1
00:00:06,043 --> 00:00:09,003
NETFLIX - SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:23,523 --> 00:00:27,643
{\an8}Zatoka Hanauma to jedno
z moich ulubionych miejsc na świecie.

3
00:00:29,123 --> 00:00:30,883
Wychowałem się na Hawajach.

4
00:00:31,403 --> 00:00:33,123
To było moje podwórko.

5
00:00:35,883 --> 00:00:38,403
To tutaj pokochałem naturę.

6
00:00:40,483 --> 00:00:44,323
W moim dzieciństwie
dzika natura i codzienność

7
00:00:44,403 --> 00:00:46,083
były jednym i tym samym.

8
00:00:46,163 --> 00:00:48,243
Nieodzowną częścią życia.

9
00:00:50,403 --> 00:00:51,683
Chcę zadbać o to,

10
00:00:51,763 --> 00:00:56,363
żeby moje dzieci i wnuki
też miały wokół siebie dziką przyrodę.

11
00:00:57,563 --> 00:01:02,643
Wybierzcie się ze mną w podróż
po najpiękniejszych parkach narodowych

12
00:01:02,723 --> 00:01:06,603
szlakiem naturalnych cudów
naszego wspólnego dziedzictwa.

13
00:01:14,603 --> 00:01:18,283
ŚWIAT PEŁEN CUDÓW

14
00:01:19,283 --> 00:01:21,843
Mama mówiła mi, że kiedy była w ciąży,

15
00:01:21,923 --> 00:01:25,803
przychodziła tu posiedzieć,
słuchała szumu oceanu

16
00:01:25,883 --> 00:01:28,923
i przyglądała się falom
unoszącym się ponad rafami.

17
00:01:30,363 --> 00:01:33,083
Żartowała,
że dzięki temu jestem taki spokojny.

18
00:01:34,283 --> 00:01:37,803
Spędziłem tu wiele czasu
jeszcze przed narodzinami.

19
00:01:41,563 --> 00:01:44,923
Kiedy miałem sześć lat,
zatoka Hanauma została wpisana

20
00:01:45,003 --> 00:01:46,923
na listę obszarów chronionych.

21
00:01:47,763 --> 00:01:52,163
Wspólne pragnienie wytyczenia stref,
w których można się cieszyć naturą,

22
00:01:52,243 --> 00:01:54,203
przerodziło się w globalny ruch

23
00:01:54,283 --> 00:01:57,563
na rzecz zachowania tych terenów
dla przyszłych pokoleń.

24
00:02:10,643 --> 00:02:13,803
Te miejsca pozwalają uciec
od trosk codzienności

25
00:02:15,043 --> 00:02:17,723
i stanowią źródło inspiracji dla dzieci.

26
00:02:19,283 --> 00:02:21,483
Są ostoją dla zagrożonych gatunków

27
00:02:23,603 --> 00:02:25,923
i żyzną glebą dla badań naukowych.

28
00:02:29,283 --> 00:02:32,563
Nie tylko stanowią dom
największej różnorodności istot,

29
00:02:33,443 --> 00:02:35,083
ale także regulują klimat

30
00:02:35,683 --> 00:02:40,083
i oczyszczają powietrze oraz wodę.

31
00:02:42,163 --> 00:02:45,363
Gdy zaczynaliśmy chronić
te dzikie obszary,

32
00:02:45,443 --> 00:02:48,763
nie zdawaliśmy sobie sprawy,
jak ważne się staną.

33
00:02:50,923 --> 00:02:56,843
<i>Dziś stanowią jedne</i>
<i>z ostatnich bastionów dzikiej przyrody.</i>

34
00:03:01,603 --> 00:03:04,003
<i>Niektóre są tak odcięte od świata,</i>

35
00:03:04,563 --> 00:03:08,243
<i>że dopiero zaczynamy odkrywać ich sekrety.</i>

36
00:03:11,723 --> 00:03:16,203
<i>Weźmy choćby Park Narodowy Loango</i>
<i>w Gabonie na zachodnim wybrzeżu Afryki.</i>

37
00:03:21,923 --> 00:03:25,003
<i>To ostoja zwierząt</i>
<i>zamieszkujących lasy tropikalne.</i>

38
00:03:29,323 --> 00:03:34,123
<i>Jednak wiele z nich</i>
<i>gromadzi się w jednym miejscu.</i>

39
00:03:41,723 --> 00:03:42,763
<i>Na plaży.</i>

40
00:03:49,923 --> 00:03:54,203
<i>To jedno z ostatnich miejsc,</i>
<i>w których rozległe lasy deszczowe Konga</i>

41
00:03:54,283 --> 00:03:56,803
<i>spotykają Ocean Atlantycki.</i>

42
00:04:02,203 --> 00:04:04,283
<i>Bawoły pasą się roślinnością</i>

43
00:04:04,363 --> 00:04:06,083
<i>pokrytą solą morską.</i>

44
00:04:09,923 --> 00:04:12,683
<i>W lasach deszczowych</i>
<i>niełatwo o ten minerał.</i>

45
00:04:27,843 --> 00:04:29,563
<i>Dzikan rzeczny…</i>

46
00:04:32,323 --> 00:04:34,723
<i>ma chrapkę na świeże owoce morza.</i>

47
00:04:42,363 --> 00:04:47,043
<i>Słonie leśne przychodzą na plażę,</i>
<i>gdzie spotykają się z morskimi olbrzymami.</i>

48
00:04:50,363 --> 00:04:53,043
<i>Takimi jak ten ważący tonę żółw skórzasty.</i>

49
00:05:00,603 --> 00:05:02,363
<i>Jedno z tutejszych zwierząt</i>

50
00:05:02,443 --> 00:05:07,523
<i>potrafi wykorzystać wszystko,</i>
<i>co oferuje wybrzeże.</i>

51
00:05:13,323 --> 00:05:16,523
<i>Za dnia hipopotamy</i>
<i>trzymają się słodkowodnych lagun.</i>

