

1245
01:17:35,192 --> 01:17:40,447
Van Breda Kollf,
w całej swojej histerii i szaleństwie,

1246
01:17:40,530 --> 01:17:43,575
odparł: „Niech się pieprzy.

1247
01:17:43,659 --> 01:17:47,829
Nie potrzebujemy go”.
I nigdy już go nie wystawił.

1248
01:17:50,082 --> 01:17:53,085
<i>Walczą, ale jeszcze ich nie pokonali.</i>

1249
01:17:53,168 --> 01:17:56,421
<i>Lakersi wrócą bez Wilta Chamberlaina.</i>

1250
01:17:57,589 --> 01:18:00,008
Traciliśmy jeden punkt.

1251
01:18:01,051 --> 01:18:03,553
Zostało niewiele ponad minutę.

1252
01:18:03,637 --> 01:18:07,349
Pilnowałem Havlicka,
on miał piłkę. Dryblował.

1253
01:18:07,891 --> 01:18:11,311
Wyciągnąłem rękę i wybiłem mu piłkę.

1254
01:18:11,395 --> 01:18:13,730
Wpadła w ręce Dona Nelsona.

1255
01:18:13,814 --> 01:18:15,482
Na linii rzutów wolnych.

1256
01:18:15,565 --> 01:18:18,360
Złapał piłkę i rzucił.

1257
01:18:18,443 --> 01:18:20,195
Po prostu rzucił.

1258
01:18:20,278 --> 01:18:22,531
Odbiła się od obręczy i podskoczyła.

1259
01:18:22,614 --> 01:18:24,533
Odbiła się od tablicy.

1260
01:18:24,616 --> 01:18:26,493
Na cztery metry wzwyż.

1261
01:18:32,541 --> 01:18:34,167
I wpadła do kosza.

1262
01:18:35,043 --> 01:18:35,877
<i>Erickson…</i>

1263
01:18:36,753 --> 01:18:38,714
<i>Wybita, Nelson łapie!</i>

1264
01:18:40,799 --> 01:18:43,301
Jak sztylet w zwolnionym tempie.

1265
01:18:45,095 --> 01:18:46,304
<i>Don Nelson.</i>

1266
01:18:48,306 --> 01:18:50,809
Czyste szczęście.

1267
01:18:50,892 --> 01:18:55,272
Jakby siła wyższa nie chciała,
żebyśmy wygrali.

1268
01:18:55,355 --> 01:18:58,191
<i>Boston Celtics znów tego dokonali!</i>

1269
01:19:01,862 --> 01:19:04,740
Czasem myślałem, że Jerry miał rację.

1270
01:19:04,823 --> 01:19:07,242
Nad meczami z Celtics wisiała klątwa.

1271
01:19:07,993 --> 01:19:10,704
Niektórzy mogą się z tym pogodzić. Ja nie.

1272
01:19:10,787 --> 01:19:12,581
Do dziś nie mogę.

1273
01:19:12,664 --> 01:19:16,710
Jakbym miał dziurę w sercu.

1274
01:19:17,586 --> 01:19:21,339
To było największe rozczarowanie
w moim sportowym życiu.

1275
01:19:21,423 --> 01:19:22,632
Nie pokonałem ich.

1276
01:19:22,716 --> 01:19:25,719
Zawsze przez Billa Russella.

1277
01:19:25,802 --> 01:19:30,724
<i>Pod dachem wisi mnóstwo balonów,</i>
<i>ale nie zostaną wypuszczone.</i>

1278
01:19:31,892 --> 01:19:35,228
Mówiliśmy,
że sprzyjali im celtyccy bogowie.

1279
01:19:35,312 --> 01:19:37,063
Coś jak w Boston Garden.

1280
01:19:41,276 --> 01:19:43,403
<i>Trzeba przyznać,</i>

1281
01:19:43,487 --> 01:19:46,156
<i>że Celtics to największa sportowa dynastia</i>

1282
01:19:46,239 --> 01:19:48,325
<i>w historii zawodowego sportu.</i>

1283
01:19:50,786 --> 01:19:54,080
Moi koledzy dali z siebie wszystko,

1284
01:19:54,581 --> 01:19:57,292
świetnie się spisali.

1285
01:19:57,375 --> 01:20:00,921
Byłem bardzo dumny z nich i z siebie.

1286
01:20:01,004 --> 01:20:02,964
To musi być wielka satysfakcja.

1287
01:20:03,048 --> 01:20:03,924
Tak.

1288
01:20:09,304 --> 01:20:11,848
Pewnie ciężko powiedzieć, co myślisz.

1289
01:20:11,932 --> 01:20:13,850
To musiało być coś.

1290
01:20:13,934 --> 01:20:16,269
To wspaniała ekipa.

1291
01:20:17,145 --> 01:20:20,649
Grali dla mnie naprawdę cudownie.

1292
01:20:20,732 --> 01:20:24,152
Zabrzmi to banalnie,

1293
01:20:24,236 --> 01:20:28,490
ale przed meczem powiedziałem im:
„Nie obchodzi mnie, co będzie.

1294
01:20:28,573 --> 01:20:30,992
Nie zamieniłbym was na nikogo”.

1295
01:20:31,076 --> 01:20:35,247
Po meczu czekałem,
aż Bill Russell będzie sam.

1296
01:20:35,330 --> 01:20:37,833
Miałem 25 lat, rude włosy i piegi,

1297
01:20:37,916 --> 01:20:40,544
byłem najbielszy w Ameryce Północnej.

1298
01:20:40,627 --> 01:20:41,878
Podchodzę.

1299
01:20:41,962 --> 01:20:45,549
Idę i pytam: „Bill?”

