1
00:00:06,123 --> 00:00:09,003
NETFLIX - SERIAL DOKUMENTALNY

2
00:00:25,803 --> 00:00:28,523
Kiedy byłem dzieckiem,
to był mój plac zabaw.

3
00:00:28,603 --> 00:00:32,043
Ocean Pacyficzny.
Największy i najgłębszy na świecie.

4
00:00:34,083 --> 00:00:37,083
Wzbudza podziw, zachwyt,

5
00:00:37,683 --> 00:00:39,323
a czasem nawet strach.

6
00:00:40,723 --> 00:00:44,283
Oceany są nam potrzebne
nie mniej niż powietrze.

7
00:00:46,443 --> 00:00:50,723
Na całym świecie
objęliśmy ochroną prawie 8% tych wód.

8
00:00:53,323 --> 00:00:56,523
Między innymi
w Morskim Parku Narodowym Monterey Bay.

9
00:00:59,523 --> 00:01:02,683
<i>Obejmuje on</i>
<i>jedną czwartą wybrzeża Kalifornii,</i>

10
00:01:03,363 --> 00:01:05,403
<i>od San Francisco na północy</i>

11
00:01:06,883 --> 00:01:08,843
<i>po region Big Sur na południu.</i>

12
00:01:12,603 --> 00:01:16,883
<i>Ten wyjątkowy rezerwat chroni obszar</i>
<i>ponad 15 000 kilometrów kwadratowych</i>

13
00:01:16,963 --> 00:01:18,163
<i>na wodach Pacyfiku.</i>

14
00:01:23,483 --> 00:01:25,003
<i>Jest pełen przybyszów:</i>

15
00:01:27,403 --> 00:01:28,803
<i>od migrujących zwierząt</i>

16
00:01:30,443 --> 00:01:32,443
<i>po turystów, którzy je oglądają.</i>

17
00:01:35,003 --> 00:01:38,203
<i>Bujne życie morskie Monterey</i>
<i>przyciąga wielu gości,</i>

18
00:01:40,003 --> 00:01:43,403
<i>w tym największe zwierzę w historii Ziemi.</i>

19
00:01:47,763 --> 00:01:49,963
<i>Wspaniałego płetwala błękitnego.</i>

20
00:02:01,563 --> 00:02:06,563
<i>Wszystkie te cuda natury</i>
<i>na wyciągnięcie ręki z Kalifornii.</i>

21
00:02:12,323 --> 00:02:17,483
<i>Ale czy obszary chronione</i>
<i>i miliony ludzi mogą współistnieć?</i>

22
00:02:23,883 --> 00:02:26,403
<i>Czy możliwa jest przyszłość,</i>

23
00:02:28,363 --> 00:02:32,723
<i>w której natura rozkwita</i>
<i>pomimo naszego sąsiedztwa?</i>

24
00:02:48,683 --> 00:02:53,923
MORSKI PARK NARODOWY MONTEREY BAY, USA

25
00:03:02,003 --> 00:03:06,363
<i>Każda pora roku w zatoce Monterey</i>
<i>tworzy inną dramatyczną opowieść.</i>

26
00:03:10,483 --> 00:03:12,683
{\an8}<i>Najcięższa jest zima.</i>

27
00:03:18,643 --> 00:03:21,803
<i>Grudzień na cyplu Point Año Nuevo</i>

28
00:03:22,883 --> 00:03:25,123
<i>w pobliżu północnej granicy parku.</i>

29
00:03:35,283 --> 00:03:39,883
<i>Te niedostępne wydmy są zarezerwowane</i>
<i>dla najbardziej charyzmatycznego z gości.</i>

30
00:03:47,603 --> 00:03:49,443
<i>Słoń morski północny…</i>

31
00:03:54,363 --> 00:03:59,243
<i>zwany tak za sprawą długiego nosa,</i>
<i>którym samce zalecają się do samic.</i>

32
00:04:09,883 --> 00:04:11,323
<i>Ale o tej porze roku</i>

33
00:04:12,163 --> 00:04:14,523
<i>samice mają na głowie co innego.</i>

34
00:04:21,563 --> 00:04:24,883
<i>Zazwyczaj samica rodzi tylko jedno młode.</i>

35
00:04:35,243 --> 00:04:37,603
<i>To ma ledwie cztery tygodnie</i>

36
00:04:38,163 --> 00:04:40,843
<i>i już waży prawie 150 kilogramów.</i>

37
00:04:44,403 --> 00:04:46,963
<i>Wszystko dzięki mleku matki.</i>

38
00:04:49,603 --> 00:04:51,443
<i>Ma ono 55% tłuszczu.</i>

39
00:04:51,523 --> 00:04:54,323
<i>W królestwie zwierząt</i>
<i>trudno o bardziej pożywne.</i>

40
00:05:06,243 --> 00:05:09,763
<i>Ale za wytwarzanie</i>
<i>tak odżywczego mleka płaci się cenę.</i>

41
00:05:13,643 --> 00:05:18,923
<i>Po miesiącu na plaży</i>
<i>matka dała mu już wszystko, co mogła.</i>

