1
00:00:06,123 --> 00:00:09,043
SEBUAH SIRI DOKUMENTARI NETFLIX

2
00:00:25,763 --> 00:00:29,443
Ibu saya pindahkan kami ke Indonesia
selama beberapa tahun semasa kecil.

3
00:00:29,963 --> 00:00:33,523
Kami tinggal di rumah kecil
yang ada alam semula jadi.

4
00:00:34,043 --> 00:00:37,843
Ada pokok mangga di depan,
bau buah-buahan dan rempah.

5
00:00:38,923 --> 00:00:43,563
{\an8}Sawah padi ada kerbau yang memandang
ke atas dengan muncung bersalut lumpur.

6
00:00:44,083 --> 00:00:48,123
Indonesia ialah tempat asal
beberapa hutan terpenting

7
00:00:48,203 --> 00:00:50,203
dan biodiversiti di dunia.

8
00:00:51,403 --> 00:00:55,043
Tiada yang seperti Ekosistem Leuser,

9
00:00:55,123 --> 00:00:58,603
tempat tinggal semula jadi
bagi beberapa spesies terancam di dunia.

10
00:01:06,963 --> 00:01:09,883
<i>Hutan hujan tropika</i>
<i>Taman Negara Gunung Leuser</i>

11
00:01:11,643 --> 00:01:14,123
<i>melindungi banyak tumbuhan dan haiwan…</i>

12
00:01:15,843 --> 00:01:18,363
<i>setiap satu mempunyai peranan tersendiri.</i>

13
00:01:31,843 --> 00:01:35,083
<i>Leuser juga merupakan benteng terakhir</i>

14
00:01:35,163 --> 00:01:38,243
<i>bagi empat spesies paling terancam</i>
<i>di planet ini.</i>

15
00:01:41,483 --> 00:01:43,963
<i>Harimau yang kuat dan sukar ditangkap…</i>

16
00:01:48,763 --> 00:01:50,723
<i>badak terkecil di dunia…</i>

17
00:01:55,563 --> 00:01:57,403
<i>gajah hutan yang unik…</i>

18
00:02:00,563 --> 00:02:04,883
<i>dan orang utan,</i>
<i>antara beruk besar terbijak di dunia.</i>

19
00:02:09,083 --> 00:02:12,723
<i>Dulu, haiwan ini boleh ditemui bersama</i>
<i>di seluruh Asia Tenggara.</i>

20
00:02:14,723 --> 00:02:17,843
<i>Namun, disebabkan pembasmian hutan</i>
<i>dan pemburuan haram, hari ini</i>

21
00:02:18,643 --> 00:02:22,843
<i>Leuser ialah satu-satunya tempat</i>
<i>haiwan-haiwan ini masih hidup bersama.</i>

22
00:02:26,123 --> 00:02:29,923
<i>Adakah kita akan biarkan</i>
<i>sesuatu yang berharga pupus selamanya…</i>

23
00:02:33,883 --> 00:02:36,403
<i>atau ambil peluang terakhir</i>
<i>untuk melindunginya</i>

24
00:02:36,483 --> 00:02:39,003
<i>untuk anak-anak dan cucu-cucu kita?</i>

25
00:02:40,563 --> 00:02:44,683
Sertai saya meneroka
alam semula jadi paling unik ini.

26
00:03:02,483 --> 00:03:07,243
<i>Di pulau Sumatera, Indonesia terbentangnya</i>
<i>hutan hujan tropika yang luas</i>

27
00:03:07,763 --> 00:03:12,123
<i>dan di terasnya,</i>
<i>Taman Negara Gunung Leuser.</i>

28
00:03:14,563 --> 00:03:17,443
Gunung-gunung dilitupi hutan
mendominasi di sini

29
00:03:18,563 --> 00:03:20,923
<i>dengan ketinggian mencecah 304 meter.</i>

30
00:03:21,003 --> 00:03:24,483
<i>Ia melindungi penghuninya</i>
<i>seperti sebuah kubu.</i>

31
00:03:26,203 --> 00:03:29,683
<i>Namun, hidupan liarnya</i>
<i>yang paling berharga boleh ditemui</i>

32
00:03:29,763 --> 00:03:32,163
<i>di hutan tanah rendah yang berbahang.</i>

33
00:03:47,243 --> 00:03:51,843
<i>Dalam bahasa Indonesia,</i>
<i>"orang utan" bermaksud penghuni di hutan.</i>

34
00:03:56,123 --> 00:04:01,843
<i>Pokok-pokok ini tempat tinggal</i>
<i>populasinya yang paling padat di dunia.</i>

35
00:04:05,483 --> 00:04:06,803
<i>Ini hutannya.</i>

36
00:04:35,883 --> 00:04:38,083
<i>Ada beberapa beruk jantan yang besar.</i>

37
00:04:38,683 --> 00:04:42,523
<i>Pad pipi besar dan bebibir menonjol</i>
<i>membuatnya lebih menarik kepada pasangan.</i>

38
00:04:48,723 --> 00:04:50,443
<i>Orang utan jantan sangat kuat</i>

39
00:04:51,723 --> 00:04:54,923
<i>dengan daya gigitan yang lebih kuat</i>
<i>daripada gigitan singa.</i>

40
00:04:58,243 --> 00:05:02,363
<i>Namun, ada si jantan muda yang tangkas</i>
<i>dan bercita-cita tinggi mula menyerlah.</i>

41
00:05:12,763 --> 00:05:13,763
<i>Rakus.</i>

42
00:05:20,443 --> 00:05:25,083
<i>Namanya diberikan oleh saintis di sini</i>
<i>dan bermaksud "gelojoh"</i>

43
00:05:26,403 --> 00:05:29,883
<i>sebab Rakus suka makan apa saja.</i>

44
00:05:32,203 --> 00:05:33,043
<i>Dedaun,</i>

45
00:05:34,923 --> 00:05:35,843
<i>kulit kayu,</i>

46
00:05:37,923 --> 00:05:38,883
<i>buah-buahan…</i>

47
00:05:40,923 --> 00:05:42,523
<i>anai-anai.</i>

48
00:05:44,043 --> 00:05:45,483
<i>Semuanya dalam menu.</i>

49
00:05:47,763 --> 00:05:50,643
<i>Jika beruk yang suka makan ini</i>
<i>makan secukupnya,</i>

50
00:05:50,723 --> 00:05:55,443
<i>mungkin pad pipinya akan berkembang</i>
<i>seperti beruk jantan yang paling tua.</i>

51
00:06:00,803 --> 00:06:04,563
<i>Ada satu makanan tertentu</i>
<i>yang boleh membakar semangatnya.</i>

52
00:06:05,883 --> 00:06:07,163
<i>Buah Neesia.</i>

53
00:06:08,603 --> 00:06:10,083
<i>Kira-kira sebesar bola,</i>

54
00:06:10,603 --> 00:06:13,923
<i>buah ini penuh</i>
<i>dengan biji yang besar dan enak.</i>

