1
00:00:06,123 --> 00:00:08,963
SEBUAH SIRI DOKUMENTARI NETFLIX

2
00:00:19,443 --> 00:00:24,043
{\an8}Semasa pertama kali saya melawat Kenya
30 tahun yang lalu, saya orang asing.

3
00:00:25,243 --> 00:00:27,203
Ini tempat asal ayah saya

4
00:00:27,283 --> 00:00:29,803
yang sudah meninggal
dan tak sempat saya kenali.

5
00:00:30,323 --> 00:00:34,003
Namun, saya jumpa keluarga saya
dan melawat kampung asal mereka.

6
00:00:34,523 --> 00:00:36,403
Saya rasa dialu-alukan.

7
00:00:36,923 --> 00:00:39,963
Semasa saya dan adik saya melawat
taman safari selama beberapa hari,

8
00:00:40,043 --> 00:00:42,763
timbul pula perasaan lain iaitu kagum.

9
00:00:44,363 --> 00:00:46,803
Di pedalaman Afrika
yang tak berpenghujung,

10
00:00:46,883 --> 00:00:48,523
langit yang luas terbentang

11
00:00:49,043 --> 00:00:51,963
dan hidupan liar yang putus-putus.

12
00:00:53,883 --> 00:00:56,403
Bertuahnya dapat melihat dunia
dari sudut yang baru

13
00:00:56,923 --> 00:01:00,563
dan melihat tempat asal kita semua.

14
00:01:02,443 --> 00:01:05,883
Saya mahu bawa anda
ke sebuah taman yang istimewa di Kenya

15
00:01:05,963 --> 00:01:08,763
untuk merasa sendiri denyutan Afrika.

16
00:01:09,283 --> 00:01:13,203
Belantara yang luas tanpa batas,
keindahan yang menakjubkan

17
00:01:13,283 --> 00:01:15,763
dan hidupan liar yang teramat banyak.

18
00:01:16,283 --> 00:01:18,323
Taman Negara Tsavo.

19
00:01:26,083 --> 00:01:31,523
<i>Sebuah tempat yang rajanya ialah gajah.</i>
<i>Semua haiwan mengetahuinya.</i>

20
00:01:35,563 --> 00:01:38,163
<i>Di timur Afrika terletaknya Kenya,</i>

21
00:01:38,243 --> 00:01:42,723
<i>tempat tinggal pelbagai hidupan liar</i>
<i>dan landskap yang menakjubkan.</i>

22
00:01:43,323 --> 00:01:45,483
<i>Tsavo terletak di bahagian selatan.</i>

23
00:01:46,043 --> 00:01:49,443
<i>Dengan keluasan</i>
<i>hampir 22,014 kilometer persegi,</i>

24
00:01:49,523 --> 00:01:54,403
<i>saiznya seperti sebuah negara kecil</i>
<i>dan merupakan taman negara terbesar Kenya.</i>

25
00:01:57,403 --> 00:02:00,643
<i>Di barat, matahari terbenam</i>
<i>yang tak boleh dilupakan</i>

26
00:02:00,723 --> 00:02:04,163
<i>di sebalik gunung tertinggi Afrika,</i>
<i>Kilimanjaro.</i>

27
00:02:07,963 --> 00:02:10,763
<i>Menjulang tinggi merentasi</i>
<i>tanah purba lava</i>,

28
00:02:11,323 --> 00:02:12,483
<i>bukit gunung berapi</i>

29
00:02:13,683 --> 00:02:15,963
<i>dan oasis yang berkilau-kilauan.</i>

30
00:02:23,123 --> 00:02:27,163
<i>Di timur, belukar berduri</i>
<i>yang tidak berpenghujung…</i>

31
00:02:31,683 --> 00:02:34,443
<i>direntasi sungai yang menyokong kehidupan.</i>

32
00:02:37,203 --> 00:02:41,563
<i>Bersebelahannya,</i>
<i>dinding redup Penara Yatta,</i>

33
00:02:42,243 --> 00:02:45,643
<i>antara aliran lava terpanjang di dunia.</i>

34
00:02:50,603 --> 00:02:52,203
<i>Sejauh mata memandang,</i>

35
00:02:52,283 --> 00:02:57,123
<i>tanah merah terang Tsavo yang ikonik</i>
<i>melekapkan personalitinya</i>

36
00:02:57,203 --> 00:03:01,403
<i>pada semua hidupan yang hidup</i>
<i>di belantara yang luar biasa ini.</i>

37
00:03:22,563 --> 00:03:27,043
<i>Tsavo ialah tempat tinggal</i>
<i>populasi gajah yang terbesar di Kenya.</i>

38
00:03:29,123 --> 00:03:33,603
<i>Lebih 13,000 ekor hidup bebas</i>
<i>di persekitaran luas ini.</i>

39
00:03:36,003 --> 00:03:39,763
<i>Anda perlu tahu tempat yang betul</i>
<i>untuk mencarinya.</i>

40
00:04:15,283 --> 00:04:19,803
<i>Gajah jantan muda menyejukkan badan</i>
<i>dengan bermandi-manda…</i>

41
00:04:30,403 --> 00:04:33,723
<i>seperti perenang berirama</i>
<i>di dalam coklat cair.</i>

42
00:04:40,043 --> 00:04:42,963
<i>Sekarang bulan April. Kolam air penuh.</i>

43
00:04:49,523 --> 00:04:53,163
<i>Hujan mungkin tidak akan turun</i>
<i>selama enam bulan atau lebih.</i>

44
00:04:57,723 --> 00:05:00,643
<i>Apabila meningkat usia,</i>
<i>gajah jantan lebih suka bersendirian.</i>

45
00:05:04,123 --> 00:05:09,643
<i>Beberapa ekor daripadanya akan menjadi</i>
<i>gajah bergading terbesar di dunia.</i>

46
00:05:15,123 --> 00:05:19,723
<i>Ini Lugard, dinamakan</i>
<i>oleh renjer yang mengawasinya.</i>

47
00:05:21,723 --> 00:05:24,563
<i>Gajah bergading besar berusia 50 tahun</i>

48
00:05:24,643 --> 00:05:27,443
<i>dan salah satu khazanah negara Kenya.</i>

49
00:05:30,363 --> 00:05:34,563
<i>Satu gading saja mempunyai berat</i>
<i>melebihi 45 kilogram.</i>