42
00:05:25,443 --> 00:05:28,883
<i>Musi wrócić do morza, żeby się pożywić.</i>

43
00:05:32,763 --> 00:05:34,883
<i>Już nigdy do niego nie wróci.</i>

44
00:05:43,523 --> 00:05:47,483
<i>Po raz pierwszy w życiu</i>
<i>to młode zostało same.</i>

45
00:05:50,323 --> 00:05:53,843
<i>Nie potrzebuje już mleka matki,</i>
<i>ale i tak jest głodny.</i>

46
00:06:01,243 --> 00:06:04,923
<i>Każde młode</i>
<i>musi zmierzyć się z samotnością.</i>

47
00:06:08,443 --> 00:06:13,443
<i>Większość z nich teraz pości,</i>
<i>aż dorośnie do samodzielnego polowania.</i>

48
00:06:15,403 --> 00:06:16,763
<i>Ale zdarza się też,</i>

49
00:06:16,843 --> 00:06:20,963
<i>że młodziak nie ma zamiaru</i>
<i>pogodzić się z losem.</i>

50
00:06:26,683 --> 00:06:28,203
<i>Ten spróbuje dokonać…</i>

51
00:06:29,163 --> 00:06:30,563
<i>rabunku mleka.</i>

52
00:06:35,523 --> 00:06:38,043
<i>Ten szwindel będzie wymagał sprytu.</i>

53
00:06:49,923 --> 00:06:53,123
<i>A także zdolności skradania.</i>

54
00:07:02,323 --> 00:07:03,923
<i>Ale to nie takie łatwe.</i>

55
00:07:13,403 --> 00:07:16,403
<i>Wystarczy odepchnąć</i>
<i>tego dzieciaka z drogi.</i>

56
00:07:27,083 --> 00:07:28,083
<i>Przyłapany.</i>

57
00:07:43,003 --> 00:07:45,323
<i>Trzeba odwrócić uwagę matki.</i>

58
00:07:51,723 --> 00:07:53,083
<i>Na szczęście dla niego…</i>

59
00:07:55,723 --> 00:07:59,243
<i>dwutonowe samce</i>
<i>regularnie wdają się w bójki.</i>

60
00:08:14,563 --> 00:08:15,563
<i>Już prawie.</i>

61
00:08:23,963 --> 00:08:26,283
<i>Byle przy okazji nie oberwać.</i>

62
00:08:57,243 --> 00:08:58,563
<i>Udało się uciec.</i>

63
00:09:02,163 --> 00:09:06,563
<i>Co roku jedno na 40 młodych</i>
<i>ginie pod cielskiem dorosłego.</i>

64
00:09:14,443 --> 00:09:15,923
<i>Gry powraca spokój,</i>

65
00:09:17,203 --> 00:09:20,163
<i>a kolonia ucina sobie drzemkę…</i>

66
00:09:23,083 --> 00:09:24,283
<i>młodziak dostrzega…</i>

67
00:09:25,443 --> 00:09:27,043
<i>łatwy cel.</i>

68
00:09:31,483 --> 00:09:33,963
<i>Ale nie może obudzić matki.</i>

69
00:09:47,603 --> 00:09:48,843
<i>Powolutku.</i>

70
00:10:04,003 --> 00:10:05,043
<i>Udało się!</i>

71
00:10:07,443 --> 00:10:12,123
<i>Matka nie zauważyła podmiany</i>
<i>i odgania własne dziecko.</i>

72
00:10:15,963 --> 00:10:18,043
<i>Ten młody geniusz zbrodni</i>

73
00:10:19,443 --> 00:10:21,643
<i>załatwił sobie więcej mleka.</i>

74
00:10:27,443 --> 00:10:31,043
<i>A także lepszą pozycję,</i>
<i>kiedy wiosną wypłynie w morze.</i>

75
00:10:39,363 --> 00:10:43,843
<i>Tylko jedno na tysiąc młodych</i>
<i>opanowuje tę podstępną strategię.</i>

76
00:10:46,923 --> 00:10:49,923
<i>Te, którym się to uda,</i>
<i>stają się tak ogromne,</i>

77
00:10:50,003 --> 00:10:52,883
<i>że naukowcy nazywają je supermłodymi.</i>

78
00:11:03,283 --> 00:11:08,163
<i>Ale dla większości</i>
<i>zima w Monterey oznacza mniej jedzenia.</i>

79
00:11:14,123 --> 00:11:17,003
<i>A w ogromnym przestworze parku</i>

80
00:11:17,803 --> 00:11:20,483
<i>znalezienie obiadu nigdy nie jest łatwe.</i>

81
00:11:36,163 --> 00:11:37,003
<i>Orki.</i>

82
00:11:42,843 --> 00:11:47,963
<i>Te niezwykle inteligentne walenie</i>
<i>to groźni oceaniczni drapieżcy.</i>

83
00:11:57,883 --> 00:12:00,243
<i>Żyją w grupach rodzinnych.</i>

84
00:12:05,403 --> 00:12:09,523
<i>To stado korzysta z wiedzy</i>
<i>doświadczonej samicy…</i>

85
00:12:14,163 --> 00:12:17,123
<i>której badający ją naukowcy</i>
<i>nadali imię Star.</i>

