1
00:00:06,123 --> 00:00:08,883
NETFLIX - SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:19,443 --> 00:00:22,483
{\an8}Podczas pierwszej wizyty w Kenii,
około 30 lat temu,

3
00:00:22,563 --> 00:00:23,843
{\an8}byłem tu obcy.

4
00:00:25,243 --> 00:00:29,723
To był kraj mojego nieżyjącego już ojca,
którego prawie nie znałem.

5
00:00:30,323 --> 00:00:33,963
Ale poznałem moich krewnych.
Odwiedziłem ich rodzinną wioskę.

6
00:00:34,523 --> 00:00:36,283
I czułem się mile widziany.

7
00:00:37,003 --> 00:00:39,963
A kiedy spędziliśmy z siostrą
kilka dni na safari,

8
00:00:40,043 --> 00:00:41,403
poczułem coś jeszcze.

9
00:00:41,923 --> 00:00:42,763
Podziw.

10
00:00:44,323 --> 00:00:46,763
Podziwiałem ogrom afrykańskiego buszu,

11
00:00:46,843 --> 00:00:48,403
bezkresny błękit nieba

12
00:00:49,043 --> 00:00:51,923
i niekończące się tabuny zwierząt.

13
00:00:53,883 --> 00:00:56,283
To wielki dar zobaczyć świat na nowo.

14
00:00:56,923 --> 00:01:00,363
Ujrzeć miejsce,
z którego pochodzimy my wszyscy.

15
00:01:02,443 --> 00:01:05,883
Chciałbym zabrać was
do wyjątkowego parku w Kenii,

16
00:01:05,963 --> 00:01:08,643
w którym można poczuć bicie serca Afryki.

17
00:01:09,283 --> 00:01:13,203
To świat otwartych przestrzeni,
zapierającego dech w piersi piękna

18
00:01:13,283 --> 00:01:15,563
i spektakularnej natury.

19
00:01:16,283 --> 00:01:18,163
Park Narodowy Tsavo.

20
00:01:26,083 --> 00:01:29,043
<i>Tutaj królują słonie.</i>

21
00:01:30,123 --> 00:01:31,483
<i>I każdy o tym wie.</i>

22
00:01:35,563 --> 00:01:38,163
<i>Na wschodzie Afryki leży Kenia,</i>

23
00:01:38,243 --> 00:01:42,723
<i>kraina niezliczonych zwierząt</i>
<i>i zapierających dech w piersi pejzaży.</i>

24
00:01:43,363 --> 00:01:45,323
<i>Na jej południu leży Tsavo.</i>

25
00:01:46,043 --> 00:01:49,443
<i>Ma powierzchnię</i>
<i>prawie 14 000 kilometrów kwadratowych.</i>

26
00:01:49,523 --> 00:01:51,283
<i>Taką samą, jak małe państwo.</i>

27
00:01:51,803 --> 00:01:54,403
<i>To największy park narodowy w Kenii.</i>

28
00:01:57,483 --> 00:02:00,643
<i>Na zachodzie widać</i>
<i>niezapomniane zachody słońca</i>

29
00:02:00,723 --> 00:02:02,683
<i>za najwyższą górą w Afryce:</i>

30
00:02:03,243 --> 00:02:04,243
<i>Kilimandżaro.</i>

31
00:02:07,963 --> 00:02:12,483
<i>Góruje ono nad pradawną krainą lawy,</i>
<i>wzgórz wulkanicznych</i>

32
00:02:13,683 --> 00:02:15,763
<i>i mieniących się w słońcu oaz.</i>

33
00:02:23,123 --> 00:02:26,843
<i>Na wschodzie roztacza się</i>
<i>bezkres kolczastych krzewów…</i>

34
00:02:31,723 --> 00:02:34,203
<i>poprzecinany życiodajnymi rzekami.</i>

35
00:02:37,203 --> 00:02:41,403
<i>Wzdłuż nich ciągnie się</i>
<i>zacieniona ściana płaskowyżu Yatta,</i>

36
00:02:42,243 --> 00:02:45,363
<i>jednego z najdłuższych potoków lawy</i>
<i>na świecie.</i>

37
00:02:50,603 --> 00:02:52,243
<i>Gdzie tylko spojrzeć,</i>

38
00:02:52,323 --> 00:02:57,123
<i>słynna jasnoczerwona ziemia Tsavo</i>
<i>zostawia charakterystyczny ślad</i>

39
00:02:57,203 --> 00:03:01,403
<i>na każdym,</i>
<i>kto żyje w tej niesamowitej dziczy.</i>

40
00:03:20,603 --> 00:03:22,363
TSAVO, KENIA

41
00:03:22,443 --> 00:03:26,803
<i>W Tsavo mieszka</i>
<i>największa populacja słoni w Kenii.</i>

42
00:03:29,123 --> 00:03:33,603
<i>Po tym wielkim parku</i>
<i>wędruje ich ponad 13 tysięcy.</i>

43
00:03:36,003 --> 00:03:39,483
<i>Aby je znaleźć,</i>
<i>trzeba wiedzieć, gdzie szukać.</i>

44
00:04:15,283 --> 00:04:19,563
<i>Młode samce pluskają się w wodzie,</i>
<i>by dać upust energii.</i>

45
00:04:30,403 --> 00:04:33,723
<i>Są jak pływacze synchroniczni</i>
<i>w płynnej czekoladzie.</i>

46
00:04:40,043 --> 00:04:42,963
<i>Jest kwiecień. Wodopoje są pełne wody.</i>

47
00:04:49,523 --> 00:04:52,963
<i>Deszcze mogą nie wrócić</i>
<i>przez pół roku lub dłużej.</i>

48
00:04:57,723 --> 00:05:00,643
<i>Starsze samce wybierają samotność.</i>

49
00:05:04,123 --> 00:05:09,443
<i>Być może niektóre z nich</i>
<i>wykształcą największe ciosy na Ziemi.</i>

50
00:05:15,123 --> 00:05:19,643
<i>To jest Lugard.</i>
<i>Imię nadali mu strażnicy parku.</i>