50
00:05:38,043 --> 00:05:43,003
<i>Duta alam gajah ini perlu menghadapi</i>
<i>cabaran yang sukar…</i>

51
00:05:47,083 --> 00:05:50,563
<i>hidup dalam kemarau yang berturut-turut,</i>
<i>pembangunan moden</i>

52
00:05:50,643 --> 00:05:53,563
<i>dan pemburuan haram</i>
<i>daripada perdagangan gading haram.</i>

53
00:05:59,803 --> 00:06:04,923
<i>Kini hanya 30 ekor gajah bergading gergasi</i>
<i>yang tinggal di seluruh Afrika.</i>

54
00:06:08,683 --> 00:06:11,643
<i>Sepertiga daripadanya tinggal di Tsavo.</i>

55
00:06:14,043 --> 00:06:17,243
<i>Kebanyakannya telah mencapai usia tua.</i>

56
00:06:22,163 --> 00:06:26,123
<i>Taman negara memainkan</i>
<i>peranan penting dalam perlindungannya.</i>

57
00:06:37,203 --> 00:06:40,563
<i>Beberapa bulan seterusnya,</i>
<i>iklim melampau Tsavo</i>

58
00:06:40,643 --> 00:06:43,083
<i>akan menguji semua haiwan di sini.</i>

59
00:06:47,083 --> 00:06:50,683
<i>Hanya yang menyesuaikan diri</i>
<i>dengan cuaca yang berubah pantas</i>

60
00:06:50,763 --> 00:06:52,883
<i>akan bertahan pada musim kemarau.</i>

61
00:06:56,723 --> 00:06:59,923
<i>Burung enggang yang lapar ini</i>
<i>telah menemui cara yang bijak</i>

62
00:07:00,003 --> 00:07:01,923
<i>untuk mendapatkan</i>
<i>sarapan yang lebih besar.</i>

63
00:07:05,283 --> 00:07:06,723
<i>Ia tak boleh dilakukan sendiri.</i>

64
00:07:25,643 --> 00:07:28,483
<i>Sekeluarga cerpelai kerdil.</i>

65
00:07:37,843 --> 00:07:42,843
<i>Burung enggang sudah bersedia,</i>
<i>tapi cerpelai masih berleka-leka.</i>

66
00:07:50,123 --> 00:07:54,883
<i>Burung enggang hanya boleh menunggu</i>
<i>sementara cerpelai bersiap sedia.</i>

67
00:07:58,763 --> 00:08:03,043
<i>Cerpelai takkan ke mana-mana</i>
<i>sehingga isyarat diberikan.</i>

68
00:08:06,683 --> 00:08:08,563
<i>Akhirnya, cerpelai bergerak.</i>

69
00:08:10,323 --> 00:08:12,683
<i>Enggang yang kelaparan mengikut</i>
<i>di belakang.</i>

70
00:08:19,083 --> 00:08:22,763
<i>Cerperai yang berlari melompat-lompat</i>
<i>menyebabkan serangga di semak keluar</i>

71
00:08:23,483 --> 00:08:26,723
<i>dan apa yang tertinggal</i>
<i>akan dimakan oleh enggang.</i>

72
00:08:27,883 --> 00:08:31,003
<i>Si enggang tak perlu mencari</i>
<i>makanan sendiri.</i>

73
00:08:32,003 --> 00:08:33,883
<i>Cerpelai tak kisah pun.</i>

74
00:08:40,083 --> 00:08:42,723
<i>Mencari makanan bersama</i>
<i>memanfaatkan semua.</i>

75
00:08:43,523 --> 00:08:46,683
<i>Terutamanya apabila persekitaran mengering</i>

76
00:08:46,763 --> 00:08:49,123
<i>dan tak banyak tempat berlindung.</i>

77
00:08:54,843 --> 00:08:57,323
<i>Burung enggang bertindak sebagai peninjau.</i>

78
00:09:05,483 --> 00:09:08,763
<i>Satu panggilan dan semua bertempiaran</i>
<i>mencari perlindungan.</i>

79
00:09:23,003 --> 00:09:24,483
<i>Antara semua makanan,</i>

80
00:09:25,643 --> 00:09:28,123
<i>ini adalah yang paling digemari.</i>

81
00:09:28,723 --> 00:09:31,163
<i>Siput darat gergasi Afrika,</i>

82
00:09:33,003 --> 00:09:34,963
<i>setiap satu menjangkau 15 cm panjang</i>

83
00:09:36,403 --> 00:09:39,603
<i>dan merupakan siput terbesar</i>
<i>dan terempuk di dunia.</i>

84
00:09:44,923 --> 00:09:46,443
<i>Serta mudah ditangkap.</i>

85
00:09:47,163 --> 00:09:49,643
<i>Siput-siput ini tak boleh bergerak pantas.</i>

86
00:09:52,243 --> 00:09:55,243
<i>Namun, cangkerangnya sukar dipecahkan.</i>

87
00:09:58,203 --> 00:10:02,203
<i>Cerpelai telah menghasilkan</i>
<i>teknik yang istimewa.</i>

88
00:10:09,723 --> 00:10:14,763
<i>Kayu digunakan seperti andas</i>
<i>untuk menghentak dan memecahkan siput.</i>

89
00:10:17,603 --> 00:10:22,203
<i>Tingkah laku ini hanya didapati</i>
<i>di Tsavo dan beberapa tempat lagi.</i>

90
00:10:29,003 --> 00:10:32,283
<i>Burung enggang tahu</i>
<i>isyarat makanan yang sudah sedia.</i>

91
00:10:47,643 --> 00:10:52,363
<i>Iklim kering di sini bermakna</i>
<i>tak mudah untuk mencari makanan.</i>

92
00:10:54,003 --> 00:10:58,323
<i>Jadi, kerjasama memastikan</i>
<i>kedua-duanya dapat makanan yang cukup</i>

93
00:10:58,843 --> 00:11:01,163
<i>sebelum makanan berkurangan.</i>

94
00:11:10,883 --> 00:11:14,123
<i>Musim kemarau semakin memuncak</i>
<i>di taman ini,</i>