55
00:06:22,123 --> 00:06:24,843
<i>Sebelum masak, ia sekeras konkrit</i>

56
00:06:25,363 --> 00:06:27,723
<i>menjadikannya mustahil untuk dikupas.</i>

57
00:06:36,523 --> 00:06:39,163
<i>Buah Neesia yang masak terbelah sendiri.</i>

58
00:06:41,843 --> 00:06:46,843
<i>Namun, biji yang berjus dikelilingi</i>
<i>beribu bulu yang tajam dan menyakitkan.</i>

59
00:06:49,483 --> 00:06:52,523
<i>Rakus perlu menguasai</i>
<i>kemahiran paling sofistikated </i>

60
00:06:52,603 --> 00:06:54,883
<i>di hutan untuk memakannya.</i>

61
00:06:59,003 --> 00:07:01,683
<i>Banyak orang utan</i>
<i>di sini menggunakan cara yang bijak</i>

62
00:07:01,763 --> 00:07:04,443
<i>untuk mengelak bulu buah Neesia.</i>

63
00:07:09,603 --> 00:07:11,043
<i>Mula-mula, kayu dipilih.</i>

64
00:07:13,683 --> 00:07:17,763
<i>Kemudian, si beruk mengendalikannya</i>
<i>dengan bibir yang serba boleh</i>

65
00:07:17,843 --> 00:07:21,123
<i>dan menolaknya</i>
<i>ke dalam rekahan buah Neesia.</i>

66
00:07:26,843 --> 00:07:30,363
<i>Pergerakan berulang kayu</i>
<i>menggoncang jatuh biji</i>

67
00:07:30,963 --> 00:07:33,683
<i>dan mengorek keluar bulu</i>
<i>pada masa yang sama…</i>

68
00:07:37,963 --> 00:07:39,923
<i>menjadikan buah itu sedia untuk dimakan.</i>

69
00:07:44,683 --> 00:07:47,283
<i>Biasanya orang utan</i>
<i>haiwan yang bersendirian,</i>

70
00:07:48,123 --> 00:07:51,483
<i>tapi pokok Neesia jarang bermusim.</i>

71
00:07:52,603 --> 00:07:57,123
<i>Apabila musimnya tiba, ia menarik</i>
<i>orang utan dari merata tempat.</i>

72
00:08:00,563 --> 00:08:04,123
<i>Apabila berkumpul, ada peluang</i>
<i>untuk belajar daripada satu sama lain.</i>

73
00:08:09,803 --> 00:08:12,003
<i>Friska ialah beruk betina dewasa</i>

74
00:08:13,243 --> 00:08:15,763
<i>dan pakar dalam penyediaan buah itu.</i>

75
00:08:18,203 --> 00:08:20,763
<i>Rakus mendekati untuk belajar.</i>

76
00:08:30,443 --> 00:08:33,203
<i>Ada banyak makanan,</i>
<i>jadi Rakus dibiarkan saja.</i>

77
00:08:39,083 --> 00:08:41,283
<i>Ini satu-satunya orang utan liar</i>

78
00:08:41,363 --> 00:08:45,083
<i>yang diketahui mencipta</i>
<i>dan menggunakan alat dengan unik.</i>

79
00:08:52,763 --> 00:08:55,283
<i>Rakus nak mencuba juga.</i>

80
00:09:01,323 --> 00:09:04,203
<i>Rakus menukang alatnya</i>
<i>dengan berhati-hati…</i>

81
00:09:09,683 --> 00:09:12,683
<i>dan memilih buah Neesia yang tepat.</i>

82
00:09:16,043 --> 00:09:18,883
<i>Seterusnya, percubaan.</i>

83
00:09:26,483 --> 00:09:29,563
<i>Akhirnya, dengan ketekunan…</i>

84
00:09:32,123 --> 00:09:35,323
<i>Rakus mendapat</i>
<i>makanan enak yang diingininya.</i>

85
00:09:42,843 --> 00:09:46,243
<i>Semakin Rakus menguasai</i>
<i>kemahiran yang luar biasa ini,</i>

86
00:09:46,883 --> 00:09:48,683
<i>semakin besar dan kuat dirinya nanti.</i>

87
00:09:52,763 --> 00:09:55,243
<i>Suatu hari nanti, si gelojoh ini,</i>

88
00:09:56,643 --> 00:09:58,563
<i>mungkin akan jadi yang terkuat.</i>

89
00:10:06,283 --> 00:10:09,723
<i>Kekayaan Leuser sebahagiannya</i>
<i>adalah disebabkan tanahnya</i>

90
00:10:11,283 --> 00:10:15,403
<i>yang kira-kira enam kali lebih subur</i>
<i>daripada hutan hujan lain di kawasan ini.</i>

91
00:10:17,923 --> 00:10:20,043
<i>Inilah sebabnya.</i>

92
00:10:23,443 --> 00:10:26,483
<i>Salah satu gunung berapi</i>
<i>paling aktif di dunia.</i>

93
00:10:27,683 --> 00:10:28,803
<i>Gunung Sinabung.</i>

94
00:10:29,723 --> 00:10:33,763
<i>Selama beribu tahun, letusannya menghujani</i>
<i>kawasan itu dengan abu gunung berapi…</i>

95
00:10:37,323 --> 00:10:39,683
<i>yang kaya dengan mineral dan nutrien.</i>

96
00:10:48,243 --> 00:10:50,443
<i>Abu bertindak sebagai baja,</i>

97
00:10:50,523 --> 00:10:53,683
<i>menyokong rimba yang amat kompleks.</i>

98
00:10:56,723 --> 00:10:59,083
<i>Dengan beribu spesies tumbuhan,</i>

99
00:10:59,643 --> 00:11:02,563
<i>ia antara hutan yang paling banyak</i>
<i>kepelbagaian di dunia.</i>

100
00:11:12,763 --> 00:11:14,403
<i>Pokok bunga bangkai.</i>

101
00:11:19,763 --> 00:11:23,843
<i>Ini struktur berbunga terbesar</i>
<i>di planet ini…</i>

102
00:11:29,403 --> 00:11:34,043
<i>yang boleh mencecah tiga meter</i>
<i>iaitu ketinggian jaring bola keranjang.</i>

103
00:11:39,603 --> 00:11:43,803
<i>Ia hanya muncul setelah pokok ini</i>
<i>membesar selama sedekad.</i>

104
00:11:48,923 --> 00:11:52,003
<i>Namun, menghasilkan bunga besar ini</i>
<i>menggunakan banyak tenaga.</i>

105
00:11:55,163 --> 00:11:57,803
<i>Bunga hanya mekar selama dua malam.</i>

106
00:11:59,723 --> 00:12:03,483
<i>Jadi, ia ada cara yang bijak</i>
<i>untuk menarik serangga yang diperlukan</i>