51
00:05:21,723 --> 00:05:24,643
<i>To 50-letni samiec</i>
<i>o wyjątkowo wielkich ciosach,</i>

52
00:05:24,723 --> 00:05:27,443
<i>jeden ze skarbów Kenii.</i>

53
00:05:30,403 --> 00:05:34,563
<i>Każdy z jego ciosów</i>
<i>waży ponad 50 kilogramów.</i>

54
00:05:38,043 --> 00:05:43,003
<i>Ci ambasadorzy świata słoni</i>
<i>musieli pokonać niewyobrażalne trudy.</i>

55
00:05:47,083 --> 00:05:50,563
<i>Przeżyć szereg suszy,</i>
<i>ekspansję industrialną</i>

56
00:05:50,643 --> 00:05:53,323
<i>i nielegalne kłusownictwo</i>
<i>dla kości słoniowej.</i>

57
00:05:59,763 --> 00:06:04,523
<i>Uważa się, że dziś tylko 30 słoni w Afryce</i>
<i>ma tak zwane „superciosy”.</i>

58
00:06:08,683 --> 00:06:11,323
<i>W parku Tsavo żyje jedna trzecia z nich.</i>

59
00:06:14,083 --> 00:06:17,003
<i>Większość dożywa podeszłego wieku.</i>

60
00:06:22,203 --> 00:06:25,843
<i>Parki narodowe</i>
<i>odgrywają kluczową rolę w ich ochronie.</i>

61
00:06:37,203 --> 00:06:40,563
<i>W nadchodzących miesiącach</i>
<i>ekstremalny klimat Tsavo</i>

62
00:06:40,643 --> 00:06:43,123
<i>wystawi wszystkie zwierzęta na próbę.</i>

63
00:06:47,083 --> 00:06:50,803
<i>Tylko te, które przystosowały się</i>
<i>do zmieniających się warunków,</i>

64
00:06:50,883 --> 00:06:52,683
<i>przetrwają porę suchą.</i>

65
00:06:56,723 --> 00:06:59,883
<i>Ten głodny toko znalazł sprytny sposób,</i>

66
00:06:59,963 --> 00:07:01,883
<i>by zdobyć większe śniadanie.</i>

67
00:07:05,323 --> 00:07:06,683
<i>Ale potrzebuje pomocy.</i>

68
00:07:25,563 --> 00:07:28,483
<i>Rodzina mangusteczek karłowatych.</i>

69
00:07:37,843 --> 00:07:40,003
<i>Toko jest gotowy do drogi,</i>

70
00:07:41,043 --> 00:07:42,843
<i>ale one się nie śpieszą.</i>

71
00:07:50,123 --> 00:07:51,283
<i>Musi czekać,</i>

72
00:07:52,323 --> 00:07:54,843
<i>aż mangusteczki załatwią poranną toaletę.</i>

73
00:07:58,763 --> 00:08:00,283
<i>Nigdzie się nie ruszą,</i>

74
00:08:00,883 --> 00:08:02,883
<i>dopóki nie dostaną sygnału.</i>

75
00:08:06,683 --> 00:08:08,523
<i>W końcu ruszają.</i>

76
00:08:10,363 --> 00:08:12,683
<i>Tuż za nimi biegnie głodny toko.</i>

77
00:08:19,603 --> 00:08:22,763
<i>Przemykające mangusteczki</i>
<i>wytrząsają owady z podszytu.</i>

78
00:08:23,483 --> 00:08:24,643
<i>A to, co przegapią,</i>

79
00:08:25,483 --> 00:08:26,723
<i>schrupie toko.</i>

80
00:08:27,923 --> 00:08:30,843
<i>Dzięki temu nie musi sam szukać jedzenia.</i>

81
00:08:32,043 --> 00:08:33,883
<i>Chyba nie mają nic przeciwko.</i>

82
00:08:40,083 --> 00:08:42,563
<i>Na tym układzie korzystają wszyscy.</i>

83
00:08:43,523 --> 00:08:46,683
<i>Zwłaszcza kiedy wszystko jest suche</i>

84
00:08:46,763 --> 00:08:48,843
<i>i nie ma się gdzie schować.</i>

85
00:08:54,843 --> 00:08:56,883
<i>Toko staje na czujce.</i>

86
00:09:05,483 --> 00:09:08,763
<i>Na jego sygnał</i>
<i>wszyscy szukają schronienia.</i>

87
00:09:23,043 --> 00:09:24,443
<i>Z całego menu</i>

88
00:09:25,683 --> 00:09:27,923
<i>najsmaczniejszą wydają się one.</i>

89
00:09:28,723 --> 00:09:31,163
<i>Ślimaki </i>Lissachatina fulica

90
00:09:32,843 --> 00:09:34,963
<i>długie nawet na 15 centymetrów.</i>

91
00:09:36,363 --> 00:09:39,723
<i>To jedne z największych</i>
<i>i najbardziej soczystych ślimaków.</i>

92
00:09:44,923 --> 00:09:46,403
<i>No i łatwo je złapać.</i>

93
00:09:47,203 --> 00:09:49,443
<i>Nigdzie za szybko nie uciekną.</i>

94
00:09:52,163 --> 00:09:55,243
<i>Stanowią jednak</i>
<i>twardy orzech do zgryzienia.</i>

95
00:09:58,203 --> 00:10:01,843
<i>Mangusteczki</i>
<i>opracowały specjalną technikę.</i>

96
00:10:09,723 --> 00:10:11,323
<i>Używają kłód jak kowadła</i>

97
00:10:12,603 --> 00:10:14,803
<i>i rozbijają o nie muszlę ślimaka.</i>

98
00:10:17,603 --> 00:10:22,203
<i>Tsavo to jedno z niewielu miejsc,</i>
<i>w których zaobserwowano tę strategię.</i>

99
00:10:29,003 --> 00:10:32,043
<i>A toko potrafi poznać,</i>
<i>kiedy dzwonią na obiad.</i>

