1
00:00:06,243 --> 00:00:08,883
‪LOẠT PHIM TÀI LIỆU NETFLIX

2
00:00:19,443 --> 00:00:23,843
{\an8}‪Lần đầu tôi đến thăm Kenya là cỡ
‪30 năm trước, khi đó tôi chỉ là người lạ.

3
00:00:25,243 --> 00:00:29,723
‪Đây là quê hương của bố tôi, người mà tôi
‪chưa kịp thân thiết và đã qua đời.

4
00:00:30,323 --> 00:00:34,003
‪Nhưng tôi đã gặp gia đình mình
‪và thăm ngôi làng quê hương họ.

5
00:00:34,523 --> 00:00:36,483
‪Tôi thấy được chào đón ở mọi nơi.

6
00:00:37,003 --> 00:00:39,963
‪Và khi cùng chị tôi
‪dành ra vài ngày ở khu dã sinh,

7
00:00:40,043 --> 00:00:42,763
‪tôi còn cảm thấy một điều nữa.
‪Sự khâm phục.

8
00:00:44,403 --> 00:00:48,563
‪Với các rừng cây bụi châu Phi
‪trải dài vô tận cùng bầu trời rộng lớn

9
00:00:49,563 --> 00:00:51,963
‪và đời sống hoang dã dường như bất tận.

10
00:00:53,883 --> 00:00:56,363
‪Được nhìn thế giới
‪bằng cách khác đúng là một món quà,

11
00:00:56,883 --> 00:01:00,683
‪để nhìn rõ nơi mà sau cùng
‪cũng là quê hương của tất cả chúng ta.

12
00:01:02,443 --> 00:01:05,883
‪Tôi muốn đưa bạn
‪đến một vườn đặc biệt ở Kenya,

13
00:01:05,963 --> 00:01:08,683
‪để trải nghiệm
‪nhịp đập trái tim của châu Phi.

14
00:01:09,283 --> 00:01:12,763
‪Một không gian hoang dã rộng bát ngát,
‪có vẻ đẹp ngoạn mục,

15
00:01:13,283 --> 00:01:18,163
‪và đời sống hoang dã có quy mô
‪hoành tráng. Vườn Quốc gia Tsavo.

16
00:01:26,083 --> 00:01:29,043
<i>‪Một vùng đất nơi loài voi chính là vua.</i>

17
00:01:30,123 --> 00:01:31,523
<i>‪Và tất cả đều biết vậy.</i>

18
00:01:35,563 --> 00:01:37,723
<i>‪Kenya nằm ở miền Đông châu Phi,</i>

19
00:01:38,243 --> 00:01:42,723
<i>‪ngôi nhà của số lượng lớn sự sống hoang dã</i>
<i>‪đa dạng và cảnh quan ngoạn mục.</i>

20
00:01:43,363 --> 00:01:45,323
<i>‪Ở miền Nam có Tsavo.</i>

21
00:01:46,043 --> 00:01:49,443
<i>‪Rộng gần 22 nghìn ki-lô-mét vuông,</i>

22
00:01:49,523 --> 00:01:54,403
<i>‪nó to bằng một đất nước nhỏ</i>
<i>‪và là vườn quốc gia lớn nhất ở Kenya.</i>

23
00:01:57,483 --> 00:02:00,643
<i>‪Về phía Tây là cảnh hoàng hôn ấn tượng</i>

24
00:02:00,723 --> 00:02:04,163
<i>‪đằng sau ngọn núi</i>
<i>‪cao nhất châu Phi, Kilimanjaro.</i>

25
00:02:07,963 --> 00:02:10,763
<i>‪Nằm trên mảnh đất dung nham cổ xưa,</i>

26
00:02:11,323 --> 00:02:12,563
<i>‪là các đồi núi lửa,</i>

27
00:02:13,683 --> 00:02:15,763
<i>‪và các ốc đảo đẹp lấp lánh.</i>

28
00:02:23,123 --> 00:02:26,963
<i>‪Và ở phía Đông là màn sương dài vô tận</i>
<i>‪với những bụi rậm gai góc… </i>

29
00:02:31,683 --> 00:02:34,603
<i>‪vắt ngang qua</i>
<i>‪bởi các con sông nuôi dưỡng sự sống.</i>

30
00:02:37,203 --> 00:02:41,363
<i>‪Dọc theo chúng</i>
<i>‪là bức tường cao nguyên Yatta đổ bóng.</i>

31
00:02:42,243 --> 00:02:45,323
<i>‪Một trong số</i>
<i>‪các dòng dung nham lớn nhất thế giới.</i>

32
00:02:50,603 --> 00:02:52,243
<i>‪Và dù bạn nhìn vào đâu</i>

33
00:02:52,323 --> 00:02:57,123
<i>‪cũng sẽ thấy màu đất đỏ rực mang tính</i>
<i>‪biểu tượng đặc trưng cho cá tính của Tsavo</i>

34
00:02:57,203 --> 00:03:01,403
<i>‪trên mọi cư dân</i>
<i>‪sống ở vùng hoang dã phi thường này.</i>

35
00:03:22,443 --> 00:03:26,683
<i>‪Tsavo là ngôi nhà của quần thể voi</i>
<i>‪lớn nhất tại Kenya.</i>

36
00:03:29,123 --> 00:03:33,603
<i>‪Hơn 13.000 chú voi lang bạt tự do</i>
<i>‪tại vùng đất bao la này.</i>

37
00:03:36,523 --> 00:03:39,483
<i>‪Để tìm được chúng,</i>
<i>‪bạn phải biết nơi để nhìn.</i>

38
00:04:15,283 --> 00:04:19,563
<i>‪Chúng đang vui vẻ bơi lội,</i>
<i>‪các chú voi đực trẻ tuổi đang đi xả hơi…</i>‪

39
00:04:30,403 --> 00:04:33,763
<i>‪như vận động viên bơi nghệ thuật</i>
<i>‪chìm trong sô-cô-la lỏng.</i>

40
00:04:40,043 --> 00:04:42,963
<i>‪Là tháng Tư mà. Các hố nước đều đầy ắp.</i>

41
00:04:49,523 --> 00:04:53,083
<i>‪Các cơn mưa có lẽ sẽ không quay lại</i>
<i>‪trong sáu tháng hoặc hơn.</i>

42
00:04:57,723 --> 00:05:00,643
<i>‪Càng về già</i>
<i>‪các con đực càng thích đi một mình.</i>

43
00:05:04,123 --> 00:05:06,683
<i>‪Vài con trong đó có thể sẽ thành</i>

44
00:05:06,763 --> 00:05:09,603
<i>‪một trong các con voi có ngà lớn</i>
<i>‪to nhất sống trên Trái Đất.</i>

45
00:05:15,123 --> 00:05:19,723
<i>‪Đây là Lugard, các kiểm lâm viên</i>
<i>‪giám sát nó đã đặt cho nó cái tên này.</i>