107
00:12:03,563 --> 00:12:05,403
<i>untuk pendebungaan dengan pantas.</i>

108
00:12:18,803 --> 00:12:21,163
<i>Ia menghasilkan bau yang kuat.</i>

109
00:12:24,723 --> 00:12:26,843
<i>Namun, ini bukan bunga yang harum.</i>

110
00:12:28,843 --> 00:12:31,363
<i>Baunya seperti bangkai.</i>

111
00:12:34,003 --> 00:12:37,123
<i>Putik merah yang besar itu berkembang</i>
<i>sehingga 1.5 meter</i>,

112
00:12:37,763 --> 00:12:41,363
<i>menambahkan ilusi</i>
<i>bangkai haiwan yang baru mati.</i>

113
00:12:45,483 --> 00:12:50,043
<i>Apabila malam menjelma,</i>
<i>penipuan terhebatnya bermula.</i>

114
00:12:55,483 --> 00:12:57,763
<i>Dengan tenaga simpanan</i>
<i>selama sepuluh tahun,</i>

115
00:12:58,283 --> 00:13:01,483
<i>pokok bunga bangkai memanaskan</i>
<i>batang tengahnya</i>

116
00:13:03,043 --> 00:13:05,523
<i>menjadi sehangat darah.</i>

117
00:13:08,043 --> 00:13:11,563
<i>Seperti cerobong, haba yang meningkat</i>
<i>membawa bau busuk naik</i>

118
00:13:11,643 --> 00:13:13,403
<i>ke udara malam yang sejuk.</i>

119
00:13:22,083 --> 00:13:24,083
<i>Bagi ratusan serangga pebangkai,</i>

120
00:13:24,163 --> 00:13:26,923
<i>tarikannya tak dapat ditolak.</i>

121
00:13:49,923 --> 00:13:53,363
<i>Serangga ditarik ke ruang</i>
<i>dalam bunga bangkai…</i>

122
00:13:56,403 --> 00:13:59,843
<i>iaitu sebuah gua yang dipenuhi</i>
<i>organ jantan dan betina.</i>

123
00:14:07,203 --> 00:14:10,243
<i>Sementara serangga mencari</i>
<i>daging reput yang dijanjikan…</i>

124
00:14:13,083 --> 00:14:16,523
<i>si pebangkai ini akan diselaputi</i>
<i>dengan debunya yang akan dibawanya</i>

125
00:14:16,603 --> 00:14:18,163
<i>ke bunga bangkai lain.</i>

126
00:14:23,643 --> 00:14:26,803
<i>Jika serangga ini telah melawat</i>
<i>bunga gergasi yang lain,</i>

127
00:14:26,963 --> 00:14:28,763
<i>bunga ini pula akan didebungakan.</i>

128
00:14:35,483 --> 00:14:38,883
<i>Persediaan sepuluh tahun</i>
<i>untuk persembahan dua malam.</i>

129
00:14:41,443 --> 00:14:44,283
<i>Bunga ini telah kehabisan tenaga.</i>

130
00:14:47,523 --> 00:14:49,443
<i>Serangga yang tertinggal keluar…</i>

131
00:14:52,283 --> 00:14:53,443
<i>sebelum akhirnya,</i>

132
00:14:53,963 --> 00:14:55,643
<i>dalam beberapa saat…</i>

133
00:14:59,563 --> 00:15:02,043
<i>seluruh struktur roboh.</i>

134
00:15:06,443 --> 00:15:11,083
<i>Pendebungaan berjaya dan satu lagi</i>
<i>kitaran sepuluh tahun bermula</i>

135
00:15:11,603 --> 00:15:14,363
<i>untuk lebih banyak bunga mekar gergasi.</i>

136
00:15:29,163 --> 00:15:31,523
<i>Di dalam lingkungan tanah rendah Leuser,</i>

137
00:15:31,603 --> 00:15:34,403
<i>ada landskap yang jauh berbeza.</i>

138
00:15:43,243 --> 00:15:48,323
<i>Sungai di taman ini memindahkan</i>
<i>tanah yang kaya dengan nutrien ke pantai…</i>

139
00:15:50,883 --> 00:15:53,643
<i>yang hutannya bertemu Lautan Hindi…</i>

140
00:15:57,843 --> 00:16:00,683
<i>dan menghasilkan paya bakau berlumpur.</i>

141
00:16:09,643 --> 00:16:11,043
<i>Ikan tembakul.</i>

142
00:16:16,403 --> 00:16:20,843
<i>Ikan ini tidak terikat</i>
<i>dengan kehidupan dalam air.</i>

143
00:16:25,443 --> 00:16:27,443
<i>Dengan menarik nafas yang dalam…</i>

144
00:16:30,323 --> 00:16:33,683
<i>dan menggunakan sirip yang ada sendi bahu,</i>

145
00:16:34,883 --> 00:16:37,403
<i>ikan tembakul ini menggerakkan dirinya.</i>

146
00:16:38,523 --> 00:16:41,763
<i>Ikan yang boleh berjalan.</i>

147
00:16:44,403 --> 00:16:47,723
<i>Kebanyakan hidupnya dihabiskan</i>
<i>di dataran lumpur.</i>

148
00:16:50,083 --> 00:16:54,203
<i>Mata ala periskopnya mempunyai kanta</i>
<i>seperti haiwan darat</i>

149
00:16:54,763 --> 00:16:59,363
<i>dan membolehkannya melihat</i>
<i>lebih baik di darat daripada di dalam air.</i>

150
00:17:04,523 --> 00:17:09,603
<i>Makanan kegemarannya ialah musuh berbahaya</i>
<i>dengan penyepit setajam pisau.</i>

151
00:17:12,323 --> 00:17:15,123
<i>Itu pun kalau boleh tangkap</i>
<i>tanpa dicubit.</i>

152
00:17:37,563 --> 00:17:39,443
<i>Mungkin sesuatu yang lebih lembut?</i>

153
00:17:48,243 --> 00:17:50,043
<i>Ketam-ketam ini sangat lincah…</i>

154
00:17:52,403 --> 00:17:54,723
<i>terutamanya</i>
<i>untuk ikan yang keluar dari air.</i>

155
00:18:09,403 --> 00:18:13,523
<i>Akhirnya, hanya tinggal melucutkan</i>
<i>senjata mangsa.</i>

156
00:18:16,283 --> 00:18:19,563
<i>Dengan mengepitnya di mulut,</i>
<i>si tembakul menggunakan helah menarik.</i>

157
00:18:21,683 --> 00:18:25,723
<i>Goncang ketam sekuat hati</i>
<i>sehingga penyepitnya ditanggalkan</i>.