95
00:11:14,923 --> 00:11:17,603
<i>jadi bekalan yang paling diperlukan</i>

96
00:11:19,003 --> 00:11:20,203
<i>ialah air.</i>

97
00:11:23,443 --> 00:11:27,243
<i>Bagi melindungi salah satu</i>
<i>haiwan paling terancam di Tsavo,</i>

98
00:11:27,323 --> 00:11:30,683
<i>lopak air terpencil ini diisi oleh renjer.</i>

99
00:11:35,523 --> 00:11:38,683
<i>Apabila senja menjelma, tibalah masa</i>

100
00:11:38,763 --> 00:11:41,443
<i>untuk makhluk pemalu ini memunculkan diri.</i>

101
00:11:51,803 --> 00:11:53,683
<i>Badak sumbu hitam,</i>

102
00:11:54,283 --> 00:11:56,203
<i>si ibu dan anaknya.</i>

103
00:11:59,283 --> 00:12:01,883
<i>Dengan menggunakan</i>
<i>kamera nampak malam yang sensitif,</i>

104
00:12:01,963 --> 00:12:04,483
<i>kami berjaya melihatnya dengan berwarna.</i>

105
00:12:09,603 --> 00:12:12,443
<i>Si anak mengikut langkah ibunya</i>
<i>dengan rapat.</i>

106
00:12:13,803 --> 00:12:15,523
<i>Ikatannya sangat kuat.</i>

107
00:12:20,283 --> 00:12:22,883
<i>Penglihatan jarak jauh badak sumbu teruk,</i>

108
00:12:24,643 --> 00:12:27,963
<i>tapi pendengaran</i>
<i>dan deria baunya sangat peka.</i>

109
00:12:33,403 --> 00:12:38,443
<i>Badak mengherotkan bibir ke belakang</i>
<i>untuk mengesan hidupan berdekatan.</i>

110
00:12:43,203 --> 00:12:45,603
<i>Semakin banyak keluarga datang</i>
<i>untuk minum.</i>

111
00:12:50,083 --> 00:12:53,483
<i>Badak sumbu hitam yang dominan</i>
<i>biasanya mempertahankan kawasannya.</i>

112
00:12:59,003 --> 00:13:03,163
<i>Namun, ada makhluk yang lebih berani</i>
<i>daripada yang lain.</i>

113
00:13:10,323 --> 00:13:14,523
<i>Dahulu ada 8,000 ekor</i>
<i>badak sumbu hitam di Tsavo.</i>

114
00:13:18,363 --> 00:13:20,523
<i>Pada tahun 90-an dan 80-an,</i>

115
00:13:20,603 --> 00:13:23,883
<i>penceroboh membunuh semua</i>
<i>kecuali sepuluh ekor untuk tanduknya.</i>

116
00:13:28,323 --> 00:13:32,843
<i>Program pembiakan telah meningkatkan</i>
<i>populasinya melebihi 100 ekor.</i>

117
00:13:35,803 --> 00:13:40,043
<i>Haiwan yang biasanya bersendiri ini</i>
<i>datang untuk minum dan bermesra.</i>

118
00:13:43,043 --> 00:13:44,843
<i>Ibu-ibu menyapa kawan.</i>

119
00:13:46,443 --> 00:13:48,083
<i>Anak badak bertemu kawan…</i>

120
00:13:52,043 --> 00:13:53,403
<i>dan ayah.</i>

121
00:13:58,443 --> 00:14:02,883
<i>Namun, apabila lebih banyak</i>
<i>jantan tiba, suasana berubah.</i>

122
00:14:08,203 --> 00:14:12,283
<i>Pada musim kemarau, bilangan badak sumbu</i>
<i>yang luar biasa tinggi berkumpul di sini.</i>

123
00:14:12,803 --> 00:14:15,283
<i>Badak telah membiak dengan jayanya</i>

124
00:14:15,363 --> 00:14:18,683
<i>sehingga kini terpaksa bersaing</i>
<i>untuk ruang</i>

125
00:14:20,563 --> 00:14:21,603
<i>dan pasangan.</i>

126
00:15:10,323 --> 00:15:14,043
<i>Salah satu jantan cuba mengawan</i>
<i>dengan si ibu yang ada anak,</i>

127
00:15:15,283 --> 00:15:17,483
<i>tapi si ibu memberikan</i>
<i>jawapan yang jelas.</i>

128
00:15:23,323 --> 00:15:26,483
<i>Jantan lebih tua yang dominan tiba</i>
<i>di lopak air itu.</i>

129
00:15:27,243 --> 00:15:29,603
<i>Renjer memanggilnya Atoti.</i>

130
00:15:34,843 --> 00:15:36,163
<i>Badak betina muda.</i>

131
00:15:37,443 --> 00:15:40,683
<i>Si betina yang terlalu muda</i>
<i>untuk mengawan tidak tertarik dengannya.</i>

132
00:15:49,723 --> 00:15:53,043
<i>Kekecewaan menyebabkan Atoti mengganas.</i>

133
00:16:03,883 --> 00:16:05,403
<i>Atoti menggunakan tanduknya</i>

134
00:16:05,483 --> 00:16:09,003
<i>untuk menangkap kaki belakang si betina</i>
<i>dan menjatuhkannya.</i>

135
00:16:26,603 --> 00:16:30,923
<i>Badak betina lain dan anak-anak badak</i>
<i>membuat keputusan untuk beredar.</i>

136
00:16:45,963 --> 00:16:48,283
<i>Si betina muda berjaya lari lebih laju.</i>

137
00:16:58,723 --> 00:17:01,123
<i>Atoti mula bertenang.</i>

138
00:17:08,003 --> 00:17:09,763
<i>Musim kemarau berterusan</i>

139
00:17:10,283 --> 00:17:14,563
<i>dan banyak sumber air semula jadi</i>
<i>di taman itu kering perlahan-lahan.</i>

140
00:17:19,843 --> 00:17:24,923
<i>Namun, ada tempat istimewa di utara</i>
<i>yang kekal sebagai oasis.</i>

141
00:17:31,163 --> 00:17:33,963
<i>Hutan awan tinggi di Chyulu Hill</i>

142
00:17:34,043 --> 00:17:36,483
<i>terbit daripada dataran Tsavo Barat.</i>

143
00:17:40,363 --> 00:17:44,403
<i>Terbentuk daripada batu gunung berapi</i>
<i>yang berliang, ia menyerap air hujan</i>