46
00:05:21,723 --> 00:05:24,203
<i>‪Một chú "voi siêu ngà" 50 tuổi</i>

47
00:05:24,723 --> 00:05:27,643
<i>‪và là một trong các</i>
<i>‪báu vật quốc gia của Kenya.</i>

48
00:05:30,403 --> 00:05:34,603
<i>‪Mỗi một bên ngà nặng lên đến hơn 45 ký.</i>

49
00:05:38,043 --> 00:05:43,003
<i>‪Những vị sứ giả của loài voi này</i>
<i>‪phải chịu đựng vô số các thử thách… </i>

50
00:05:47,083 --> 00:05:50,563
<i>‪như sống qua hạn hán liên tiếp,</i>
<i>‪sự phát triển thời hiện đại,</i>

51
00:05:50,643 --> 00:05:53,323
<i>‪và nạn săn trộm</i>
<i>‪từ hoạt động buôn lậu ngà voi.</i>

52
00:05:59,843 --> 00:06:04,603
<i>‪Ngày nay, người ta tin rằng chỉ có cỡ</i>
<i>‪30 con voi siêu ngà còn lại dọc châu Phi.</i>

53
00:06:08,683 --> 00:06:11,283
<i>‪Và Tsavo là nhà của một phần ba số đó.</i>

54
00:06:14,083 --> 00:06:17,003
<i>‪Đa số chúng</i>
<i>‪giờ đang sống khỏe mạnh chờ tuổi già.</i>

55
00:06:22,203 --> 00:06:25,843
<i>‪Vườn quốc gia đóng vai trò quan trọng</i>
<i>‪trong việc bảo vệ chúng.</i>

56
00:06:37,203 --> 00:06:40,523
<i>‪Trong vài tháng tới,</i>
<i>‪khí hậu khắc nghiệt của Tsavo</i>

57
00:06:40,603 --> 00:06:43,083
<i>‪sẽ thử thách mọi con vật sống tại đây.</i>

58
00:06:47,123 --> 00:06:50,723
<i>‪Chỉ những con đã thích nghi</i>
<i>‪với các điều kiện thay đổi nhanh chóng</i>

59
00:06:50,803 --> 00:06:52,683
<i>‪mới sống sót qua mùa khô.</i>

60
00:06:56,723 --> 00:06:59,923
<i>‪Chú chim mỏ sừng đói ăn này</i>
<i>‪đã nghĩ ra cách tài tình</i>

61
00:07:00,003 --> 00:07:01,803
<i>‪để được ăn bữa sáng nhiều hơn.</i>

62
00:07:05,283 --> 00:07:06,723
<i>‪Mà đâu thể làm một mình.</i>

63
00:07:25,603 --> 00:07:28,483
<i>‪Một gia đình cầy Mangut lùn.</i>

64
00:07:37,843 --> 00:07:40,003
<i>‪Chim mỏ sừng thì đã sẵn sàng đi rồi,</i>

65
00:07:41,043 --> 00:07:42,843
<i>‪nhưng chúng thì chả vội gì.</i>

66
00:07:50,123 --> 00:07:51,283
<i>‪Nó chỉ có thể chờ</i>

67
00:07:52,323 --> 00:07:54,883
<i>‪trong khi nhà cầy Mangut</i>
<i>‪sửa soạn cho ngày mới.</i>

68
00:07:58,763 --> 00:08:02,803
<i>‪Chúng sẽ không đi đâu cả</i>
<i>‪cho đến khi có tín hiệu.</i>

69
00:08:06,683 --> 00:08:08,523
<i>‪Sau cùng thì chúng cũng đi rồi.</i>

70
00:08:10,363 --> 00:08:12,683
<i>‪Và ngay sau là chú chim mỏ sừng đói ăn.</i>

71
00:08:19,603 --> 00:08:22,763
<i>‪Lũ cầy Mangut chạy tung tăng</i>
<i>‪làm bọ trong bụi chui ra,</i>

72
00:08:23,483 --> 00:08:24,803
<i>‪và chúng bỏ lỡ con nào</i>

73
00:08:25,483 --> 00:08:26,723
<i>‪thì nó sẽ ngoạm lấy,</i>

74
00:08:27,923 --> 00:08:30,843
<i>‪giúp cho nó đỡ tốn công đi tìm thức ăn.</i>

75
00:08:32,043 --> 00:08:33,883
<i>‪Lũ cầy Mangut có vẻ chả để ý.</i>

76
00:08:40,083 --> 00:08:42,563
<i>‪Cùng nhau lục lọi có lợi cho tất cả mà.</i>

77
00:08:43,523 --> 00:08:46,243
<i>‪Nhất là khi mặt đất đã khô dần</i>

78
00:08:46,763 --> 00:08:48,843
<i>‪và chúng thiếu thốn chỗ để nấp.</i>

79
00:08:54,843 --> 00:08:56,883
<i>‪Chim mỏ sừng giữ vai trò canh gác.</i>

80
00:09:06,003 --> 00:09:08,763
<i>‪Một tiếng kêu</i>
<i>‪khiến tất cả lao đi tìm chỗ trốn.</i>

81
00:09:22,963 --> 00:09:24,923
<i>‪Trong toàn bộ thực đơn,</i>

82
00:09:25,683 --> 00:09:27,883
<i>‪đây có vẻ là một món khoái khẩu.</i>

83
00:09:28,723 --> 00:09:31,163
<i>‪Ốc sên khổng lồ châu Phi,</i>

84
00:09:33,003 --> 00:09:35,003
<i>‪mỗi con dài lên tới 16 xen-ti-mét,</i>

85
00:09:36,363 --> 00:09:39,603
<i>‪thuộc số ốc sên</i>
<i>‪lớn và ngon lành nhất thế giới.</i>

86
00:09:44,883 --> 00:09:46,283
<i>‪Cũng dễ bắt nữa.</i>

87
00:09:47,203 --> 00:09:49,603
<i>‪Lũ ốc sên này chẳng đi đâu nhanh được.</i>

88
00:09:52,243 --> 00:09:55,243
<i>‪Nhưng phá vỡ vỏ của chúng sẽ khó đấy.</i>

89
00:09:58,203 --> 00:10:01,763
<i>‪Loài cầy Mangut này đã phát triển ra</i>
<i>‪một kỹ năng đặc biệt.</i>

90
00:10:09,723 --> 00:10:11,923
<i>‪Chúng dùng khúc gỗ như một cái đe</i>

91
00:10:12,603 --> 00:10:14,763
<i>‪để đập ốc sên vào.</i>

92
00:10:18,123 --> 00:10:22,203
<i>‪Tsavo là một trong số ít các nơi</i>
<i>‪mà ta quan sát được hành vi này.</i>

93
00:10:29,003 --> 00:10:32,083
<i>‪Chim mỏ sừng nghe</i>
<i>‪tiếng chuông bữa tối là biết ngay.</i>