158
00:18:26,643 --> 00:18:28,363
<i>Itu bahagian yang paling sedap.</i>

159
00:18:32,843 --> 00:18:35,523
<i>Kehilangan itu sekejap saja.</i>

160
00:18:37,083 --> 00:18:40,683
<i>Dalam masa sebulan,</i>
<i>penyepit baru akan tumbuh.</i>

161
00:18:43,883 --> 00:18:45,883
<i>Mungkin lebih besar daripada sebelum ini.</i>

162
00:18:53,443 --> 00:18:58,443
<i>Hidup ini umpama bufet penyepit ketam</i>
<i>tanpa henti bagi ikan pencinta darat ini.</i>

163
00:19:12,563 --> 00:19:16,563
<i>Rupa bumi Leuser menjadi pergunungan</i>
<i>di kawasan pedalaman.</i>

164
00:19:19,163 --> 00:19:22,483
<i>Hutan di sini lebih sukar dimasuki.</i>

165
00:19:23,603 --> 00:19:25,683
Bukit curam memberikan
perlindungan terakhir

166
00:19:25,763 --> 00:19:28,203
<i>kepada makhluk paling terancam di Leuser…</i>

167
00:19:32,843 --> 00:19:36,083
<i>makhluk yang jarang dilihat</i>
<i>dan sangat kecil</i>,

168
00:19:37,483 --> 00:19:39,723
<i>badak sumatera.</i>

169
00:19:42,923 --> 00:19:46,603
<i>Walaupun ketinggiannya 1.2 meter,</i>
<i>badak sumatera berat,</i>

170
00:19:47,123 --> 00:19:51,443
<i>menjadikannya sesuai untuk meradak belukar</i>
<i>bagi mencari dedaun segar.</i>

171
00:19:55,563 --> 00:19:59,083
Badak-badak ini membantu hutan
dengan memangkas tumbuhan,

172
00:19:59,163 --> 00:20:01,203
<i>memberi ruang untuk pokok baru tumbuh.</i>

173
00:20:16,403 --> 00:20:20,803
<i>Badak menggali kubang yang membantunya</i>
<i>kekal sejuk ketika hari terik…</i>

174
00:20:31,723 --> 00:20:33,883
<i>dan memanfaatkan jiran-jiran.</i>

175
00:20:41,643 --> 00:20:46,123
<i>Lebih banyak badak,</i>
<i>lebih sihat seisi hutan.</i>

176
00:20:49,403 --> 00:20:52,883
<i>Pemburuan haram</i>
<i>dan kehilangan habitat telah mengurangkan</i>

177
00:20:52,963 --> 00:20:55,203
<i>populasi badak liar menjadi sedikit.</i>

178
00:20:59,283 --> 00:21:03,443
<i>Bagi menyelamatkannya daripada kepupusan,</i>
<i>renjer sentiasa meronda,</i>

179
00:21:03,963 --> 00:21:07,723
<i>menghalang pemburu haram</i>
<i>dan membawa sedikit badak yang tinggal</i>

180
00:21:07,803 --> 00:21:10,403
<i>ke tempat kurungan di luar taman.</i>

181
00:21:16,003 --> 00:21:19,403
<i>Kini badak-badak ini tinggal</i>
<i>di dalam kawasan semula jadi berpagar</i>

182
00:21:19,483 --> 00:21:20,323
<i>yang luas…</i>

183
00:21:24,603 --> 00:21:28,323
<i>dan ada program pembiakan yang berharap</i>
<i>dapat melepaskan semula zuriatnya</i>

184
00:21:28,403 --> 00:21:29,403
<i>ke Leuser…</i>

185
00:21:32,363 --> 00:21:36,603
<i>dan akhirnya mengembalikan</i>
<i>keseimbangan kehidupan hutan hujan.</i>

186
00:21:44,683 --> 00:21:48,923
<i>Ada banyak hubungan luar biasa</i>
<i>antara makhluk-makhluk yang hidup di sini.</i>

187
00:21:49,883 --> 00:21:53,163
<i>Ada yang kita baru temui.</i>

188
00:21:59,483 --> 00:22:01,603
<i>Jauh di kaki bukit Leuser,</i>

189
00:22:01,683 --> 00:22:06,603
<i>salah satu penghuninya yang terkecil</i>
<i>dibantu secara tidak sengaja</i>

190
00:22:06,683 --> 00:22:08,243
<i>oleh yang terbesar.</i>

191
00:22:18,043 --> 00:22:19,763
<i>Gajah sumatera.</i>

192
00:22:46,843 --> 00:22:52,043
<i>Semasa mengembara, gajah membuat laluan</i>
<i>sepanjang beratus-ratus kilometer.</i>

193
00:23:10,363 --> 00:23:12,643
<i>Banyak spesies bergantung</i>
<i>kepada laluan ini</i>

194
00:23:12,723 --> 00:23:14,603
<i>untuk melalui hutan yang padat.</i>

195
00:23:20,163 --> 00:23:24,043
<i>Namun, satu penghuni bergantung</i>
<i>kepada gajah lebih daripada yang lain…</i>

196
00:23:26,443 --> 00:23:27,603
<i>iaitu kodok.</i>

197
00:23:30,243 --> 00:23:32,483
<i>Saiznya sebesar telur ayam,</i>

198
00:23:33,643 --> 00:23:36,043
<i>tapi derianya sangat tajam.</i>

199
00:23:37,723 --> 00:23:41,523
<i>Ada yang berpendapat kodok mengesan</i>
<i>getaran kawanan gajah</i>

200
00:23:41,603 --> 00:23:44,483
<i>menggunakan rongga istimewa</i>
<i>di paru-parunya.</i>

201
00:23:48,123 --> 00:23:50,403
<i>Pasti anda sangka si kodok akan ke tepi.</i>

202
00:23:51,963 --> 00:23:54,603
<i>Sebaliknya, kodok menuju ke arah gajah.</i>

203
00:24:04,443 --> 00:24:06,523
<i>Terus ke zon hempap!</i>

204
00:24:09,963 --> 00:24:12,923
<i>Namun, bukan gajah</i>
<i>yang menarik minat kodok.</i>

205
00:24:16,843 --> 00:24:20,083
<i>Kodok ini mempunyai</i>
<i>perut yang penuh dengan telur</i>

206
00:24:20,843 --> 00:24:24,403
<i>dan perlu bertelur di air yang bertakung.</i>

207
00:24:30,363 --> 00:24:34,283
<i>Tapak kaki gajah menghasilkan</i>
<i>tempat bertelur ekspres yang sempurna.</i>

208
00:24:47,123 --> 00:24:50,443
<i>Si kodok telah berikan</i>
<i>telurnya permulaan hidup terbaik</i>

209
00:24:51,563 --> 00:24:53,403
<i>dan biarkannya menetas sendiri.</i>

210
00:25:03,803 --> 00:25:06,403
<i>Dalam dua minggu,</i>
<i>telur telah menjadi berudu.</i>

211
00:25:08,483 --> 00:25:11,243
<i>Namun, sehingga menjadi katak kecil,</i>

212
00:25:11,323 --> 00:25:15,083
<i>kelangsungan hidup berudu</i>
<i>di dalam takungan tapak kaki terancam.</i>