100
00:10:47,643 --> 00:10:52,163
<i>Suchy klimat sprawia,</i>
<i>że niełatwo tu przeżyć.</i>

101
00:10:54,003 --> 00:10:58,203
<i>Współpraca pomaga obu gatunkom się najeść,</i>

102
00:10:58,883 --> 00:11:00,843
<i>kiedy jedzenia brakuje.</i>

103
00:11:10,923 --> 00:11:14,083
<i>Gdy pora sucha zacieśnia pęta</i>
<i>wokół wielkiego parku,</i>

104
00:11:14,923 --> 00:11:17,603
<i>najpotrzebniejszym surowcem</i>

105
00:11:19,003 --> 00:11:20,203
<i>staje się woda.</i>

106
00:11:23,443 --> 00:11:27,243
<i>Aby chronić jeden</i>
<i>z krytycznie zagrożonych gatunków Tsavo,</i>

107
00:11:27,323 --> 00:11:30,563
<i>strażnicy wypełniają wodą</i>
<i>ten niedostępny wodopój.</i>

108
00:11:35,563 --> 00:11:36,923
<i>Gdy zapada zmierzch,</i>

109
00:11:37,003 --> 00:11:41,443
<i>scena jest gotowa</i>
<i>na nadejście nieśmiałego stworzenia.</i>

110
00:11:51,843 --> 00:11:53,483
<i>Nosorożce czarne,</i>

111
00:11:54,283 --> 00:11:56,083
<i>matka i jej młode.</i>

112
00:11:59,323 --> 00:12:01,963
<i>Dzięki czułej kamerze</i>
<i>filmującej w ciemności</i>

113
00:12:02,043 --> 00:12:04,243
<i>możemy je zobaczyć w kolorze.</i>

114
00:12:09,643 --> 00:12:11,963
<i>Młode podąża krok w krok za matką.</i>

115
00:12:13,843 --> 00:12:15,403
<i>Łączy je silna więź.</i>

116
00:12:20,323 --> 00:12:22,723
<i>Nosorożce kiepsko widzą z daleka,</i>

117
00:12:24,643 --> 00:12:27,963
<i>ale mają wyśmienite słuch i węch.</i>

118
00:12:33,443 --> 00:12:38,203
<i>Zawijają wargi, żeby wyczuć,</i>
<i>kogo skrywają ciemności wokół nich.</i>

119
00:12:43,203 --> 00:12:45,443
<i>Więcej rodzin przychodzi się napić.</i>

120
00:12:50,123 --> 00:12:53,243
<i>Dominujące nosorożce czarne</i>
<i>często są terytorialne.</i>

121
00:12:59,003 --> 00:13:02,923
<i>Ale niektóre osobniki</i>
<i>są bardziej zadziorne niż inne.</i>

122
00:13:10,323 --> 00:13:14,363
<i>Kiedyś w Tsavo żyło ich około 8000.</i>

123
00:13:18,403 --> 00:13:20,443
<i>W latach 70. i 80.</i>

124
00:13:20,523 --> 00:13:23,763
<i>kłusownictwo pozostawiło</i>
<i>jedynie dziesięć sztuk.</i>

125
00:13:28,323 --> 00:13:33,003
<i>Od tego czasu program reprodukcyjny</i>
<i>zwiększył ich liczebność do ponad 100.</i>

126
00:13:35,843 --> 00:13:39,723
<i>Te zazwyczaj samotnicze zwierzęta</i>
<i>przyszły się spotkać i napić.</i>

127
00:13:43,043 --> 00:13:44,603
<i>Matki witają przyjaciółki…</i>

128
00:13:46,443 --> 00:13:48,123
<i>młode poznają kolegów…</i>

129
00:13:52,043 --> 00:13:53,483
<i>i ojców.</i>

130
00:13:58,443 --> 00:14:02,883
<i>Kiedy schodzi się więcej samców,</i>
<i>atmosfera się zmienia.</i>

131
00:14:08,203 --> 00:14:12,203
<i>W porze suchej gromadzą się tu</i>
<i>wyjątkowo duże liczby nosorożców.</i>

132
00:14:12,803 --> 00:14:15,323
<i>Ich liczba wzrosła do tego stopnia,</i>

133
00:14:15,403 --> 00:14:18,683
<i>że samce muszą rywalizować o terytorium…</i>

134
00:14:20,563 --> 00:14:21,643
<i>i samice.</i>

135
00:15:10,363 --> 00:15:13,843
<i>Jeden z samców dobiera się</i>
<i>do matki z młodym,</i>

136
00:15:15,283 --> 00:15:17,363
<i>ale odpowiedź jest jasna.</i>

137
00:15:23,323 --> 00:15:26,363
<i>Przy wodopoju zjawia się</i>
<i>starszy, dominujący samiec.</i>

138
00:15:27,283 --> 00:15:29,403
<i>Strażnicy nazwali go Atoti.</i>

139
00:15:34,843 --> 00:15:35,923
<i>Młoda samica.</i>

140
00:15:37,443 --> 00:15:40,483
<i>Jest za młoda na gody,</i>
<i>więc się nim nie interesuje.</i>

141
00:15:49,723 --> 00:15:52,763
<i>Frustracja przeradza się w agresję.</i>

142
00:16:03,923 --> 00:16:09,003
<i>Stara się unieść jej tylne nogi rogiem,</i>
<i>aby ją przewrócić.</i>

143
00:16:26,643 --> 00:16:30,923
<i>Inne samice i młode uznają,</i>
<i>że czas się wynosić.</i>

144
00:16:46,003 --> 00:16:48,243
<i>Młodej samicy udaje się uciec.</i>

145
00:16:58,723 --> 00:17:01,043
<i>A Atoti się uspokaja.</i>

146
00:17:08,003 --> 00:17:10,203
<i>Z biegiem pory suchej</i>

147
00:17:10,283 --> 00:17:14,563
<i>wiele naturalnych źródeł wody w parku</i>
<i>powoli zanika.</i>

148
00:17:19,843 --> 00:17:24,963
<i>Ale na północy jest wyjątkowe miejsce:</i>
<i>całoroczna oaza.</i>