86
00:12:21,723 --> 00:12:24,123
<i>Jedna z jej córek jest w ciąży.</i>

87
00:12:26,603 --> 00:12:29,163
<i>Orki mają młode mniej więcej co pięć lat.</i>

88
00:12:31,003 --> 00:12:36,603
<i>Dlatego to niezwykle ważne,</i>
<i>żeby rodzina szybko znalazła pożywienie.</i>

89
00:13:01,323 --> 00:13:03,683
<i>Samotna uchatka kalifornijska.</i>

90
00:13:45,643 --> 00:13:49,083
<i>Star i jej ciężarna córka</i>
<i>bardzo potrzebowały tego posiłku.</i>

91
00:13:54,603 --> 00:13:57,643
<i>Uczczenie sukcesu wzmacnia rodzinne więzy.</i>

92
00:14:10,523 --> 00:14:13,163
<i>Ale ta zdobycz nie wystarczy na długo.</i>

93
00:14:15,043 --> 00:14:18,683
<i>Star musi poprowadzić rodzinę</i>
<i>na dalsze poszukiwania.</i>

94
00:14:29,443 --> 00:14:33,123
<i>Nie tylko brak jedzenia sprawia,</i>
<i>że zimy to tak trudny okres.</i>

95
00:14:41,043 --> 00:14:42,683
<i>Martwe fale…</i>

96
00:14:44,683 --> 00:14:47,723
<i>napotykają tu płytkie wody przybrzeżne.</i>

97
00:14:53,723 --> 00:14:57,723
<i>Stają się jednymi z najwyższych</i>
<i>i najsłynniejszych fal na świecie.</i>

98
00:15:05,123 --> 00:15:06,123
<i>Falami Mavericks.</i>

99
00:15:27,123 --> 00:15:28,643
<i>To raj dla surferów.</i>

100
00:15:46,123 --> 00:15:51,603
<i>Ale niepohamowana siła fal sprawia,</i>
<i>że życie na wybrzeżu bywa wyczerpujące.</i>

101
00:15:57,083 --> 00:15:59,683
<i>Można jednak znaleźć ciche zakątki,</i>

102
00:16:01,483 --> 00:16:03,323
<i>jeśli potrafi się ich szukać.</i>

103
00:16:06,203 --> 00:16:09,723
<i>W przystaniach Monterey</i>
<i>niegdyś cumowały floty komercyjne,</i>

104
00:16:09,803 --> 00:16:12,363
<i>które wyniszczały życie w oceanie</i>

105
00:16:14,123 --> 00:16:15,723
<i>na skalę przemysłową.</i>

106
00:16:19,443 --> 00:16:24,643
<i>Wiele gatunków, od sardynek po wieloryby,</i>
<i>znalazło się na skraju wymarcia.</i>

107
00:16:29,203 --> 00:16:32,643
<i>W roku 1992</i>
<i>zatoka Monterey uzyskała status</i>

108
00:16:32,723 --> 00:16:34,803
<i>morskiego parku narodowego.</i>

109
00:16:36,683 --> 00:16:40,123
<i>Teraz te same przystanie</i>
<i>są dla zwierząt schronieniem.</i>

110
00:16:46,443 --> 00:16:47,803
<i>Szansą na rozluźnienie…</i>

111
00:16:53,403 --> 00:16:54,763
<i>i odzyskanie sił.</i>

112
00:17:03,643 --> 00:17:05,243
<i>Kałan kalifornijski.</i>

113
00:17:09,123 --> 00:17:13,323
<i>Niegdyś polowano na nie dla skór</i>
<i>i ich liczba spadła do 50 osobników.</i>

114
00:17:17,363 --> 00:17:18,923
<i>Teraz są po ochroną,</i>

115
00:17:19,003 --> 00:17:22,803
<i>a park stanowi azyl</i>
<i>dla ponad 2000 kałanów.</i>

116
00:17:31,923 --> 00:17:35,723
<i>Dawny port wielorybniczy w Moss Landing</i>
<i>w centrum zatoki Monterey</i>

117
00:17:36,363 --> 00:17:38,843
<i>wita najnowszego przybysza.</i>

118
00:17:48,283 --> 00:17:53,003
<i>Szczenię kałana</i>
<i>urodzone ledwie kilka godzin temu.</i>

119
00:17:58,283 --> 00:17:59,643
<i>Jest bezradne</i>

120
00:18:01,603 --> 00:18:03,683
<i>i całkowicie uzależnione od matki.</i>

121
00:18:10,203 --> 00:18:12,763
<i>Musi ona zadbać,</i>
<i>żeby nie marzł i nie mókł.</i>

122
00:18:18,523 --> 00:18:20,003
<i>To robota bez końca.</i>

123
00:18:37,763 --> 00:18:41,723
<i>Na szczęście zbudowaliśmy</i>
<i>dogodne wyjścia na brzeg.</i>

124
00:18:47,963 --> 00:18:51,123
<i>Musi tylko znaleźć jakieś wolne miejsce.</i>

125
00:19:05,723 --> 00:19:07,123
<i>To byłoby dobre…</i>

126
00:19:13,843 --> 00:19:15,243
<i>ale jest za wysoko.</i>

127
00:19:48,323 --> 00:19:49,923
<i>Czas na karmienie</i>

128
00:19:50,483 --> 00:19:53,003
<i>i wypoczynek w ciepłym słońcu.</i>

129
00:20:02,243 --> 00:20:05,323
<i>Młoda matka</i>
<i>nie może ciągle być przy dziecku.</i>