1300
01:20:45,632 --> 01:20:48,009
Spojrzał na mnie, a ja spytałem,

1301
01:20:48,718 --> 01:20:51,847
czy odejdzie teraz na emeryturę.

1302
01:20:52,347 --> 01:20:54,391
Chwilę milczał.

1303
01:20:54,474 --> 01:20:58,228
Siedzący obok Jim Brown
spojrzał na mnie i rzekł:

1304
01:20:58,311 --> 01:21:02,983
„Emerytura?
Właśnie wygrał mistrzostwa świata.

1305
01:21:03,608 --> 01:21:06,486
Co to w ogóle za pytanie?”

1306
01:21:06,570 --> 01:21:11,241
Chyba nikt nie wiedział,
że to ostatni mecz Billa Russella.

1307
01:21:11,324 --> 01:21:15,245
Interesował się nie tylko koszykówką.

1308
01:21:15,871 --> 01:21:20,208
Ciekawość wiodła go gdzie indziej.

1309
01:21:20,292 --> 01:21:24,129
Kiedy Bill Russell powiedział mi,
że odchodzi na emeryturę,

1310
01:21:24,212 --> 01:21:26,965
spojrzałem z niedowierzaniem.

1311
01:21:27,048 --> 01:21:29,217
Ale zobaczyłem jego emocje.

1312
01:21:29,301 --> 01:21:32,262
Uwierzyłem, że odejdzie.

1313
01:21:32,345 --> 01:21:36,766
Ogłosił przejście na emeryturę
w artykule w <i>Sports Illustrated.</i>

1314
01:21:36,850 --> 01:21:38,727
Dostał 25 tysięcy dolarów.

1315
01:21:38,810 --> 01:21:40,520
KOŃCZĘ Z KOSZYKÓWKĄ

1316
01:21:41,104 --> 01:21:44,149
<i>Został mi rok kontraktu z Celtics.</i>

1317
01:21:44,232 --> 01:21:48,403
<i>Jednego z najdroższych w sporcie,</i>
<i>więc byłem zadowolony.</i>

1318
01:21:48,486 --> 01:21:52,657
<i>Płacono mi za grę,</i>
<i>ale grałem też z innych powodów.</i>

1319
01:21:53,241 --> 01:21:56,494
<i>Grałem, bo chciałem być najlepszy.</i>

1320
01:21:56,578 --> 01:21:58,163
<i>Byłem częścią drużyny,</i>

1321
01:21:58,246 --> 01:22:01,291
<i>grałem, by drużyna była najlepsza.</i>

1322
01:22:02,250 --> 01:22:06,588
<i>Ale jeśli chodzi o grę,</i>
<i>straciłem potrzebę rywalizacji.</i>

1323
01:22:07,088 --> 01:22:10,926
<i>Gdybym wyszedł na boisko,</i>
<i>reszta by wiedziała, że mi nie zależy.</i>

1324
01:22:11,509 --> 01:22:14,596
<i>Tak nie można grać.</i>
<i>Tak niczego nie można robić.</i>

1325
01:22:15,096 --> 01:22:16,973
<i>Przez cały zeszły sezon</i>

1326
01:22:17,057 --> 01:22:20,644
<i>miałem dziwne wrażenie,</i>
<i>że już przez to przechodziłem.</i>

1327
01:22:20,727 --> 01:22:24,856
<i>Każda zagrywka, sytuacja, blok, rzut.</i>

1328
01:22:25,357 --> 01:22:29,819
<i>Już to widziałem i robiłem.</i>
<i>Wszystko stało się wtórne.</i>

1329
01:22:30,862 --> 01:22:34,240
<i>To złe podejście na kolejny sezon.</i>

1330
01:22:34,824 --> 01:22:37,202
Pomyślałem: „O rety”.

1331
01:22:37,911 --> 01:22:43,166
To historyczna chwila dla gościa,

1332
01:22:43,249 --> 01:22:48,129
który mógł grać na poziomie mistrzowskim,
ale stwierdził, że odpuszcza.

1333
01:22:48,880 --> 01:22:50,173
Zakończył karierę.

1334
01:22:51,257 --> 01:22:52,801
Już nie wróci.

1335
01:22:52,884 --> 01:22:57,931
Najwybitniejsza dynastia
sportów drużynowych

1336
01:22:58,640 --> 01:23:01,893
skończyła się na tym meczu.

1337
01:23:38,346 --> 01:23:42,267
<i>Zawodowa koszykówka</i>
<i>zniknęła z mojego życia w 1969 roku.</i>

1338
01:23:42,350 --> 01:23:44,019
<i>Ale nie tylko ona.</i>

1339
01:23:45,437 --> 01:23:48,148
<i>Wszystko w życiu wydawało mi się ciężarem,</i>

1340
01:23:49,399 --> 01:23:54,195
<i>w tym moja żona,</i>
<i>trójka dzieci, przyjaciele z Bostonu</i>

1341
01:23:54,279 --> 01:23:56,031
<i>i dobra materialne.</i>

1342
01:23:57,198 --> 01:23:59,451
<i>Po kilku miesiącach emerytury</i>

1343
01:23:59,534 --> 01:24:03,621
<i>zostawiłem swoje życie w Bostonie</i>
<i>i wszystko, co się z nim wiązało.</i>

1344
01:24:04,122 --> 01:24:06,958
<i>Każdy oddech wydawał mi się nieprzyjemny.</i>

1345
01:24:07,667 --> 01:24:12,338
<i>Wyruszyłem w świat</i>
<i>po 13 latach w komorze ciśnieniowej.</i>

1346
01:24:13,006 --> 01:24:16,384
<i>Czułem, że jestem coś winien,</i>
<i>ale nie wiedziałem co.</i>

1347
01:24:16,468 --> 01:24:17,343
<i>Wiedziałem,</i>

1348
01:24:17,427 --> 01:24:20,930
<i>że koszykówka nie miała mnie chronić,</i>

1349
01:24:21,014 --> 01:24:23,391
<i>ale nigdy nie musiałem bez niej żyć.</i>

1350
01:24:42,619 --> 01:24:46,081
<i>Bill Russell spakował walizkę,</i>
<i>wsiadł do lamborghini</i>

1351
01:24:46,164 --> 01:24:47,832
<i>i pojechał do Los Angeles.</i>

1352
01:24:51,836 --> 01:24:54,881
O ile wiem,
to w Los Angeles toczy się życie.