144
00:17:44,483 --> 00:17:46,883
<i>dan mewujudkan takungan bawah tanah.</i>

145
00:17:50,803 --> 00:17:52,443
<i>Selama lebih 20 tahun diperlukan</i>

146
00:17:52,523 --> 00:17:55,003
<i>untuk air meresap</i>
<i>dan turun ke dataran di bawah.</i>

147
00:18:00,563 --> 00:18:03,083
<i>Air itu muncul bertalu-talu sebagai…</i>

148
00:18:06,803 --> 00:18:08,923
<i>Mata Air Mzima…</i>

149
00:18:11,203 --> 00:18:14,763
<i>nama yang bermakna "hidup"</i>
<i>dalam bahasa Swahili.</i>

150
00:18:37,683 --> 00:18:40,923
<i>Mengikut anggaran, lebih 50 juta gelen air</i>

151
00:18:41,003 --> 00:18:43,003
<i>terbit dari tanah setiap hari</i>

152
00:18:43,803 --> 00:18:47,563
<i>dan masuk ke dalam kolam jernih</i>
<i>yang sibuk dengan aktiviti.</i>

153
00:18:55,963 --> 00:18:59,603
<i>Pokok buah tin membekalkan makanan</i>
<i>kepada monyet vervet.</i>

154
00:19:07,283 --> 00:19:10,723
<i>Ikan sesungut menanti buah jatuh di bawah.</i>

155
00:19:29,163 --> 00:19:30,923
<i>Syurga yang melimpah-ruah</i>

156
00:19:31,443 --> 00:19:34,283
<i>dengan makanan yang cukup untuk semua.</i>

157
00:19:44,523 --> 00:19:46,043
<i>Namun, kolam ajaib ini</i>

158
00:19:46,123 --> 00:19:50,083
<i>dimiliki oleh sekawan badak air</i>
<i>sebanyak 14 ekor</i>

159
00:19:51,163 --> 00:19:55,043
<i>dan dipertahankan</i>
<i>oleh seekor jantan alfa yang besar.</i>

160
00:20:01,403 --> 00:20:04,323
<i>Si alfa ini boleh tahan nafas</i>
<i>sehingga lima minit</i>

161
00:20:04,843 --> 00:20:08,283
<i>dan menghabiskan</i>
<i>lebih separuh hayatnya di dalam air.</i>

162
00:20:12,043 --> 00:20:14,243
<i>Badak ini selalunya dijumpai</i>
<i>di kolam berlumpur,</i>

163
00:20:14,323 --> 00:20:18,523
<i>jadi teramat jarang untuk melihat</i>
<i>kehidupan peribadi</i>

164
00:20:18,603 --> 00:20:20,243
<i>makhluk pemalu ini.</i>

165
00:20:29,043 --> 00:20:31,963
<i>Setiap awal pagi,</i>
<i>si ayah memimpin keluarganya</i>

166
00:20:32,043 --> 00:20:34,363
<i>ke air yang lebih dalam dan sejuk.</i>

167
00:20:44,923 --> 00:20:47,323
<i>Badak air boleh mencecah berat</i>
<i>melebihi sebuah kereta,</i>

168
00:20:48,203 --> 00:20:51,283
<i>tapi dalam air, badak air begitu gemalai.</i>

169
00:20:57,483 --> 00:21:00,043
<i>Badak dewasa tidur pada waktu terhangat.</i>

170
00:21:02,203 --> 00:21:04,603
<i>Anak-anak badak pula bermain.</i>

171
00:21:10,643 --> 00:21:14,883
<i>Apabila keadaan terlalu riuh-rendah,</i>
<i>badak dewasa akan mendisiplinkannya.</i>

172
00:21:27,483 --> 00:21:31,403
<i>Tanpa badak air, kepelbagaian hidupan</i>
<i>di sini takkan wujud</i>

173
00:21:33,403 --> 00:21:36,163
<i>sebab badak air pembekal</i>
<i>sesuatu yang penting di kolam ini.</i>

174
00:21:40,323 --> 00:21:42,603
<i>Baja semula jadi.</i>

175
00:21:44,523 --> 00:21:48,323
<i>Mungkin ini tidak berguna</i>
<i>untuk kejernihan air…</i>

176
00:21:50,203 --> 00:21:55,163
<i>tapi inilah benda yang mengekalkan</i>
<i>kelangsungan ekosistem Mzima.</i>

177
00:21:57,683 --> 00:22:02,443
<i>Ia membekalkan nutrien kepada tumbuhan</i>
<i>dan makanan kepada serangga dan ikan…</i>

178
00:22:06,443 --> 00:22:09,283
<i>yang mengikut badak</i>
<i>untuk bekalan paling segar.</i>

179
00:22:14,603 --> 00:22:16,443
<i>Bukan najis segar saja makanan</i>

180
00:22:16,523 --> 00:22:19,043
<i>yang badak air berikan</i>
<i>kepada ikan di Mzima.</i>

181
00:22:24,723 --> 00:22:28,323
<i>Dengan membuka mulut,</i>
<i>badak air menjemput ikan</i>

182
00:22:28,403 --> 00:22:31,243
<i>ke dalam rahangnya yang besar dan kuat.</i>

183
00:22:34,123 --> 00:22:37,043
<i>Ikan mencari sisa makanan</i>
<i>yang melekat di celah gigi</i>.