213
00:25:18,083 --> 00:25:21,443
<i>Mentari tropika boleh mengeringkan</i>
<i>takungan dengan cepat.</i>

214
00:25:26,403 --> 00:25:32,083
<i>Jika paras air menurun,</i>
<i>berudu ini perlu menyelamatkan diri…</i>

215
00:25:36,203 --> 00:25:38,923
<i>dengan mempercepatkan transformasi.</i>

216
00:25:40,523 --> 00:25:41,883
<i>Sebagai katak kecil,</i>

217
00:25:41,963 --> 00:25:45,403
<i>akhirnya berudu boleh keluar</i>
<i>daripada kolam yang mengering.</i>

218
00:25:53,203 --> 00:25:55,483
<i>Selagi tak dihempap.</i>

219
00:26:08,243 --> 00:26:11,683
<i>Kehidupan lebih mencabar di atas pokok.</i>

220
00:26:17,763 --> 00:26:20,763
<i>Kebanyakan haiwan Leuser mahir</i>
<i>hidup di atas pokok.</i>

221
00:26:27,283 --> 00:26:32,003
<i>Namun, tiada yang lebih berani</i>
<i>daripada monyet Thomas leaf.</i>

222
00:26:32,523 --> 00:26:34,643
<i>Hanya ditemui di Sumatera Utara,</i>

223
00:26:35,363 --> 00:26:38,083
<i>monyet-monyet ini merayau</i>
<i>dalam kumpulan sebanyak 20 ekor.</i>

224
00:26:39,603 --> 00:26:41,243
<i>Seekor monyet jantan mengetuai</i>

225
00:26:42,403 --> 00:26:45,163
<i>dan yang lain</i>
<i>monyet betina dan anak monyet.</i>

226
00:26:47,323 --> 00:26:49,803
<i>Monyet dewasa sangat lincah.</i>

227
00:27:06,923 --> 00:27:09,283
<i>Mampu bergerak pantas di celah dahan,</i>

228
00:27:09,843 --> 00:27:12,803
<i>monyet-monyet ini boleh melompat jauh</i>
<i>dengan mudah.</i>

229
00:27:18,003 --> 00:27:21,843
<i>Namun, kaki si kecil berumur dua tahun ini</i>
<i>masih belum cukup kuat…</i>

230
00:27:24,043 --> 00:27:27,883
<i>dan tak boleh melalui sudur daun</i>
<i>seyakin monyet dewasa.</i>

231
00:27:30,003 --> 00:27:32,163
<i>Dulu ibunya yang membawanya</i>
<i>ke mana-mana,</i>

232
00:27:33,763 --> 00:27:35,723
<i>tapi si ibu ada anak baru.</i>

233
00:27:37,523 --> 00:27:41,523
<i>Monyet muda ini perlu mencari</i>
<i>jalannya sendiri dalam kehidupan.</i>

234
00:27:42,923 --> 00:27:46,203
<i>Hari ini si monyet akan berdepan</i>
<i>cabaran terbesar dalam hidupnya.</i>

235
00:27:52,603 --> 00:27:55,883
<i>Kawanan ini telah menghabiskan</i>
<i>makanan di pokok ini,</i>

236
00:27:57,123 --> 00:27:58,763
<i>jadi pokok ini harus ditinggalkan.</i>

237
00:28:00,523 --> 00:28:02,443
<i>Namun, lompatan besar diperlukan</i>

238
00:28:02,523 --> 00:28:05,483
<i>untuk menyeberangi</i>
<i>jurang sejauh lebih enam meter.</i>

239
00:28:09,883 --> 00:28:11,683
<i>Kejatuhan setinggi tiga tingkat.</i>

240
00:28:13,083 --> 00:28:16,363
<i>Satu kesilapan boleh membawa maut.</i>

241
00:28:18,363 --> 00:28:22,123
<i>Monyet yang lebih tua ambil masa bertahun</i>
<i>menyempurnakan lompatan sejauh ini.</i>

242
00:28:35,643 --> 00:28:40,003
<i>Monyet memanjat ke dahan tertinggi</i>
<i>dan mula melompat,</i>

243
00:28:42,283 --> 00:28:45,483
<i>menggerakkan anggota badan</i>
<i>untuk mengawal penurunan.</i>

244
00:28:57,203 --> 00:29:01,003
<i>Si ibu juga, dengan anak baru di perutnya,</i>

245
00:29:02,283 --> 00:29:04,563
<i>menyeberangi jurang dengan mudah.</i>

246
00:29:13,123 --> 00:29:15,443
<i>Seterusnya giliran monyet dua tahun.</i>

247
00:29:26,683 --> 00:29:28,363
<i>Namun, ini terlalu sukar.</i>

248
00:29:33,443 --> 00:29:36,163
<i>Monyet-monyet lain sedang makan</i>
<i>di seberang sana…</i>

249
00:29:42,123 --> 00:29:43,323
<i>si kecil ini terkandas.</i>

250
00:29:48,723 --> 00:29:50,403
<i>Ibu tak boleh menyelamatkannya.</i>

251
00:29:55,763 --> 00:30:00,123
<i>Ada satu cara saja untuk lihat</i>
<i>sama ada si kecil ini mampu atau tidak.</i>

252
00:30:53,483 --> 00:30:54,403
<i>Berjaya.</i>

253
00:31:01,243 --> 00:31:06,323
<i>Lompatan jauh pertama dan banyak lagi</i>
<i>yang akan dibuat menuju ke alam dewasa.</i>

254
00:31:16,763 --> 00:31:19,123
<i>Si kecil dapat ganjaran yang sewajarnya.</i>

255
00:31:23,443 --> 00:31:25,243
<i>Haiwan seperti monyet daun</i>

256
00:31:26,603 --> 00:31:29,843
<i>membantu mengekalkan</i>
<i>kesihatan hutan hujan Leuser</i>

257
00:31:30,443 --> 00:31:34,163
<i>dengan menyebarkan benih</i>
<i>dan baja semula jadi apabila bergerak.</i>

258
00:31:40,363 --> 00:31:42,843
<i>Setiap spesies di sini penting.</i>

259
00:31:51,843 --> 00:31:57,963
<i>Termasuk hidupan terkecil yang menyorok</i>
<i>di dunia lantai hutan yang gelap.</i>

260
00:32:12,963 --> 00:32:16,363
<i>Kawasan gelap berdaun</i>
<i>ialah tempat tinggal pemburu</i>

261
00:32:16,963 --> 00:32:19,163
<i>iaitu cacing hammerhead.</i>

262
00:32:21,723 --> 00:32:25,483
<i>Spesies cacing pipih</i>
<i>dengan jalur yang tersendiri ini</i>

263
00:32:25,563 --> 00:32:28,803
<i>terlalu baru dan belum diberi nama.</i>

264
00:32:30,923 --> 00:32:33,883
<i>Berbanding pemangsa lain,</i>
<i>cacing ini sangat kecil</i>,