1353
01:24:55,507 --> 01:24:58,426
Nikt nie będzie się bawił
tak dobrze jak ja.

1354
01:24:59,219 --> 01:25:01,888
<i>Kolejny etap, branża rozrywkowa, wzywał.</i>

1355
01:25:01,971 --> 01:25:05,850
Powitajmy jednego
z najlepszych koszykarzy wszech czasów,

1356
01:25:05,934 --> 01:25:07,227
Billa Russella.

1357
01:25:08,103 --> 01:25:10,313
- Kto ci to napisał?
- Ja sam.

1358
01:25:10,396 --> 01:25:13,900
„Jednego z najlepszych”?

1359
01:25:13,983 --> 01:25:15,235
Wybacz, Bill.

1360
01:25:15,318 --> 01:25:17,821
Najlepszy koszykarz wszech czasów.

1361
01:25:19,197 --> 01:25:22,867
<i>Bill występował</i>
<i>w programach komediowych i talk-show.</i>

1362
01:25:24,494 --> 01:25:27,413
Jeszcze chwila
i zamkną cię w psychiatryku.

1363
01:25:28,706 --> 01:25:30,250
Pokażę ci.

1364
01:25:30,333 --> 01:25:32,127
- Dobra.
- No to tak.

1365
01:25:33,503 --> 01:25:35,046
Panie Tillengast?

1366
01:25:35,130 --> 01:25:35,964
Tak?

1367
01:25:36,047 --> 01:25:37,590
BUTY, KTÓRE CIĘ UNIOSĄ

1368
01:25:37,674 --> 01:25:39,050
To pan Tillengast.

1369
01:25:43,972 --> 01:25:46,182
<i>Chwilę prowadził własny talk-show.</i>

1370
01:25:46,266 --> 01:25:47,976
Jestem Bill Russell.

1371
01:25:48,059 --> 01:25:49,894
Jestem Bill Russell.

1372
01:25:49,978 --> 01:25:51,146
Jestem Bill Russell.

1373
01:25:51,229 --> 01:25:52,897
Jestem Bill Russell.

1374
01:25:52,981 --> 01:25:55,400
Niech prawdziwy Bill Russell wstanie.

1375
01:25:59,279 --> 01:26:03,491
<i>Russell próbował swoich sił</i>
<i>w aktorstwie. Raczej bez powodzenia.</i>

1376
01:26:04,075 --> 01:26:05,326
Spłacam dług.

1377
01:26:07,453 --> 01:26:10,331
<i>Wystąpił w kilku reklamach.</i>

1378
01:26:13,668 --> 01:26:15,712
Ja nie pudłuję!

1379
01:26:15,795 --> 01:26:17,005
W inwestycjach.

1380
01:26:17,088 --> 01:26:20,049
<i>Był analitykiem NBA w kilku sieciach.</i>

1381
01:26:20,884 --> 01:26:24,012
Znasz to uczucie.

1382
01:26:24,095 --> 01:26:26,347
Ja nie zdobyłem ani jednego punktu.

1383
01:26:27,265 --> 01:26:29,434
Przyprowadziłeś tu zawodników.

1384
01:26:29,517 --> 01:26:30,727
Za dużo ci płacą.

1385
01:26:32,770 --> 01:26:36,107
<i>Russell prowadził wykłady,</i>

1386
01:26:36,191 --> 01:26:39,611
<i>dzieląc się doświadczeniami</i>
<i>i filozofią z młodymi ludźmi.</i>

1387
01:26:40,445 --> 01:26:44,240
Dla mnie edukacja to podstawa

1388
01:26:44,324 --> 01:26:45,658
myślenia o sobie.

1389
01:26:45,742 --> 01:26:48,494
Chęć wzięcia na siebie odpowiedzialności

1390
01:26:49,495 --> 01:26:51,456
za bycie częścią ludzkości.

1391
01:26:52,123 --> 01:26:54,500
Jestem Rob Chamberlain. Jak…

1392
01:26:54,584 --> 01:26:57,086
- Jak się nazywasz?
- Rob Chamberlain.

1393
01:26:57,170 --> 01:26:58,671
- Chamberlain?
- Tak.

1394
01:27:08,806 --> 01:27:12,018
- Brak pokrewieństwa.
- Domyśliłem się.

1395
01:27:13,228 --> 01:27:16,064
<i>Pewnego razu Bill krytykował Chamberlaina</i>

1396
01:27:16,147 --> 01:27:19,359
<i>za zejście z boiska po kontuzji</i>
<i>w finale w 1969 r.</i>

1397
01:27:19,442 --> 01:27:21,694
Przeczytam wam, co powiedział Bill.

1398
01:27:21,778 --> 01:27:25,406
„W ostatnim meczu szukał wymówki.

1399
01:27:26,032 --> 01:27:29,077
Każda kontuzja poza złamaną nogą
czy kręgosłupem

1400
01:27:29,160 --> 01:27:30,745
to tylko wymówka”.

