1
00:00:06,203 --> 00:00:08,883
NETFLIX - SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:21,203 --> 00:00:25,283
{\an8}Kilka lat temu Michelle i ja
pojechaliśmy z córkami do Patagonii.

3
00:00:26,603 --> 00:00:29,683
Pośród ośnieżonych szczytów
i krystalicznych jezior

4
00:00:29,763 --> 00:00:32,523
upajaliśmy się coraz rzadszym widokiem:

5
00:00:33,083 --> 00:00:34,563
dziewiczą naturą.

6
00:00:35,443 --> 00:00:38,563
Ludzkie wpływy
rozciągnęły się na całą planetę.

7
00:00:39,083 --> 00:00:42,083
Parki narodowe mogą ochronić to,
co nam zostało.

8
00:00:42,603 --> 00:00:47,163
Ale jeśli liczymy na prawdziwą zmianę,
musimy zwrócić więcej obszarów naturze.

9
00:00:51,163 --> 00:00:55,163
W Patagonii w Chile
wielkim obszarom pozwala się zdziczeć.

10
00:00:55,243 --> 00:00:59,483
Przywraca się im naturalną równowagę
z czasu przed naszą ingerencją.

11
00:01:01,083 --> 00:01:05,603
Region ten szybko staje się
jednym z najbardziej chronionych na Ziemi.

12
00:01:09,563 --> 00:01:14,523
<i>W chilijskiej Patagonii</i>
<i>leżą 24 wyjątkowe parki narodowe…</i>

13
00:01:17,283 --> 00:01:20,243
<i>o niebywałej różnorodności krajobrazów.</i>

14
00:01:22,563 --> 00:01:25,283
<i>Najdłuższy łańcuch górski na świecie,</i>

15
00:01:25,363 --> 00:01:26,723
<i>Andy,</i>

16
00:01:26,803 --> 00:01:29,403
<i>biegnie przez Patagonię niczym kręgosłup.</i>

17
00:01:31,923 --> 00:01:34,403
<i>W jej sercu są bujne lasy</i>

18
00:01:36,203 --> 00:01:38,283
<i>i otwarte stepy.</i>

19
00:01:39,923 --> 00:01:41,043
<i>A wzdłuż wybrzeża</i>

20
00:01:42,323 --> 00:01:44,923
<i>czuć potęgę Oceanu Pacyficznego.</i>

21
00:01:50,963 --> 00:01:53,763
<i>Patagonia każe nam</i>
<i>zrewidować wyobrażenia o tym,</i>

22
00:01:53,843 --> 00:01:55,963
<i>czym mogą być parki narodowe.</i>

23
00:02:09,483 --> 00:02:13,163
CHILIJSKA PATAGONIA

24
00:02:16,443 --> 00:02:19,643
<i>Na zachodnim wybrzeżu</i>
<i>Ameryki Południowej leży Chile,</i>

25
00:02:20,363 --> 00:02:22,163
<i>najdłuższe państwo świata.</i>

26
00:02:22,803 --> 00:02:27,803
<i>Ciągnie się z północy na południe</i>
<i>przez ponad 4000 kilometrów.</i>

27
00:02:29,923 --> 00:02:34,123
<i>W południowej części</i>
<i>leży niedostępna Patagonia,</i>

28
00:02:35,523 --> 00:02:40,403
<i>gdzie na ogromnych obszarach</i>
<i>ustanowiono 24 parki narodowe.</i>

29
00:02:41,603 --> 00:02:45,283
<i>Najsłynniejszym z nich</i>
<i>jest park Torres del Paine.</i>

30
00:02:59,243 --> 00:03:03,323
<i>Nad jego pejzażem</i>
<i>górują trzy słynne szczyty.</i>

31
00:03:18,603 --> 00:03:23,803
<i>W parku kwitnie populacja</i>
<i>największego drapieżnika lądowego w Chile,</i>

32
00:03:25,243 --> 00:03:26,163
<i>pumy.</i>

33
00:03:38,083 --> 00:03:41,123
<i>Ta matka ma cztery młode do wykarmienia.</i>

34
00:03:47,883 --> 00:03:51,403
<i>Czas zapolować,</i>
<i>a żeby zwiększyć swoje szanse,</i>

35
00:03:52,043 --> 00:03:54,243
<i>matka musi zostawić młode same.</i>

36
00:04:05,803 --> 00:04:09,963
<i>Ich przetrwanie zależy od jej sprytu</i>
<i>i zdolności skradania.</i>

37
00:04:18,883 --> 00:04:22,963
<i>Gwanako, praprzodek udomowionej lamy</i>

38
00:04:24,723 --> 00:04:26,323
<i>i najczęstsza ofiara pumy.</i>

39
00:04:38,603 --> 00:04:43,163
<i>Wtopienie się w krajobraz</i>
<i>daje największe szanse na atak znienacka.</i>

40
00:05:12,763 --> 00:05:16,323
<i>Cztery na pięć polowań pum</i>
<i>kończą się porażką.</i>

41
00:05:51,483 --> 00:05:54,843
<i>Matka musi szukać kolejnej szansy,</i>
<i>żeby wykarmić młode,</i>