94
00:10:47,643 --> 00:10:52,163
<i>‪Khí hậu ở đây khô cằn</i>
<i>‪nghĩa là nó không phải nơi dễ kiếm sống.</i>

95
00:10:54,003 --> 00:10:58,203
<i>‪Nên việc hợp tác</i>
<i>‪giúp đảm bảo hai bên sẽ có đủ đồ để ăn</i>

96
00:10:58,883 --> 00:11:00,843
<i>‪khi mà thức ăn trở nên khan hiếm.</i>

97
00:11:10,843 --> 00:11:14,323
<i>‪Khi mùa khô siết chặt gọng kìm</i>
<i>‪lên khu vườn rộng bao la này,</i>

98
00:11:14,843 --> 00:11:17,603
<i>‪thì nguồn tài nguyên cấp thiết nhất</i>

99
00:11:18,923 --> 00:11:19,763
<i>‪là nước.</i>

100
00:11:23,363 --> 00:11:27,203
<i>‪Để bảo vệ một trong số</i>
<i>‪các loài nguy cấp nhất tại Tsavo,</i>

101
00:11:27,283 --> 00:11:30,403
<i>‪hố nước hẻo lánh này</i>
<i>‪được các kiểm lâm viên đổ đầy.</i>

102
00:11:35,563 --> 00:11:38,243
<i>‪Khi màn đêm xuống,</i>
<i>‪sân khấu đã được dựng sẵn</i>

103
00:11:38,763 --> 00:11:41,443
<i>‪để loài sinh vật nhút nhát này xuất hiện.</i>

104
00:11:51,803 --> 00:11:53,483
<i>‪Tê giác đen,</i>

105
00:11:54,243 --> 00:11:56,083
<i>‪một tê giác mẹ và tê giác con.</i>

106
00:11:59,323 --> 00:12:01,923
<i>‪Sử dụng máy quay phim ban đêm nhạy sáng,</i>

107
00:12:02,003 --> 00:12:04,243
<i>‪ta có thể thấy chúng có với đủ màu.</i>

108
00:12:09,643 --> 00:12:12,443
<i>‪Tê giác con theo sát chuyển động của mẹ.</i>

109
00:12:13,843 --> 00:12:15,563
<i>‪Chúng có sự liên kết sâu sắc.</i>

110
00:12:20,283 --> 00:12:22,763
<i>‪Tê giác có tầm nhìn kém,</i>

111
00:12:24,643 --> 00:12:27,963
<i>‪nhưng có thính giác và khứu giác rất nhạy.</i>

112
00:12:33,443 --> 00:12:38,203
<i>‪Chúng cong môi lại để cảm nhận</i>
<i>‪xem là có ai ở quanh trong trời đêm.</i>

113
00:12:43,203 --> 00:12:45,523
<i>‪Có thêm các gia đình đến uống nước này.</i>

114
00:12:50,123 --> 00:12:53,443
<i>‪Những chú tê giác đen to lớn</i>
<i>‪thường có tính lãnh thổ cao.</i>

115
00:12:59,523 --> 00:13:02,923
<i>‪Nhưng có vài cá thể</i>
<i>‪nóng nảy hơn những con khác.</i>

116
00:13:10,323 --> 00:13:14,363
<i>‪Đã từng có hơn 8.000 con ở đây, tại Tsavo.</i>

117
00:13:18,403 --> 00:13:20,483
<i>‪Trong những năm 1970 và 1980,</i>

118
00:13:20,563 --> 00:13:24,003
<i>‪những kẻ săn trộm đã giết gần hết</i>
<i>‪để lấy sừng, chỉ chừa lại mười con.</i>

119
00:13:28,323 --> 00:13:33,123
<i>‪Một chương trình nhân giống mở ra từ đó</i>
<i>‪đã tăng số lượng quần thể lên hơn 100 con.</i>

120
00:13:35,843 --> 00:13:39,643
<i>‪Các sinh vật thường ở ẩn này</i>
<i>‪đến đây uống nước và giao lưu.</i>

121
00:13:43,043 --> 00:13:44,483
<i>‪Các bà mẹ chào bạn bè.</i>

122
00:13:46,443 --> 00:13:48,163
<i>‪Lũ con thì gặp đồng bọn… </i>

123
00:13:52,043 --> 00:13:53,483
<i>‪và các ông bố.</i>

124
00:13:58,403 --> 00:14:02,883
<i>‪Nhưng khi có nhiều con đực đến hơn</i>
<i>‪thì bầu không khí thay đổi.</i>

125
00:14:08,203 --> 00:14:12,163
<i>‪Trong mùa khô, một số lượng tê giác</i>
<i>‪lớn bất thường sẽ tụ tập ở đây.</i>

126
00:14:12,803 --> 00:14:15,283
<i>‪Chúng đã sinh sản thành công đến nỗi</i>

127
00:14:15,363 --> 00:14:18,683
<i>‪giờ ngày càng có nhiều sự cạnh tranh</i>
<i>‪về không gian sống</i>

128
00:14:20,563 --> 00:14:21,683
<i>‪và quyền giao phối.</i>

129
00:15:10,363 --> 00:15:13,843
<i>‪Một trong số các con đực</i>
<i>‪đã tiến tới một con mẹ có con nhỏ,</i>

130
00:15:15,283 --> 00:15:17,243
<i>‪nhưng nó đã từ chối thẳng thừng.</i>

131
00:15:23,323 --> 00:15:26,203
<i>‪Một con đực già to lớn</i>
<i>‪xuất hiện ở chỗ hố nước.</i>

132
00:15:27,283 --> 00:15:29,363
<i>‪Các kiểm lâm gọi nó là Atoti.</i>

133
00:15:34,803 --> 00:15:36,043
<i>‪Một con cái còn trẻ.</i>

134
00:15:37,443 --> 00:15:40,563
<i>‪Còn quá nhỏ để giao phối,</i>
<i>‪nó chả hứng thú với chú này.</i>

135
00:15:49,723 --> 00:15:52,683
<i>‪Sự bực dọc dẫn đến hành vi hung hăng.</i>

136
00:16:03,923 --> 00:16:09,003
<i>‪Nó dùng sừng, cố móc vào</i>
<i>‪chân sau của con cái để làm con cái ngã.</i>

137
00:16:26,643 --> 00:16:30,923
<i>‪Các con cái và con nhỏ khác</i>
<i>‪quyết định là đã đến lúc nên rời đi.</i>

138
00:16:45,963 --> 00:16:48,283
<i>‪Con cái trẻ đã chạy thoát được khỏi nó.</i>

139
00:16:58,723 --> 00:17:01,043
<i>‪Và Atoti đã bình tĩnh lại.</i>

140
00:17:08,003 --> 00:17:09,723
<i>‪Khi mùa khô tiếp diễn,</i>

141
00:17:10,243 --> 00:17:14,563
<i>‪nhiều nguồn nước tự nhiên quanh vườn</i>
<i>‪từ từ biến mất.</i>