52
00:05:19,363 --> 00:05:21,163
<i>Chronią się przed słońcem.</i>

53
00:05:24,683 --> 00:05:26,043
<i>Gdy nadchodzi wieczór,</i>

54
00:05:26,563 --> 00:05:29,923
<i>zwykle udają się w głąb lądu</i>
<i>na ulubione pastwiska.</i>

55
00:05:33,763 --> 00:05:35,123
<i>Ale nie on.</i>

56
00:05:49,323 --> 00:05:50,763
<i>On ma inny pomysł.</i>

57
00:06:07,123 --> 00:06:10,883
<i>Biegnie na spotkanie falom!</i>

58
00:06:46,763 --> 00:06:50,123
<i>W słonej wodzie</i>
<i>jego trzytonowe cielsko zdaje się lżejsze.</i>

59
00:06:52,283 --> 00:06:54,283
<i>Fale obmywają go z pasożytów</i>

60
00:06:54,363 --> 00:06:56,843
<i>i łagodzą zadrapania oraz siniaki.</i>

61
00:07:05,483 --> 00:07:09,643
<i>Nigdzie indziej nie można zobaczyć</i>
<i>hipopotama w Atlantyku.</i>

62
00:07:17,723 --> 00:07:19,803
<i>Ale nie przyszedł tu się popluskać.</i>

63
00:07:26,803 --> 00:07:29,163
<i>Zamierza złapać fale.</i>

64
00:07:38,523 --> 00:07:41,283
<i>Daje się ponieść prądowi na północ.</i>

65
00:07:57,723 --> 00:08:00,043
<i>Tak dociera do ulubionej stołówki.</i>

66
00:08:14,203 --> 00:08:17,843
<i>Narobił sobie apetytu</i>
<i>i całą noc będzie się pasł.</i>

67
00:08:26,483 --> 00:08:31,963
<i>Gdy na wybrzeżu zachodzi słońce,</i>
<i>inne hipopotamy idą jego śladem.</i>

68
00:08:35,923 --> 00:08:38,483
<i>Ich laguny będą musiały zaczekać.</i>

69
00:08:46,883 --> 00:08:49,483
<i>Surfujące hipopotamy z Loango.</i>

70
00:08:53,163 --> 00:08:54,443
<i>To pokazuje,</i>

71
00:08:55,083 --> 00:08:58,563
<i>że świat natury</i>
<i>będzie nas zaskakiwał tak długo,</i>

72
00:08:59,363 --> 00:09:02,003
<i>jak długo my pozwolimy mu rozkwitać.</i>

73
00:09:11,723 --> 00:09:13,723
<i>Ostatnie bastiony natury</i>

74
00:09:13,803 --> 00:09:16,763
<i>często znajdują się</i>
<i>w trudno dostępnych miejscach,</i>

75
00:09:18,363 --> 00:09:21,883
<i>co czyni z parków narodowych cenne ostoje</i>

76
00:09:23,563 --> 00:09:25,083
<i>dla słynnych zwierząt</i>

77
00:09:26,443 --> 00:09:29,123
<i>i rzadkich, niezwykłych stworzeń.</i>

78
00:09:35,443 --> 00:09:39,323
<i>Po przeciwnej stronie Afryki,</i>
<i>na wyspie Madagaskar</i>

79
00:09:39,883 --> 00:09:44,043
<i>leży odludny Park Narodowy</i>
<i>Tsingy de Bemaraha.</i>

80
00:09:50,083 --> 00:09:52,683
<i>W tej niedostępnej kamiennej fortecy</i>

81
00:09:52,763 --> 00:09:57,243
<i>wykształciły się gatunki,</i>
<i>których nie znajdziemy nigdzie indziej.</i>

82
00:10:00,483 --> 00:10:01,603
<i>Tego legwana</i>

83
00:10:02,203 --> 00:10:05,483
<i>odkryto dopiero niedawno</i>
<i>i nigdy dotąd nie sfilmowano.</i>

84
00:10:09,083 --> 00:10:13,003
<i>Długie palce zakończone pazurami</i>
<i>pozwalają chwytać się gołej skały.</i>

85
00:10:20,643 --> 00:10:23,523
<i>Las wokół szczytów</i>
<i>zamieszkują rzadkie zwierzęta</i>

86
00:10:24,883 --> 00:10:26,883
<i>występujące jedynie w Tsingy.</i>

87
00:10:34,483 --> 00:10:37,483
<i>W tym jedno z najbardziej nieuchwytnych:</i>

88
00:10:41,123 --> 00:10:42,963
<i>sifaka kremowa.</i>

89
00:10:49,563 --> 00:10:52,923
<i>Wiele z tych zagrożonych lemurów</i>
<i>mieszka w tym parku.</i>

90
00:10:58,523 --> 00:11:02,843
<i>Jak większość naczelnych</i>
<i>dużą część czasu spędzają na drzewach,</i>

91
00:11:11,843 --> 00:11:15,003
<i>Ta grupka ma nowego podopiecznego.</i>

92
00:11:29,963 --> 00:11:31,883
<i>Ma ledwie osiem tygodni,</i>

93
00:11:31,963 --> 00:11:34,683
<i>ale już wkrótce</i>
<i>będzie musiał wykazać się siłą.</i>

94
00:11:40,483 --> 00:11:43,043
<i>Matka dodaje mu więc otuchy…</i>

95
00:11:48,643 --> 00:11:50,963
<i>aby miał odwagę ją zostawić…</i>

96
00:11:53,483 --> 00:11:55,403
<i>i samemu odkrywać nowy świat.</i>

97
00:12:08,443 --> 00:12:09,963
<i>Wspinaczka i skoki</i>

98
00:12:10,043 --> 00:12:12,803
<i>najlepiej przygotowują</i>
<i>do życia w tym parku.</i>

99
00:12:24,563 --> 00:12:29,643
<i>Za jakiś czas będzie potrafił skoczyć</i>
<i>nawet na dziesięć metrów.</i>

100
00:12:34,923 --> 00:12:38,043
<i>Ale na razie się uczy.</i>

101
00:12:50,203 --> 00:12:52,723
<i>Jemu potworny upał nie przeszkadza,</i>

102
00:12:53,483 --> 00:12:57,243
<i>ale inni oszczędzają energię,</i>
<i>wypoczywając w cieniu.</i>