265
00:32:34,563 --> 00:32:36,323
<i>sepanjang kuku jari.</i>

266
00:32:37,483 --> 00:32:39,003
<i>Namun, ia berbahaya.</i>

267
00:32:41,083 --> 00:32:44,683
<i>Cacing ini sedang memburu</i>
<i>lintah atau siput yang berjus.</i>

268
00:32:47,643 --> 00:32:52,843
<i>Ada banyak siput dan lintah di Leuser,</i>
<i>memakan tumbuhan dan organisma kecil…</i>

269
00:32:54,843 --> 00:32:58,483
<i>dan juga kulat yang penting</i>
<i>untuk mengitar semula serpihan tumbuhan.</i>

270
00:33:08,443 --> 00:33:11,363
<i>Cacing hammerhead memainkan</i>
<i>peranannya di sini.</i>

271
00:33:12,883 --> 00:33:17,643
<i>Mengawal populasi</i>
<i>dan melindungi tumbuhan hijau.</i>

272
00:33:20,483 --> 00:33:23,283
<i>Menggunakan pengesan kimia</i>
<i>di kepala tukulnya…</i>

273
00:33:24,803 --> 00:33:27,963
<i>cacing ini merasa tanah</i>
<i>untuk mengesan mangsanya.</i>

274
00:33:31,683 --> 00:33:36,563
<i>Lintah dan siput meninggalkan</i>
<i>jejak lendir yang ketara.</i>

275
00:33:44,603 --> 00:33:47,163
<i>Dengan cangkerang tipis di belakangnya,</i>

276
00:33:47,683 --> 00:33:51,523
<i>makhluk aneh ini dipanggil separuh lintah,</i>

277
00:33:52,963 --> 00:33:54,683
<i>mangsa yang sempurna.</i>

278
00:34:34,803 --> 00:34:38,523
<i>Dengan membalut mangsa,</i>
<i>cacing pipih ini mengepam keluar lendir</i>

279
00:34:38,603 --> 00:34:39,843
<i>untuk memerangkapnya.</i>

280
00:34:43,723 --> 00:34:45,443
<i>Setelah mangsa terperangkap,</i>

281
00:34:45,523 --> 00:34:49,963
<i>cacing pipih menyerang separuh lintah</i>
<i>dengan toksin dan jus pencernaan</i>

282
00:34:50,763 --> 00:34:52,443
<i>untuk meleraikan dagingnya…</i>

283
00:34:56,883 --> 00:35:01,083
<i>dan akhirnya menelannya</i>
<i>melalui mulut di tengah badan.</i>

284
00:35:06,443 --> 00:35:11,883
<i>Dalam beberapa minit saja,</i>
<i>hanya cangkerang lut cahaya yang tinggal.</i>

285
00:35:26,883 --> 00:35:30,683
<i>Ada pemangsa dalam pelbagai bentuk</i>
<i>dan saiz di Leuser.</i>

286
00:35:37,443 --> 00:35:41,883
<i>Namun, yang paling penting berada</i>
<i>di tempat teratas dalam rantaian makanan.</i>

287
00:35:44,643 --> 00:35:48,443
<i>Anda perlu mengembara lebih tinggi</i>
<i>untuk mencarinya…</i>

288
00:35:50,243 --> 00:35:53,123
<i>ke puncak gunung seperti kubu</i>

289
00:35:53,203 --> 00:35:55,403
<i>yang memberi taman ini namanya…</i>

290
00:35:56,923 --> 00:35:58,003
<i>Gunung Leuser.</i>

291
00:36:02,043 --> 00:36:05,243
<i>Setinggi 3.3 kilometer di atas paras laut…</i>

292
00:36:08,963 --> 00:36:10,763
<i>dan selalu diselubungi kabus.</i>

293
00:36:15,123 --> 00:36:17,003
<i>Hutannya terbantut…</i>

294
00:36:19,803 --> 00:36:22,003
<i>dengan tompokan kawasan mur terbuka.</i>

295
00:36:25,723 --> 00:36:28,603
<i>Suhu boleh mencapai</i>
<i>60 darjah Fahrenheit lebih sejuk di sini</i>

296
00:36:28,683 --> 00:36:31,083
<i>berbanding hutan yang lembap di bawah.</i>

297
00:36:38,403 --> 00:36:40,763
<i>Hanya tumbuhan paling lasak boleh hidup.</i>

298
00:36:46,763 --> 00:36:50,083
<i>Berpaut pada batu,</i>
<i>tumbuhan ini menstabilkan tanah…</i>

299
00:36:51,883 --> 00:36:54,763
<i>menghalang hakisan dan menyimpan air hujan</i>

300
00:36:54,843 --> 00:36:58,203
<i>yang seterusnya mengalir konsisten</i>
<i>ke hutan jauh di bawah.</i>

301
00:37:07,563 --> 00:37:09,003
<i>Suasana sangat senyap.</i>

302
00:37:13,883 --> 00:37:17,283
<i>Beberapa haiwan saja</i>
<i>yang sampai setinggi ini.</i>

303
00:37:25,403 --> 00:37:31,123
<i>Kijang ialah sejenis rusa yang makan</i>
<i>tumbuhan di kawasan mur.</i>

304
00:37:35,083 --> 00:37:39,683
<i>Para saintis berharap kamera penyelidikan</i>
<i>akhirnya dapat merakam pemangsa</i>

305
00:37:39,763 --> 00:37:40,843
<i>yang memburunya</i>…

306
00:37:42,683 --> 00:37:45,523
<i>di sini buat pertama kali.</i>

307
00:37:53,923 --> 00:37:55,963
<i>Pemangsa itu tak pernah dilihat.</i>

308
00:38:01,003 --> 00:38:02,683
<i>Jadi, perlu banyak bersabar.</i>

309
00:38:23,923 --> 00:38:25,123
<i>Akhirnya…</i>

310
00:38:27,723 --> 00:38:29,883
<i>di padang rumput yang tinggi…</i>

311
00:38:32,523 --> 00:38:34,483
<i>harimau sumatera.</i>

312
00:38:41,003 --> 00:38:44,483
<i>Harimau jantan dewasa ini memeriksa</i>
<i>alat saintifik yang ditinggalkan</i>

313
00:38:44,563 --> 00:38:45,723
<i>untuk merakamnya.</i>

314
00:38:50,083 --> 00:38:54,603
<i>Rupa bumi ini sangat sukar dimasuki</i>
<i>sehingga hampir tiada kajian dibuat</i>

315
00:38:54,683 --> 00:38:57,203
<i>tentang tingkah laku harimau sumatera.</i>

316
00:39:05,963 --> 00:39:09,803
<i>Namun, ada kepercayaan bahawa</i>
<i>apabila harimau ini meronda puncak gunung,</i>

317
00:39:10,483 --> 00:39:13,163
<i>harimau ini menghalang rusa</i>
<i>dan haiwan lain</i>