149
00:17:31,163 --> 00:17:36,363
<i>Na zachodzie Tsavo leżą wzgórza Chyulu,</i>
<i>a na nich tak zwane chmurne lasy.</i>

150
00:17:40,403 --> 00:17:44,403
<i>Porowate skały wulkaniczne</i>
<i>wchłaniają wodę deszczową,</i>

151
00:17:44,483 --> 00:17:46,763
<i>tworząc podwodne zbiorniki.</i>

152
00:17:50,803 --> 00:17:55,003
<i>Minie ponad 20 lat,</i>
<i>zanim woda spłynie na równiny…</i>

153
00:18:00,563 --> 00:18:03,523
<i>gdzie wypływa ciągłym strumieniem…</i>

154
00:18:06,803 --> 00:18:08,923
<i>w źródłach Mzima.</i>

155
00:18:11,203 --> 00:18:14,763
<i>W suahili słowo to oznacza „żywy”.</i>

156
00:18:37,683 --> 00:18:43,003
<i>Szacuje się, że każdego dnia</i>
<i>200 milionów litrów wody wypływa tu</i>

157
00:18:43,803 --> 00:18:47,563
<i>do pełnych życia,</i>
<i>kryształowo czystych basenów.</i>

158
00:18:55,963 --> 00:18:59,323
<i>Figowce zapewniają pokarm</i>
<i>kotawcom sawannowym.</i>

159
00:19:07,803 --> 00:19:10,723
<i>A w wodzie brzany czekają</i>
<i>na spadające owoce.</i>

160
00:19:29,163 --> 00:19:30,883
<i>To krynica obfitości,</i>

161
00:19:31,963 --> 00:19:34,043
<i>w której każdy może się najeść.</i>

162
00:19:44,483 --> 00:19:46,043
<i>Ale ten magiczny basen</i>

163
00:19:46,123 --> 00:19:50,083
<i>należy do stada 14 hipopotamów,</i>

164
00:19:51,163 --> 00:19:54,963
<i>których zajadle broni</i>
<i>olbrzymi samiec alfa.</i>

165
00:20:01,403 --> 00:20:04,123
<i>Potrafi wstrzymać oddech</i>
<i>nawet na pięć minut</i>

166
00:20:05,363 --> 00:20:07,963
<i>i ponad połowę życia spędza pod wodą.</i>

167
00:20:12,043 --> 00:20:14,243
<i>Zwykle żyją one w błotnistych wodach,</i>

168
00:20:14,843 --> 00:20:18,523
<i>więc niezwykle rzadko</i>
<i>można obejrzeć intymne życie</i>

169
00:20:18,603 --> 00:20:20,243
<i>tych nieśmiałych stworzeń.</i>

170
00:20:29,043 --> 00:20:34,403
<i>Z samego rana ojciec prowadzi rodzinę</i>
<i>na głębsze, chłodniejsze wody.</i>

171
00:20:44,923 --> 00:20:47,323
<i>Hipopotamy bywają cięższe niż duże auto,</i>

172
00:20:48,203 --> 00:20:51,283
<i>ale pod wodą poruszają się</i>
<i>z zaskakującym wdziękiem.</i>

173
00:20:57,483 --> 00:21:00,043
<i>Dorośli przesypiają najgorętsze godziny.</i>

174
00:21:02,203 --> 00:21:04,603
<i>Młodziaki cały czas się bawią.</i>

175
00:21:10,563 --> 00:21:12,523
<i>A gdy robią się zbyt niesforne,</i>

176
00:21:13,123 --> 00:21:15,043
<i>dorośli potrafią je ustawić.</i>

177
00:21:27,483 --> 00:21:31,283
<i>Bez hipopotamów</i>
<i>nie byłoby tu tak różnorodnego życia.</i>

178
00:21:33,403 --> 00:21:36,163
<i>To one zapewniają coś niezbędnego.</i>

179
00:21:40,323 --> 00:21:42,603
<i>Nawóz naturalny.</i>

180
00:21:44,523 --> 00:21:47,923
<i>Nie odbierze on wodzie</i>
<i>kryształowej przejrzystości…</i>

181
00:21:50,203 --> 00:21:55,203
<i>ale to właśnie dzięki niemu</i>
<i>ekosystem Mzimy rozkwita.</i>

182
00:21:57,643 --> 00:21:59,843
<i>Zapewnia substancje odżywcze roślinom</i>

183
00:22:00,443 --> 00:22:02,603
<i>i pożywienie owadom oraz rybom…</i>

184
00:22:06,363 --> 00:22:09,403
<i>które podążają za hipopotamami,</i>
<i>czekając na dostawę.</i>

185
00:22:14,683 --> 00:22:19,003
<i>Świeże odchody to nie jedyne danie,</i>
<i>jakie hipopotamy oferują tu rybom.</i>

186
00:22:24,723 --> 00:22:28,323
<i>Otwierając paszczę,</i>
<i>hipopotam zaprasza ryby</i>

187
00:22:28,403 --> 00:22:31,283
<i>do wielkich, potężnych szczęk.</i>

188
00:22:34,163 --> 00:22:36,963
<i>Szukają resztek,</i>
<i>które utknęły mu między zębami.</i>

189
00:22:38,643 --> 00:22:41,283
<i>Wykazują się nie lada zaufaniem.</i>

190
00:22:49,043 --> 00:22:52,763
<i>Ich szorstkie otwory gębowe</i>
<i>czyszczą też skórę hipopotama,</i>

191
00:22:54,003 --> 00:22:58,443
<i>jego paznokcie, popękane stopy</i>
<i>i inne ważne miejsca.</i>

192
00:23:01,523 --> 00:23:05,883
<i>Sycący obiad</i>
<i>w zamian za pedicure i peeling.</i>

193
00:23:18,723 --> 00:23:21,403
<i>Mała zielona oaza w źródłach Mzima</i>

194
00:23:21,483 --> 00:23:26,003
<i>zapewnia wodę zwierzętom</i>
<i>mieszkającym w tym zakątku parku.</i>