184
00:22:38,643 --> 00:22:41,483
<i>Ini menunjukkan</i>
<i>tahap kepercayaan yang sangat tinggi.</i>

185
00:22:49,003 --> 00:22:53,003
<i>Bahagian mulut yang bergesel juga</i>
<i>membersihkan kulit,</i>

186
00:22:54,003 --> 00:22:58,443
<i>kuku kaki, kaki merekah dan banyak lagi</i>
<i>bahagian badak air yang penting.</i>

187
00:23:01,603 --> 00:23:06,283
<i>Hidangan penuh sebagai pertukaran</i>
<i>untuk rawatan kaki dan gilap.</i>

188
00:23:18,723 --> 00:23:21,443
<i>Oasis kecil dan subur di Mata Air Mzima</i>

189
00:23:21,523 --> 00:23:23,923
<i>membekalkan air</i>
<i>kepada haiwan-haiwan bertuah</i>

190
00:23:24,003 --> 00:23:26,003
<i>yang tinggal di kawasan taman ini.</i>

191
00:23:29,203 --> 00:23:34,083
<i>Lain ceritanya buat haiwan yang hidup</i>
<i>di kawasan tengah yang gersang.</i>

192
00:23:38,803 --> 00:23:43,963
<i>Gajah mempunyai ingatan tajam</i>
<i>yang memimpinnya ke kawasan</i>

193
00:23:44,043 --> 00:23:46,603
<i>makanan dan minuman ditemui</i>
<i>pada musim kemarau lepas.</i>

194
00:23:49,043 --> 00:23:52,963
<i>Namun, di tengah taman, gajah berdepan</i>
<i>halangan yang menggentarkan.</i>

195
00:23:56,643 --> 00:23:59,123
<i>Tsavo terbahagi kepada dua bahagian</i>

196
00:23:59,963 --> 00:24:01,643
<i>iaitu Timur dan Barat,</i>

197
00:24:02,683 --> 00:24:06,683
<i>dipotong di tengah dengan jalan raya</i>
<i>dan landasan kereta api.</i>

198
00:24:10,243 --> 00:24:12,883
<i>Jalan raya yang sibuk bahaya</i>
<i>untuk hidupan liar</i>

199
00:24:12,963 --> 00:24:15,163
<i>yang bergerak antara dua taman ini.</i>

200
00:24:19,523 --> 00:24:23,883
<i>Pada tahun 2017, landasan kereta api baru</i>
<i>disiapkan bersebelahan yang lama,</i>

201
00:24:24,483 --> 00:24:29,403
<i>menghubungkan pelabuhan terbesar Kenya,</i>
<i>Mombasa, dengan ibu kotanya, Nairobi.</i>

202
00:24:32,003 --> 00:24:37,003
<i>Benteng yang curam dan pagar menghalang</i>
<i>haiwan daripada merentasi landasan</i>

203
00:24:37,083 --> 00:24:38,803
<i>dan menyekat pergerakannya.</i>

204
00:24:42,643 --> 00:24:47,603
<i>Haiwan hanya boleh menyeberang</i>
<i>melalui jalan bawah yang dibina khas.</i>

205
00:24:56,683 --> 00:25:00,683
<i>Beberapa ekor gajah cukup berani</i>
<i>untuk merentasi halangan ini.</i>

206
00:25:08,563 --> 00:25:11,443
<i>Infrastruktur sedang membangun</i>
<i>dengan pesat di seluruh Afrika</i>

207
00:25:11,523 --> 00:25:13,883
<i>dan ini memberi kesan kepada belantara.</i>

208
00:25:17,323 --> 00:25:20,483
<i>Sebab itu saiz Tsavo sangat penting.</i>

209
00:25:22,203 --> 00:25:25,963
<i>Ia cukup besar untuk memberikan</i>
<i>kawasan makan alternatif.</i>

210
00:25:27,803 --> 00:25:31,803
<i>Namun, bukan haiwan besar saja</i>
<i>yang mengembara jarak jauh</i>

211
00:25:31,883 --> 00:25:33,043
<i>pada waktu ini.</i>

212
00:25:36,963 --> 00:25:40,163
<i>Sekarang bulan Julai,</i>
<i>bulan paling kering di Tsavo.</i>

213
00:25:50,003 --> 00:25:52,123
<i>Di dataran kering di sebelah barat,</i>

214
00:25:52,643 --> 00:25:56,243
<i>sandgrouse jantan dan pasangannya</i>
<i>membesarkan keluarga.</i>

215
00:26:01,963 --> 00:26:05,603
<i>Sebagai burung yang bersarang di tanah,</i>
<i>anak yang baru menetas ini</i>

216
00:26:05,683 --> 00:26:08,723
<i>akan bangun dan berjalan</i>
<i>dalam beberapa jam lagi.</i>

217
00:26:12,763 --> 00:26:16,083
<i>Dengan suhu mencecah</i>
<i>hampir 37.7 darjah Celsius,</i>

218
00:26:16,163 --> 00:26:19,283
<i>sandgrouse perlu mencari teduhan</i>
<i>dan tempat menyorok yang selamat.</i>

219
00:26:24,523 --> 00:26:27,283
<i>Si ayah berdepan dengan masalah kritikal.</i>

220
00:26:27,803 --> 00:26:31,403
<i>Cari air minuman atau anaknya akan mati.</i>

221
00:26:36,403 --> 00:26:39,163
<i>Si ayah menyertai kawanan sandgrouse,</i>

222
00:26:39,683 --> 00:26:42,763
<i>semuanya terdesak mencari benda yang sama.</i>

223
00:26:49,083 --> 00:26:52,243
<i>Sandgrouse akan terbang</i>
<i>sehingga 32 kilometer jauhnya…</i>

224
00:26:56,923 --> 00:26:59,203
<i>ke Sungai Galana yang gah.</i>

225
00:27:15,843 --> 00:27:20,643
<i>Ia penyelamat haiwan-haiwan ini</i>
<i>kerana musim kemarau memang teruk.</i>

226
00:27:26,443 --> 00:27:30,163
<i>Sandgrouse datang berduyun-duyun</i>
<i>pada waktu ini setiap tahun.</i>

227
00:27:37,603 --> 00:27:40,003
<i>Ada ancaman di tebing sungai.</i>

228
00:27:44,723 --> 00:27:49,723
<i>Duduk berdekatan kawanan bermakna</i>
<i>ada ratusan mata yang mengawasi.</i>

229
00:27:52,243 --> 00:27:55,283
<i>Si ayah boleh menyimpan</i>
<i>dua sudu besar air di kerongkongnya,</i>

230
00:27:55,363 --> 00:27:57,603
<i>tapi itu tak cukup untuk tiga anaknya.</i>

231
00:28:04,563 --> 00:28:09,243
<i>Si ayah meranduk lebih jauh</i>
<i>untuk buat helah yang luar biasa.</i>

232
00:28:12,123 --> 00:28:14,083
<i>Berayun ke depan dan ke belakang,</i>

233
00:28:14,603 --> 00:28:17,443
<i>si ayah menyerap air</i>
<i>ke dalam bulu pelepah dadanya.</i>