142
00:17:19,843 --> 00:17:24,923
<i>‪Nhưng có một nơi đặc biệt ở phía Bắc,</i>
<i>‪đó là một ốc đảo vĩnh cửu.</i>

143
00:17:31,163 --> 00:17:33,963
<i>‪Rừng sương mù trên cao ở Chyulu Hills</i>

144
00:17:34,043 --> 00:17:36,363
<i>‪nhô cao khỏi các đồng bằng ở Tây Tsavo.</i>

145
00:17:40,363 --> 00:17:44,403
<i>‪Hình thành từ đá núi lửa xốp,</i>
<i>‪chúng hấp thụ nước mưa,</i>

146
00:17:44,483 --> 00:17:46,603
<i>‪tạo ra các hồ chứa nước ngầm.</i>

147
00:17:50,843 --> 00:17:55,003
<i>‪Phải mất 20 năm để nước</i>
<i>‪thấm xuống đồng bằng bên dưới…</i>‪ 

148
00:18:00,563 --> 00:18:03,523
<i>‪nơi nó dâng lên</i>
<i>‪thành một nguồn cung không ngớt… </i>

149
00:18:06,803 --> 00:18:08,923
<i>‪cho Suối Mzima… </i>

150
00:18:11,203 --> 00:18:14,763
<i>‪một cái tên có nghĩa là "sống"</i>
<i>‪trong tiếng Swahili.</i>

151
00:18:37,683 --> 00:18:40,923
<i>‪Ước tính có hơn 230 triệu lít nước</i>

152
00:18:41,003 --> 00:18:43,003
<i>‪từ mặt đất chảy ra mỗi ngày</i>

153
00:18:43,803 --> 00:18:47,563
<i>‪biến thành một bể nước trong vắt</i>
<i>‪với các hoạt động sôi nổi.</i>

154
00:18:55,963 --> 00:18:59,243
<i>‪Cây sung cung cấp thức ăn cho khỉ Vervet.</i>

155
00:19:07,803 --> 00:19:10,723
<i>‪Và cá Barbel chờ bên dưới</i>
<i>‪để ăn trái cây rơi rớt.</i>

156
00:19:29,163 --> 00:19:30,883
<i>‪Một thiên đường phong phú</i>

157
00:19:31,963 --> 00:19:34,043
<i>‪có đủ thức ăn cho tất cả cư dân.</i>

158
00:19:44,523 --> 00:19:46,043
<i>‪Nhưng bể nước kỳ diệu này</i>

159
00:19:46,123 --> 00:19:50,083
<i>‪thuộc về một tốp 14 con hà mã,</i>

160
00:19:51,163 --> 00:19:54,963
<i>‪được một con đực đầu đàn to lớn</i>
<i>‪bảo vệ quyết liệt.</i>

161
00:20:01,403 --> 00:20:04,123
<i>‪Nó có thể nín thở đến gần năm phút</i>

162
00:20:05,363 --> 00:20:07,963
<i>‪và dành hơn nửa cuộc đời chìm dưới nước.</i>

163
00:20:12,043 --> 00:20:14,243
<i>‪Thường chỉ gặp ở vũng nước đầy bùn,</i>

164
00:20:14,843 --> 00:20:20,243
<i>‪rất hiếm khi ta được thấy đời sống</i>
<i>‪riêng tư của các sinh vật nhút nhát này.</i>

165
00:20:29,043 --> 00:20:34,363
<i>‪Mỗi sáng sớm, con bố sẽ dẫn gia đình</i>
<i>‪đến vùng nước sâu hơn, mát hơn.</i>

166
00:20:44,963 --> 00:20:47,323
<i>‪Hà mã có thể nặng hơn xe hơi gia đình,</i>

167
00:20:48,163 --> 00:20:51,283
<i>‪nhưng ở dưới nước</i>
<i>‪thì chúng lại uyển chuyển không ngờ.</i>

168
00:20:57,483 --> 00:21:00,043
<i>‪Đám trưởng thành</i>
<i>‪ngủ suốt thời gian nóng nhất trong ngày.</i>

169
00:21:02,203 --> 00:21:04,603
<i>‪Đám trẻ con sẽ chơi suốt thời gian đó.</i>

170
00:21:10,643 --> 00:21:12,083
<i>‪Và khi chúng quá ồn ào,</i>

171
00:21:13,123 --> 00:21:14,963
<i>‪đám trưởng thành sẽ chấn chỉnh.</i>

172
00:21:27,483 --> 00:21:31,283
<i>‪Thiếu đi hà mã, sự đa dạng đời sống ở đây</i>
<i>‪sẽ không tồn tại… </i>

173
00:21:33,403 --> 00:21:36,323
<i>‪vì chúng mang đến</i>
<i>‪một thứ rất quan trọng với nước.</i>

174
00:21:40,323 --> 00:21:42,603
<i>‪Phân bón tự nhiên.</i>

175
00:21:44,523 --> 00:21:48,083
<i>‪Nó không đóng góp mấy</i>
<i>‪cho độ trong suốt trông thấy của nước…</i>‪

176
00:21:50,203 --> 00:21:55,163
<i>‪nhưng chính thứ này đã giúp hệ sinh thái</i>
<i>‪của Mzima phát triển mạnh mẽ.</i>

177
00:21:57,723 --> 00:21:59,843
<i>‪Nó cung cấp chất dinh dưỡng cho cây</i>

178
00:22:00,443 --> 00:22:02,443
<i>‪và thức ăn cho côn trùng và cá… </i>

179
00:22:06,483 --> 00:22:09,483
<i>‪những con bơi theo hà mã</i>
<i>‪để có nguồn cung tươi nhất.</i>

180
00:22:14,643 --> 00:22:18,923
<i>‪Phân tươi không phải loại thức ăn duy nhất</i>
<i>‪hà mã cung cấp cho cá ở Mzima.</i>

181
00:22:24,683 --> 00:22:28,323
<i>‪Bằng cách há mồm,</i>
<i>‪con hà mã này đã mời lũ cá</i>

182
00:22:28,403 --> 00:22:31,243
<i>‪vào trong cái hàm to lớn,</i>
<i>‪đầy sức mạnh của nó.</i>

183
00:22:34,163 --> 00:22:36,963
<i>‪Chúng lục tìm mảnh vụn kẹt trong răng nó,</i>

184
00:22:38,603 --> 00:22:41,243
<i>‪thể hiện một mức độ tin tưởng đặc biệt.</i>

185
00:22:49,043 --> 00:22:52,763
<i>‪Phần miệng thô ráp của chúng</i>
<i>‪còn làm sạch da,</i>

186
00:22:54,003 --> 00:22:58,443
<i>‪móng chân, kẽ lòng bàn chân,</i>
<i>‪và cả những nơi trọng yếu của hà mã.</i>

187
00:23:01,603 --> 00:23:05,963
<i>‪Một bữa ăn đầy đủ đổi lấy</i>
<i>‪suất làm móng chân và đánh bóng.</i>