103
00:13:09,043 --> 00:13:11,163
<i>Pora sucha jest w pełni.</i>

104
00:13:13,283 --> 00:13:17,563
<i>Dieta sifak składa się</i>
<i>głównie z liści i wody.</i>

105
00:13:19,643 --> 00:13:23,323
<i>Ale pożywienia</i>
<i>jest w ich okolicy coraz mniej.</i>

106
00:13:32,523 --> 00:13:36,683
<i>Świeże jedzenie znajdą</i>
<i>jedynie w cienistych zakątkach</i>

107
00:13:36,763 --> 00:13:38,683
<i>rozsianych między szczytami.</i>

108
00:13:45,843 --> 00:13:49,683
<i>Samice postanawiają,</i>
<i>że czas ruszyć w drogę.</i>

109
00:14:00,123 --> 00:14:03,283
<i>Labirynt urwisk</i>
<i>i ostrych jak brzytwa wierchów</i>

110
00:14:03,363 --> 00:14:05,363
<i>stoi na drodze do ocalenia.</i>

111
00:14:08,603 --> 00:14:11,323
<i>W dole zieją czeluście bez dna.</i>

112
00:14:19,923 --> 00:14:23,843
<i>Młode musi trzymać się matki z całych sił.</i>

113
00:14:33,523 --> 00:14:35,643
<i>Jego dodatkowy ciężar oznacza,</i>

114
00:14:35,723 --> 00:14:39,403
<i>że każdy jej ruch</i>
<i>musi być niezwykle precyzyjny.</i>

115
00:14:51,723 --> 00:14:55,123
<i>Nawet jedno potknięcie</i>
<i>może oznaczać śmierć.</i>

116
00:15:08,403 --> 00:15:09,683
<i>To labirynt,</i>

117
00:15:09,763 --> 00:15:12,163
<i>ale sifaki znają tajną ścieżkę.</i>

118
00:15:29,403 --> 00:15:31,683
<i>Młode także kiedyś ją pozna,</i>

119
00:15:32,683 --> 00:15:37,483
<i>ale na razie musi tylko mocno się trzymać.</i>

120
00:15:43,483 --> 00:15:46,803
<i>Te odsłonięte skały</i>
<i>patrolują znakomici łowcy.</i>

121
00:15:49,763 --> 00:15:52,643
<i>Sifaki powinny się stąd zabierać.</i>

122
00:16:00,203 --> 00:16:02,643
<i>Matka puszcza się pędem.</i>

123
00:16:09,003 --> 00:16:10,483
<i>Cel jest coraz bliżej.</i>

124
00:16:15,003 --> 00:16:16,123
<i>Aż w końcu…</i>

125
00:16:18,123 --> 00:16:21,523
<i>sifaki docierają</i>
<i>do schronienia ukrytego pośród skał</i>

126
00:16:24,043 --> 00:16:25,883
<i>pełnego soczystego listowia.</i>

127
00:16:36,043 --> 00:16:38,843
<i>To była ekscytująca, wyczerpująca podróż.</i>

128
00:16:45,163 --> 00:16:48,323
<i>A młode wielokrotnie ją powtórzy</i>

129
00:16:48,403 --> 00:16:49,843
<i>w nadchodzących latach.</i>

130
00:16:58,243 --> 00:17:00,283
<i>Im bardziej odizolowany jest park,</i>

131
00:17:01,363 --> 00:17:03,843
<i>tym bardziej nietypowi są jego mieszkańcy,</i>

132
00:17:04,523 --> 00:17:07,323
<i>a ich zachowania – niezwykłe.</i>

133
00:17:09,243 --> 00:17:12,763
<i>Dlatego ochrona wysp</i>
<i>jest szczególnie istotna.</i>

134
00:17:14,883 --> 00:17:17,643
<i>Na przykład tej wyspy na południu Japonii.</i>

135
00:17:19,523 --> 00:17:22,443
<i>Mieści się na niej</i>
<i>Park Narodowy Yakushima,</i>

136
00:17:22,523 --> 00:17:24,283
<i>a w nim pradawny las.</i>

137
00:17:30,203 --> 00:17:32,043
<i>Ziemię spowija dywan z mchu.</i>

138
00:17:34,643 --> 00:17:39,203
<i>Wokół rozciąga się</i>
<i>plątanina korzeni figowców.</i>

139
00:17:42,443 --> 00:17:44,403
<i>Nad wszystkim górują zaś</i>

140
00:17:44,963 --> 00:17:49,683
<i>szydlice japońskie,</i>
<i>niekiedy liczące ponad tysiąc lat.</i>

141
00:17:56,443 --> 00:17:59,323
<i>Tutejsze zwierzęta</i>
<i>ukształtowało odosobnienie.</i>

142
00:18:00,363 --> 00:18:01,843
<i>Gatunki żyjące na wyspach</i>

143
00:18:01,923 --> 00:18:04,723
<i>często są mniejsze</i>
<i>od kontynentalnych kuzynów.</i>

144
00:18:08,283 --> 00:18:11,683
<i>Ten jeleń wschodni</i>
<i>ma ledwie metr w kłębie.</i>

145
00:18:20,523 --> 00:18:23,203
<i>Jego dieta z opadłych liści jest sycąca,</i>

146
00:18:23,883 --> 00:18:25,723
<i>ale nie najsmaczniejsza.</i>

147
00:18:29,923 --> 00:18:33,003
<i>Ten łasuch kręci na nią nosem.</i>

148
00:18:37,923 --> 00:18:41,763
<i>Gdyby tylko mógł dosięgnąć</i>
<i>owoców w koronach drzew…</i>

149
00:18:50,323 --> 00:18:52,883
<i>Ale na ziemi też można je znaleźć.</i>

150
00:18:53,603 --> 00:18:55,483
<i>O ile wie się, gdzie szukać.</i>

151
00:19:01,043 --> 00:19:02,683
<i>Makaki japońskie.</i>

152
00:19:17,123 --> 00:19:19,243
<i>Właśnie ich szukał jeleń.</i>

153
00:19:29,843 --> 00:19:32,963
<i>Teraz musi tylko</i>
<i>uzbroić się w cierpliwość.</i>