42
00:05:56,843 --> 00:05:58,803
<i>więc rusza z rodziną dalej.</i>

43
00:06:08,563 --> 00:06:11,043
<i>Ale nie tylko one szukają pożywienia.</i>

44
00:06:15,803 --> 00:06:18,563
<i>Nieopodal młodsza, samotna samica</i>

45
00:06:19,283 --> 00:06:20,563
<i>także prowadzi łowy.</i>

46
00:06:33,883 --> 00:06:35,403
<i>Z wysoka…</i>

47
00:06:37,843 --> 00:06:39,363
<i>zauważa stado.</i>

48
00:06:51,523 --> 00:06:55,163
<i>Sąsiedztwo jeziora</i>
<i>ogranicza drogi ucieczki.</i>

49
00:07:25,763 --> 00:07:29,323
<i>Jeśli ma powalić zwierzę,</i>
<i>które waży nawet trzy razy więcej,</i>

50
00:07:29,963 --> 00:07:32,443
<i>wszystko musi grać na jej korzyść.</i>

51
00:09:13,163 --> 00:09:16,963
<i>Zdobyła tylko siniaki.</i>
<i>Kolejna stracona szansa.</i>

52
00:09:38,403 --> 00:09:43,803
<i>Matka z młodymi znalazły</i>
<i>szczątki gwanako na brzegu bajora.</i>

53
00:09:52,843 --> 00:09:55,483
<i>Głodna rodzina nie wybrzydza.</i>

54
00:10:04,443 --> 00:10:07,483
<i>Fakt, że gwanako było martwe</i>
<i>i częściowo zakopane,</i>

55
00:10:07,563 --> 00:10:09,243
<i>może oznaczać tylko jedno.</i>

56
00:10:10,763 --> 00:10:13,723
<i>Mięso należy do kogoś innego.</i>

57
00:10:22,323 --> 00:10:23,483
<i>Do samotnej samicy.</i>

58
00:10:30,963 --> 00:10:33,683
<i>Młode boją się nieznajomej.</i>

59
00:10:38,323 --> 00:10:40,003
<i>Ale matka jest spokojna.</i>

60
00:10:45,283 --> 00:10:48,003
<i>To jej córka z zeszłorocznego miotu.</i>

61
00:10:57,763 --> 00:11:00,643
<i>Samica odzyskuje swoje truchło.</i>

62
00:11:04,963 --> 00:11:10,003
<i>Jest starszą siostrą kociąt,</i>
<i>ale to nie znaczy, że chce się dzielić.</i>

63
00:11:26,483 --> 00:11:29,803
<i>Przemoczony młodszy brat</i>
<i>musi poczekać na swoją kolej.</i>

64
00:11:34,643 --> 00:11:35,963
<i>Zjawiają się inni…</i>

65
00:11:40,043 --> 00:11:42,003
<i>i zostają przyjęci na uczcie.</i>

66
00:11:48,523 --> 00:11:52,643
<i>Do niedawna pumy uważano za samotników.</i>

67
00:11:53,443 --> 00:11:56,883
<i>Sądzono, że lwy i gepardy</i>
<i>to jedyne stadne wielkie koty.</i>

68
00:11:58,403 --> 00:12:04,563
<i>Odkrycie tak silnych więzi społecznych</i>
<i>redefiniuje nasze postrzeganie pum.</i>

69
00:12:08,643 --> 00:12:13,003
<i>Utworzenie tego azylu</i>
<i>ochroniło te koty przez ranczerami</i>

70
00:12:13,083 --> 00:12:15,283
<i>obawiającymi się o swoją trzodę.</i>

71
00:12:16,803 --> 00:12:21,003
<i>Dzięki temu pumy mają też</i>
<i>więcej przestrzeni i jedzenia,</i>

72
00:12:21,083 --> 00:12:24,283
<i>co zmniejsza potrzebę</i>
<i>konfliktów między rywalami.</i>

73
00:12:28,883 --> 00:12:30,683
<i>W parku mieszka teraz</i>

74
00:12:30,763 --> 00:12:33,883
<i>jedna z największych</i>
<i>populacji pum na świecie.</i>

75
00:12:38,443 --> 00:12:44,043
<i>A liczebność tych majestatycznych zwierząt</i>
<i>powoli rośnie na całym południu Chile.</i>

76
00:13:00,483 --> 00:13:03,563
<i>Przenosząc się wzdłuż Andów</i>
<i>500 kilometrów na północ,</i>

77
00:13:04,163 --> 00:13:06,283
<i>napotkamy Park Narodowy Patagonia.</i>

78
00:13:12,603 --> 00:13:14,243
<i>Jest on jednym z nowszych.</i>

79
00:13:14,323 --> 00:13:18,883
<i>Wygląda jak dziewicza głusza,</i>
<i>ale do niedawna był to teren wypasu owiec.</i>

80
00:13:24,363 --> 00:13:27,883
<i>Pumy i łowione przez nie gwanako</i>
<i>były tępione.</i>

81
00:13:30,203 --> 00:13:34,003
<i>Obecnie wywieziono stąd owce</i>
<i>i objęto przyrodę ochroną.</i>

82
00:13:34,683 --> 00:13:38,323
<i>Region zaczyna powracać</i>
<i>do stanu naturalnej równowagi.</i>