188
00:23:18,723 --> 00:23:23,923
<i>‪Ốc đảo xanh nhỏ ở Suối Mzima này</i>
<i>‪cấp nước cho các loài động vật may mắn</i>

189
00:23:24,003 --> 00:23:26,003
<i>‪sống trong góc này của vườn.</i>

190
00:23:29,243 --> 00:23:33,883
<i>‪Nhưng đối với những loài lang thang</i>
<i>‪qua vùng trung tâm khô cằn thì khác.</i>

191
00:23:38,843 --> 00:23:41,283
<i>‪Loài voi có trí nhớ vô cùng tốt,</i>

192
00:23:42,043 --> 00:23:46,603
<i>‪giúp đưa chúng đến những khu vực có nước</i>
<i>‪và thức ăn trong các mùa khô trước.</i>

193
00:23:49,043 --> 00:23:52,923
<i>‪Nhưng ở ngay giữa vườn,</i>
<i>‪chúng lại gặp một chướng ngại gay go.</i>

194
00:23:56,643 --> 00:23:58,843
<i>‪Tsavo được thiết lập thành hai phần,</i>

195
00:23:59,963 --> 00:24:01,443
<i>‪Đông và Tây,</i>

196
00:24:02,683 --> 00:24:06,683
<i>‪cắt ngang ngay giữa</i>
<i>‪là một con đường và đường sắt có từ trước.</i>

197
00:24:10,243 --> 00:24:12,883
<i>‪Con đường đông đúc giờ là rào chắn</i>
<i>‪nguy hiểm</i>‪ <i>‪cho thú hoang</i>

198
00:24:12,963 --> 00:24:14,963
<i>‪đi lại giữa hai vườn.</i>

199
00:24:19,523 --> 00:24:23,803
<i>‪Năm 2017, một đường sắt mới</i>
<i>‪đã hoàn thành bên cạnh đường cũ,</i>

200
00:24:24,483 --> 00:24:29,403
<i>‪nối cảng Mombasa lớn nhất ở Kenya</i>
<i>‪và thủ đô của nó, Nairobi.</i>

201
00:24:32,003 --> 00:24:34,083
<i>‪Những con đường đắp cao và hàng rào</i>

202
00:24:34,163 --> 00:24:38,643
<i>‪đã ngăn động vật băng qua đường ray,</i>
<i>‪làm hạn chế chuyển động của chúng.</i>

203
00:24:42,643 --> 00:24:47,323
<i>‪Chúng chỉ có thể qua bên kia thông qua</i>
<i>‪các đường hầm được xây riêng cho chúng.</i>

204
00:24:56,723 --> 00:25:00,683
<i>‪Một vài chú voi đủ dũng cảm</i>
<i>‪để vượt qua những chướng ngại vật này.</i>

205
00:25:08,563 --> 00:25:13,643
<i>‪Cơ sở hạ tầng khắp châu Phi đang bùng nổ</i>
<i>‪và việc đó ảnh hưởng những nơi hoang dã.</i>

206
00:25:17,323 --> 00:25:20,323
<i>‪Đó là lý do kích cỡ của Tsavo</i>
<i>‪là cực kỳ quan trọng.</i>

207
00:25:22,723 --> 00:25:25,803
<i>‪Nó đủ lớn để cung cấp</i>
<i>‪các khu vực kiếm ăn thay thế.</i>

208
00:25:27,803 --> 00:25:29,883
<i>‪Nhưng không chỉ có động vật lớn</i>

209
00:25:29,963 --> 00:25:33,043
<i>‪mới đi một quãng đường xa</i>
<i>‪vào thời điểm này của năm.</i>

210
00:25:36,963 --> 00:25:40,163
<i>‪Lúc này là tháng Bảy,</i>
<i>‪tháng khô nhất của Tsavo.</i>

211
00:25:50,003 --> 00:25:52,123
<i>‪Trên các đồng bằng nứt nẻ phía Đông,</i>

212
00:25:52,643 --> 00:25:56,363
<i>‪một con chim Sandgrouse trống và bạn đời</i>
<i>‪đang xây dựng gia đình.</i>

213
00:26:01,963 --> 00:26:05,603
<i>‪Là loài chim làm tổ trên mặt đất,</i>
<i>‪các chú chim non mới nở này</i>

214
00:26:05,683 --> 00:26:08,403
<i>‪sẽ đứng lên và đi lại trong vòng vài giờ.</i>

215
00:26:12,763 --> 00:26:15,723
<i>‪Với nhiệt độ lên đến 37,7 độ C,</i>

216
00:26:16,243 --> 00:26:19,003
<i>‪chúng phải tìm bóng râm</i>
<i>‪và nơi trú ẩn an toàn.</i>

217
00:26:24,523 --> 00:26:27,083
<i>‪Bố chúng phải đối mặt thử thách cấp bách.</i>

218
00:26:27,803 --> 00:26:31,403
<i>‪Tìm ra nước uống,</i>
<i>‪hoặc các con chim non của nó sẽ chết.</i>

219
00:26:36,923 --> 00:26:42,483
<i>‪Nó bay cùng một bầy chim Sandgrouse khác,</i>
<i>‪tất cả đều tuyệt vọng đi tìm cùng một thứ.</i>

220
00:26:49,083 --> 00:26:51,963
<i>‪Chúng sẽ bay xa đến tận 32 ki-lô-mét… </i>

221
00:26:56,923 --> 00:26:59,203
<i>‪đến Sông Galana hùng vĩ.</i>

222
00:27:15,843 --> 00:27:17,763
<i>‪Nó là sự cứu rỗi cho động vật</i>

223
00:27:18,323 --> 00:27:20,403
<i>‪khi mùa khô gây ảnh hưởng nặng nề.</i>

224
00:27:26,443 --> 00:27:30,163
<i>‪Thời điểm này của năm,</i>
<i>‪chim Sandgrouse đến đây với số lượng lớn.</i>

225
00:27:37,603 --> 00:27:39,843
<i>‪Bên bờ sông là nguy hiểm rình rập.</i>

226
00:27:44,723 --> 00:27:49,403
<i>‪Việc đứng sát bầy tức là</i>
<i>‪có cả trăm con mắt cùng canh gác.</i>

227
00:27:52,243 --> 00:27:54,883
<i>‪Nó có thể chứa đến 30 ml nước</i>
<i>‪trong cổ họng,</i>

228
00:27:55,403 --> 00:27:57,603
<i>‪nhưng vậy đâu đủ cho ba con chim non.</i>

229
00:28:04,603 --> 00:28:06,483
<i>‪Nó lội xuống sâu hơn một tí</i>

230
00:28:07,043 --> 00:28:08,923
<i>‪để thực hiện một chiêu rất hay.</i>

231
00:28:12,203 --> 00:28:14,043
<i>‪Đung đưa ra trước và sau,</i>

232
00:28:14,603 --> 00:28:17,163
<i>‪nó hấp thụ nước</i>
<i>‪vào lớp lông ngực của mình.</i>