1401
01:27:30,828 --> 01:27:34,165
<i>Wilt zszedł z boiska po kontuzji kolana.</i>

1402
01:27:34,249 --> 01:27:38,419
<i>Też bym go nie wystawił,</i>
<i>choć jest świetny.</i>

1403
01:27:38,503 --> 01:27:41,214
<i>Nigdy nie mówiłem, że nie ma talentu,</i>

1404
01:27:41,297 --> 01:27:43,299
<i>ale koszykówka to gra zespołowa.</i>

1405
01:27:43,383 --> 01:27:45,969
<i>Liczą się zdobyte tytuły.</i>

1406
01:27:46,052 --> 01:27:48,388
<i>Gram, by wspierać drużynę.</i>

1407
01:27:49,180 --> 01:27:53,017
<i>A ty wspierałeś Baylora i Westa?</i>

1408
01:27:53,101 --> 01:27:55,687
<i>Dużo mówi o tym, co zrobi.</i>

1409
01:27:55,770 --> 01:28:00,024
<i>Liczą się wygrane i przegrane,</i>
<i>a on sporo przegrywał.</i>

1410
01:28:00,984 --> 01:28:03,903
<i>Ma się za geniusza, ale się myli.</i>

1411
01:28:04,529 --> 01:28:05,989
<i>Słowa poszły w eter.</i>

1412
01:28:06,072 --> 01:28:09,200
<i>Przyjaciele przestali się kontaktować</i>
<i>na lata.</i>

1413
01:28:10,034 --> 01:28:14,414
Nie powinienem był tak mówić,
bo nic mi nie zrobił.

1414
01:28:15,164 --> 01:28:18,751
Ale jestem zbyt uparty, by przepraszać.
Tak już mam.

1415
01:28:18,835 --> 01:28:23,464
Jeśli ktoś mówi, że cierpi,
to zapewne cierpi.

1416
01:28:23,548 --> 01:28:27,927
Nie schodzi się z boiska w takiej chwili,
jeśli nic się nie stało.

1417
01:28:28,678 --> 01:28:31,347
A teraz? Nie jest za późno?

1418
01:28:32,223 --> 01:28:36,477
Nie myślę o tym. To już za nami.

1419
01:28:36,561 --> 01:28:40,523
Nie powinienem był tego robić.
On też to wie.

1420
01:28:41,482 --> 01:28:43,901
- Czy to coś zmieni?
- Nie do końca.

1421
01:28:46,195 --> 01:28:50,908
Obaj potrafimy jakoś z tym żyć.

1422
01:28:52,285 --> 01:28:54,495
<i>Oparta na rywalizacji przyjaźń</i>

1423
01:28:54,579 --> 01:28:58,499
<i>to kolejna rzecz,</i>
<i>jaką Russell porzucił razem z Celtics</i>

1424
01:28:58,583 --> 01:29:00,084
<i>i Bostonem.</i>

1425
01:29:00,960 --> 01:29:04,255
<i>Gdy w 1972 roku wycofano jego numer,</i>

1426
01:29:04,339 --> 01:29:06,883
<i>Russell odmówił publicznej ceremonii.</i>

1427
01:29:06,966 --> 01:29:09,427
<i>Obecni byli tylko jego ukochani koledzy.</i>

1428
01:29:10,553 --> 01:29:13,556
W Bostonie niektórym dziennikarzom…

1429
01:29:13,639 --> 01:29:15,475
TRENER W LICEUM

1430
01:29:15,558 --> 01:29:17,268
…jest ciężko.

1431
01:29:17,352 --> 01:29:19,020
Bill pewnie miał żal

1432
01:29:19,103 --> 01:29:21,856
za pewne wydarzenia z Bostonu.

1433
01:29:21,939 --> 01:29:25,193
Pewnie tego nie ukrywał.
To była jedna opcja.

1434
01:29:25,276 --> 01:29:29,197
<i>Nie tylko wtedy Russell</i>
<i>chciał uniknąć uhonorowania.</i>

1435
01:29:29,280 --> 01:29:34,077
<i>W 1974 roku miał zagościć</i>
<i>w galerii sław koszykówki.</i>

1436
01:29:34,160 --> 01:29:37,705
<i>Gdy ogłoszono decyzję,</i>
<i>wydałem oświadczenie.</i>

1437
01:29:37,789 --> 01:29:40,375
<i>Nie chciałem tam być.</i>

1438
01:29:41,501 --> 01:29:43,920
<i>Dziennikarze od razu ruszyli.</i>

1439
01:29:44,003 --> 01:29:47,507
<i>Większość zakładała,</i>
<i>że uważam galerię sław za rasistowską.</i>

1440
01:29:47,590 --> 01:29:50,176
<i>Owszem, ale to nie wszystko.</i>

1441
01:29:51,511 --> 01:29:53,137
Mówi się, że Russell,

1442
01:29:53,221 --> 01:29:55,515
choć niczego takiego nie powiedział,

1443
01:29:55,598 --> 01:29:58,226
nie zgadza się
ze względu na brak czarnych.

1444
01:29:58,309 --> 01:29:59,894
Dlaczego?

1445
01:30:00,937 --> 01:30:04,607
Po pierwsze, mamy czarnych graczy,
choć nie od 1946 roku.

1446
01:30:04,690 --> 01:30:10,696
Jeśli ma jakieś pytania,
skargi czy zastrzeżenia,

1447
01:30:10,780 --> 01:30:14,617
to wolimy, żeby nam powiedział.

1448
01:30:14,700 --> 01:30:19,580
Bo jeśli coś robimy nie tak,

1449
01:30:19,664 --> 01:30:20,957
to chcemy to zmienić.

1450
01:30:21,040 --> 01:30:23,918
Z drugiej strony jesteśmy przekonani,

1451
01:30:24,001 --> 01:30:27,255
że jesteśmy tak otwarci, jak tylko się da,

1452
01:30:27,338 --> 01:30:29,090
a może i bardziej.