83
00:13:49,323 --> 00:13:51,323
<i>Jako że pum wciąż jest niewiele,</i>

84
00:13:51,923 --> 00:13:55,003
<i>populacja gwanako szybko się odradza.</i>

85
00:14:01,323 --> 00:14:04,603
<i>Ten samiec chce się do tego przyczynić.</i>

86
00:14:13,403 --> 00:14:16,763
<i>Przybył tu w poszukiwaniu</i>
<i>dobrych terenów na wypas,</i>

87
00:14:17,523 --> 00:14:19,923
<i>które zrobią wrażenie na samicach.</i>

88
00:14:30,643 --> 00:14:32,323
<i>Stado złożone tylko z samic…</i>

89
00:14:36,603 --> 00:14:39,083
<i>pośród wyśmienitych pastwisk.</i>

90
00:14:43,563 --> 00:14:47,963
<i>Ale ogromny, dominujący samiec</i>
<i>znalazł je pierwszy.</i>

91
00:14:54,003 --> 00:14:56,043
<i>A to stado jest za małe…</i>

92
00:14:57,123 --> 00:14:58,243
<i>na nich dwóch.</i>

93
00:15:12,483 --> 00:15:15,643
<i>Dominujący samiec szarżuje,</i>
<i>by pokazać, kto tu rządzi.</i>

94
00:15:35,643 --> 00:15:38,923
<i>Posuwa się nawet do ciosu poniżej pasa.</i>

95
00:15:48,683 --> 00:15:51,163
<i>Odgania kawalera z dala od stada…</i>

96
00:15:57,443 --> 00:15:59,683
<i>aż ten w końcu łapie aluzję.</i>

97
00:16:16,123 --> 00:16:18,483
<i>Zwycięzca wraca do samic…</i>

98
00:16:20,563 --> 00:16:21,643
<i>ale na miejscu</i>

99
00:16:22,643 --> 00:16:24,963
<i>znajduje kolejnego intruza.</i>

100
00:16:39,723 --> 00:16:42,683
<i>Gdy dominujący samiec</i>
<i>odprowadza nowego rywala,</i>

101
00:16:43,923 --> 00:16:46,723
<i>kawaler wkrada się z powrotem.</i>

102
00:17:01,923 --> 00:17:04,043
<i>I wykorzystuje szansę…</i>

103
00:17:07,843 --> 00:17:09,683
<i>w końcu znajdując partnerkę.</i>

104
00:17:17,523 --> 00:17:19,923
<i>Gdy utworzono te parki narodowe,</i>

105
00:17:20,003 --> 00:17:22,323
<i>ogrodzenia zostały zdemontowane,</i>

106
00:17:23,123 --> 00:17:25,563
<i>aby zapewnić gwanako swobodę ruchu.</i>

107
00:17:26,203 --> 00:17:29,123
<i>To pozwala im mieszać</i>
<i>i wzmacniać pule genetyczne.</i>

108
00:17:40,723 --> 00:17:42,923
<i>Po ciąży trwającej prawie rok</i>

109
00:17:43,563 --> 00:17:45,083
<i>matka w końcu rodzi.</i>

110
00:18:24,243 --> 00:18:28,043
<i>Małe gwanako musi stanąć na nogi</i>
<i>tak szybko, jak to możliwe.</i>

111
00:19:04,483 --> 00:19:06,323
<i>W ciągu zaledwie dwóch tygodni</i>

112
00:19:06,403 --> 00:19:10,323
<i>swoje pierwsze kroki</i>
<i>postawią tu tysiące młodych.</i>

113
00:19:26,083 --> 00:19:29,123
<i>Wszystkie samice rodzą</i>
<i>w tym samym okresie,</i>

114
00:19:29,203 --> 00:19:32,043
<i>ponieważ w grupie jest bezpieczniej.</i>

115
00:19:35,723 --> 00:19:39,163
<i>Tutaj nigdy nie wiadomo,</i>
<i>kto cię obserwuje.</i>

116
00:19:44,883 --> 00:19:47,403
<i>Wraz z rozrostem stad gwanako</i>

117
00:19:47,483 --> 00:19:52,123
<i>wzrosną też szanse pum</i>
<i>na odbudowanie populacji</i>

118
00:19:53,523 --> 00:19:55,883
<i>i szanse natury na odrodzenie.</i>

119
00:20:06,443 --> 00:20:08,723
<i>Wiele parków narodowych na świecie</i>

120
00:20:08,803 --> 00:20:12,203
<i>stanowi izolowane enklawy</i>
<i>chronionej przyrody.</i>

121
00:20:13,763 --> 00:20:14,883
<i>Ale aby rozkwitnąć,</i>

122
00:20:15,403 --> 00:20:18,963
<i>zwierzęta potrzebują też</i>
<i>możliwości bezpiecznej wędrówki.</i>

123
00:20:19,723 --> 00:20:24,963
<i>Swobody ruchu w poszukiwaniu</i>
<i>pożywienia, terytorium lub partnera.</i>

124
00:20:30,923 --> 00:20:32,163
<i>Od roku 2017</i>

125
00:20:32,683 --> 00:20:36,843
<i>Chile prowadzi prace</i>
<i>nad połączeniem mozaiki dzikich obszarów.</i>

126
00:20:38,203 --> 00:20:42,763
<i>Komunikuje parki narodowe</i>
<i>z rezerwatami i parkami morskimi,</i>