233
00:28:18,843 --> 00:28:23,563
<i>‪Lông thích nghi thành dạng xoắn đặc biệt</i>
<i>‪của chúng có thể hút nước như bọt biển.</i>

234
00:28:25,123 --> 00:28:27,643
<i>‪Mất 15 phút để hút đầy, rồi nó rời đi… </i>

235
00:28:29,723 --> 00:28:32,483
<i>‪mang thân trĩu nước bay về nhà.</i>

236
00:28:46,003 --> 00:28:49,683
<i>‪Từng con chim một trong bầy tách khỏi đàn.</i>

237
00:28:55,043 --> 00:28:56,603
<i>‪Nó gọi bạn tình của mình.</i>

238
00:29:00,963 --> 00:29:04,283
<i>‪Chim mái sẽ dẫn nó</i>
<i>‪đến nơi mình giấu chim non khát nước.</i>

239
00:29:14,003 --> 00:29:15,683
<i>‪Bố đã đến giải cứu đây.</i>

240
00:29:26,163 --> 00:29:29,243
<i>‪Mong ngóng được uống nước,</i>
<i>‪các con chim non bu lấy bố</i>

241
00:29:29,763 --> 00:29:33,123
<i>‪vắt lấy nước quý hiếm từ lông bố</i>
<i>‪bằng mỏ của chúng.</i>

242
00:29:38,923 --> 00:29:42,163
<i>‪Nó sẽ đi hành trình gian khổ này mỗi ngày</i>

243
00:29:42,243 --> 00:29:43,923
<i>‪trong vòng hai tháng tới… </i>

244
00:29:46,883 --> 00:29:51,323
<i>‪cho đến khi chim non đủ lớn</i>
<i>‪để tự mình bay đi lấy nước.</i>

245
00:30:03,443 --> 00:30:08,923
<i>‪Trong những năm gần đây, khí hậu của Kenya</i>
<i>‪đã khó đoán hơn và khắc nghiệt hơn.</i>

246
00:30:15,723 --> 00:30:17,563
<i>‪Giờ là cao điểm mùa khô,</i>

247
00:30:18,603 --> 00:30:20,283
<i>‪và vẫn chưa thấy điểm dừng.</i>

248
00:30:24,963 --> 00:30:29,043
<i>‪Vài con vật đã có cách</i>
<i>‪để tìm vài phiến lá xanh còn sót lại.</i>

249
00:30:30,043 --> 00:30:32,483
<i>‪Linh dương Gerenuk nhón chân để gặm lá.</i>

250
00:30:33,603 --> 00:30:36,483
<i>‪Chúng có thể sống cả đời</i>
<i>‪mà không cần uống nước.</i>

251
00:30:39,163 --> 00:30:41,283
<i>‪Biệt danh "linh dương hươu cao cổ",</i>

252
00:30:41,803 --> 00:30:45,443
<i>‪chúng dựa vào kỹ năng nhào lộn</i>
<i>‪và chiếc cổ dài</i>

253
00:30:45,523 --> 00:30:49,083
<i>‪để vươn đến các lá mọng nước</i>
<i>‪mà loài ăn cỏ khác không thể.</i>

254
00:30:51,923 --> 00:30:54,323
<i>‪Dù với chúng, lựa chọn cũng chẳng nhiều.</i>

255
00:30:59,723 --> 00:31:03,803
<i>‪Đất đỏ của Tsavo bị hút lên không</i>
<i>‪tạo thành lốc cát xoáy.</i>

256
00:31:10,003 --> 00:31:15,203
<i>‪Động vật lớn hơn, như trâu, phải di chuyển</i>
<i>‪liên tục để tìm thức ăn và nước uống.</i>

257
00:31:22,163 --> 00:31:25,163
<i>‪Cả đàn hợp lại với nhau,</i>
<i>‪lên tới hơn một nghìn con.</i>

258
00:31:32,923 --> 00:31:37,083
<i>‪Chúng hướng đến Sông Galana,</i>
<i>‪con sông có nước chảy quanh năm.</i>

259
00:31:47,483 --> 00:31:51,803
<i>‪Những con bị tụt lại sẽ bị thú săn mồi</i>
<i>‪khét tiếng nhất Tsavo nhắm đến.</i>

260
00:31:59,003 --> 00:32:05,003
‪TSAVO
‪750 KI-LÔ-MÉT

261
00:32:05,083 --> 00:32:08,603
<i>‪Hơn 120 năm trước</i>
<i>‪khi đường sắt cũ được xây,</i>

262
00:32:09,123 --> 00:32:12,403
<i>‪khu vực này</i>
<i>‪đã bị khủng bố bởi hai con sư tử… </i>

263
00:32:14,563 --> 00:32:17,283
<i>‪được biết đến là</i>
<i>‪"Kẻ ăn thịt người của Tsavo".</i>

264
00:32:21,643 --> 00:32:26,723
<i>‪Truyền thuyết kể rằng</i>
<i>‪chúng đã ăn thịt 135 công nhân đường sắt,</i>

265
00:32:28,443 --> 00:32:30,603
<i>‪dù con số thật có lẽ thấp hơn nhiều.</i>

266
00:32:32,403 --> 00:32:36,603
<i>‪Nổi tiếng với bờm Mohawk, đặc điểm chung</i>
<i>‪với hậu duệ của chúng ngày nay.</i>

267
00:32:40,643 --> 00:32:45,123
<i>‪Vẻ ngoài của chúng được cho là được</i>
<i>‪định hình từ việc sống trong bụi rậm dày.</i>

268
00:32:48,043 --> 00:32:52,123
<i>‪Bờm ngắn hơn</i>
<i>‪sẽ ít bị mắc vào lớp bụi cây gai góc hơn.</i>

269
00:32:53,683 --> 00:32:56,083
<i>‪Nó cũng giúp chúng mát hơn vào mùa nóng.</i>

270
00:33:00,443 --> 00:33:04,323
<i>‪Mà dù là thú săn mồi cứng cỏi nhất</i>
<i>‪cũng gặp khó vào thời điểm này của năm.</i>

271
00:33:20,123 --> 00:33:24,603
<i>‪Hố nước của đàn sư tử</i>
<i>‪đã trở thành một cái vũng bùn nhớp nháp.</i>

272
00:33:29,843 --> 00:33:33,403
<i>‪Nhiều con mồi của chúng</i>
<i>‪đã bỏ đi tìm nước ở nơi khác.</i>

273
00:33:35,123 --> 00:33:38,363
<i>‪Các cặn còn sót lại</i>
<i>‪sẽ giúp chúng chống đỡ vào lúc này.</i>

274
00:33:54,363 --> 00:33:56,923
<i>‪Băng qua đồng bằng khô hạn của Đông Tsavo</i>

275
00:33:57,443 --> 00:34:03,083
<i>‪là một đàn voi đực lớn</i>
<i>‪hướng về rìa phía Bắc xa xôi của vườn.</i>