195
00:23:29,203 --> 00:23:33,843
<i>W zupełnie innej sytuacji są te,</i>
<i>które wędrują po jego suchym centrum.</i>

196
00:23:38,843 --> 00:23:43,043
<i>Słonie mają świetną pamięć,</i>
<i>która prowadzi je do miejsc,</i>

197
00:23:43,123 --> 00:23:46,603
<i>w których znalazły wodę i pokarm</i>
<i>w poprzednich latach.</i>

198
00:23:49,043 --> 00:23:52,923
<i>Ale na środku parku</i>
<i>napotykają onieśmielającą przeszkodę.</i>

199
00:23:56,603 --> 00:23:58,923
<i>Park Tsavo dzieli się na dwie części,</i>

200
00:23:59,963 --> 00:24:01,443
<i>wschodnią i zachodnią.</i>

201
00:24:02,683 --> 00:24:06,763
<i>Przez środek prowadzą</i>
<i>droga oraz tory kolejowe.</i>

202
00:24:10,243 --> 00:24:14,963
<i>To niebezpieczna bariera dla zwierząt</i>
<i>przemieszczających się między parkami.</i>

203
00:24:19,523 --> 00:24:23,883
<i>W roku 2017 obok starych torów</i>
<i>wybudowano nowe.</i>

204
00:24:24,483 --> 00:24:29,403
<i>Łączą one największy port Kenii,</i>
<i>Mombasę, ze stolicą, Nairobi.</i>

205
00:24:32,043 --> 00:24:37,003
<i>Strome nasypy i ogrodzenia</i>
<i>blokują zwierzętom wstęp na tory,</i>

206
00:24:37,083 --> 00:24:38,643
<i>ograniczając ich ruchy.</i>

207
00:24:42,643 --> 00:24:47,323
<i>Na drugą stronę mogą dotrzeć</i>
<i>jedynie specjalnymi tunelami.</i>

208
00:24:56,723 --> 00:25:00,603
<i>Niektóre słonie są dość odważne,</i>
<i>by pokonać przeszkody.</i>

209
00:25:08,563 --> 00:25:11,443
<i>W Afryce powstają</i>
<i>liczne inwestycje budowlane,</i>

210
00:25:11,523 --> 00:25:13,883
<i>co odbija się na dzikich obszarach.</i>

211
00:25:17,323 --> 00:25:20,243
<i>Dlatego rozmiar Tsavo jest tak istotny.</i>

212
00:25:22,723 --> 00:25:25,963
<i>Park jest na tyle duży,</i>
<i>by źródeł pożywienia było wiele.</i>

213
00:25:27,803 --> 00:25:29,883
<i>Ale nie tylko duże zwierzęta</i>

214
00:25:29,963 --> 00:25:33,043
<i>pokonują o tej porze roku</i>
<i>wielkie dystanse.</i>

215
00:25:36,963 --> 00:25:40,163
<i>Lipiec. Najsuchszy miesiąc w Tsavo.</i>

216
00:25:50,003 --> 00:25:52,083
<i>Na spalonych równinach na wschodzie</i>

217
00:25:52,643 --> 00:25:56,123
<i>samiec stepówki wraz z samicą</i>
<i>wychowują dzieci.</i>

218
00:26:01,923 --> 00:26:03,283
<i>Gniazdują na ziemi,</i>

219
00:26:03,363 --> 00:26:08,403
<i>więc pisklęta zaczną chodzić</i>
<i>już po kilku godzinach od narodzin.</i>

220
00:26:12,803 --> 00:26:16,163
<i>Temperatury sięgają tu</i>
<i>niemal 40 stopni Celsjusza,</i>

221
00:26:16,243 --> 00:26:19,243
<i>więc młode muszą znaleźć cień</i>
<i>i bezpieczną kryjówkę.</i>

222
00:26:24,523 --> 00:26:27,083
<i>Ich ojciec ma pilne zadanie.</i>

223
00:26:27,803 --> 00:26:31,403
<i>Musi znaleźć wodę pitną,</i>
<i>inaczej pisklęta zginą.</i>

224
00:26:36,923 --> 00:26:39,083
<i>Dołącza do stada innych stepówek</i>

225
00:26:39,683 --> 00:26:42,523
<i>rozpaczliwie szukających tego samego.</i>

226
00:26:49,083 --> 00:26:51,963
<i>Polecą nawet 30 kilometrów dalej…</i>

227
00:26:56,923 --> 00:26:59,203
<i>do wielkiej rzeki Galany.</i>

228
00:27:15,843 --> 00:27:20,403
<i>To dla zwierząt ocalenie,</i>
<i>gdy pora sucha daje w kość.</i>

229
00:27:26,443 --> 00:27:30,163
<i>O tej porze roku zlatują się tu</i>
<i>ogromne liczby stepówek.</i>

230
00:27:37,603 --> 00:27:39,963
<i>Na brzegu rzeki czyhają zagrożenia.</i>

231
00:27:44,723 --> 00:27:46,683
<i>Warto trzymać się stada,</i>

232
00:27:46,763 --> 00:27:49,603
<i>aby nad bezpieczeństwem</i>
<i>czuwały setki par oczu.</i>

233
00:27:52,243 --> 00:27:55,323
<i>Samiec może utrzymać w gardle</i>
<i>do dwóch łyżek wody,</i>

234
00:27:55,403 --> 00:27:57,603
<i>ale dla trzech piskląt to za mało.</i>

235
00:28:04,603 --> 00:28:06,483
<i>Wchodzi nieco głębiej,</i>

236
00:28:07,043 --> 00:28:09,123
<i>aby wykonać niezwykłą sztuczkę.</i>

237
00:28:12,203 --> 00:28:14,003
<i>Kołysząc ciałem,</i>

238
00:28:14,603 --> 00:28:17,163
<i>nasącza wodą pióra na piersi.</i>

239
00:28:18,843 --> 00:28:23,563
<i>Dzięki specjalnemu, spiralnemu kształtowi</i>
<i>zatrzymują one wodę niczym gąbka.</i>