127
00:20:44,163 --> 00:20:48,243
<i>aby stworzyć sieć połączeń,</i>
<i>korytarz chronionej przyrody,</i>

128
00:20:48,803 --> 00:20:53,403
<i>który skomunikuje w Patagonii</i>
<i>tereny o powierzchni 12 milionów hektarów.</i>

129
00:20:58,643 --> 00:21:03,563
<i>W centrum tej sieci</i>
<i>leży Park Narodowy Cerro Castillo.</i>

130
00:21:05,243 --> 00:21:07,763
<i>Mieszka tam niegdyś zagrożony gatunek,</i>

131
00:21:07,843 --> 00:21:10,443
<i>który dziś dokonuje wielkiego powrotu…</i>

132
00:21:20,123 --> 00:21:21,803
<i>kondor wielki.</i>

133
00:21:28,043 --> 00:21:29,723
<i>Kondory to padlinożercy.</i>

134
00:21:30,283 --> 00:21:32,163
<i>Żywią się martwymi zwierzętami.</i>

135
00:21:32,243 --> 00:21:36,363
<i>Pełnią niezbędną funkcję:</i>
<i>likwidują odpady i zapobiegają chorobom.</i>

136
00:21:42,163 --> 00:21:45,843
<i>Dawniej właściciele ziemscy</i>
<i>polowali na nie i je truli,</i>

137
00:21:45,923 --> 00:21:47,683
<i>aby chronić trzodę.</i>

138
00:21:48,563 --> 00:21:52,163
<i>Teraz populacja tych wspaniałych ptaków</i>

139
00:21:52,243 --> 00:21:53,643
<i>znowu rośnie.</i>

140
00:22:01,803 --> 00:22:05,283
<i>Gniazdują na niedostępnych,</i>
<i>zalesionych klifach.</i>

141
00:22:06,523 --> 00:22:10,123
<i>Codziennie pokonują setki kilometrów</i>
<i>w poszukiwaniu jedzenia…</i>

142
00:22:20,323 --> 00:22:21,523
<i>pozostawiając…</i>

143
00:22:26,723 --> 00:22:28,483
<i>bezbronne pisklęta.</i>

144
00:22:39,483 --> 00:22:42,283
<i>Jest niemal wielkości dorosłego ptaka,</i>

145
00:22:42,363 --> 00:22:46,203
<i>ale to ogromne pisklę</i>
<i>ma tylko dziewięć miesięcy.</i>

146
00:22:48,803 --> 00:22:52,203
<i>Kondory to największe na świecie</i>
<i>ptaki szybujące.</i>

147
00:22:53,723 --> 00:22:57,563
<i>Jego rozpiętość skrzydeł</i>
<i>może kiedyś osiągnąć trzy metry.</i>

148
00:23:01,083 --> 00:23:02,083
<i>Ale na razie</i>

149
00:23:03,323 --> 00:23:05,243
<i>pisklak uczy się ich używać.</i>

150
00:23:22,723 --> 00:23:23,963
<i>Nabiera odwagi.</i>

151
00:23:36,443 --> 00:23:41,643
<i>Ale pierwsza próba lotu z tego miejsca</i>
<i>byłaby niezwykle ryzykowna.</i>

152
00:23:58,323 --> 00:23:59,803
<i>Lepiej się wycofać.</i>

153
00:24:06,043 --> 00:24:07,363
<i>Jeśli mu się uda.</i>

154
00:24:22,043 --> 00:24:23,603
<i>Rodzice wracają.</i>

155
00:24:35,723 --> 00:24:37,963
<i>I nareszcie czas na śniadanie.</i>

156
00:24:42,003 --> 00:24:47,003
<i>Aby dać dziecku jak najlepszą opiekę,</i>
<i>wychowują tylko jedno pisklę naraz.</i>

157
00:24:53,923 --> 00:24:58,883
<i>Ale jeśli ich starania mają się opłacić,</i>
<i>młode musi samo wzbić się do lotu.</i>

158
00:25:07,923 --> 00:25:10,843
<i>Może trzeba mu pokazać, jak to się robi.</i>

159
00:25:29,643 --> 00:25:30,643
<i>Przyszedł czas…</i>

160
00:25:34,723 --> 00:25:36,923
<i>na jego pierwszy lot.</i>

161
00:25:50,683 --> 00:25:52,443
<i>Na początek może być.</i>

162
00:26:19,203 --> 00:26:20,123
<i>Teraz lepiej.</i>

163
00:26:27,283 --> 00:26:30,723
<i>Kondory są tak ciężkie,</i>
<i>że nie wystarczy machać skrzydłami.</i>

164
00:26:32,243 --> 00:26:35,403
<i>Aby przelatywać wielkie odległości,</i>

165
00:26:35,483 --> 00:26:38,043
<i>pisklę musi się nauczyć</i>
<i>wykorzystywać wiatr.</i>

166
00:26:55,203 --> 00:26:59,363
<i>Rodzice prowadzą go do prądów powietrznych</i>
<i>i kominów termicznych.</i>

167
00:27:14,963 --> 00:27:18,083
<i>Pisklę zostanie z nimi</i>
<i>nawet przez dwa lata.</i>