1453
01:30:29,173 --> 01:30:32,510
Russell to jest gość.
Bronił tego, co uważał za słuszne.

1454
01:30:33,010 --> 01:30:34,804
Nie owijał w bawełnę.

1455
01:30:34,887 --> 01:30:38,307
<i>Swoją obecność w galerii sław traktowałem</i>

1456
01:30:38,391 --> 01:30:42,562
<i>tak samo jak rozdawanie autografów</i>
<i>i wycofanie numeru.</i>

1457
01:30:42,645 --> 01:30:45,690
<i>Chciałam oddzielić się</i>

1458
01:30:45,773 --> 01:30:48,276
<i>od gwiazdorskiego podejścia do fanów</i>

1459
01:30:48,359 --> 01:30:50,486
<i>i od wyobrażeń fanów o gwiazdach.</i>

1460
01:30:51,070 --> 01:30:55,825
<i>W 1973 roku Bill Russell przeniósł się</i>
<i>z Kalifornii do stanu Waszyngton.</i>

1461
01:30:55,908 --> 01:30:59,412
<i>Został trenerem</i>
<i>i dyrektorem Seattle SuperSonics.</i>

1462
01:31:00,079 --> 01:31:03,708
<i>Po raz pierwszy w historii</i>
<i>wprowadził drużynę do play-offów.</i>

1463
01:31:09,630 --> 01:31:10,715
<i>Dekadę później</i>

1464
01:31:10,798 --> 01:31:14,635
<i>wziął się za kolejną drużynę bez sukcesów,</i>
<i>Sacramento Kings.</i>

1465
01:31:15,303 --> 01:31:17,221
<i>Nie zdołał jej pomóc,</i>

1466
01:31:17,305 --> 01:31:20,224
<i>więc po połowie sezonu odszedł.</i>

1467
01:31:21,017 --> 01:31:24,145
Jego bliscy się martwią, że w latach 90.,

1468
01:31:24,228 --> 01:31:26,022
bo dekada dobiegała końca,

1469
01:31:26,105 --> 01:31:29,525
a NBA zaczęło doceniać swoją przeszłość,

1470
01:31:29,609 --> 01:31:31,527
ludzie zapomną o Billu Russellu.

1471
01:31:31,611 --> 01:31:35,656
Wtedy Russell zwrócił się do ludzi.

1472
01:31:35,740 --> 01:31:37,450
Pod koniec lat 90.

1473
01:31:38,075 --> 01:31:40,119
Trzydzieści lat po ostatnim meczu

1474
01:31:40,203 --> 01:31:42,997
Bill Russell i Boston
w końcu się pogodzili.

1475
01:31:43,080 --> 01:31:47,376
Ten oporny celebryta,
którego numer wycofano w 1972 roku,

1476
01:31:47,460 --> 01:31:48,961
i to po cichu,

1477
01:31:49,045 --> 01:31:51,380
chce podzielić się tym z fanami.

1478
01:31:51,464 --> 01:31:55,635
W Boston Garden odbyła się
uroczystość na cześć Billa Russella.

1479
01:31:55,718 --> 01:31:59,514
Były tam osobistości ze świata koszykówki.

1480
01:31:59,597 --> 01:32:02,308
Reprezentuję wszystkich mężczyzn
w moim wieku…

1481
01:32:02,391 --> 01:32:04,185
PISARZ, DZIENNIKARZ, FAN BILLA

1482
01:32:04,268 --> 01:32:07,897
…którzy dorastali w podziwie
dla Billa Russella, sportowca.

1483
01:32:07,980 --> 01:32:12,276
Wszystkich, których nauczył,
jak być mężczyzną.

1484
01:32:13,152 --> 01:32:14,695
Jeśli nic o nim nie wiesz,

1485
01:32:14,779 --> 01:32:16,155
LEGENDA NFL I AKTYWISTA

1486
01:32:16,239 --> 01:32:20,493
nie możesz znieść brutalnej prawdy,
nie rozmawiaj z Russellem.

1487
01:32:20,576 --> 01:32:22,870
Dorastałem w latach 50. i 60.

1488
01:32:22,954 --> 01:32:25,873
Czytałem jego pierwszą książkę
<i>Go Up For Glory.</i>

1489
01:32:25,957 --> 01:32:29,335
Moja mama była bibliotekarką
i przyniosła mi ją do domu.

1490
01:32:29,418 --> 01:32:31,629
Bill Russell stał się moim bohaterem.

1491
01:32:31,712 --> 01:32:35,925
Odegraliśmy małą rolę

1492
01:32:36,008 --> 01:32:41,055
w najwspanialszej dynastii
w historii sportu,

1493
01:32:42,765 --> 01:32:45,184
a to twoja zasługa, Russ.

1494
01:32:45,893 --> 01:32:48,980
To dzięki tym chwilom można było pojąć

1495
01:32:49,063 --> 01:32:51,566
jego wpływ na to pokolenie sportowców.

1496
01:32:52,483 --> 01:32:57,154
Mówię w imieniu drużyny Celtics.

1497
01:32:57,905 --> 01:33:02,076
Popełnilibyśmy wielki błąd,
nie wręczając Russellowi

1498
01:33:02,159 --> 01:33:03,911
kawałka parkietu.

1499
01:33:03,995 --> 01:33:05,788
Na tym parkiecie

1500
01:33:06,372 --> 01:33:12,503
stworzyłeś mistrzowską tradycję
Boston Celtics.

1501
01:33:12,587 --> 01:33:13,796
To prawda.

1502
01:33:14,338 --> 01:33:16,424
Bardzo mi miło, Bill.

1503
01:33:21,095 --> 01:33:23,723
Szczerze mówiąc, wstydziłem się.