154
00:19:43,403 --> 00:19:47,923
<i>Makaki stanowią klucz</i>
<i>do najsłodszych przysmaków w lesie.</i>

155
00:20:09,763 --> 00:20:12,683
<i>Jak to mówią: cierpliwość popłaca.</i>

156
00:20:22,203 --> 00:20:24,643
<i>Każdy jeleń wie, że te małpy</i>

157
00:20:25,523 --> 00:20:27,003
<i>świnią przy jedzeniu.</i>

158
00:20:39,963 --> 00:20:43,123
<i>Upuszczają jedzenie pełne cukrów.</i>

159
00:21:03,203 --> 00:21:04,923
<i>Ale wszyscy się nie najedzą.</i>

160
00:21:21,323 --> 00:21:24,243
<i>Jelenie ucztują, póki mogą.</i>

161
00:21:36,323 --> 00:21:40,723
<i>Ale nieuważny byk</i>
<i>stanowi doskonałą zabawkę.</i>

162
00:21:49,243 --> 00:21:52,883
<i>Okazuje się,</i>
<i>że za każdy obiad trzeba zapłacić.</i>

163
00:21:58,123 --> 00:22:00,163
<i>W zamian za pełny brzuch</i>

164
00:22:00,243 --> 00:22:03,803
<i>jeleń musi zabrać makaka na przejażdżkę.</i>

165
00:22:12,803 --> 00:22:15,243
<i>Warto dbać o sprzymierzeńców.</i>

166
00:22:19,123 --> 00:22:21,843
<i>Ale to już na pewno ostatni przystanek.</i>

167
00:22:31,123 --> 00:22:36,083
<i>Parki narodowe to znacznie więcej</i>
<i>niż siedlisko dzikich zwierząt.</i>

168
00:22:40,283 --> 00:22:44,243
<i>Wciąż poznajemy prawdziwe korzyści</i>
<i>płynące z ochrony natury.</i>

169
00:22:49,243 --> 00:22:50,763
<i>W roku 1872</i>

170
00:22:51,363 --> 00:22:54,363
<i>Yellowstone na zachodzie USA</i>

171
00:22:55,323 --> 00:22:58,363
<i>stał się</i>
<i>pierwszym parkiem narodowym na świecie.</i>

172
00:23:00,603 --> 00:23:04,283
<i>Niemal 9000 kilometrów kwadratowych dziczy</i>
<i>w Górach Skalistych.</i>

173
00:23:19,123 --> 00:23:20,643
<i>Aktywny geologicznie</i>

174
00:23:22,123 --> 00:23:23,563
<i>i spektakularny.</i>

175
00:23:32,603 --> 00:23:38,403
<i>Mieszka tu najwięcej zwierząt</i>
<i>w kontynentalnych Stanach poza Alaską.</i>

176
00:23:50,883 --> 00:23:53,683
<i>To jeden z najlepszych</i>
<i>amerykańskich wynalazków.</i>

177
00:23:55,123 --> 00:23:59,443
<i>Park, z którego wszyscy ludzie</i>
<i>mogą czerpać korzyści i przyjemność.</i>

178
00:24:02,323 --> 00:24:06,323
<i>Pomysł przyjął się</i>
<i>i przerodził w światowy ruch.</i>

179
00:24:10,363 --> 00:24:12,803
<i>Obecnie około 15% lądów</i>

180
00:24:12,883 --> 00:24:16,683
<i>i 8% oceanów zostało objęte ochroną.</i>

181
00:24:17,603 --> 00:24:19,883
<i>Większość już za mojego życia.</i>

182
00:24:25,443 --> 00:24:30,043
<i>Zrozumieliśmy prawdziwą wartość</i>
<i>tych ostatnich ostoi dziczy,</i>

183
00:24:30,883 --> 00:24:35,323
<i>a także to, że stan parków</i>
<i>wpływa na nas wszystkich.</i>

184
00:24:45,443 --> 00:24:47,123
<i>Weźmy choćby lasy deszczowe.</i>

185
00:24:49,323 --> 00:24:53,363
<i>Mieszka w nich</i>
<i>ponad połowa istot lądowych.</i>

186
00:24:58,923 --> 00:25:03,083
<i>Jeśli nie masz pewności,</i>
<i>dlaczego musimy chronić bioróżnorodność,</i>

187
00:25:03,163 --> 00:25:04,283
<i>pomyśl o tym.</i>

188
00:25:04,883 --> 00:25:07,203
<i>Co czwarte lekarstwo na świecie</i>

189
00:25:07,963 --> 00:25:10,243
<i>wywodzi się z lasów deszczowych.</i>

190
00:25:15,003 --> 00:25:17,683
<i>Wciąż dokonujemy przełomów w medycynie</i>

191
00:25:18,283 --> 00:25:20,283
<i>dzięki temu, co się tu kryje.</i>

192
00:25:24,003 --> 00:25:27,763
<i>W Parku Narodowym Manuel Antonio</i>
<i>w Kostaryce</i>

193
00:25:27,843 --> 00:25:30,723
<i>nawet znajome twarze potrafią zaskoczyć.</i>

194
00:25:32,523 --> 00:25:35,803
<i>Leniwiec pstry wygrzewa się w słońcu.</i>

195
00:25:41,443 --> 00:25:44,043
<i>Ma najwolniejszy metabolizm wśród ssaków,</i>

196
00:25:44,643 --> 00:25:46,483
<i>więc nie może marnować energii.</i>

197
00:25:48,523 --> 00:25:49,603
<i>Ale jest głodny.</i>

198
00:25:53,843 --> 00:25:56,483
<i>Na szczęście nie ma daleko do stołówki.</i>

199
00:26:06,323 --> 00:26:09,923
<i>Kiedy trawienie jednego liścia</i>
<i>zajmuje nawet miesiąc,</i>