130
00:20:06,643 --> 00:20:10,763
<i>Aby wytwarzać odpowiednie mleko,</i>
<i>musi się dobrze odżywiać.</i>

131
00:20:11,923 --> 00:20:14,483
<i>A to oznacza, że musi się oddalić.</i>

132
00:20:17,443 --> 00:20:19,763
<i>Ale keje są zbyt ruchliwe.</i>

133
00:20:31,883 --> 00:20:35,203
<i>Matka musi poszukać</i>
<i>zacisznego, suchego miejsca,</i>

134
00:20:35,283 --> 00:20:37,483
<i>w którym bezpiecznie zostawi młode.</i>

135
00:20:58,723 --> 00:20:59,723
<i>Idealne.</i>

136
00:21:06,363 --> 00:21:11,323
<i>Przyszła kolej na to,</i>
<i>co w życiu młodej matki najrzadsze.</i>

137
00:21:17,363 --> 00:21:18,483
<i>Czas dla siebie.</i>

138
00:21:23,843 --> 00:21:27,403
<i>Szuka więc niewielkich bezkręgowców.</i>

139
00:21:29,523 --> 00:21:32,243
<i>Karmiące matki muszą jeść dwa razy więcej.</i>

140
00:21:37,203 --> 00:21:39,363
<i>Przez najbliższe pół roku</i>

141
00:21:41,043 --> 00:21:44,123
<i>będzie musiała znajdować</i>
<i>dość jedzenia dla dwojga.</i>

142
00:21:56,483 --> 00:21:58,403
<i>Najmłodszy mieszkaniec zatoki</i>

143
00:21:59,203 --> 00:22:02,283
<i>wraca tam, gdzie najbardziej pragnie być.</i>

144
00:22:20,043 --> 00:22:23,643
<i>Park stwarza też warunki do życia</i>
<i>poza jego granicami.</i>

145
00:22:33,083 --> 00:22:38,123
<i>Ciepłe prądy morskie z południa</i>
<i>oddają ciepło do powietrza…</i>

146
00:22:43,243 --> 00:22:45,003
<i>łagodząc tym samym zimę</i>

147
00:22:45,083 --> 00:22:49,203
<i>i tworząc idealne warunki</i>
<i>dla cennego gościa.</i>

148
00:22:59,443 --> 00:23:04,843
<i>Do objętego ochroną lasu</i>
<i>w granicach miasta Santa Cruz…</i>

149
00:23:08,323 --> 00:23:10,643
<i>przybył danaid wędrowny.</i>

150
00:23:22,243 --> 00:23:25,123
<i>Przeleciał nawet 1500 kilometrów,</i>

151
00:23:26,563 --> 00:23:27,963
<i>aż z Kanady.</i>

152
00:23:32,563 --> 00:23:34,443
<i>I nie jest sam.</i>

153
00:23:39,963 --> 00:23:43,043
<i>Cała kolonia spędzi tu kilka miesięcy,</i>

154
00:23:44,203 --> 00:23:47,003
<i>chroniąc się przed surową zimą na północy.</i>

155
00:24:03,763 --> 00:24:07,163
<i>Kiedyś w tych lasach</i>
<i>chroniły się miliony osobników.</i>

156
00:24:09,643 --> 00:24:12,243
<i>Teraz zostało ich mniej niż 1%.</i>

157
00:24:13,323 --> 00:24:16,603
<i>Resztę zabiły zmiana klimatu</i>

158
00:24:16,683 --> 00:24:18,203
<i>i niszczenie siedlisk.</i>

159
00:24:21,483 --> 00:24:25,243
<i>Te drzewa to jedna</i>
<i>z ich niewielu chronionych ostoi.</i>

160
00:24:29,203 --> 00:24:32,763
<i>Teraz danaidy muszą czekać wiosny.</i>

161
00:24:39,523 --> 00:24:44,363
<i>Po długim oczekiwaniu</i>
<i>w końcu wschodzi cieplejsze słońce.</i>

162
00:25:02,403 --> 00:25:05,483
<i>Motyle rozpościerają skrzydła,</i>
<i>aby chłonąć ciepło.</i>

163
00:25:11,523 --> 00:25:14,923
<i>I trzepoczą, żeby rozruszać</i>
<i>zziębnięte mięśnie lotu.</i>

164
00:25:19,523 --> 00:25:21,683
<i>A gdy nadchodzi właściwa chwila…</i>

165
00:25:36,523 --> 00:25:38,883
<i>lecą w głąb lądu złożyć jaja.</i>

166
00:25:42,843 --> 00:25:46,483
<i>Kolejne pokolenia</i>
<i>będą podróżować z powrotem do Kanady,</i>

167
00:25:49,523 --> 00:25:52,323
<i>niosąc nową nadzieję</i>
<i>na przyszłość gatunku…</i>

168
00:25:55,363 --> 00:25:58,323
<i>dzięki ciepłej zimie</i>
<i>zapewnionej przez ocean.</i>