234
00:28:18,843 --> 00:28:23,563
<i>Bentuk lingkarannya yang disesuaikan</i>
<i>menyerap air seperti span.</i>

235
00:28:25,083 --> 00:28:27,723
<i>Selepas isi air selama 15 minit,</i>
<i>si ayah pun berlepas…</i>

236
00:28:29,723 --> 00:28:32,483
<i>pulang ke rumah penuh dengan air.</i>

237
00:28:45,963 --> 00:28:49,683
<i>Seekor demi seekor,</i>
<i>burung-burung meninggalkan kawanan.</i>

238
00:28:55,043 --> 00:28:56,603
<i>Si ayah memanggil pasangannya.</i>

239
00:29:00,963 --> 00:29:04,523
<i>Si ayah dipimpin ke tempat persembunyian</i>
<i>anak burung yang haus.</i>

240
00:29:14,003 --> 00:29:15,683
<i>Jangan risau, ayah datang.</i>

241
00:29:26,123 --> 00:29:29,683
<i>Anak burung mengerumuni</i>
<i>si ayah untuk minum</i>

242
00:29:29,763 --> 00:29:33,123
<i>dan menghirup air daripada pelepahnya</i>
<i>menggunakan paruh.</i>

243
00:29:38,883 --> 00:29:42,163
<i>Si ayah akan melakukan</i>
<i>perjalanan yang sukar ini setiap hari</i>

244
00:29:42,243 --> 00:29:43,923
<i>selama dua bulan lagi…</i>

245
00:29:46,883 --> 00:29:51,323
<i>sehingga anak burung cukup besar</i>
<i>untuk terbang mencari air sendiri.</i>

246
00:30:03,443 --> 00:30:05,683
<i>Baru-baru ini, iklim Kenya</i>

247
00:30:05,763 --> 00:30:08,923
<i>menjadi semakin sukar diramal</i>
<i>dan semakin ekstrem.</i>

248
00:30:15,683 --> 00:30:20,403
<i>Sekarang kemuncak musim kemarau</i>
<i>dan tak tahu bila ia akan berakhir.</i>

249
00:30:24,923 --> 00:30:29,403
<i>Ada haiwan yang menemui cara</i>
<i>untuk mencari dedaun hijau yang tinggal.</i>

250
00:30:30,043 --> 00:30:32,483
<i>Gerenuk berjengket-jengket untuk makan.</i>

251
00:30:33,603 --> 00:30:36,483
<i>Gerenuk boleh hidup</i>
<i>tanpa minum air sepanjang hayat.</i>

252
00:30:39,163 --> 00:30:41,283
<i>Digelar "zirafah gazel",</i>

253
00:30:41,803 --> 00:30:45,403
<i>gerenuk bergantung pada gerakan akrobatik</i>
<i>dan leher panjangnya</i>

254
00:30:45,483 --> 00:30:49,323
<i>untuk mencapai dedaun sukulen</i>
<i>yang haiwan lain tak dapat capai.</i>

255
00:30:51,403 --> 00:30:54,283
<i>Tak banyak pilihan pun untuk gerenuk.</i>

256
00:30:59,723 --> 00:31:04,243
<i>Tanah merah Tsavo berterbangan</i>
<i>ke atas dalam pusaran habuk.</i>

257
00:31:09,963 --> 00:31:12,403
<i>Haiwan yang lebih besar, misalnya kerbau,</i>

258
00:31:12,483 --> 00:31:15,363
<i>perlu terus bergerak</i>
<i>untuk mencari makanan dan air.</i>

259
00:31:22,083 --> 00:31:25,483
<i>Kawanan kerbau bergabung</i>
<i>sehingga bilangannya melebihi seribu ekor.</i>

260
00:31:32,923 --> 00:31:37,363
<i>Kawanan kerbau menuju ke Sungai Galana</i>
<i>yang mengalir sepanjang tahun.</i>

261
00:31:47,483 --> 00:31:52,163
<i>Kerbau yang terpisah akan ditangkap</i>
<i>oleh pemangsa Tsavo yang paling terkenal.</i>

262
00:32:05,043 --> 00:32:09,043
<i>Semasa landasan lama dibina</i>
<i>lebih 120 tahun lalu,</i>

263
00:32:09,123 --> 00:32:12,563
<i>kawasan ini digeruni</i>
<i>disebabkan oleh dua ekor singa…</i>

264
00:32:14,563 --> 00:32:17,283
<i>yang digelar "Pemakan manusia Tsavo".</i>

265
00:32:21,643 --> 00:32:27,043
<i>Dengar khabar, singa-singa ini telah makan</i>
<i>135 orang pekerja landasan kereta api</i>,

266
00:32:28,443 --> 00:32:30,843
<i>tapi angka sebenar mungkin lebih rendah.</i>

267
00:32:32,363 --> 00:32:35,083
<i>Terkenal dengan mohawk,</i>
<i>sifat yang diturunkan</i>

268
00:32:35,163 --> 00:32:37,003
<i>kepada keturunannya hari ini.</i>

269
00:32:40,683 --> 00:32:45,123
<i>Rupa singa ini dipercayai dibentuk</i>
<i>oleh belukar tebal yang didiaminya.</i>

270
00:32:48,043 --> 00:32:52,403
<i>Surai yang lebih pendek kurang terjerat</i>
<i>pada semak yang berduri.</i>

271
00:32:53,723 --> 00:32:56,243
<i>Ia juga memastikan singa ini kurang panas.</i>

272
00:33:00,403 --> 00:33:04,243
<i>Namun, pemangsa terkuat pun</i>
<i>sukar mencari makanan pada waktu ini.</i>

273
00:33:20,163 --> 00:33:24,603
<i>Lopak air singa-singa ini telah menjadi</i>
<i>kolam lumpur melekit.</i>

274
00:33:29,843 --> 00:33:33,563
<i>Kebanyakan mangsanya telah berpindah</i>
<i>untuk mencari air di tempat lain.</i>

275
00:33:35,083 --> 00:33:38,643
<i>Cukuplah air yang ada</i>
<i>untuk menghilangkan haus buat masa ini.</i>