200
00:26:10,003 --> 00:26:12,963
<i>warto poszukać najwłaściwszego.</i>

201
00:26:19,803 --> 00:26:22,603
<i>Leniwce mają kiepski wzrok,</i>

202
00:26:23,483 --> 00:26:25,403
<i>samiec zdaje się więc na węch.</i>

203
00:26:33,443 --> 00:26:34,883
<i>Te są za stare.</i>

204
00:26:46,043 --> 00:26:47,683
<i>W końcu znajduje…</i>

205
00:26:48,723 --> 00:26:49,723
<i>ideał.</i>

206
00:27:02,243 --> 00:27:04,643
<i>Ale kolacja musi zaczekać.</i>

207
00:27:14,163 --> 00:27:15,443
<i>Pada zimny deszcz.</i>

208
00:27:54,123 --> 00:27:55,603
<i>W przeciwieństwie do małp</i>

209
00:27:55,683 --> 00:27:58,123
<i>leniwiec nie może się rozgrzać ruchem.</i>

210
00:28:02,923 --> 00:28:06,403
<i>Ale las deszczowy</i>
<i>zapewnił mu idealny leżak,</i>

211
00:28:06,483 --> 00:28:09,883
<i>na którym leniwiec</i>
<i>wykona sprytną sztuczkę.</i>

212
00:28:11,083 --> 00:28:14,683
<i>Zmienia kolor na intensywną zieleń.</i>

213
00:28:22,723 --> 00:28:26,483
<i>To algi, które jak dotąd</i>
<i>widzieliśmy tylko na leniwcach,</i>

214
00:28:26,563 --> 00:28:28,803
<i>dają mu to wyjątkowe umaszczenie.</i>

215
00:28:32,403 --> 00:28:33,603
<i>Ale to nie wszystko.</i>

216
00:28:35,403 --> 00:28:40,083
<i>W jego futrze</i>
<i>mieści się całe mikrokrólestwo.</i>

217
00:28:40,683 --> 00:28:43,923
<i>Mieszka tu co najmniej 80 gatunków.</i>

218
00:28:48,603 --> 00:28:50,083
<i>W tym pewne gatunki ciem,</i>

219
00:28:50,163 --> 00:28:54,283
<i>które spędzają całe dorosłe życie</i>
<i>na łagodnym gospodarzu.</i>

220
00:28:58,483 --> 00:29:03,403
<i>Grube, wilgotne futro leniwca</i>
<i>podgrzane na słońcu</i>

221
00:29:03,483 --> 00:29:07,123
<i>zapewnia doskonałe warunki</i>
<i>dla tego mikroświata.</i>

222
00:29:09,843 --> 00:29:12,563
<i>Dlatego naukowcy są zdania,</i>
<i>że ten leniwiec</i>

223
00:29:12,643 --> 00:29:15,123
<i>może przynieść korzyść nam wszystkim.</i>

224
00:29:17,843 --> 00:29:20,203
<i>Jest jak maleńka fabryka farmaceutyków.</i>

225
00:29:20,963 --> 00:29:23,523
<i>Grzyby w jego futrze wytwarzają związki,</i>

226
00:29:23,603 --> 00:29:27,043
<i>które mogą pomóc</i>
<i>w walce z rakiem, malarią,</i>

227
00:29:27,123 --> 00:29:29,843
<i>a także odpornymi na antybiotyki wirusami.</i>

228
00:29:37,083 --> 00:29:40,123
<i>Jeśli ochronimy jego i jego las deszczowy,</i>

229
00:29:41,803 --> 00:29:45,203
<i>ten senny leniwiec</i>
<i>może nas wszystkich ocalić.</i>

230
00:29:55,763 --> 00:29:59,083
<i>Aby chronić nasze parki</i>
<i>i wszystkich ich mieszkańców,</i>

231
00:29:59,683 --> 00:30:04,443
<i>musimy się też troszczyć</i>
<i>o stan lądów i wód poza ich granicami.</i>

232
00:30:09,123 --> 00:30:13,043
<i>Bo każdy obszar chroniony,</i>
<i>nawet najbardziej niedostępny,</i>

233
00:30:13,123 --> 00:30:15,163
<i>jest połączony z resztą świata</i>

234
00:30:17,283 --> 00:30:18,843
<i>poprzez ruchy wiatru,</i>

235
00:30:20,563 --> 00:30:21,443
<i>wody</i>

236
00:30:22,403 --> 00:30:23,803
<i>oraz zwierząt.</i>

237
00:30:31,323 --> 00:30:33,603
<i>Ponad północnym wybrzeżem Australii</i>

238
00:30:33,683 --> 00:30:38,003
<i>gromadzi się stado</i>
<i>liczące ćwierć miliona bezpłetwców.</i>

239
00:30:40,043 --> 00:30:42,883
<i>Lecą do Parku Narodowego Kakadu.</i>

240
00:30:51,123 --> 00:30:55,683
<i>To kraina mokradeł, rzek i starorzeczy,</i>

241
00:30:57,003 --> 00:31:00,203
<i>gdzie o losach mieszkańców</i>
<i>decydują kapryśne wody.</i>

242
00:31:05,403 --> 00:31:09,043
<i>W porze suchej bezpłetwce</i>
<i>zajadają się ponikłem słodkim</i>

243
00:31:09,123 --> 00:31:11,523
<i>odsłoniętym na błotnistych płyciznach.</i>

244
00:31:15,163 --> 00:31:19,203
<i>Ale co dobre dla jednego gatunku,</i>
<i>dla innego może oznaczać ryzyko.</i>

245
00:31:23,763 --> 00:31:25,483
<i>Krokodyle różańcowe,</i>

246
00:31:26,043 --> 00:31:28,763
<i>największe gady na Ziemi.</i>

247
00:31:33,243 --> 00:31:36,443
<i>Pora sucha to dla tych drapieżników</i>
<i>niebezpieczny czas.</i>

248
00:31:40,923 --> 00:31:44,843
<i>Aby dotrzeć do głębszej wody,</i>
<i>ten pięciometrowy samiec</i>