169
00:26:01,643 --> 00:26:06,123
<i>To przypomina nam,</i>
<i>że kondycja klimatu i ocean</i>

170
00:26:06,203 --> 00:26:08,123
<i>są nierozerwalnie związane.</i>

171
00:26:17,243 --> 00:26:20,963
<i>Nadejście wiosny zwiastuje</i>
<i>zmiana dominującego kierunku wiatru.</i>

172
00:26:25,283 --> 00:26:29,123
<i>Wiatry północno-zachodnie powodują</i>
<i>podejście zimnych wód z głębin.</i>

173
00:26:29,643 --> 00:26:32,363
<i>A one niosą na płycizny</i>
<i>substancje odżywcze.</i>

174
00:26:41,043 --> 00:26:42,363
<i>Po kilku tygodniach</i>

175
00:26:43,123 --> 00:26:47,363
<i>na całym wybrzeżu</i>
<i>pojawiają się fascynujące wzoru.</i>

176
00:26:56,523 --> 00:26:58,043
<i>Lasy wodorostów.</i>

177
00:27:03,963 --> 00:27:07,283
<i>Te ogromne algi to dom</i>
<i>tętniącej życiem społeczności…</i>

178
00:27:12,123 --> 00:27:15,963
<i>i doskonałe miejsce</i>
<i>dla kałana szukającego jedzenia.</i>

179
00:27:26,203 --> 00:27:29,523
<i>Wodorosty pomagają też</i>
<i>w walce ze zmianą klimatu.</i>

180
00:27:29,603 --> 00:27:34,843
<i>Każdy ich hektar pochłania</i>
<i>do 20 razy więcej węgla niż lasy lądowe.</i>

181
00:27:41,843 --> 00:27:45,283
<i>Ten głodny kałan</i>
<i>nie znajdzie obiadu tak wysoko.</i>

182
00:27:55,563 --> 00:27:56,843
<i>U stóp wodorostów</i>

183
00:27:56,923 --> 00:27:59,763
<i>czeka wiosenna spiżarnia</i>
<i>pełna świeżego jedzenia.</i>

184
00:28:05,603 --> 00:28:07,683
<i>Ale nie wszystko mu smakuje.</i>

185
00:28:13,083 --> 00:28:14,803
<i>Kałany są wybredne.</i>

186
00:28:17,523 --> 00:28:21,083
<i>Za młodu przejmują słabość</i>
<i>do ulubionych potraw matki.</i>

187
00:28:23,363 --> 00:28:25,403
<i>Niektóre lubią jeżowce.</i>

188
00:28:27,523 --> 00:28:28,643
<i>Ale nie ten.</i>

189
00:28:35,083 --> 00:28:36,683
<i>On przepada za małżami.</i>

190
00:28:46,043 --> 00:28:47,163
<i>W dużych ilościach.</i>

191
00:28:53,483 --> 00:28:56,323
<i>Kiedy kałany muszą wypocząć</i>
<i>i strawić posiłek…</i>

192
00:28:59,963 --> 00:29:02,163
<i>zawijają się w wodorosty…</i>

193
00:29:10,803 --> 00:29:13,723
<i>i mogą spać bez obaw,</i>
<i>że odpłyną na otwarte morze.</i>

194
00:29:22,083 --> 00:29:25,403
<i>Wiosenne lasy wodorostów</i>
<i>dają schronienie wielu gatunkom.</i>

195
00:29:29,843 --> 00:29:34,203
<i>Ale dalej rozciągają się głębiny,</i>
<i>w których nie ma gdzie się ukryć.</i>

196
00:29:40,683 --> 00:29:43,963
<i>W zatoce Monterey</i>
<i>kryje się podwodna czeluść</i>

197
00:29:45,323 --> 00:29:48,323
<i>nie mniej majestatyczna niż Wielki Kanion.</i>

198
00:29:51,443 --> 00:29:55,643
<i>Ma 3000 metrów głębokości</i>
<i>i dzieli zatokę na dwie części.</i>

199
00:30:00,843 --> 00:30:04,243
<i>Każde zwierze płynące wzdłuż brzegu</i>
<i>musi pokonać kanion.</i>

200
00:30:08,403 --> 00:30:11,483
<i>A Star i jej głodna rodzina o tym wiedzą.</i>

201
00:30:18,483 --> 00:30:22,723
<i>Star jest teraz babcią</i>
<i>i ma pod opieką dwumiesięczne młode.</i>

202
00:30:36,043 --> 00:30:37,803
<i>Przybyła tu akurat teraz,</i>

203
00:30:37,883 --> 00:30:40,923
<i>aby zastawić pułapkę</i>
<i>na najważniejszą z ofiar.</i>

204
00:30:45,803 --> 00:30:48,283
<i>Każdego kwietnia</i>
<i>pływacze szare i ich młode</i>

205
00:30:48,363 --> 00:30:50,403
<i>wędrują przez park na północ.</i>

206
00:30:57,083 --> 00:30:59,563
<i>Trzymają się bezpiecznego brzegu</i>

207
00:30:59,643 --> 00:31:02,123
<i>i kamuflują pośród wodorostów.</i>

208
00:31:13,163 --> 00:31:15,483
<i>Ale kiedy docierają na środek zatoki…</i>

209
00:31:17,763 --> 00:31:20,083
<i>są zmuszone wyjść z ukrycia.</i>

210
00:31:31,203 --> 00:31:34,883
<i>Dorosły pływacz</i>
<i>jest osiem razy cięższy od orki.</i>