276
00:33:54,363 --> 00:33:56,843
<i>Merentasi dataran kering Tsavo Timur,</i>

277
00:33:57,443 --> 00:34:03,323
<i>sekumpulan gajah jantan menuju</i>
<i>ke kawasan utara taman yang terpencil.</i>

278
00:34:11,763 --> 00:34:16,043
<i>Ini kawasan yang paling tidak terusik</i>
<i>dan paling sukar dimasuki.</i>

279
00:34:24,123 --> 00:34:27,843
<i>Monolit besar dan berbatu</i>
<i>yang berusia berjuta-juta tahun</i>

280
00:34:28,363 --> 00:34:31,043
<i>timbul dari belukar</i>
<i>yang kering dan berduri.</i>

281
00:34:45,323 --> 00:34:49,323
<i>Setiap gajah ingat</i>
<i>laluan yang dilalui selama ini…</i>

282
00:34:53,923 --> 00:34:56,083
<i>diturunkan secara turun temurun.</i>

283
00:35:00,283 --> 00:35:03,803
<i>Laluan yang sering dilaluinya</i>
<i>dapat dilihat dari udara</i>

284
00:35:05,203 --> 00:35:08,163
<i>dan ia mencipta rangkaian</i>
<i>merentasi landskap gersang ini.</i>

285
00:35:22,003 --> 00:35:24,803
<i>Gajah jantan dewasa boleh bertahan</i>
<i>beberapa hari tanpa air.</i>

286
00:35:25,963 --> 00:35:31,243
<i>Ini membolehkannya mengembara jauh</i>
<i>di kawasan yang dilanda kemarau.</i>

287
00:35:39,603 --> 00:35:44,363
<i>Gajah-gajah ini yakin akan menemui air</i>
<i>apabila tiba ke destinasi.</i>

288
00:35:47,403 --> 00:35:50,203
<i>Namun, Sungai Tiva sudah kering.</i>

289
00:35:51,803 --> 00:35:54,403
<i>Kini, ia hanya sungai pasir.</i>

290
00:35:58,403 --> 00:36:00,763
<i>Tiada setitik air pun.</i>

291
00:36:04,243 --> 00:36:08,883
<i>Namun, pokok sawit doum yang mengapit</i>
<i>sungai bermusim ini masih hijau,</i>

292
00:36:09,643 --> 00:36:12,723
<i>menandakan ada air di suatu tempat.</i>

293
00:36:24,203 --> 00:36:27,483
<i>Gajah jantan yang bijak tahu</i>
<i>bagaimana hendak mencarinya.</i>

294
00:36:50,363 --> 00:36:53,563
<i>Gajah mempunyai deria bau yang kuat.</i>

295
00:36:54,043 --> 00:36:56,203
<i>Berjuta saraf penerima pada belalainya</i>

296
00:36:56,283 --> 00:36:59,163
<i>membantu memimpinnya</i>
<i>ke arah air berbatu jauhnya.</i>

297
00:37:01,003 --> 00:37:05,403
<i>Gajah juga boleh mengesannya</i>
<i>walaupun tertanam jauh di bawah pasir.</i>

298
00:37:14,923 --> 00:37:17,403
<i>Gajah perlu menggali untuk mendapatkannya.</i>

299
00:37:22,723 --> 00:37:26,763
<i>Apabila lubang semakin dalam,</i>
<i>air dalam tanah meresap masuk.</i>

300
00:37:31,323 --> 00:37:34,083
<i>Belalai gajah berfungsi</i>
<i>sebagai straw yang fleksibel</i>

301
00:37:34,603 --> 00:37:36,763
<i>dan menyedut air berpasir itu.</i>

302
00:37:40,843 --> 00:37:45,203
<i>Nampaknya gajah membiarkan endapan</i>
<i>turun ke bawah belalai, terpisah</i>

303
00:37:47,123 --> 00:37:48,083
<i>dan menghembuskannya.</i>

304
00:38:03,483 --> 00:38:06,763
<i>Gajah ini menikmati</i>
<i>air bersih yang ditapis.</i>

305
00:38:20,923 --> 00:38:24,763
<i>Menggoda bagi haiwan-haiwan</i>
<i>yang melihat dari tepi.</i>

306
00:38:36,563 --> 00:38:40,883
<i>Setelah gajah selesai minum,</i>
<i>giliran penonton-penontonnya pula.</i>

307
00:38:42,483 --> 00:38:45,923
<i>Babun sentiasa yang pertama datang minum.</i>

308
00:38:55,523 --> 00:38:59,923
<i>Jauh di hujung Sungai Tiva</i>
<i>terletaknya Air Terjun Bisadi.</i>

309
00:39:01,083 --> 00:39:04,843
<i>Hampir kering</i>
<i>dan ada beberapa takungan saja.</i>

310
00:39:07,243 --> 00:39:08,563
<i>Suasana sangat sunyi…</i>

311
00:39:12,643 --> 00:39:15,203
<i>sehingga fajar menjelma.</i>

312
00:39:32,163 --> 00:39:35,923
<i>Bagaikan seluruh ngarai terpukau.</i>

313
00:39:38,723 --> 00:39:44,443
<i>Quelea paruh merah,</i>
<i>spesies burung liar terbanyak di dunia.</i>

314
00:39:49,483 --> 00:39:50,683
<i>Sekarang bulan September.</i>

315
00:39:50,763 --> 00:39:55,603
<i>Apabila sumber air mengering,</i>
<i>berjuta ekor burung dalam koloni gergasi</i>

316
00:39:55,683 --> 00:39:57,923
<i>yang nomad ini berkumpul di sini.</i>

317
00:40:17,403 --> 00:40:19,163
<i>Dengan ritma yang memukau,</i>

318
00:40:19,763 --> 00:40:22,483
<i>burung ini minum dari kolam air</i>
<i>yang tinggal,</i>

319
00:40:22,563 --> 00:40:24,363
<i>satu paruh penuh setiap kali.</i>

320
00:40:31,963 --> 00:40:35,003
<i>Penghijrahan besar-besaran ini</i>
<i>semakin bertambah</i>

321
00:40:35,523 --> 00:40:37,843
<i>pada penghujung musim kemarau.</i>

322
00:40:46,443 --> 00:40:48,403
<i>Dengan mencetuskan huru-hara,</i>

323
00:40:49,363 --> 00:40:52,443
<i>burung-burung ini menakutkan</i>
<i>haiwan lain yang cuba minum di sini.</i>