249
00:31:44,923 --> 00:31:47,243
<i>musi przejść przez terytorium rywala.</i>

250
00:31:54,203 --> 00:31:56,043
<i>Ale warto podjąć to ryzyko.</i>

251
00:32:03,243 --> 00:32:04,963
<i>Jeśli krokodyl się nie ruszy,</i>

252
00:32:05,043 --> 00:32:07,923
<i>wysychające błoto</i>
<i>może pogrzebać go żywcem.</i>

253
00:32:12,523 --> 00:32:16,963
<i>Ten jednak dociera do systemu rzecznego</i>
<i>łączącego Kakadu z morzem.</i>

254
00:32:20,403 --> 00:32:22,883
<i>Jego podróż nabiera tempa.</i>

255
00:32:50,723 --> 00:32:52,803
<i>Krokodyl mija tradycyjną ofiarę.</i>

256
00:32:58,923 --> 00:33:01,443
<i>U celu podróży czekają lepsze przysmaki.</i>

257
00:33:20,723 --> 00:33:23,323
<i>Cahills Crossing to droga,</i>

258
00:33:23,403 --> 00:33:27,163
<i>która zanurza się tylko podczas</i>
<i>najwyższych przypływów w roku.</i>

259
00:33:29,403 --> 00:33:31,403
<i>Doskonałe wyczucie czasu.</i>

260
00:33:41,923 --> 00:33:46,443
<i>Gdy poziom rzeki się podnosi,</i>
<i>nadpływające z morza cefale</i>

261
00:33:46,523 --> 00:33:49,563
<i>wykorzystują jedyną szansę,</i>
<i>by pokonać jezdnię</i>

262
00:33:49,643 --> 00:33:52,283
<i>i kontynuować podróż w górę rzeki,</i>

263
00:33:52,363 --> 00:33:53,683
<i>ku tarliskom.</i>

264
00:33:54,843 --> 00:33:56,723
<i>Krokodyle o tym wiedzą.</i>

265
00:33:59,123 --> 00:34:03,963
<i>To może być największe skupisko</i>
<i>krokodyli różańcowych na Ziemi.</i>

266
00:34:07,523 --> 00:34:11,243
<i>Ale woda jest tak nieprzejrzysta,</i>
<i>że nie widać ryb.</i>

267
00:34:11,963 --> 00:34:14,523
<i>Krokodyl rozpościera więc łapy</i>

268
00:34:14,603 --> 00:34:16,083
<i>i wyciąga palce.</i>

269
00:34:19,323 --> 00:34:22,363
<i>Jego łuski pokryte są</i>
<i>czujnikami ciśnienia.</i>

270
00:34:25,643 --> 00:34:27,083
<i>Rozpościerając kończyny,</i>

271
00:34:27,163 --> 00:34:30,843
<i>krokodyl może</i>
<i>dokładniej wykrywać ruchy ofiary.</i>

272
00:34:48,363 --> 00:34:51,323
<i>Pchany instynktem cefal nie zawróci.</i>

273
00:35:20,003 --> 00:35:21,363
<i>Te pradawne drapieżniki</i>

274
00:35:21,443 --> 00:35:24,883
<i>mają największą siłę zgryzu</i>
<i>w królestwie zwierząt.</i>

275
00:35:48,403 --> 00:35:51,403
<i>Wtem, ledwie godzinę</i>
<i>po szczycie przypływu,</i>

276
00:35:53,883 --> 00:35:54,883
<i>następuje koniec.</i>

277
00:35:59,603 --> 00:36:01,723
<i>Krokodyl wraca do samotnego życia.</i>

278
00:36:03,443 --> 00:36:06,003
<i>Do chronionego parku narodowego</i>

279
00:36:07,603 --> 00:36:11,803
<i>i spiżarni bogatej w przysmaki</i>
<i>z mórz poza granicami Kakadu.</i>

280
00:36:16,763 --> 00:36:19,283
<i>Wielka Rafa Koralowa w Australii.</i>

281
00:36:20,683 --> 00:36:25,603
<i>Dwa i pół tysiąca kilometrów</i>
<i>raf, atoli i wysp.</i>

282
00:36:28,043 --> 00:36:30,483
<i>To największy system rafowy na świecie.</i>

283
00:36:31,043 --> 00:36:33,683
<i>Większość jego obszaru</i>
<i>stanowi park morski.</i>

284
00:36:37,843 --> 00:36:39,363
<i>Pod powierzchnią wody –</i>

285
00:36:39,443 --> 00:36:42,843
<i>eksplozja życia i różnorodności.</i>

286
00:36:50,483 --> 00:36:53,283
<i>To zatłoczona podwodna metropolia.</i>

287
00:36:58,163 --> 00:37:01,243
<i>Korale zajmują ledwie 1% oceanu,</i>

288
00:37:01,323 --> 00:37:05,083
<i>lecz zapewniają przetrwanie</i>
<i>niemal ćwierci morskich stworzeń.</i>

289
00:37:24,883 --> 00:37:27,403
<i>Wielka Rafa Koralowa jest tak niezwykła,</i>

290
00:37:29,323 --> 00:37:33,723
<i>że nawet najmniejsze z jej części</i>
<i>odgrywają ogromną rolę.</i>

291
00:37:38,203 --> 00:37:41,003
<i>Wyspa Raine ma niecały kilometr długości.</i>

292
00:37:41,603 --> 00:37:44,643
<i>To maleńkie pasemko piasku</i>
<i>w przestworze oceanu.</i>

293
00:37:49,243 --> 00:37:51,203
<i>Park daje szansę na życie</i>

294
00:37:51,283 --> 00:37:55,483
<i>90% mieszkających w regionie</i>
<i>zagrożonych żółwi zielonych.</i>

295
00:37:58,643 --> 00:38:03,963
<i>Każdego lata tysiące osobników</i>
<i>pokonują ogromne dystanse przez Pacyfik,</i>

296
00:38:04,043 --> 00:38:06,003
<i>aby dotrzeć na tę wysepkę.</i>

297
00:38:09,323 --> 00:38:12,723
<i>To największe lęgowisko</i>
<i>żółwi zielonych na świecie.</i>