168
00:27:22,163 --> 00:27:25,483
<i>Do tego czasu codziennie będzie ćwiczył,</i>

169
00:27:25,563 --> 00:27:26,803
<i>rosnąc w siłę,</i>

170
00:27:26,883 --> 00:27:30,963
<i>aż sam będzie w stanie</i>
<i>szybować ponad Andami.</i>

171
00:27:54,763 --> 00:27:56,643
<i>Tysiąc kilometrów na północ</i>

172
00:27:56,723 --> 00:27:59,323
<i>krajobraz zaczyna się zmieniać.</i>

173
00:28:06,043 --> 00:28:09,283
<i>Tutaj dominują wulkany.</i>

174
00:28:11,123 --> 00:28:13,403
<i>Znaczą okolicę potokami lawy…</i>

175
00:28:18,043 --> 00:28:21,163
<i>między którymi rosną prastare lasy.</i>

176
00:28:25,203 --> 00:28:28,883
<i>Na północnym krańcu regionu</i>
<i>leży Park Narodowy Conguillío,</i>

177
00:28:30,003 --> 00:28:34,443
<i>jeden z ostatnich bastionów</i>
<i>zagrożonej araukarii</i>

178
00:28:34,523 --> 00:28:36,003
<i>zwanej igławą chilijską.</i>

179
00:28:41,043 --> 00:28:43,923
<i>Dorasta ona do ponad 50 metrów wysokości.</i>

180
00:28:44,003 --> 00:28:48,243
<i>Kiedyś olbrzymy te stanowiły częsty widok</i>
<i>na całej północy Patagonii.</i>

181
00:28:49,203 --> 00:28:52,203
<i>Były jednak wycinane,</i>
<i>aby zrobić miejsce pod uprawę.</i>

182
00:28:53,603 --> 00:28:57,763
<i>Dziś występują</i>
<i>tylko na małych połaciach wiekowych lasów.</i>

183
00:29:05,643 --> 00:29:10,203
<i>W cieniu araukarii</i>
<i>rosną delikatne lasy bukanowe.</i>

184
00:29:15,723 --> 00:29:19,123
<i>Mieszkają tu zwierzęta,</i>
<i>które można spotkać tylko tutaj.</i>

185
00:29:23,443 --> 00:29:24,363
<i>Oto pudu…</i>

186
00:29:26,683 --> 00:29:29,083
<i>najmniejsze sarny na świecie.</i>

187
00:29:31,083 --> 00:29:34,603
<i>Nakrapiane dziecko</i>
<i>zmieściłoby się w dłoni.</i>

188
00:29:38,843 --> 00:29:41,763
<i>Są tu też najmniejsze dzikie koty</i>
<i>w Amerykach.</i>

189
00:29:42,443 --> 00:29:46,603
<i>Kodkody nie dorównują rozmiarem</i>
<i>nawet kotom domowym.</i>

190
00:29:49,723 --> 00:29:51,683
<i>Obok tych miniaturowych ssaków</i>

191
00:29:53,003 --> 00:29:55,883
<i>w lesie waldiwijskim żyje też</i>

192
00:29:55,963 --> 00:29:59,203
<i>jeden z najbardziej imponujących</i>
<i>owadów na świecie…</i>

193
00:30:06,243 --> 00:30:08,403
<i>jelonek Darwina.</i>

194
00:30:11,163 --> 00:30:15,363
<i>Nazwę zawdzięcza on niezwykłym,</i>
<i>przypominającym poroże żuwaczkom samców.</i>

195
00:30:18,723 --> 00:30:21,643
<i>Ten właśnie poczuł zapach samicy.</i>

196
00:30:25,603 --> 00:30:29,843
<i>Ale ona jest 30 metrów wyżej,</i>
<i>w koronie bukana.</i>

197
00:30:39,923 --> 00:30:44,163
<i>To tak, jak gdyby człowiek</i>
<i>miał się wdrapać na wieżę Eiffla.</i>

198
00:30:44,843 --> 00:30:45,883
<i>Dwa razy.</i>

199
00:30:49,643 --> 00:30:53,843
<i>Jej kuszący zapach</i>
<i>samce wyczuwają z daleka.</i>

200
00:30:57,083 --> 00:30:58,803
<i>Wyścig czas zacząć.</i>

201
00:31:16,563 --> 00:31:19,163
<i>W końcu dociera na szczyt</i>

202
00:31:19,243 --> 00:31:20,963
<i>przed konkurentami…</i>

203
00:31:24,843 --> 00:31:27,163
<i>a samica jest w zasięgu wzroku.</i>

204
00:31:37,523 --> 00:31:39,843
<i>Ale pojawia się rywal.</i>

205
00:31:46,803 --> 00:31:48,243
<i>Mierzą się wzrokiem.</i>

206
00:31:54,603 --> 00:31:58,203
<i>Teraz przydaje się ogromna broń.</i>

207
00:32:01,683 --> 00:32:06,883
<i>To jedna z największych broni</i>
<i>w stosunku do rozmiaru ciała u zwierząt.</i>