240
00:28:25,123 --> 00:28:27,683
<i>Po kwadransie tankowania</i>
<i>wzbija się do lotu.</i>

241
00:28:29,723 --> 00:28:32,483
<i>Wraca do domu obładowany wodą.</i>

242
00:28:46,003 --> 00:28:49,683
<i>Jeden po drugim</i>
<i>ptaki odłączają się od stada.</i>

243
00:28:55,043 --> 00:28:56,603
<i>Samiec nawołuje partnerkę.</i>

244
00:29:00,963 --> 00:29:04,363
<i>Ta prowadzi go do miejsca,</i>
<i>w którym ukryła pisklęta.</i>

245
00:29:14,003 --> 00:29:15,683
<i>Tata na ratunek.</i>

246
00:29:26,163 --> 00:29:29,683
<i>Spragnione wody pisklaki</i>
<i>tłoczą się przy ojcu</i>

247
00:29:29,763 --> 00:29:33,123
<i>i wyłuskują dziobami</i>
<i>cenną wodę z jego piór.</i>

248
00:29:38,923 --> 00:29:42,163
<i>Będzie odbywał tę trudną podróż</i>
<i>każdego dnia</i>

249
00:29:42,243 --> 00:29:44,003
<i>przez następne dwa miesiące.</i>

250
00:29:46,883 --> 00:29:51,323
<i>Dopóki pisklęta nie urosną na tyle,</i>
<i>aby same mogły polecieć nad rzekę.</i>

251
00:30:03,443 --> 00:30:07,563
<i>W ostatnich latach</i>
<i>klimat Kenii stał się mniej przewidywalny</i>

252
00:30:07,643 --> 00:30:08,963
<i>i bardziej skrajny.</i>

253
00:30:15,723 --> 00:30:17,523
<i>Pora sucha jest w pełni,</i>

254
00:30:18,603 --> 00:30:20,323
<i>a jej końca nie widać.</i>

255
00:30:24,963 --> 00:30:29,163
<i>Niektórzy nauczyli się znajdować</i>
<i>ostatnie zielone liście.</i>

256
00:30:30,043 --> 00:30:32,563
<i>Gerenuk wyciąga się po przekąskę.</i>

257
00:30:33,603 --> 00:30:36,443
<i>Przez całe życie</i>
<i>może nigdy nie wypić wody.</i>

258
00:30:39,163 --> 00:30:41,203
<i>Podobnie jak żyrafa</i>

259
00:30:41,803 --> 00:30:45,443
<i>wykorzystuje zdolności akrobatyczne</i>
<i>oraz długą szyję,</i>

260
00:30:45,523 --> 00:30:49,083
<i>aby dosięgnąć soczystych liści,</i>
<i>do których inni nie dostaną.</i>

261
00:30:51,923 --> 00:30:54,083
<i>Ale nawet one wiele tu nie znajdą.</i>

262
00:30:59,723 --> 00:31:03,803
<i>Wiry powietrzne podrywają do góry</i>
<i>czerwony pył parku Tsavo.</i>

263
00:31:10,003 --> 00:31:12,403
<i>Większe zwierzęta, takie jak bawoły,</i>

264
00:31:12,483 --> 00:31:15,163
<i>muszą wędrować</i>
<i>w poszukiwaniu jedzenia i wody.</i>

265
00:31:22,083 --> 00:31:23,523
<i>Stada się łączą.</i>

266
00:31:23,603 --> 00:31:25,163
<i>Ponad tysiąc osobników.</i>

267
00:31:32,923 --> 00:31:37,083
<i>Kierują się</i>
<i>w stronę całorocznej rzeki Galany.</i>

268
00:31:47,483 --> 00:31:51,883
<i>Maruderami zajmą się</i>
<i>najsłynniejsze drapieżniki Tsavo.</i>

269
00:31:59,003 --> 00:32:05,003
TSAVO - 750 KM

270
00:32:05,083 --> 00:32:09,043
<i>Kiedy ponad 120 lat temu</i>
<i>budowano stare tory,</i>

271
00:32:09,123 --> 00:32:12,403
<i>region terroryzowały dwa lwy…</i>

272
00:32:14,563 --> 00:32:17,283
<i>znane jako „ludożercy z Tsavo”.</i>

273
00:32:21,643 --> 00:32:22,723
<i>Legenda głosi,</i>

274
00:32:23,403 --> 00:32:26,723
<i>że pożarły 135 pracowników kolei,</i>

275
00:32:28,443 --> 00:32:30,843
<i>choć zapewne było ich o wiele mniej.</i>

276
00:32:32,403 --> 00:32:33,803
<i>Słynęły z irokezów,</i>

277
00:32:33,883 --> 00:32:36,643
<i>które do dziś zachowali ich potomkowie.</i>

278
00:32:40,683 --> 00:32:45,043
<i>Uważa się, że zawdzięczają je</i>
<i>gęstym zaroślom, w których żyją.</i>

279
00:32:48,043 --> 00:32:52,243
<i>Krótsza grzywa rzadziej się wplątuje</i>
<i>w cierniste chaszcze.</i>

280
00:32:53,723 --> 00:32:55,963
<i>Daje też nieco ochłody w upale.</i>

281
00:33:00,443 --> 00:33:04,083
<i>Ale o tej porze roku</i>
<i>nawet najtwardszy drapieżca nie ma lekko.</i>

282
00:33:20,123 --> 00:33:24,603
<i>Wodopój stada lwów</i>
<i>zamienił się w błotniste bajoro.</i>

283
00:33:29,803 --> 00:33:33,523
<i>Duża część ofiar odeszła</i>
<i>szukać wody gdzie indziej.</i>

284
00:33:35,123 --> 00:33:38,363
<i>Na razie te resztki im wystarczą.</i>

285
00:33:54,363 --> 00:33:56,643
<i>Po drugiej stronie suchych równin</i>

286
00:33:57,443 --> 00:34:03,083
<i>grupa samców słoni zmierza</i>
<i>do odległych, północnych krańców parku.</i>