318
00:39:13,243 --> 00:39:16,003
<i>daripada meragut</i>
<i>terlampau banyak tumbuhan.</i>

319
00:39:28,403 --> 00:39:33,443
<i>Rakaman berharga ini membuktikan</i>
<i>harimau-harimau ini masih wujud di sini.</i>

320
00:39:34,043 --> 00:39:36,443
<i>Selagi kita melindungi taman ini,</i>

321
00:39:36,523 --> 00:39:40,803
<i>kucing terbesar Sumatera</i>
<i>akan kekal menjadi raja rimba.</i>

322
00:39:44,123 --> 00:39:47,883
<i>Rupa bumi bergunung Leuser memberikan</i>
<i>perlindungan semula jadi…</i>

323
00:39:50,083 --> 00:39:54,443
<i>tapi di pinggir taman,</i>
<i>risiko kepada hidupan liar lebih tinggi.</i>

324
00:39:56,643 --> 00:39:58,723
<i>Ekosistem Leuser berterusan</i>

325
00:39:58,803 --> 00:40:01,683
<i>ke kawasan dua kali ganda lebih besar</i>
<i>daripada taman itu.</i>

326
00:40:03,443 --> 00:40:05,363
<i>Kebanyakannya dilindungi…</i>

327
00:40:07,563 --> 00:40:11,963
<i>tapi berjuta orang tinggal di bandar</i>
<i>dan kampung berdekatan hutan ini.</i>

328
00:40:15,723 --> 00:40:19,043
<i>Mendapatkan sokongan</i>
<i>komuniti tempatan sangat penting</i>

329
00:40:19,123 --> 00:40:21,363
<i>bagi memastikan</i>
<i>hidupan liar Leuser selamat.</i>

330
00:40:31,323 --> 00:40:34,443
<i>Tersembunyi di pokok</i>
<i>di sempadan selatan Leuser</i>

331
00:40:35,163 --> 00:40:38,683
<i>ialah kongkang sumatera</i>
<i>yang jarang dilihat.</i>

332
00:40:43,643 --> 00:40:44,923
<i>Matanya besar</i>

333
00:40:45,763 --> 00:40:48,723
<i>yang membantunya melihat</i>
<i>dalam pekat malam.</i>

334
00:40:52,083 --> 00:40:56,243
<i>Ibu ini mempunyai anak yang berumur</i>
<i>beberapa minggu,</i>

335
00:40:57,443 --> 00:41:00,603
<i>tapi anaknya sudah terlalu besar</i>
<i>untuk dibawa ketika mencari makanan.</i>

336
00:41:04,043 --> 00:41:06,203
<i>Meninggalkannya terlalu berisiko.</i>

337
00:41:09,723 --> 00:41:12,843
<i>Kongkang pesaing agak ganas</i>
<i>dalam mempertahankan kawasan.</i>

338
00:41:16,123 --> 00:41:18,723
<i>Hutan di sini juga penuh dengan ular.</i>

339
00:41:22,683 --> 00:41:25,723
<i>Namun, kongkang mempunyai senjata rahsia.</i>

340
00:41:28,643 --> 00:41:31,483
<i>Gigitannya mengandungi</i>
<i>toksin yang berbahaya,</i>

341
00:41:32,923 --> 00:41:36,843
<i>menjadikannya satu-satunya</i>
<i>mawas berbisa di planet ini.</i>

342
00:41:39,283 --> 00:41:40,843
<i>Si kecil ini pun berbisa.</i>

343
00:41:43,043 --> 00:41:45,963
<i>Jadi, si ibu boleh sorokkannya</i>
<i>di sebalik daun</i>

344
00:41:47,083 --> 00:41:49,403
<i>dan pergi mencari makanan sendirian.</i>

345
00:41:54,803 --> 00:41:59,043
<i>Amat jarang untuk nampak</i>
<i>kongkang turun ke tanah.</i>

346
00:42:02,323 --> 00:42:06,083
<i>Namun, si ibu perlu turun</i>
<i>untuk dapatkan makanan kegemarannya,</i>

347
00:42:06,603 --> 00:42:08,003
<i>calliandra.</i>

348
00:42:11,123 --> 00:42:13,003
<i>Nektar berbau manisnya penuh</i>

349
00:42:13,083 --> 00:42:15,883
<i>dengan tenaga yang diperlukan</i>
<i>untuk menyusukan anaknya.</i>

350
00:42:19,243 --> 00:42:22,363
<i>Namun, belukar berbunga ini</i>
<i>ditanam oleh peladang</i>

351
00:42:23,363 --> 00:42:25,603
<i>untuk meneduhkan tanaman kopi.</i>

352
00:42:26,803 --> 00:42:31,163
<i>Jarak dekat kongkang dengan manusia</i>
<i>memberikannya masalah.</i>

353
00:42:32,523 --> 00:42:35,203
<i>Pengedar haiwan peliharaan haram</i>

354
00:42:36,003 --> 00:42:39,443
<i>memburu haiwan comel ini</i>
<i>sehingga spesies ini hampir pupus.</i>

355
00:42:45,043 --> 00:42:49,883
<i>Mujurlah komuniti ini sebahagian</i>
<i>daripada projek baru yang melindunginya.</i>

356
00:42:53,723 --> 00:42:56,083
<i>Peladang mendapat harga kopi</i>
<i>yang lebih tinggi</i>

357
00:42:56,603 --> 00:42:58,763
<i>kerana tidak mengganggu kongkang.</i>

358
00:43:02,203 --> 00:43:06,963
<i>Kongkang pula membantu peladang</i>
<i>kerana apabila calliandra dimakan,</i>

359
00:43:07,483 --> 00:43:09,083
<i>kongkang mendebungakannya.</i>

360
00:43:12,603 --> 00:43:16,243
<i>Subuh hampir tiba dan si ibu perlu pulang</i>
<i>ke pangkuan anaknya</i>

361
00:43:17,163 --> 00:43:19,963
<i>dan kembali melakukan tugas ibu.</i>

362
00:43:29,443 --> 00:43:33,123
<i>Komuniti tempatan juga boleh membantu</i>
<i>menentang ancaman terbesar…</i>

363
00:43:35,003 --> 00:43:36,483
<i>iaitu pembasmian hutan.</i>

364
00:43:39,683 --> 00:43:43,523
<i>Leuser terlalu luas</i>
<i>dan mustahil untuk buat rondaan.</i>

365
00:43:46,043 --> 00:43:50,683
<i>Setiap jam, ruang yang lebih besar</i>
<i>daripada padang bola dicerang,</i>

366
00:43:51,243 --> 00:43:56,123
<i>kebanyakannya secara haram</i>
<i>untuk membuat ruang bagi menanam sawit.</i>

367
00:43:59,403 --> 00:44:02,603
<i>Minyak sawit digunakan</i>
<i>dalam hampir 50 peratus produk</i>