324
00:41:16,763 --> 00:41:21,283
<i>Beratnya melenturkan</i>
<i>dahan-dahan pokok di sekeliling.</i>

325
00:41:27,043 --> 00:41:29,163
<i>Burung-burung ini akan kekal di sini</i>

326
00:41:30,043 --> 00:41:32,803
<i>selagi air masih ada.</i>

327
00:41:54,843 --> 00:41:58,643
<i>Udara sarat dengan penantian.</i>

328
00:42:04,003 --> 00:42:07,283
<i>Kemudian, simbol harapan.</i>

329
00:42:09,523 --> 00:42:14,403
<i>Di kawasan yang kering ini,</i>
<i>pokok baobab mengeluarkan dedaun hijau</i>

330
00:42:14,483 --> 00:42:17,043
<i>dan bunga-bunga putih yang menarik.</i>

331
00:42:22,723 --> 00:42:24,483
<i>Perubahan akan berlaku.</i>

332
00:42:27,363 --> 00:42:29,043
<i>Semua haiwan boleh merasakannya.</i>

333
00:42:38,163 --> 00:42:40,283
<i>Akhirnya, pada bulan Oktober,</i>

334
00:42:40,363 --> 00:42:43,003
<i>selepas tidak turun selama enam bulan,</i>

335
00:42:44,283 --> 00:42:45,243
<i>hujan…</i>

336
00:42:47,443 --> 00:42:50,883
<i>semakin lebat</i>
<i>di bukit dan gunung Tsavo Barat</i>

337
00:42:52,163 --> 00:42:55,203
<i>dan di dataran Tsavo Timur.</i>

338
00:43:19,243 --> 00:43:22,843
<i>Sungai Tiva yang kering</i>
<i>dan berpasir mengalir semula.</i>

339
00:43:26,123 --> 00:43:30,043
<i>Melata di atas ngarai Bisadi,</i>
<i>tempat burung quelea minum,</i>

340
00:43:30,563 --> 00:43:32,843
<i>air terjun kembali semula.</i>

341
00:44:14,163 --> 00:44:17,763
<i>Sungai ini akan tetap mengalir</i>
<i>untuk minggu-minggu berikutnya</i>

342
00:44:18,283 --> 00:44:20,083
<i>dan menghidupkan semula kawasan ini.</i>

343
00:44:41,443 --> 00:44:43,883
<i>Krisis menjadi kelegaan.</i>

344
00:44:46,243 --> 00:44:49,883
<i>Daripada gurun gersang menjadi</i>
<i>syurga yang penuh warna.</i>

345
00:44:51,723 --> 00:44:55,363
<i>Keadaan ekstrem di Tsavo</i>
<i>yang membuatkannya menakjubkan.</i>

346
00:44:59,723 --> 00:45:01,643
<i>Dibilas daripada habuk merah,</i>

347
00:45:02,163 --> 00:45:06,203
<i>bunga seri pagi memenuhi taman</i>
<i>dengan hamparan bunganya.</i>

348
00:45:12,243 --> 00:45:16,363
<i>Berduyun-duyun</i>
<i>kupu-kupu pioneer white tiba.</i>

349
00:45:20,723 --> 00:45:24,803
<i>Berjuta-juta memenuhi ruang udara</i>
<i>dalam perjalanan menuju ke pantai.</i>

350
00:45:31,163 --> 00:45:32,803
<i>Seperti acara balapan bersayap,</i>

351
00:45:32,883 --> 00:45:35,923
<i>generasi baru muncul</i>
<i>bersama pertumbuhan baru</i>

352
00:45:36,003 --> 00:45:38,923
<i>dan meneruskan perjalanan</i>
<i>yang dimulakan ibu bapanya.</i>

353
00:45:49,203 --> 00:45:51,243
<i>Menari-nari di atas bunga-bungaan,</i>

354
00:45:51,323 --> 00:45:53,883
<i>kupu-kupu yang datang</i>
<i>ketika musim basah ini</i>

355
00:45:53,963 --> 00:45:56,483
<i>penting untuk produktiviti taman ini…</i>

356
00:46:01,123 --> 00:46:06,363
<i>dengan mendebungakan dan menjadi</i>
<i>makanan untuk pemakan serangga.</i>

357
00:46:17,683 --> 00:46:19,083
<i>Ada masa untuk bermain…</i>

358
00:46:25,483 --> 00:46:28,483
<i>dan membesarkan generasi seterusnya.</i>

359
00:46:30,363 --> 00:46:31,603
<i>Ledakan kelahiran.</i>

360
00:46:34,243 --> 00:46:39,563
<i>Ini membuktikan saiz taman penting</i>
<i>untuk melindungi belantara.</i>

361
00:46:45,843 --> 00:46:50,283
<i>Lebih besar taman, lebih banyak spesies</i>
<i>boleh tinggal di dalamnya.</i>

362
00:46:52,043 --> 00:46:55,683
<i>Lebih besar kolam gen, lebih sihat haiwan.</i>

363
00:47:00,843 --> 00:47:04,643
<i>Kebelakangan ini, pemilik tanah</i>
<i>di sekitar Taman Negara Tsavo</i>

364
00:47:04,723 --> 00:47:09,483
<i>telah bekerjasama bagi mewujudkan</i>
<i>Kawasan Perlindungan Tsavo yang lebih luas</i>

365
00:47:09,563 --> 00:47:13,643
<i>menggandakan ruang menjadi lebih besar</i>
<i>dan membenarkan haiwan bergerak bebas</i>

366
00:47:13,723 --> 00:47:16,123
<i>dengan selamat di luar sempadannya.</i>

367
00:47:25,483 --> 00:47:29,803
<i>Hanya dengan terus melindungi</i>
<i>belantara luas seperti Tsavo</i>

368
00:47:29,883 --> 00:47:32,883
<i>dan mewujudkan taman baru yang sama besar</i>,

369
00:47:32,963 --> 00:47:37,283
<i>barulah kita boleh menjamin</i>
<i>masa depan alam semula jadi di planet ini.</i>

370
00:49:06,963 --> 00:49:11,963
Terjemahan sari kata oleh Aisyah S