287
00:34:11,763 --> 00:34:15,803
<i>To najbardziej dziki i niedostępny obszar.</i>

288
00:34:24,123 --> 00:34:28,283
<i>Ogromne formacje skalne</i>
<i>liczące sobie miliony lat</i>

289
00:34:28,363 --> 00:34:30,923
<i>wyrastają pośród suchego,</i>
<i>ciernistego buszu.</i>

290
00:34:45,323 --> 00:34:49,123
<i>Każdy słoń pamiętają trasy,</i>
<i>które przebył na przestrzeni lat…</i>

291
00:34:53,923 --> 00:34:56,363
<i>i przekazuje wiedzę młodszym pokoleniom.</i>

292
00:35:00,323 --> 00:35:03,803
<i>Wydeptane przez nie ścieżki</i>
<i>są widoczne z lotu ptaka.</i>

293
00:35:05,203 --> 00:35:08,003
<i>Tworzą sieć połączeń</i>
<i>przez jałowy krajobraz.</i>

294
00:35:22,043 --> 00:35:24,803
<i>Duże samce wytrzymują bez wody kilka dni,</i>

295
00:35:25,963 --> 00:35:31,243
<i>co pozwala im pokonywać ogromne dystanse</i>
<i>przez dotknięty suszą busz.</i>

296
00:35:39,643 --> 00:35:44,203
<i>Postawiły wszystko na jedną kartę:</i>
<i>że u celu znajdą wodę.</i>

297
00:35:47,443 --> 00:35:50,083
<i>Ale rzeka Tiva wyschła.</i>

298
00:35:51,803 --> 00:35:54,403
<i>Teraz jest tylko rzeką piasku.</i>

299
00:35:58,443 --> 00:36:00,523
<i>Jak okiem sięgnąć, ani kropli wody.</i>

300
00:36:04,243 --> 00:36:08,683
<i>Ale palmy wzdłuż brzegów</i>
<i>tej rzeki okresowej wciąż są zielone,</i>

301
00:36:09,643 --> 00:36:12,723
<i>co sugeruje, że gdzieś tu musi być woda.</i>

302
00:36:24,723 --> 00:36:27,363
<i>A doświadczone samce wiedzą,</i>
<i>jak ją znaleźć.</i>

303
00:36:50,883 --> 00:36:53,403
<i>Słonie mają niezwykle czuły węch.</i>

304
00:36:54,043 --> 00:36:56,203
<i>Miliony receptorów w trąbach</i>

305
00:36:56,283 --> 00:36:59,043
<i>wskazują im wodę</i>
<i>z odległości wielu kilometrów.</i>

306
00:37:00,963 --> 00:37:05,403
<i>Słonie wyczuwają ją nawet wtedy,</i>
<i>gdy skrywa się pod metrem piasku.</i>

307
00:37:14,923 --> 00:37:17,363
<i>Aby się do niej dostać, muszą kopać.</i>

308
00:37:22,723 --> 00:37:26,763
<i>Gdy studnia robi się głębsza,</i>
<i>zaczynają ją wypełniać wody gruntowe.</i>

309
00:37:31,363 --> 00:37:33,963
<i>Trąba służy słoniom za elastyczną słomkę.</i>

310
00:37:35,123 --> 00:37:36,923
<i>Wciągają nią piaszczystą wodę.</i>

311
00:37:40,843 --> 00:37:45,203
<i>Wydaje się, że czekają,</i>
<i>aż osad opadnie w dół trąby,</i>

312
00:37:47,123 --> 00:37:48,083
<i>i go wydmuchują.</i>

313
00:38:03,523 --> 00:38:06,483
<i>Tak zyskują czystą, przefiltrowaną wodę.</i>

314
00:38:20,923 --> 00:38:24,643
<i>Kuszący widok</i>
<i>dla postronnych obserwatorów.</i>

315
00:38:36,563 --> 00:38:40,883
<i>Kiedy słonie zaspokoją pragnienie,</i>
<i>przychodzi kolej na widzów.</i>

316
00:38:42,523 --> 00:38:45,723
<i>Pawiany – zawsze pierwsze przy barze.</i>

317
00:38:55,523 --> 00:38:59,723
<i>W dole Tivy znajduje się wodospad Bisadi.</i>

318
00:39:01,083 --> 00:39:04,643
<i>Jest suchy – z wyjątkiem</i>
<i>kilku cennych basenów.</i>

319
00:39:07,203 --> 00:39:08,883
<i>Panuje tu niepokojąca cisza…</i>

320
00:39:12,643 --> 00:39:15,203
<i>dopóki nie nastanie brzask.</i>

321
00:39:32,163 --> 00:39:35,923
<i>Jakby na cały kanion rzucono zaklęcie.</i>

322
00:39:38,723 --> 00:39:40,163
<i>Wikłacz czerwonodzioby,</i>

323
00:39:40,883 --> 00:39:44,483
<i>najliczniejszy dziki gatunek ptaka</i>
<i>na świecie.</i>

324
00:39:49,483 --> 00:39:50,563
<i>Jest wrzesień.</i>

325
00:39:50,643 --> 00:39:52,203
<i>Gdy zapasy wody topnieją,</i>

326
00:39:52,283 --> 00:39:57,723
<i>miliony członków wędrownych superkolonii</i>
<i>gromadzą się tutaj.</i>

327
00:40:17,403 --> 00:40:21,963
<i>W hipnotyzującym rytmie</i>
<i>piją z ostatnich zbiorników wody,</i>

328
00:40:22,563 --> 00:40:24,363
<i>łyk za łykiem.</i>

329
00:40:31,963 --> 00:40:37,323
<i>Pod koniec pory suchej</i>
<i>masowa migracja coraz bardziej się wzmaga.</i>

330
00:40:46,443 --> 00:40:48,323
<i>Wywoływany przez nią chaos</i>

331
00:40:49,403 --> 00:40:52,403
<i>odstraszy każdego, kto ośmieli się tu pić.</i>