276
00:34:11,763 --> 00:34:15,803
<i>‪Đây là khu vực hoang dã nhất</i>
<i>‪và khó tiếp cận nhất.</i>

277
00:34:24,123 --> 00:34:27,843
<i>‪Các tảng đá nguyên khối triệu năm tuổi</i>
<i>‪lởm chởm, mênh mông,</i>

278
00:34:28,363 --> 00:34:30,923
<i>‪nhô lên khỏi các bụi cây gai góc, khô héo.</i>

279
00:34:45,323 --> 00:34:49,243
<i>‪Mỗi con voi sẽ nhớ tuyến đường</i>
<i>‪mà chúng đã đi qua trong nhiều năm… </i>

280
00:34:53,923 --> 00:34:56,083
<i>‪được truyền lại qua nhiều thế hệ.</i>

281
00:35:00,323 --> 00:35:03,883
<i>‪Có thể thấy đường đi</i>
<i>‪bị giẫm đều đặn của chúng từ trên không,</i>

282
00:35:05,203 --> 00:35:08,003
<i>‪tạo ra một mạng lưới</i>
<i>‪trải khắp vùng đất cằn cỗi.</i>

283
00:35:22,043 --> 00:35:24,803
<i>‪Con đực lớn</i>
<i>‪có thể đi vài ngày không cần nước,</i>

284
00:35:25,963 --> 00:35:31,243
<i>‪cho phép chúng di chuyển quãng đường xa</i>
<i>‪qua các bụi cây khô quắt vì hạn hán.</i>

285
00:35:39,643 --> 00:35:44,203
<i>‪Chúng đã đánh cược mạng sống</i>
<i>‪vào việc tìm ra nước khi đến được đây.</i>

286
00:35:47,443 --> 00:35:50,083
<i>‪Nhưng Sông Tiva đã cạn nước rồi.</i>

287
00:35:51,803 --> 00:35:54,403
<i>‪Giờ nó chỉ là một dòng sông cát.</i>

288
00:35:58,443 --> 00:36:00,483
<i>‪Không thấy được một giọt nước nào.</i>

289
00:36:04,243 --> 00:36:08,683
<i>‪Nhưng những cây cọ đum nằm</i>
<i>‪hai bên bờ con sông theo mùa này vẫn xanh,</i>

290
00:36:09,643 --> 00:36:12,723
<i>‪cho thấy rằng</i>
<i>‪nơi đây phải có nước ở đâu đó.</i>

291
00:36:24,723 --> 00:36:27,523
<i>‪Và con voi đực già thông thái</i>
<i>‪biết cách tìm nó.</i>

292
00:36:50,883 --> 00:36:53,403
<i>‪Loài voi có khứu giác cực kỳ nhạy.</i>

293
00:36:54,043 --> 00:36:58,963
<i>‪Hàng triệu thụ quan trong vòi dẫn đường</i>
<i>‪cho chúng đến nguồn nước cách nhiều dặm,</i>

294
00:37:00,963 --> 00:37:05,403
<i>‪và chúng còn cảm nhận được nó</i>
<i>‪khi nó bị chôn vùi cả mét dưới cát.</i>

295
00:37:14,923 --> 00:37:17,283
<i>‪Để đến được với nó, chúng phải đào.</i>

296
00:37:22,723 --> 00:37:26,763
<i>‪Khi các vách này dần sâu hơn,</i>
<i>‪nước ngầm bắt đầu rỉ ra.</i>

297
00:37:31,363 --> 00:37:34,083
<i>‪Vòi của chúng có vai trò</i>
<i>‪như ống hút linh hoạt,</i>

298
00:37:35,123 --> 00:37:36,763
<i>‪hút lên thứ nước đầy cát.</i>

299
00:37:40,843 --> 00:37:45,203
<i>‪Có vẻ là chúng để lớp cặn</i>
<i>‪lắng xuống trong vòi, tách</i>

300
00:37:47,203 --> 00:37:48,083
<i>‪rồi hỉ nó ra.</i>

301
00:38:03,523 --> 00:38:06,443
<i>‪Và tận hưởng</i>
<i>‪nguồn nước tinh khiết đã được lọc.</i>

302
00:38:20,923 --> 00:38:24,483
<i>‪Như trêu ngươi những con vật</i>
<i>‪đang đứng nhìn ở bên lề.</i>

303
00:38:36,563 --> 00:38:40,883
<i>‪Một khi chúng đã uống đủ,</i>
<i>‪thì cũng đến lượt khán giả được hưởng.</i>

304
00:38:42,523 --> 00:38:45,723
<i>‪Khỉ đầu chó</i>
<i>‪luôn có mặt ở quầy rượu đầu tiên.</i>

305
00:38:55,483 --> 00:38:59,763
<i>‪Đi xa hơn, xuôi theo</i>
<i>‪dòng chảy của sông Tiva là thác Bisadi.</i>

306
00:39:01,083 --> 00:39:04,563
<i>‪Khô cằn, trừ một vài vũng nước quý báu.</i>

307
00:39:07,243 --> 00:39:08,563
<i>‪Nó im lặng đến kỳ lạ… </i>

308
00:39:12,643 --> 00:39:15,203
<i>‪cho đến khi bình minh ló dạng.</i>

309
00:39:32,163 --> 00:39:35,923
<i>‪Cứ như thể toàn bộ hẻm núi</i>
<i>‪đã bị niệm thần chú.</i>

310
00:39:38,723 --> 00:39:44,443
<i>‪Chim Quelea mỏ đỏ,</i>
<i>‪loài chim hoang dã đông đúc nhất thế giới.</i>

311
00:39:49,483 --> 00:39:50,683
<i>‪Giờ là tháng Chín.</i>

312
00:39:50,763 --> 00:39:55,163
<i>‪Khi các nguồn nước dần eo hẹp,</i>
<i>‪các siêu bầy đàn du cư này</i>

313
00:39:55,683 --> 00:39:57,723
<i>‪tụ lại đây lên đến hàng triệu con.</i>

314
00:40:17,403 --> 00:40:19,163
<i>‪Theo nhịp điệu cuốn hút,</i>

315
00:40:19,763 --> 00:40:24,363
<i>‪chúng uống nước ở các bể nước</i>
<i>‪cuối cùng này, đầy từng cái mỏ một.</i>

316
00:40:31,963 --> 00:40:34,923
<i>‪Lượng di trú lớn này cứ lớn dần và lớn dần</i>

317
00:40:35,483 --> 00:40:37,403
<i>‪cho đến cuối mùa khô.</i>

318
00:40:46,443 --> 00:40:48,363
<i>‪Tạo ra hỗn loạn bên nguồn nước,</i>

319
00:40:49,403 --> 00:40:52,403
<i>‪chúng dọa nạt</i>
<i>‪mọi con vật dám đến đây uống nước.</i>