208
00:32:09,683 --> 00:32:11,323
<i>Wyewoluowały, aby chwytać…</i>

209
00:32:12,723 --> 00:32:13,683
<i>i podnosić.</i>

210
00:32:16,603 --> 00:32:18,203
<i>Przeciwnik uderza pierwszy.</i>

211
00:32:33,523 --> 00:32:35,043
<i>Ale sytuacja się odwraca</i>

212
00:32:36,443 --> 00:32:38,323
<i>i teraz to on jest górą.</i>

213
00:32:55,163 --> 00:32:59,923
<i>Nareszcie nic nie stoi</i>
<i>pomiędzy nim a partnerką.</i>

214
00:33:23,523 --> 00:33:25,803
<i>Gdy zapada zmierzch,</i>

215
00:33:26,683 --> 00:33:30,643
<i>park przypomina nam</i>
<i>nasze miejsce we wszechświecie.</i>

216
00:33:35,123 --> 00:33:37,763
<i>Dzięki nadzorowi zanieczyszczenia światłem</i>

217
00:33:37,843 --> 00:33:43,803
<i>niebo nad rezerwatami pozostało</i>
<i>jednym z najczarniejszych na Ziemi.</i>

218
00:33:49,083 --> 00:33:52,763
<i>W bezchmurną noc można dostrzec</i>
<i>planety Układu Słonecznego…</i>

219
00:33:55,843 --> 00:33:57,843
<i>gwiazdy Drogi Mlecznej…</i>

220
00:33:59,283 --> 00:34:03,403
<i>i odległą poświatę</i>
<i>najbliższych sąsiednich galaktyk.</i>

221
00:34:08,323 --> 00:34:10,403
<i>Nawet gołym okiem.</i>

222
00:34:18,723 --> 00:34:20,523
<i>A pod osłoną nocy</i>

223
00:34:21,443 --> 00:34:26,403
<i>jeden nocny mieszkaniec lasu</i>
<i>pomaga domowi się regenerować.</i>

224
00:34:31,483 --> 00:34:33,163
<i>Dzięki nowoczesnym kamerom</i>

225
00:34:33,243 --> 00:34:36,283
<i>możemy ujawnić jego nocne szaleństwa.</i>

226
00:34:39,163 --> 00:34:40,803
<i>Torbik bambusowy…</i>

227
00:34:45,443 --> 00:34:47,763
<i>po hiszpańsku: „górska małpka”.</i>

228
00:34:52,563 --> 00:34:56,323
<i>Ale torbik nie jest małpą. Jest torbaczem.</i>

229
00:35:03,363 --> 00:35:04,843
<i>A choć jest malutki…</i>

230
00:35:06,723 --> 00:35:10,763
<i>te ogromne drzewa na nim polegają.</i>

231
00:35:17,483 --> 00:35:21,483
<i>Co noc je tyle jedzenia, ile waży.</i>

232
00:35:29,363 --> 00:35:34,083
<i>W ciągu życia pomoże rozsiać</i>
<i>przynajmniej 20 różnych gatunków roślin,</i>

233
00:35:35,003 --> 00:35:36,323
<i>jedząc owoce…</i>

234
00:35:38,763 --> 00:35:41,963
<i>i upuszczając nasiona w innym miejscu.</i>

235
00:36:02,963 --> 00:36:04,483
<i>Gdy zaczyna wstawać świt,</i>

236
00:36:06,123 --> 00:36:09,043
<i>torbik wraca do ukrytej nory i idzie spać.</i>

237
00:36:13,123 --> 00:36:14,843
<i>Nie jest tu sam.</i>

238
00:36:19,243 --> 00:36:25,643
<i>We wspólnych norach może razem spać</i>
<i>nawet dziesięć niespokrewnionych torbików.</i>

239
00:36:45,523 --> 00:36:48,283
<i>Z pomocą tych „górskich małpek”</i>

240
00:36:48,363 --> 00:36:51,163
<i>ogromny las waldiwijski</i>

241
00:36:52,003 --> 00:36:55,243
<i>może znowu rozpościerać się od Andów</i>

242
00:36:56,763 --> 00:36:58,083
<i>po Ocean Pacyficzny.</i>

243
00:37:08,723 --> 00:37:13,843
<i>Chile ma prawie 6500 kilometrów</i>
<i>krętej linii brzegowej na Pacyfiku.</i>

244
00:37:21,323 --> 00:37:24,283
<i>Podczas ostatniego zlodowacenia</i>
<i>lodowce płynęły</i>

245
00:37:24,363 --> 00:37:26,803
<i>ze szczytów gór aż do morza.</i>

246
00:37:41,723 --> 00:37:42,883
<i>Ich ruchy</i>

247
00:37:44,123 --> 00:37:48,323
<i>wyrzeźbiły patagoński labirynt</i>
<i>głębokich fiordów na wybrzeżu.</i>

248
00:37:53,403 --> 00:37:56,003
<i>Niewiele z tych mas lodu</i>
<i>przetrwało do dziś.</i>

249
00:37:58,123 --> 00:38:01,283
<i>To jest lodowiec San Rafael.</i>

250
00:38:20,043 --> 00:38:24,923
<i>Każdej wiosny po fiordzie</i>
<i>niesie się eteryczna pieśń.</i>

251
00:39:12,443 --> 00:39:16,603
<i>To upiorne wołanie</i>
<i>samca lamparta morskiego.</i>

252
00:39:24,203 --> 00:39:27,443
<i>Chce wykorzystać kry lodowe,</i>
<i>aby się rozmnażać.</i>