368
00:44:02,683 --> 00:44:04,203
<i>di pasar raya kita</i>

369
00:44:04,723 --> 00:44:07,243
<i>daripada biskut kepada syampu.</i>

370
00:44:10,363 --> 00:44:13,403
<i>Ladang-ladang ini tidak bernyawa</i>

371
00:44:13,483 --> 00:44:16,283
<i>berbanding kemewahan hutan hujan.</i>

372
00:44:22,243 --> 00:44:26,643
<i>Namun, beberapa komuniti mengambil</i>
<i>bahagian dalam penentangan</i>…

373
00:44:32,843 --> 00:44:36,163
<i>dan bekerja dengan penyokong pemuliharaan</i>
<i>untuk membasmi ladang.</i>

374
00:44:41,403 --> 00:44:46,163
<i>Sedikit subsidi dan peluang untuk menanam</i>
<i>buah-buahan yang menguntungkan di hutan</i>

375
00:44:46,243 --> 00:44:49,843
<i>menjadi insentif dan membantu</i>
<i>memelihara masa depannya.</i>

376
00:45:09,643 --> 00:45:14,363
<i>Di tanah yang dipulihkan,</i>
<i>Leuser pantas menghasilkan keajaiban.</i>

377
00:45:16,643 --> 00:45:20,563
<i>Angin membawa benih</i>
<i>dari hutan sihat berdekatan.</i>

378
00:45:23,483 --> 00:45:26,523
<i>Mikroorganisma membantu memulihkan tanah.</i>

379
00:45:27,163 --> 00:45:32,403
<i>Dalam beberapa bulan saja, paku-pakis</i>
<i>dan tumbuhan lain menutupi tapak lama itu.</i>

380
00:45:35,123 --> 00:45:37,203
<i>Agen pendebungaan berpindah masuk.</i>

381
00:45:38,483 --> 00:45:41,283
<i>Mamalia dan burung menyebarkan</i>
<i>lebih banyak benih.</i>

382
00:45:46,803 --> 00:45:49,483
<i>Dalam empat tahun saja,</i>

383
00:45:49,563 --> 00:45:52,683
<i>hutan yang subur muncul semula.</i>

384
00:45:59,043 --> 00:46:02,123
<i>Apabila itu berlaku, haiwan mula kembali.</i>

385
00:46:10,043 --> 00:46:13,523
<i>Lama-kelamaan pokok gergasi akan tumbuh.</i>

386
00:46:15,243 --> 00:46:18,843
<i>Ia akan menyerap lebih banyak</i>
<i>karbon dioksida dari atmosfera,</i>

387
00:46:19,363 --> 00:46:22,763
<i>dan memperkayakannya dengan oksigen</i>

388
00:46:23,843 --> 00:46:25,843
<i>yang bermanfaat untuk kita semua.</i>

389
00:46:31,283 --> 00:46:33,363
<i>Dengan melindungi hutan ini,</i>

390
00:46:33,443 --> 00:46:37,203
<i>haiwan paling terancam di Asia</i>
<i>masih mempunyai tempat tinggal.</i>

391
00:46:43,243 --> 00:46:48,163
<i>Orang utan sumatera ini diambil</i>
<i>dari hutan semasa kecil</i>

392
00:46:48,683 --> 00:46:50,883
<i>dan dijual dalam perdagangan haram.</i>

393
00:46:53,323 --> 00:46:56,803
<i>Selepas bertahun-tahun dikurung,</i>
<i>orang utan ini akhirnya diselamatkan</i>

394
00:46:56,883 --> 00:47:01,403
<i>dan dibawa pulang</i>
<i>untuk hidup bebas di atas pokok.</i>

395
00:47:07,403 --> 00:47:10,883
<i>Kini orang utan ini ada anak untuk dijaga.</i>

396
00:47:17,123 --> 00:47:18,723
<i>Kurang dari dua minggu.</i>

397
00:47:20,643 --> 00:47:24,523
<i>Sangat kecil sehingga boleh muat</i>
<i>di tapak tangan.</i>

398
00:47:28,643 --> 00:47:31,003
<i>Detik-detik manis ini ialah permulaan</i>

399
00:47:31,083 --> 00:47:35,243
<i>bagi ikatan ibu dan anak yang paling erat</i>
<i>di alam semula jadi.</i>

400
00:47:44,243 --> 00:47:49,123
<i>Selama lapan tahun,</i>
<i>si anak akan duduk dekat dengan ibunya,</i>

401
00:47:50,643 --> 00:47:53,843
<i>yang akan mengajarnya</i>
<i>semua kemahiran untuk hidup.</i>

402
00:47:57,003 --> 00:47:59,163
<i>Taman Negara Gunung Leuser</i>

403
00:47:59,723 --> 00:48:02,603
<i>dan ekosistem luas yang mengelilinginya</i>

404
00:48:03,363 --> 00:48:05,443
<i>ialah tempat harapan</i>

405
00:48:06,923 --> 00:48:11,283
<i>dan peluang untuk melindungi</i>
<i>hidupan liarnya yang unik</i>

406
00:48:13,323 --> 00:48:17,443
<i>di tempat perlindungan terakhirnya</i>
<i>yang sangat berharga.</i>

407
00:48:20,683 --> 00:48:24,003
<i>Taman negara</i>
<i>ialah pencapaian terbaik kita.</i>

408
00:48:25,883 --> 00:48:30,083
Lama-kelamaan, kita mencipta kira-kira
suku juta kawasan yang dilindungi

409
00:48:30,163 --> 00:48:32,043
di hampir semua negara di Bumi.

410
00:48:40,683 --> 00:48:45,203
Dalam dunia yang semakin panas
dan sesak, kita perlu tingkatkan usaha.

411
00:48:50,003 --> 00:48:53,643
Jika kita mahu pertahankan lebih lagi
alam semula jadi yang bermanfaat,

412
00:48:54,163 --> 00:48:56,043
kita semua ada peranan.

413
00:48:57,403 --> 00:48:59,883
Desak untuk melindungi
alam semula jadi yang tinggal

414
00:49:01,083 --> 00:49:02,683
untuk generasi akan datang.

415
00:49:05,763 --> 00:49:08,883
Berkempen untuk tambah
kawasan dilindungi di tempat anda

416
00:49:09,683 --> 00:49:13,003
dan desak supaya ia boleh dinikmati semua.

417
00:49:17,803 --> 00:49:21,843
Tuntut komuniti anda mengamalkan
amalan yang lebih mesra iklim…

418
00:49:24,523 --> 00:49:27,883
dan pergi mengundi dengan serius.

419
00:49:31,003 --> 00:49:32,963
Tiada lagi masa untuk dibazirkan.

420
00:49:33,483 --> 00:49:36,803
Dunia yang kita tinggalkan
untuk anak-anak kita terlalu penting.

421
00:49:37,403 --> 00:49:39,803
Bertindaklah sekarang.

422
00:51:02,483 --> 00:51:07,483
Terjemahan sari kata oleh Aisyah S