298
00:38:18,723 --> 00:38:23,043
<i>W każdym sezonie</i>
<i>żółwie składają tu nawet milion jaj…</i>

299
00:38:26,123 --> 00:38:28,803
<i>tak jak robiły to od tysiąca lat.</i>

300
00:38:35,043 --> 00:38:37,763
<i>Ale świat błyskawicznie się zmienia.</i>

301
00:38:37,843 --> 00:38:40,643
<i>Dziś coraz szybsza zmiana klimatu</i>

302
00:38:40,723 --> 00:38:42,843
<i>ma niszczycielskie skutki.</i>

303
00:38:46,363 --> 00:38:50,643
<i>Płeć młodego żółwia</i>
<i>zależy od temperatury w gnieździe.</i>

304
00:38:53,203 --> 00:38:57,563
<i>Gorętszy piasek sprawia,</i>
<i>że nawet 99% wykluwających się tu młodych</i>

305
00:38:57,643 --> 00:38:58,963
<i>to samice.</i>

306
00:39:08,363 --> 00:39:09,443
<i>A to nie wszystko.</i>

307
00:39:11,523 --> 00:39:13,883
<i>Przez wzrost temperatur i poziomu mórz</i>

308
00:39:15,243 --> 00:39:18,243
<i>lęgowiska bywają zalewane, a jaja toną.</i>

309
00:39:23,923 --> 00:39:30,763
<i>Położone centymetry nad poziomem morza</i>
<i>plaże wyspy Raine są w niebezpieczeństwie.</i>

310
00:39:39,443 --> 00:39:44,363
<i>Jesteśmy pierwszym pokoleniem,</i>
<i>które czuje skutki globalnego ocieplenia,</i>

311
00:39:46,003 --> 00:39:48,643
<i>oraz ostatnim, które może coś zrobić.</i>

312
00:39:50,963 --> 00:39:53,883
<i>Parkom, tak jak i całej planecie,</i>

313
00:39:53,963 --> 00:39:56,443
<i>zagraża dziś ekstremalna pogoda,</i>

314
00:39:57,283 --> 00:39:59,123
<i>postępujące skażenie środowiska</i>

315
00:40:00,083 --> 00:40:03,083
<i>i zanikanie bioróżnorodności</i>
<i>oraz siedlisk zwierząt.</i>

316
00:40:07,443 --> 00:40:12,243
<i>Są to po części skutki wyborów,</i>
<i>których dokonujemy każdego dnia.</i>

317
00:40:15,363 --> 00:40:17,043
<i>Narażamy tak siebie…</i>

318
00:40:20,123 --> 00:40:22,363
<i>oraz przyszłe pokolenia.</i>

319
00:40:24,323 --> 00:40:25,883
<i>Ale nie jesteśmy bezradni.</i>

320
00:40:27,643 --> 00:40:29,443
<i>Możemy coś z tym zrobić.</i>

321
00:40:30,283 --> 00:40:32,363
<i>O ile zaczniemy działać teraz.</i>

322
00:40:36,243 --> 00:40:39,683
<i>W niektórych obszarach chronionych</i>
<i>już to zrobiliśmy.</i>

323
00:40:43,683 --> 00:40:47,803
<i>W sercu Afryki, w Rwandzie,</i>
<i>leży Park Narodowy Wulkanów.</i>

324
00:40:50,803 --> 00:40:53,683
<i>Niedawno kraj ten rozdarło ludobójstwo,</i>

325
00:40:53,763 --> 00:40:56,323
<i>ale teraz niewielki naród</i>
<i>buduje go na nowo.</i>

326
00:40:59,243 --> 00:41:00,763
<i>Odradzająca się Rwanda</i>

327
00:41:01,283 --> 00:41:03,683
<i>uczyniła z ochrony przyrody priorytet.</i>

328
00:41:07,003 --> 00:41:12,043
<i>Żyzna wulkaniczna gleba uprawiana jest</i>
<i>do dyskretnego kamiennego muru.</i>

329
00:41:17,123 --> 00:41:18,603
<i>Po jego drugiej stronie</i>

330
00:41:18,683 --> 00:41:23,763
<i>żyje jedna z dwóch ostatnich populacji</i>
<i>zagrożonych goryli górskich.</i>

331
00:41:34,643 --> 00:41:37,243
<i>Ta rodzina ucztuje na bambusie.</i>

332
00:41:46,803 --> 00:41:49,243
<i>W stadzie jest dziewięć samic,</i>

333
00:41:49,323 --> 00:41:52,003
<i>w tym ta matka z noworodkiem.</i>

334
00:41:52,683 --> 00:41:55,363
<i>To najmłodsza gorylica w parku.</i>

335
00:42:00,123 --> 00:42:04,563
<i>Ma tylko trzy tygodnie</i>
<i>i ledwie potrafi podnieść głowę.</i>

336
00:42:11,083 --> 00:42:15,283
<i>Za kilka miesięcy</i>
<i>rząd Rwandy nada jej imię</i>

337
00:42:15,363 --> 00:42:19,483
<i>podczas ceremonii urządzanej dla uczczenia</i>
<i>narodzin każdego goryla.</i>

338
00:42:25,403 --> 00:42:28,763
<i>Wraz z rodzeństwem</i>
<i>jest częścią wyżu demograficznego,</i>

339
00:42:29,603 --> 00:42:32,763
<i>dzięki któremu</i>
<i>liczba goryli górskich się podwoiła.</i>

340
00:42:37,723 --> 00:42:42,003
<i>Gdy ich ojciec Mirambo</i>
<i>ucina sobie drzemkę,</i>

341
00:42:42,963 --> 00:42:45,723
<i>jego trzyletni syn Paradiso</i>

342
00:42:45,803 --> 00:42:48,123
<i>trzyma pieczę nad rodziną.</i>

343
00:42:59,523 --> 00:43:01,443
<i>Chce zaimponować tacie…</i>

344
00:43:12,123 --> 00:43:14,803
<i>i ma zadatki na świetnego przywódcę.</i>

345
00:43:20,403 --> 00:43:22,443
<i>Ale trzeba go utemperować.</i>

346
00:43:26,043 --> 00:43:29,483
<i>Park Narodowy Wulkanów to raj dla goryli,</i>