253
00:39:29,923 --> 00:39:34,203
<i>Będzie śpiewał dzień i noc,</i>
<i>żeby przyciągnąć samicę,</i>

254
00:39:36,763 --> 00:39:38,683
<i>zręcznie komponując serenady,</i>

255
00:39:38,763 --> 00:39:42,363
<i>tak aby zawrzeć w nich różne nuty i tony.</i>

256
00:39:48,243 --> 00:39:50,963
<i>Fragmenty jego melodyjnego repertuaru</i>

257
00:39:51,043 --> 00:39:53,323
<i>słychać z dużych odległości.</i>

258
00:39:59,443 --> 00:40:00,403
<i>Samica…</i>

259
00:40:03,803 --> 00:40:05,523
<i>słyszy pieśń samca.</i>

260
00:40:08,043 --> 00:40:10,323
<i>Podczas krótkiego sezonu godowego</i>

261
00:40:10,403 --> 00:40:14,083
<i>lamparty morskie</i>
<i>śpiewają pod wodą przez całą noc.</i>

262
00:40:18,243 --> 00:40:22,163
<i>Wyczerpana nocnymi zalotami samica</i>
<i>odpoczywa na lodzie.</i>

263
00:40:30,723 --> 00:40:32,763
<i>Ale serenada jest kusząca.</i>

264
00:40:48,523 --> 00:40:49,683
<i>Podpływa.</i>

265
00:41:00,323 --> 00:41:01,323
<i>Ale okazuje się,</i>

266
00:41:02,643 --> 00:41:04,123
<i>że jej niedoszły amant</i>

267
00:41:05,403 --> 00:41:07,283
<i>jest pogrążony we śnie.</i>

268
00:41:13,763 --> 00:41:16,563
<i>Naukowcy uważają, że w okresie godowym</i>

269
00:41:16,643 --> 00:41:20,403
<i>lamparty morskie mają</i>
<i>tak wysokie poziomy hormonów,</i>

270
00:41:21,923 --> 00:41:24,163
<i>że śpiewają nawet przez sen.</i>

271
00:41:34,723 --> 00:41:36,723
<i>Gdy słońce zaczyna się chować…</i>

272
00:41:46,243 --> 00:41:48,323
<i>samiec w końcu się budzi.</i>

273
00:42:14,043 --> 00:42:19,283
<i>Udają się pod lód,</i>
<i>aby rozpocząć godowy duet.</i>

274
00:42:30,643 --> 00:42:34,123
<i>Ochrona obejmuje prawie połowę</i>
<i>terenów lądowych Patagonii,</i>

275
00:42:34,843 --> 00:42:37,643
<i>ale mniej niż jedną piątą</i>
<i>jej wód przybrzeżnych.</i>

276
00:42:44,123 --> 00:42:47,563
<i>Sto kilometrów od południowego krańca</i>
<i>kontynentalnego Chile</i>

277
00:42:48,883 --> 00:42:53,003
<i>leżą subantarktyczne Wyspy Diega Ramíreza,</i>

278
00:42:54,483 --> 00:42:57,723
<i>jeden z niewielu</i>
<i>morskich rezerwatów Patagonii.</i>

279
00:42:59,723 --> 00:43:02,643
<i>U ich brzegów spotykają się trzy oceany.</i>

280
00:43:04,803 --> 00:43:06,643
<i>Pacyfik na zachodzie…</i>

281
00:43:10,323 --> 00:43:12,683
<i>Atlantyk na wschodzie…</i>

282
00:43:14,163 --> 00:43:17,883
<i>i brutalny Ocean Południowy na południu.</i>

283
00:43:22,763 --> 00:43:26,963
<i>Mimo że otaczają je tak zdradliwe wody,</i>

284
00:43:27,643 --> 00:43:30,563
<i>wyspy tętnią życiem.</i>

285
00:43:34,683 --> 00:43:39,283
<i>Dają one bezpieczne schronienie</i>
<i>ponad dwu milionom gniazdujących ptaków.</i>

286
00:43:42,963 --> 00:43:47,363
<i>Kolonie albatrosów</i>
<i>drążą rzeki w gąszczu traw.</i>

287
00:43:55,723 --> 00:43:59,723
<i>To jedna z niewielu kolonii albatrosów,</i>
<i>której liczebność nie maleje.</i>

288
00:43:59,803 --> 00:44:02,163
<i>To zasługa braku drapieżników na wyspie</i>

289
00:44:02,243 --> 00:44:04,963
<i>oraz zakazu rybołówstwa w parku morskim.</i>

290
00:44:10,363 --> 00:44:14,243
<i>Nie wszystkie żyjące tu zwierzęta</i>
<i>mogą przybyć drogą powietrzną.</i>

291
00:44:23,443 --> 00:44:26,563
<i>Gniazdują tu także pingwiny skalne.</i>

292
00:44:31,963 --> 00:44:36,043
<i>Pingwini rodzice muszą na zmianę</i>
<i>podróżować setki kilometrów</i>

293
00:44:36,123 --> 00:44:38,723
<i>w poszukiwaniu jedzenia</i>
<i>dla głodnych piskląt.</i>

294
00:44:49,043 --> 00:44:53,003
<i>Mogą być nieobecni nawet przez trzy dni.</i>