211
00:31:36,283 --> 00:31:37,603
<i>To za duże wyzwanie.</i>

212
00:31:41,563 --> 00:31:43,963
<i>Celem będzie więc młode.</i>

213
00:31:48,363 --> 00:31:51,243
<i>Taka zdobycz</i>
<i>wykarmi całą rodzinę na wiele dni.</i>

214
00:32:09,043 --> 00:32:11,283
<i>Podczas polowania orki cichną.</i>

215
00:32:34,443 --> 00:32:37,083
<i>Pierwsze atakują</i>
<i>największe z dorosłych orek.</i>

216
00:32:44,763 --> 00:32:46,763
<i>Najpierw taranują młode…</i>

217
00:32:51,843 --> 00:32:56,603
<i>uderzając je z tak wielką siłą,</i>
<i>że niemal wypychają ważące tonę młode</i>

218
00:32:56,683 --> 00:32:58,163
<i>ponad taflę wody.</i>

219
00:33:02,763 --> 00:33:04,563
<i>Ale matka stawia opór.</i>

220
00:33:08,003 --> 00:33:10,043
<i>Jeden cios ogromnym ogonem…</i>

221
00:33:12,323 --> 00:33:14,003
<i>może zabić orkę.</i>

222
00:33:20,323 --> 00:33:22,523
<i>Orki odcinają młode od matki.</i>

223
00:33:38,243 --> 00:33:41,083
<i>Jedna po drugiej</i>
<i>rzucają się na jego plecy…</i>

224
00:33:45,003 --> 00:33:46,363
<i>aby je utopić.</i>

225
00:33:53,203 --> 00:33:59,083
<i>W ogniu walki najmłodsza orka</i>
<i>już uczy się od starszych.</i>

226
00:34:07,363 --> 00:34:09,883
<i>Matka pływacza jeszcze się nie poddała.</i>

227
00:34:12,323 --> 00:34:14,843
<i>Stara się utrzymać głowę dziecka nad wodą.</i>

228
00:34:17,803 --> 00:34:20,203
<i>Ale nie ma szans z całą rodziną orek.</i>

229
00:34:37,043 --> 00:34:39,563
<i>Koniec na szczęście jest szybki.</i>

230
00:34:57,643 --> 00:35:00,083
<i>Jeden wieloryb pożywi wiele orek.</i>

231
00:35:12,203 --> 00:35:16,883
<i>A Star przekazała potomstwu</i>
<i>umiejętności konieczne do przetrwania.</i>

232
00:35:32,683 --> 00:35:37,163
<i>Wiosna przechodzi w lato,</i>
<i>a pogoda drastycznie się zmienia.</i>

233
00:35:40,243 --> 00:35:44,323
<i>Całą zimę ocean ogrzewał wybrzeże.</i>
<i>Teraz je ochładza.</i>

234
00:35:49,283 --> 00:35:53,323
<i>Kiedy zimna woda z głębin</i>
<i>napotyka ciepłe, letnie powietrze,</i>

235
00:35:56,163 --> 00:35:58,323
<i>tworzy się mgła.</i>

236
00:36:01,123 --> 00:36:05,323
<i>Wybrzeże spowija wtedy</i>
<i>tak zwana czerwcowa szaruga.</i>

237
00:36:11,323 --> 00:36:13,323
<i>Na północnym krańcu parku</i>

238
00:36:13,403 --> 00:36:17,883
<i>we mgle tonie słynny most Golden Gate</i>
<i>w San Francisco.</i>

239
00:36:32,523 --> 00:36:35,963
<i>Przez kilka miesięcy</i>
<i>mgła będzie dostarczała wilgoci</i>

240
00:36:36,043 --> 00:36:40,083
<i>wybrzeżu jednego z najczęściej</i>
<i>dotykanych suszą stanów w USA.</i>

241
00:36:43,203 --> 00:36:45,163
<i>Odżywiając monumentalne lasy…</i>

242
00:36:53,363 --> 00:36:57,603
<i>i utrzymując bujną zieleń przy życiu</i>
<i>przez najgorętsze miesiące.</i>

243
00:37:07,043 --> 00:37:09,083
<i>Ale z biegiem lata</i>

244
00:37:09,683 --> 00:37:14,123
<i>słońce eliminuje mgłę</i>
<i>i zaczyna ogrzewać taflę oceanu.</i>

245
00:37:17,083 --> 00:37:19,123
<i>Pojawiają się nowe zwierzęta.</i>

246
00:37:22,403 --> 00:37:25,923
<i>Niektóre przebyły tysiące kilometrów,</i>
<i>aby tu się znaleźć.</i>

247
00:37:32,723 --> 00:37:34,963
<i>Majestatyczne płetwale błękitne.</i>

248
00:37:38,043 --> 00:37:42,243
<i>Łączą się tutaj w pary</i>
<i>w drodze na obszary godowe na południu.</i>

249
00:37:45,083 --> 00:37:48,483
<i>Ogromne samogłowy, długie na trzy metry,</i>