347
00:43:30,083 --> 00:43:31,683
<i>ale nie zawsze tak było.</i>

348
00:43:34,003 --> 00:43:35,603
<i>Jeszcze 40 lat temu</i>

349
00:43:35,683 --> 00:43:38,923
<i>kłusownictwo i niszczenie siedlisk</i>
<i>miały się znakomicie.</i>

350
00:43:45,203 --> 00:43:47,563
<i>Dzięki staraniom na rzecz ochrony goryli</i>

351
00:43:47,643 --> 00:43:51,723
<i>Mirambo i jego rodzina są dziś bezpieczni.</i>

352
00:43:53,323 --> 00:43:56,283
<i>Nawet kiedy opuszczają bezpieczny las.</i>

353
00:44:01,923 --> 00:44:04,283
<i>Ostrożnie przekraczają mur parku.</i>

354
00:44:43,043 --> 00:44:46,923
<i>Nie tylko oni</i>
<i>szukają przysmaków poza parkiem.</i>

355
00:44:48,523 --> 00:44:51,763
<i>Rzadkie koczkodany złote</i>
<i>żyjące tylko w tych górach</i>

356
00:44:51,843 --> 00:44:53,403
<i>przyszły na ziemniaki.</i>

357
00:44:54,683 --> 00:44:56,523
<i>Ale nikt nie krzywdzi zwierząt.</i>

358
00:44:57,123 --> 00:44:59,403
<i>Rolnicy też nie są stratni.</i>

359
00:45:02,363 --> 00:45:06,083
<i>Otrzymują zapłatę za zniszczone plony,</i>
<i>a zyski z turystyki</i>

360
00:45:06,163 --> 00:45:08,923
<i>inwestowane są</i>
<i>w rozwój lokalnej społeczności.</i>

361
00:45:14,123 --> 00:45:17,923
<i>Dzięki temu ludzie</i>
<i>mogą żyć w harmonii z naturą.</i>

362
00:45:34,323 --> 00:45:37,243
<i>Są nawet plany,</i>
<i>aby rozszerzyć obszar parku.</i>

363
00:45:41,483 --> 00:45:45,003
<i>Dzięki temu w czasie,</i>
<i>kiedy będzie tu królował Paradiso,</i>

364
00:45:45,643 --> 00:45:49,963
<i>przyszłość jego i jego gatunku</i>
<i>nie będzie już niepewna.</i>

365
00:45:56,123 --> 00:46:02,563
<i>Wiele parków narodowych i ich mieszkańców</i>
<i>podlega aktywnej ochronie przyrody.</i>

366
00:46:06,323 --> 00:46:09,403
<i>W Yellowstone obejmuje ona gatunek</i>

367
00:46:09,483 --> 00:46:11,963
<i>fundamentalny</i>
<i>dla amerykańskiej tożsamości.</i>

368
00:46:27,643 --> 00:46:30,123
<i>Niewiele ponad 100 lat temu</i>

369
00:46:30,203 --> 00:46:33,723
<i>bizonom amerykańskim zagrażało wyginięcie.</i>

370
00:46:39,963 --> 00:46:43,003
<i>Dziś młode cielę</i>
<i>leży bezpiecznie pośród drzew</i>

371
00:46:43,083 --> 00:46:46,243
<i>ledwie kilka minut po narodzinach.</i>

372
00:46:57,083 --> 00:46:59,323
<i>Wkrótce będzie dość silne,</i>

373
00:46:59,403 --> 00:47:02,883
<i>aby odkrywać świat</i>
<i>i poznać kolegów do zabawy.</i>

374
00:47:14,123 --> 00:47:17,683
<i>Dziś tereny Yellowstone</i>
<i>przemierza około 5000 bizonów.</i>

375
00:47:18,283 --> 00:47:21,203
<i>Stanowią główną atrakcję</i>
<i>dla milionów turystów</i>

376
00:47:21,283 --> 00:47:23,203
<i>ściągających co roku do parku.</i>

377
00:47:30,843 --> 00:47:36,883
<i>Nigdy nie zapomnę tego, co czułem,</i>
<i>kiedy pierwszy raz zobaczyłem bizona.</i>

378
00:47:40,643 --> 00:47:42,283
<i>To tutaj jako dziecko</i>

379
00:47:42,843 --> 00:47:48,603
<i>pierwszy raz w pełni zrozumiałem</i>
<i>moje miejsce w naturze.</i>

380
00:47:49,803 --> 00:47:53,523
<i>Pojąłem, że jestem częścią</i>
<i>czegoś większego ode mnie.</i>

381
00:47:57,083 --> 00:48:00,483
Chciałbym, żeby każdy miał szansę
odwiedzić park narodowy.

382
00:48:01,123 --> 00:48:04,803
Poczuć radość i zachwyt,
które daje nam przyroda.

383
00:48:05,403 --> 00:48:09,323
Zrozumieć, że każdy z nas
jest częścią cennego świata natury.

384
00:48:11,683 --> 00:48:13,163
Każdy nasz oddech.

385
00:48:15,163 --> 00:48:16,883
Każda wypita szklanka wody.

386
00:48:18,443 --> 00:48:21,963
Całe mnóstwo
odkryć medycznych i naukowych.

387
00:48:23,083 --> 00:48:27,523
Dzika przyroda przenika nasze życie
na niezliczone sposoby.

388
00:48:29,123 --> 00:48:31,203
To my musimy ją chronić,

389
00:48:31,843 --> 00:48:33,083
troszczyć się o nią

390
00:48:33,723 --> 00:48:38,003
i zachować te dzikie tereny
dla następnego pokolenia.

391
00:48:38,883 --> 00:48:43,283
Odkrywajcie razem ze mną cuda i tajemnice

392
00:48:43,363 --> 00:48:47,243
jednych z najbardziej niezwykłych
parków narodowych na świecie.

393
00:50:12,043 --> 00:50:17,043
Napisy: Juliusz P. Braun