1504
01:33:26,517 --> 01:33:30,688
Słowa przyjaciół wiele mi pokazały.

1505
01:33:30,771 --> 01:33:35,526
Każdy powinien mieć świadomość,

1506
01:33:35,610 --> 01:33:38,404
że nie jest sam w kosmosie.

1507
01:33:41,115 --> 01:33:43,200
Rodzimy się i umieramy sami,

1508
01:33:43,284 --> 01:33:47,455
ale przez resztę czasu nie jesteśmy sami.

1509
01:33:51,167 --> 01:33:52,877
<i>Tego magicznego wieczoru</i>

1510
01:33:52,960 --> 01:33:56,964
<i>Billa czekała jeszcze jedna niespodzianka.</i>

1511
01:33:57,048 --> 01:34:00,509
Panie i panowie, Wilt Chamberlain!

1512
01:34:05,765 --> 01:34:08,643
<i>Pierwsze ikony NBA znów były razem.</i>

1513
01:34:09,352 --> 01:34:11,187
<i>Po latach rozłąki pojęły,</i>

1514
01:34:11,270 --> 01:34:13,439
<i>że ich więź nigdy nie umarła.</i>

1515
01:34:17,443 --> 01:34:19,487
Mój przyjaciel Wilt Chamberlain

1516
01:34:20,488 --> 01:34:23,074
to najlepszy zawodnik, z jakim grałem.

1517
01:34:23,157 --> 01:34:25,159
Wilt i ja możemy rozmawiać,

1518
01:34:26,202 --> 01:34:30,081
oczekując od siebie jedynie przyjaźni.

1519
01:34:39,965 --> 01:34:43,552
Dziękuję za to.

1520
01:34:44,512 --> 01:34:45,721
To pouczające.

1521
01:34:45,805 --> 01:34:47,848
Dziękuję wam za to,

1522
01:34:49,433 --> 01:34:52,353
że przyjęliście mnie do swojego życia.

1523
01:34:52,436 --> 01:34:55,856
Ci, którzy przychodzili na stadion,

1524
01:34:56,524 --> 01:34:59,902
kibice, byli częścią mojego życia.

1525
01:35:00,403 --> 01:35:01,570
Kochamy cię, Bill!

1526
01:35:02,196 --> 01:35:03,322
Też was kocham.

1527
01:35:09,787 --> 01:35:12,915
<i>Koszykarskie życie Russella</i>
<i>zataczało krąg,</i>

1528
01:35:14,583 --> 01:35:17,211
<i>ale czekało go wiele porażek.</i>

1529
01:35:17,294 --> 01:35:21,048
<i>W rezydencji w Bel Air</i>
<i>w Kalifornii znaleziono</i>

1530
01:35:21,132 --> 01:35:23,551
<i>ciało 63-letniego Wilta Chamberlaina,</i>

1531
01:35:23,634 --> 01:35:27,847
<i>jednego z najlepszych graczy</i>
<i>w historii koszykówki.</i>

1532
01:35:27,930 --> 01:35:31,267
<i>Przyczyną śmierci był zawał serca.</i>

1533
01:35:31,350 --> 01:35:34,562
<i>Do Los Angeles</i>
<i>zjechali się najlepsi koszykarze,</i>

1534
01:35:34,645 --> 01:35:37,148
<i>by oddać hołd legendzie.</i>

1535
01:35:37,231 --> 01:35:39,316
<i>Były zawodnik Celtics Bill Russell</i>

1536
01:35:39,400 --> 01:35:41,777
<i>wspominał najgroźniejszego rywala.</i>

1537
01:35:41,861 --> 01:35:44,196
Wiele razy urządził mi piekło.

1538
01:35:48,284 --> 01:35:51,579
Ale to nie była wrogość, a rywalizacja.

1539
01:35:52,288 --> 01:35:55,374
Z wiekiem coraz bardziej się lubiliśmy,

1540
01:35:55,458 --> 01:36:00,463
bo byliśmy nierozłączni.

1541
01:36:00,546 --> 01:36:03,048
Będziemy przyjaciółmi po kres.

1542
01:36:04,383 --> 01:36:06,427
Byli wyjątkowi,

1543
01:36:06,510 --> 01:36:08,679
bo nawet dziś,

1544
01:36:09,680 --> 01:36:10,556
w tym miejscu,

1545
01:36:11,140 --> 01:36:13,559
rozmawiamy właśnie o nich.

1546
01:36:14,226 --> 01:36:16,979
Musimy kontynuować tę historię.

1547
01:36:17,062 --> 01:36:21,525
Będziemy studiować spuściznę po Russellu

1548
01:36:22,318 --> 01:36:23,652
przez wiele lat.

1549
01:36:25,362 --> 01:36:29,158
<i>Ci, którzy dziś otrzymują Medal Wolności,</i>
<i>obrazują nasze zalety</i>

1550
01:36:29,241 --> 01:36:31,202
<i>i nasze cele.</i>

1551
01:36:31,702 --> 01:36:34,663
<i>Bill Russell umożliwił sukces</i>
<i>kolejnym pokoleniom.</i>

1552
01:36:36,207 --> 01:36:38,626
Córka mówiła, że go dostanę.

1553
01:36:40,836 --> 01:36:44,673
Wsiadłem do auta
i pojechałem do Kalifornii.

1554
01:36:44,757 --> 01:36:46,550
Odwiedziłem grób mojego ojca.

1555
01:36:47,635 --> 01:36:48,677
I…

1556
01:36:49,887 --> 01:36:51,597
powiedziałem mu o tym.

1557
01:36:54,934 --> 01:36:55,768
Przez to

1558
01:36:56,811 --> 01:36:58,229
poczułem się lepiej.

1559
01:36:59,855 --> 01:37:02,858
Bo powiedziałem mu:

1560
01:37:02,942 --> 01:37:04,151
„Wiesz co?