295
00:45:01,963 --> 00:45:04,203
<i>Ale najniebezpieczniejszy…</i>

296
00:45:04,883 --> 00:45:06,003
<i>jest powrót.</i>

297
00:45:13,363 --> 00:45:15,523
<i>Fale wyrzucają pingwiny na brzeg.</i>

298
00:45:20,723 --> 00:45:24,203
<i>Ale ocean to najmniejsze z ich zmartwień.</i>

299
00:45:29,483 --> 00:45:32,523
<i>Wody te patrolują uchatki patagońskie.</i>

300
00:45:46,843 --> 00:45:49,323
<i>W każdej grupie wracającej z połowu…</i>

301
00:45:52,563 --> 00:45:54,643
<i>będą straty.</i>

302
00:46:06,043 --> 00:46:08,163
<i>Pingwinia matka walczy o życie,</i>

303
00:46:08,883 --> 00:46:10,443
<i>powracając do rodziny.</i>

304
00:46:15,043 --> 00:46:17,803
<i>Ale uchatki pływają trzy razy szybciej.</i>

305
00:46:22,443 --> 00:46:23,803
<i>Jej jedyną nadzieją…</i>

306
00:46:27,043 --> 00:46:28,483
<i>jest wyjście na ląd.</i>

307
00:46:49,443 --> 00:46:50,963
<i>Nareszcie bezpieczna.</i>

308
00:46:58,203 --> 00:46:59,163
<i>A może nie.</i>

309
00:47:42,843 --> 00:47:44,443
<i>O mały włos.</i>

310
00:47:58,363 --> 00:48:02,323
<i>Teraz czeka ją</i>
<i>wyczerpująca wspinaczka do gniazda.</i>

311
00:48:48,163 --> 00:48:50,043
<i>Aby wykarmić pisklę,</i>

312
00:48:50,643 --> 00:48:54,523
<i>każdy pingwini rodzic musi narażać życie.</i>

313
00:48:57,523 --> 00:49:01,523
<i>Będą na zmianę wyruszać w tę podróż</i>
<i>jeszcze przez sześć miesięcy,</i>

314
00:49:02,243 --> 00:49:06,323
<i>aż pisklę samo będzie w stanie</i>
<i>uciec przed uchatkami.</i>

315
00:49:25,563 --> 00:49:27,403
<i>Ten park morski chroni dziś</i>

316
00:49:27,483 --> 00:49:31,163
<i>ponad 140 tysięcy</i>
<i>kilometrów kwadratowych oceanu…</i>

317
00:49:33,643 --> 00:49:38,203
<i>i rozciąga patagoński</i>
<i>korytarz ochrony zwierząt</i>

318
00:49:39,683 --> 00:49:43,123
<i>aż do chronionych wód Antarktydy.</i>

319
00:49:57,763 --> 00:50:03,363
<i>Ta sieć parków chroni teraz</i>
<i>ponad 200 gatunków ptaków i ssaków</i>

320
00:50:04,723 --> 00:50:07,883
<i>w zadziwiająco różnych krajobrazach.</i>

321
00:50:10,763 --> 00:50:15,163
<i>Pomaga uratować gatunki</i>
<i>znajdujące się na skraju wyginięcia.</i>

322
00:50:16,723 --> 00:50:20,243
<i>Ale nie tylko zwierzęta na tym korzystają.</i>

323
00:50:21,923 --> 00:50:26,083
<i>Zyski z ekoturystyki dla lokalnej ekonomii</i>
<i>mają w najbliższej dekadzie</i>

324
00:50:26,163 --> 00:50:28,403
<i>wynieść setki milionów dolarów.</i>

325
00:50:29,123 --> 00:50:31,243
<i>A jeszcze większe będą korzyści</i>

326
00:50:31,963 --> 00:50:34,723
<i>dla każdej istoty żyjącej na Ziemi.</i>

327
00:50:36,363 --> 00:50:38,443
<i>W walce ze zmianą klimatu</i>

328
00:50:38,523 --> 00:50:42,123
<i>te ziemie i roślinność działają jak gąbka,</i>

329
00:50:42,723 --> 00:50:44,563
<i>pochłaniając dwutlenek węgla.</i>

330
00:50:45,323 --> 00:50:49,683
<i>Niewiele regionów w Ameryce Południowej</i>
<i>robi to równie efektywnie.</i>

331
00:50:52,563 --> 00:50:55,723
<i>Wystarczy dać naturze szansę,</i>
<i>a ona powróci.</i>

332
00:50:56,403 --> 00:50:59,283
<i>Dzikie tereny i zwierzęta</i>
<i>mogą się odrodzić,</i>

333
00:50:59,883 --> 00:51:02,283
<i>a równowaga może powrócić.</i>

334
00:51:03,363 --> 00:51:06,683
<i>Patagonia w Chile</i>
<i>stanowi inspirujący przykład tego,</i>

335
00:51:07,243 --> 00:51:11,523
<i>co możemy osiągnąć,</i>
<i>kiedy współpracujemy z naturą</i>

336
00:51:11,603 --> 00:51:16,403
<i>i wierzymy w prawdziwą wartość</i>
<i>naszych parków narodowych.</i>

337
00:52:42,883 --> 00:52:47,883
Napisy: Juliusz P. Braun