250
00:37:48,563 --> 00:37:51,603
<i>wygrzewają się na boku</i>
<i>w promieniach słońca.</i>

251
00:38:05,043 --> 00:38:07,683
<i>Delfiny Risso pluskają się pośród fal.</i>

252
00:38:12,643 --> 00:38:14,803
<i>Jest też tajemniczy przybysz.</i>

253
00:38:26,443 --> 00:38:28,083
<i>Żarłacz biały.</i>

254
00:38:35,123 --> 00:38:36,963
<i>Ta samica ma około sześciu lat.</i>

255
00:38:39,603 --> 00:38:42,723
<i>Jeszcze nie umie utrzymać</i>
<i>właściwej temperatury ciała,</i>

256
00:38:44,803 --> 00:38:48,443
<i>płynie więc na ciepłe płycizny</i>
<i>w okolicach Santa Cruz…</i>

257
00:38:52,523 --> 00:38:55,403
<i>gdzie roi się od innych letnich gości.</i>

258
00:39:12,523 --> 00:39:14,363
<i>Ale ma zaledwie dwa metry…</i>

259
00:39:17,043 --> 00:39:19,883
<i>i ma ochotę tylko na ryby.</i>

260
00:39:32,523 --> 00:39:33,723
<i>W ostatnich latach</i>

261
00:39:33,803 --> 00:39:37,763
<i>dziesiątki młodych żarłaczy</i>
<i>spędzały tutaj lato.</i>

262
00:39:47,043 --> 00:39:49,163
<i>To „park rekinów”,</i>

263
00:39:49,243 --> 00:39:52,083
<i>najdalej wysunięte na północ</i>
<i>miejsce na Pacyfiku,</i>

264
00:39:52,163 --> 00:39:54,123
<i>w którym gromadzą się te młode.</i>

265
00:39:59,563 --> 00:40:03,163
<i>To inspirująca okazja</i>
<i>dla ludzi goszczących na wybrzeżu,</i>

266
00:40:03,243 --> 00:40:06,043
<i>aby podziwiać te ikony oceanu.</i>

267
00:40:18,963 --> 00:40:23,123
<i>Ale największe widowisko w Monterey</i>
<i>jeszcze przed nami.</i>

268
00:40:30,803 --> 00:40:34,963
<i>Gdzie słońce pada na wodę</i>
<i>bogatą w substancje odżywcze,</i>

269
00:40:37,123 --> 00:40:38,963
<i>ocean staje się zielony.</i>

270
00:40:41,523 --> 00:40:44,763
<i>Miliardy mikroskopijnych alg</i>
<i>zwanych fitoplanktonem</i>

271
00:40:44,843 --> 00:40:46,283
<i>zaczynają się rozmnażać.</i>

272
00:40:50,243 --> 00:40:51,723
<i>Owszem, są drobne,</i>

273
00:40:51,803 --> 00:40:55,843
<i>ale te komórki podobne do roślin</i>
<i>są niezbędne dla wszelkiego życia.</i>

274
00:40:58,803 --> 00:41:01,283
<i>Globalnie produkują one więcej tlenu</i>

275
00:41:01,363 --> 00:41:04,483
<i>niż wszystkie lasy deszczowe razem wzięte.</i>

276
00:41:14,003 --> 00:41:15,243
<i>W ciągu kilku dni</i>

277
00:41:15,323 --> 00:41:18,723
<i>na powierzchni oceanu</i>
<i>wykwita zielony płomień</i>

278
00:41:19,403 --> 00:41:21,443
<i>widoczny z kosmosu.</i>

279
00:41:24,923 --> 00:41:28,963
<i>Te organizmy to pierwsze ogniwo</i>
<i>złożonego łańcucha pokarmowego.</i>

280
00:41:31,363 --> 00:41:34,763
<i>A gdy lato przechodzi w jesień,</i>
<i>znajdują się u źródła</i>

281
00:41:34,843 --> 00:41:37,963
<i>jednego z najbardziej niezwykłych</i>
<i>zjawisk w oceanie.</i>

282
00:41:48,163 --> 00:41:50,563
<i>Zaczyna się od meduz kompasowych.</i>

283
00:41:58,043 --> 00:41:59,723
<i>Mają pół metra średnicy…</i>

284
00:42:02,243 --> 00:42:04,483
<i>i nawet 4,5 metra długości.</i>

285
00:42:08,163 --> 00:42:12,563
<i>Te istoty niczym z innej planety dryfują,</i>
<i>aż znajdą zakwity planktonu.</i>

286
00:42:17,763 --> 00:42:21,203
<i>Następnie pulsują,</i>
<i>walcząc z prądami morskimi,</i>

287
00:42:21,283 --> 00:42:22,683
<i>aby się najeść.</i>

288
00:42:31,923 --> 00:42:33,683
<i>Tworzą ogromne chmary.</i>

289
00:42:49,923 --> 00:42:52,363
<i>Rozpoczęło się wielkie zgromadzenie.</i>

290
00:42:56,843 --> 00:42:59,723
<i>Nadpływają miliony sardeli.</i>

291
00:43:01,123 --> 00:43:03,363
<i>Też chcą ucztować na planktonie.</i>

292
00:43:09,043 --> 00:43:13,603
<i>Ich ciemne, gęste ławice</i>
<i>mogą się rozciągać nawet na dwa kilometry.</i>