320
00:41:16,803 --> 00:41:21,003
<i>‪Số lượng lớn của chúng làm cong cả cành</i>
<i>‪của các cây xung quanh.</i>

321
00:41:27,083 --> 00:41:29,003
<i>‪Chúng là tù nhân của nơi này</i>

322
00:41:30,043 --> 00:41:32,523
<i>‪đến chừng nào mà nước vẫn còn.</i>

323
00:41:54,883 --> 00:41:58,603
<i>‪Không khí vô cùng nặng nề.</i>

324
00:42:04,003 --> 00:42:07,283
<i>‪Rồi một biểu tượng của hy vọng xuất hiện.</i>

325
00:42:09,563 --> 00:42:14,403
<i>‪Trên mảnh đất nứt nẻ,</i>
<i>‪cây bao báp đã mọc ra lá xanh</i>

326
00:42:14,483 --> 00:42:16,763
<i>‪và vô vàn những bông hoa trắng.</i>

327
00:42:22,763 --> 00:42:24,483
<i>‪Những thay đổi sắp đến rồi.</i>

328
00:42:27,363 --> 00:42:29,043
<i>‪Và tất cả đều cảm nhận được.</i>

329
00:42:38,163 --> 00:42:40,283
<i>‪Và cuối cùng, vào tháng Mười,</i>

330
00:42:40,363 --> 00:42:42,803
<i>‪sau sáu tháng vắng mặt,</i>

331
00:42:44,283 --> 00:42:45,243
<i>‪mưa… </i>

332
00:42:47,443 --> 00:42:50,883
<i>‪bắt đầu tích tụ</i>
<i>‪trên những ngọn đồi và núi của Tây Tsavo</i>

333
00:42:52,163 --> 00:42:55,203
<i>‪và trên các đồng bằng ở Đông Tsavo.</i>

334
00:43:19,243 --> 00:43:22,483
<i>‪Con sông Tiva đầy cát khô hạn đã chảy lại.</i>

335
00:43:26,123 --> 00:43:29,803
<i>‪Đổ xuống hẻm núi Bisadi</i>
<i>‪nơi chim Quelea uống nước,</i>

336
00:43:30,563 --> 00:43:32,843
<i>‪thác nước bỗng sống dậy.</i>

337
00:44:14,163 --> 00:44:15,363
<i>‪Trong vài tuần tới,</i>

338
00:44:15,883 --> 00:44:19,923
<i>‪con sông này sẽ tiếp tục chảy,</i>
<i>‪làm cho mảnh đất này được tái sinh.</i>

339
00:44:41,403 --> 00:44:43,643
<i>‪Căng thẳng đã biến thành sự nhẹ nhõm.</i>

340
00:44:46,243 --> 00:44:49,563
<i>‪Từ sa mạc cằn cỗi</i>
<i>‪thành một thiên đường sắc màu.</i>

341
00:44:51,803 --> 00:44:55,083
<i>‪Chính các cực đối lập ở Tsavo</i>
<i>‪đã làm nó kỳ diệu đến thế.</i>

342
00:44:59,723 --> 00:45:01,643
<i>‪Được xả sạch bụi đỏ,</i>

343
00:45:02,163 --> 00:45:06,203
<i>‪hoa bìm bìm bao phủ vườn</i>
<i>‪với thảm hoa của mình.</i>

344
00:45:12,283 --> 00:45:16,283
<i>‪Và một cơn bão</i>
<i>‪bướm Belenois aurota ập đến.</i>

345
00:45:20,723 --> 00:45:24,803
<i>‪Hàng triệu con lấp đầy bầu trời</i>
<i>‪trong hành trình bay đến bờ biển.</i>

346
00:45:31,163 --> 00:45:32,803
<i>‪Như chuyến bay tiếp sức,</i>

347
00:45:32,883 --> 00:45:35,923
<i>‪các thế hệ mới xuất hiện</i>
<i>‪lớn mạnh, khỏe khoắn</i>

348
00:45:36,003 --> 00:45:38,683
<i>‪và tiếp tục hành trình</i>
<i>‪mà bố mẹ chúng bắt đầu.</i>

349
00:45:49,203 --> 00:45:53,843
<i>‪Việc các đàn lớn này nhảy nhót</i>
<i>‪lướt qua những bông hoa vào mùa mưa</i>

350
00:45:53,923 --> 00:45:56,483
<i>‪rất quan trọng với hiệu suất của vườn… </i>

351
00:46:01,123 --> 00:46:02,603
<i>‪chúng vừa đi vừa thụ phấn</i>

352
00:46:03,203 --> 00:46:06,363
<i>‪và cung cấp bữa ăn tiện lợi</i>
<i>‪cho thú ăn côn trùng.</i>

353
00:46:17,683 --> 00:46:19,203
<i>‪Dư dả thời gian để chơi… </i>

354
00:46:25,523 --> 00:46:28,483
<i>‪và nuôi dưỡng thế hệ mai sau.</i>

355
00:46:30,403 --> 00:46:31,643
<i>‪Sự bùng nổ trẻ sơ sinh.</i>

356
00:46:34,243 --> 00:46:35,443
<i>‪Bằng chứng sống</i>

357
00:46:35,523 --> 00:46:40,003
<i>‪của việc kích cỡ rất quan trọng</i>
<i>‪đối với việc bảo vệ vùng hoang dã.</i>

358
00:46:45,843 --> 00:46:50,283
<i>‪Vườn càng lớn,</i>
<i>‪thì càng có nhiều loài coi nó là nhà.</i>

359
00:46:52,043 --> 00:46:55,683
<i>‪Nguồn gen càng lớn,</i>
<i>‪thì động vật càng khỏe mạnh.</i>

360
00:47:00,843 --> 00:47:04,643
<i>‪Những năm gần đây,</i>
<i>‪các chủ đất quanh Vườn Quốc gia Tsavo</i>

361
00:47:04,723 --> 00:47:09,043
<i>‪đã cùng chung tay tạo ra</i>
<i>‪một Khu Bảo tồn Tsavo rộng hơn,</i>

362
00:47:09,563 --> 00:47:12,923
<i>‪gấp đôi không gian hoang dã được bảo vệ,</i>
<i>‪cho phép động vật</i>

363
00:47:13,003 --> 00:47:16,123
<i>‪lang thang một cách an toàn</i>
<i>‪ngoài biên giới của nó.</i>

364
00:47:26,043 --> 00:47:29,803
<i>‪Chỉ khi tiếp tục bảo vệ</i>
<i>‪các khu vực hoang dã bao la như Tsavo</i>

365
00:47:29,883 --> 00:47:32,443
<i>‪và tạo ra các vườn mới</i>
<i>‪với quy mô tương tự,</i>

366
00:47:32,963 --> 00:47:37,283
<i>‪ta mới có thể đảm bảo tương lai</i>
<i>‪cho thiên nhiên trên hành tinh này.</i>

367
00:49:06,963 --> 00:49:11,963
‪Biên dịch: Joy Ng