1561
01:37:06,654 --> 01:37:08,072
Przyznam ci rację.

1562
01:37:08,906 --> 01:37:10,699
Dobrze mi poszło”.

1563
01:37:13,828 --> 01:37:17,456
Mam nadzieję, że kiedyś w Bostonie
dzieci będą spoglądać

1564
01:37:17,540 --> 01:37:21,710
na posąg Billa Russella jako zawodnika
i jako człowieka.

1565
01:37:21,794 --> 01:37:24,588
Dostałem Medal Wolności
i Obama powiedział,

1566
01:37:24,672 --> 01:37:28,050
że w Bostonie
stanie pomnik Billa Russella.

1567
01:37:28,968 --> 01:37:32,346
Powiedziałem mu, że mu tego nie wybaczę.

1568
01:37:32,429 --> 01:37:35,474
Posąg brzmi jak nagrobek.

1569
01:37:37,017 --> 01:37:40,479
Odparł, że to nie dla mnie, a dla miasta.

1570
01:37:43,190 --> 01:37:48,112
Że naprawdę wiele zrobiłem

1571
01:37:49,405 --> 01:37:52,116
dla relacji społecznych i rasowych.

1572
01:37:54,743 --> 01:37:59,373
Jeden z najbardziej poruszających widoków
po tym, jak Colin Kaepernick ukląkł

1573
01:37:59,999 --> 01:38:04,378
w proteście przeciwko policyjnej przemocy.

1574
01:38:04,461 --> 01:38:06,922
Widok Billa Russella,

1575
01:38:07,006 --> 01:38:08,591
który też ukląkł,

1576
01:38:08,674 --> 01:38:12,052
patrząc groźnie na obiektyw, jakby mówił:

1577
01:38:12,136 --> 01:38:16,557
„Masz coś do niego, to masz coś do mnie”.

1578
01:38:17,433 --> 01:38:21,312
Bill czuł więź z Colinem,
bo dla Billa w koszykówce

1579
01:38:21,395 --> 01:38:25,566
zawsze liczyły się czyny,

1580
01:38:25,649 --> 01:38:27,443
a nie to, kim się jest.

1581
01:38:27,526 --> 01:38:31,447
Jego dziedzictwo to Malcolm Jenkins,

1582
01:38:32,406 --> 01:38:33,782
Anquan Boldin,

1583
01:38:34,491 --> 01:38:35,868
LeBron James…

1584
01:38:35,951 --> 01:38:37,202
NIE MOGĘ ODDYCHAĆ

1585
01:38:37,286 --> 01:38:38,370
…CP3,

1586
01:38:39,496 --> 01:38:40,789
D-Wade,

1587
01:38:41,457 --> 01:38:42,875
Renee Montgomery,

1588
01:38:42,958 --> 01:38:45,586
kobiety z WNBA i wszyscy,

1589
01:38:45,669 --> 01:38:48,005
którzy w tym pokoleniu głośno mówią,

1590
01:38:48,088 --> 01:38:52,927
że też mają swój wkład w tę walkę.

1591
01:38:53,010 --> 01:38:54,511
ZMIANA ZACZYNA SIĘ OD NAS

1592
01:38:54,595 --> 01:38:57,514
Zwłaszcza jako kolektyw jesteśmy w stanie

1593
01:38:57,598 --> 01:39:01,101
wesprzeć zmiany.

1594
01:39:01,185 --> 01:39:04,146
Mówimy to, co trzeba,
zajmujemy stanowisko,

1595
01:39:04,229 --> 01:39:07,024
pokazujemy, że coś nie jest w porządku.

1596
01:39:07,107 --> 01:39:09,401
Cała kariera Billa Russella taka była.

1597
01:39:10,152 --> 01:39:13,697
Moje pokolenie chce wiedzieć, co dalej.

1598
01:39:13,781 --> 01:39:16,867
Ale żeby znać cel,
trzeba poznać swoją historię.

1599
01:39:16,951 --> 01:39:22,289
Trzeba zrozumieć swoją siłę,
znaczenie swoich słów i opinii,

1600
01:39:22,373 --> 01:39:24,500
na boisku i poza nim.

1601
01:39:25,209 --> 01:39:26,627
Kocham Billa Russella.

1602
01:39:27,628 --> 01:39:30,965
Miał duszę. Nie wszyscy ją mają.

1603
01:39:32,132 --> 01:39:37,429
Był jednym z najbardziej
wyjątkowych ludzi, jakich spotkałem.

1604
01:39:37,513 --> 01:39:40,015
Nie mówię tak ze względu na jego grę.

1605
01:39:40,099 --> 01:39:42,559
Był prawdziwym liderem.

1606
01:39:43,519 --> 01:39:44,979
Był aktywistą,

1607
01:39:45,521 --> 01:39:48,899
gdy nie było to popularne,

1608
01:39:49,400 --> 01:39:51,902
czasem kosztem własnej kariery.

1609
01:39:51,986 --> 01:39:55,656
Gdy Bill uważał, że coś jest słuszne,

1610
01:39:55,739 --> 01:39:58,742
tego się trzymał. Bronił swojego zdania.

1611
01:39:58,826 --> 01:40:01,161
Zawsze tak postępował.

1612
01:40:05,249 --> 01:40:09,044
<i>Człowiek się liczy tylko wtedy,</i>
<i>gdy uważa, że postępuje słusznie.</i>

1613
01:40:09,128 --> 01:40:11,046
FRAGMENT KSIĄŻKI <i>GO UP FOR GLORY</i>

1614
01:40:11,130 --> 01:40:14,174
<i>Koniec końców żyję z nadzieją,</i>
<i>że gdy umrę,</i>

1615
01:40:14,258 --> 01:40:16,093
<i>napiszą o mnie:</i>

1616
01:40:17,261 --> 01:40:19,680
<i>„Bill Russell, człowiek”.</i>

1617
01:40:23,684 --> 01:40:26,020
Boston Celtics stracili dziś legendę.