332
00:41:16,803 --> 00:41:21,003
<i>Od takich ilości ptaków</i>
<i>uginają się konary pobliskich drzew.</i>

333
00:41:27,083 --> 00:41:28,963
<i>Wikłacze są tu uwięzione</i>

334
00:41:29,963 --> 00:41:32,563
<i>tak długo, jak długo jest tu woda.</i>

335
00:41:54,883 --> 00:41:58,563
<i>W powietrzu czuć wyczekiwanie.</i>

336
00:42:04,003 --> 00:42:07,283
<i>Wtem – symbol nadziei.</i>

337
00:42:09,563 --> 00:42:14,403
<i>W spieczonym krajobrazie</i>
<i>baobaby wypuszczają zielone listki</i>

338
00:42:14,483 --> 00:42:16,803
<i>i ekstrawaganckie białe kwiaty.</i>

339
00:42:22,763 --> 00:42:24,483
<i>Zanosi się na zmianę.</i>

340
00:42:27,323 --> 00:42:29,043
<i>I wszyscy to czują.</i>

341
00:42:38,163 --> 00:42:40,283
<i>I w końcu w październiku,</i>

342
00:42:40,363 --> 00:42:42,843
<i>po pół roku nieobecności,</i>

343
00:42:44,283 --> 00:42:45,283
<i>spada deszcz.</i>

344
00:42:47,443 --> 00:42:50,883
<i>Narasta we wzgórzach</i>
<i>i górach Tsavo Zachodniego</i>

345
00:42:52,163 --> 00:42:55,203
<i>oraz na równinach Tsavo Wschodniego.</i>

346
00:43:19,203 --> 00:43:22,483
<i>Sucha, piaszczysta Tiva znowu płynie.</i>

347
00:43:26,123 --> 00:43:29,763
<i>W kanionie Bisadi,</i>
<i>gdzie poiły się wikłacze,</i>

348
00:43:30,563 --> 00:43:32,843
<i>wodospad ożywa.</i>

349
00:44:14,163 --> 00:44:18,203
<i>Przez następne kilka tygodni</i>
<i>rzeka będzie płynęła,</i>

350
00:44:18,283 --> 00:44:20,003
<i>budząc ziemię do życia.</i>

351
00:44:41,443 --> 00:44:43,643
<i>Dramat ustępuje miejsca uldze.</i>

352
00:44:46,243 --> 00:44:49,563
<i>Od jałowej pustyni do barwnego raju.</i>

353
00:44:51,803 --> 00:44:55,083
<i>To właśnie skrajności</i>
<i>są w Tsavo tak magiczne.</i>

354
00:44:59,723 --> 00:45:03,123
<i>Obmyte z czerwonego pyłu wilce</i>

355
00:45:03,203 --> 00:45:06,203
<i>otulają park kwietnym dywanem.</i>

356
00:45:12,283 --> 00:45:16,283
<i>Nadlatuje też nawałnica bielinków.</i>

357
00:45:20,723 --> 00:45:24,883
<i>Niebo wypełnia się milionami motyli</i>
<i>wędrujących ku wybrzeżu.</i>

358
00:45:31,163 --> 00:45:32,803
<i>Jak w skrzydlatej sztafecie</i>

359
00:45:32,883 --> 00:45:35,923
<i>nowe pokolenia pojawiają się</i>
<i>ze świeżymi pędami</i>

360
00:45:36,003 --> 00:45:38,643
<i>i podejmują podróż</i>
<i>rozpoczętą przez rodziców.</i>

361
00:45:49,203 --> 00:45:53,883
<i>Chmary motyli tańczących między kwiatami</i>
<i>w porze deszczowej</i>

362
00:45:53,963 --> 00:45:56,483
<i>są nieodzowne dla płodności parku.</i>

363
00:46:01,123 --> 00:46:02,563
<i>Zapylają rośliny</i>

364
00:46:03,203 --> 00:46:06,363
<i>i zapewniają łatwy posiłek owadożercom.</i>

365
00:46:17,683 --> 00:46:19,043
<i>Jest czas na zabawę…</i>

366
00:46:25,523 --> 00:46:28,483
<i>i na wychowanie następnego pokolenia.</i>

367
00:46:30,403 --> 00:46:31,483
<i>Wyż demograficzny.</i>

368
00:46:34,243 --> 00:46:37,963
<i>To żywy dowód,</i>
<i>że w kwestii ochrony natury…</i>

369
00:46:38,763 --> 00:46:40,003
<i>rozmiar ma znaczenie.</i>

370
00:46:45,843 --> 00:46:50,283
<i>Im większy jest park,</i>
<i>tym więcej gatunków w nim zamieszka.</i>

371
00:46:52,043 --> 00:46:55,723
<i>Im większa pula genetyczna,</i>
<i>tym zdrowsze będą zwierzęta.</i>

372
00:47:00,843 --> 00:47:04,643
<i>W ostatnich latach właściciele</i>
<i>ziem wokół Parku Narodowego Tsavo</i>

373
00:47:04,723 --> 00:47:05,763
<i>połączyli siły,</i>

374
00:47:05,843 --> 00:47:08,883
<i>aby stworzyć</i>
<i>szerszy Obszar Chroniony Tsavo,</i>

375
00:47:09,563 --> 00:47:11,763
<i>podwajając powierzchnię chronioną</i>

376
00:47:11,843 --> 00:47:16,123
<i>i pozwalając zwierzętom</i>
<i>bezpiecznie wędrować poza granicami parku.</i>

377
00:47:26,043 --> 00:47:29,803
<i>Tylko dalej chroniąc</i>
<i>wielkie dzikie tereny takie jak Tsavo</i>

378
00:47:29,883 --> 00:47:32,883
<i>i tworząc nowe parki o takich rozmiarach,</i>

379
00:47:32,963 --> 00:47:37,283
<i>zabezpieczymy przyszłość natury</i>
<i>na tej planecie.</i>

380
00:49:06,963 --> 00:49:11,963
Napisy: Juliusz P. Braun