293
00:43:16,963 --> 00:43:18,883
<i>Ale sardele też są w menu.</i>

294
00:43:32,763 --> 00:43:34,243
<i>Uchatki kalifornijskie.</i>

295
00:43:35,883 --> 00:43:37,123
<i>Łowcy sardeli.</i>

296
00:43:48,123 --> 00:43:49,163
<i>Są ich tu setki.</i>

297
00:43:57,643 --> 00:44:00,363
<i>Ale znalezienie ławicy</i>
<i>na tak ogromnym terenie</i>

298
00:44:00,443 --> 00:44:01,923
<i>to nie lada wyzwanie.</i>

299
00:44:16,323 --> 00:44:18,563
<i>Do łowów dołączają humbaki.</i>

300
00:44:28,683 --> 00:44:32,363
<i>Potrafią zlokalizować sardele</i>
<i>z wielkich odległości.</i>

301
00:44:35,203 --> 00:44:37,283
<i>Jak to robią – pozostaje tajemnicą.</i>

302
00:44:40,363 --> 00:44:43,043
<i>Ale uchatki wiedzą, co planują wieloryby.</i>

303
00:44:45,963 --> 00:44:47,683
<i>Płyną za nimi.</i>

304
00:44:56,963 --> 00:44:58,683
<i>Gdy dostrzegą ryby…</i>

305
00:45:02,123 --> 00:45:04,443
<i>uchatki ruszają do ataku.</i>

306
00:45:10,243 --> 00:45:11,683
<i>Zaganiają je w potrzask.</i>

307
00:45:18,803 --> 00:45:22,483
<i>Panikujące sardele</i>
<i>coraz bardziej zacieśniają ławicę.</i>

308
00:45:34,843 --> 00:45:37,163
<i>Łyk na 20 tysięcy litrów.</i>

309
00:45:52,123 --> 00:45:54,243
<i>Praca drużynowa popłaca.</i>

310
00:46:09,723 --> 00:46:11,963
<i>Stado tysiąca delfinów</i>

311
00:46:13,763 --> 00:46:15,683
<i>także pędzi do żyły złota.</i>

312
00:47:10,363 --> 00:47:14,203
<i>Wszyscy będą ucztować,</i>
<i>aż z ławicy nic nie zostanie.</i>

313
00:47:28,603 --> 00:47:34,843
<i>Ten niesamowity bankiet</i>
<i>to jeden z wielkich cudów świata przyrody…</i>

314
00:47:41,243 --> 00:47:45,883
<i>rozgrywający się tuż obok</i>
<i>gęsto zaludnionego wybrzeża Kalifornii.</i>

315
00:47:57,803 --> 00:48:01,963
<i>Morski świat w zatoce Monterey</i>
<i>wspaniale się odbudował.</i>

316
00:48:04,763 --> 00:48:08,283
<i>Ale to tylko drobny element</i>
<i>ogromnej układanki.</i>

317
00:48:12,123 --> 00:48:16,003
<i>A na całym świecie</i>
<i>kondycja oceanów drastycznie spada.</i>

318
00:48:18,723 --> 00:48:22,803
<i>Temperatura wód rośnie,</i>
<i>niszcząc całe ekosystemy.</i>

319
00:48:25,563 --> 00:48:29,883
<i>Populacje ryb topnieją,</i>
<i>chwiejąc całym łańcuchem pokarmowym.</i>

320
00:48:34,683 --> 00:48:36,763
<i>A zanieczyszczeń przybywa,</i>

321
00:48:38,403 --> 00:48:39,963
<i>co zatruwa oceany.</i>

322
00:48:43,043 --> 00:48:44,723
<i>Aby rozwiązać te problemy,</i>

323
00:48:45,403 --> 00:48:48,563
<i>musimy rozszerzyć</i>
<i>i połączyć morskie rezerwaty.</i>

324
00:48:50,923 --> 00:48:53,123
A chroniąc kluczowe strefy oceanów,

325
00:48:53,203 --> 00:48:56,723
możemy dokonać zmiany
daleko poza granicami rezerwatów,

326
00:48:58,763 --> 00:49:01,883
wzbogacając zarówno ocean,
jak i nasze życia.

327
00:49:03,883 --> 00:49:07,123
Los oceanów odbija się na każdym z nas.

328
00:49:07,803 --> 00:49:09,843
To one pozwalają nam żyć.

329
00:49:10,803 --> 00:49:14,003
Nasze zdrowie i zdrowie oceanów
są ze sobą związane.

330
00:49:17,323 --> 00:49:20,643
Morski Park Narodowy Monterey Bay
daje nadzieję,

331
00:49:21,283 --> 00:49:24,683
że choć wyrządziliśmy już
szkody w oceanie,

332
00:49:25,883 --> 00:49:28,683
to jeśli zaczniemy dokonywać
właściwych wyborów,

333
00:49:29,363 --> 00:49:31,043
możemy go także uzdrowić.

334
00:50:56,443 --> 00:51:01,443
Napisy: Juliusz P. Braun