1618
01:40:26,103 --> 01:40:30,149
Bill Russell zmarł w wieku 88 lat,
ale jego spuścizna jest wieczna.

1619
01:40:35,154 --> 01:40:39,033
KU PAMIĘCI BILLA RUSSELLA – 1934–2022

1620
01:40:39,116 --> 01:40:41,744
Tata mawiał, że nie wie,
jak będzie w niebie…

1621
01:40:41,827 --> 01:40:42,911
MÓWI KAREN RUSSELL

1622
01:40:42,995 --> 01:40:46,165
…bo wcale nie musi mu tam być lepiej.

1623
01:40:46,248 --> 01:40:50,044
Dla niego rajem była gra w Boston Celtics.

1624
01:40:52,004 --> 01:40:55,466
Wspaniale jest widzieć
trwały wpływ Billa Russella.

1625
01:40:55,549 --> 01:40:58,886
Pragnął głośno mówić o tym,

1626
01:40:58,969 --> 01:41:03,015
że czarni nie powinni
akceptować status quo.

1627
01:41:04,349 --> 01:41:07,227
W sporcie i poza nim.

1628
01:41:09,521 --> 01:41:13,776
To, ile zrobił dla Afroamerykanów,
co reprezentował jako człowiek,

1629
01:41:13,859 --> 01:41:16,445
co musiał znieść, by grać w kosza,

1630
01:41:16,528 --> 01:41:19,490
i jak bardzo chciał,
by innym żyło się lepiej.

1631
01:41:19,573 --> 01:41:21,950
Wciąż toczymy te same bitwy.

1632
01:41:22,910 --> 01:41:27,498
Liderzy i giganci tacy jak Bill Russell

1633
01:41:28,123 --> 01:41:32,086
przetarli szlaki, pokazując nam,
że możemy tego dokonać.

1634
01:41:41,345 --> 01:41:44,598
NBA postanowiło wycofać numer Billa.

1635
01:41:44,681 --> 01:41:48,060
Nikt już nie zagra z szóstką.

1636
01:41:48,143 --> 01:41:51,939
Zgarnął najwięcej tytułów
w historii, zasłużenie.

1637
01:41:53,941 --> 01:41:56,318
Bill Russell miał swoje przekonania,

1638
01:41:56,401 --> 01:41:59,696
nie tylko na temat gry, ale i życia

1639
01:41:59,780 --> 01:42:01,824
oraz kraju.

1640
01:42:01,907 --> 01:42:05,661
Jako Amerykanin był patriotą.

1641
01:42:06,829 --> 01:42:10,666
Był kimś, kto nigdy nie bał się
mówić, co myśli,

1642
01:42:11,333 --> 01:42:13,544
nie zważa na konsekwencje.

1643
01:42:13,627 --> 01:42:16,421
Był ikoną, legendą i pionierem.

1644
01:42:16,505 --> 01:42:20,008
Uosabia cechy prawdziwego mistrza.

1645
01:42:20,801 --> 01:42:24,972
Każdy środkowy powinien
odstąpić mu 5% wynagrodzenia. Serio.

1646
01:42:25,055 --> 01:42:28,100
Gdyby nie on, nie byłoby nas tutaj.

1647
01:42:30,644 --> 01:42:33,147
Kontemplacja, refleksja.

1648
01:42:33,856 --> 01:42:34,982
To, co było,

1649
01:42:36,733 --> 01:42:37,985
co mogło być

1650
01:42:39,194 --> 01:42:40,404
i co będzie.

1651
01:42:42,156 --> 01:42:43,407
Billu Russell,

1652
01:42:44,449 --> 01:42:45,701
wykonałeś zadanie.

1653
01:42:47,119 --> 01:42:48,829
Reszta w naszych rękach.

1654
01:42:54,251 --> 01:42:58,172
<i>Nigdy nie starałem się być lubiany.</i>

1655
01:42:58,255 --> 01:43:00,382
<i>Pragnąłem jedynie być szanowany.</i>

1656
01:43:00,966 --> 01:43:03,218
<i>Co mnie spotkało w życiu? Wiele.</i>

1657
01:43:03,302 --> 01:43:06,638
<i>Wiele miejsc,</i>
<i>wiele podbojów, wiele porażek,</i>

1658
01:43:06,722 --> 01:43:10,142
<i>szalona miłość, nienawiść i problemy.</i>

1659
01:43:10,893 --> 01:43:13,312
<i>Walczyłem na wszystkie możliwe sposoby.</i>

1660
01:43:13,937 --> 01:43:17,065
<i>Walczyłem, bo uważałem, że to słuszne.</i>

1661
01:43:17,566 --> 01:43:20,611
<i>Nikt nie powinien bać się konsekwencji,</i>

1662
01:43:20,694 --> 01:43:24,031
<i>bo każdy musi robić to,</i>
<i>co uważa za słuszne.</i>

1663
01:43:25,073 --> 01:43:29,828
<i>Walczyłem o prawa wszystkich ludzi,</i>
<i>wszystkich ras i religii.</i>

1664
01:43:30,329 --> 01:43:33,373
<i>Być może zawsze będę szedł własną drogą.</i>

1665
01:43:33,457 --> 01:43:36,084
<i>Może nigdy nie dołączę do tłumu.</i>

1666
01:43:37,252 --> 01:43:38,545
<i>Ale spróbuję.</i>

1667
01:45:35,620 --> 01:45:38,582
Napisy: Konrad Szabowicz