1
00:00:06,123 --> 00:00:09,043
EEN NETFLIX-DOCUMENTAIREREEKS

2
00:00:25,763 --> 00:00:29,763
Toen we klein waren, verhuisde m'n moeder
enkele jaren naar Indonesië met ons.

3
00:00:29,843 --> 00:00:33,843
We woonden in een klein huis
met de kleine geneugten van de natuur.

4
00:00:33,923 --> 00:00:37,683
Een mangoboom voor het huis,
de geur van fruit en kruiden.

5
00:00:38,883 --> 00:00:43,283
{\an8}Rijstvelden waar waterbuffels
naar je opkeken met een modderige snuit.

6
00:00:44,083 --> 00:00:48,003
In Indonesië vind je enkele
van de belangrijkste bossen…

7
00:00:48,083 --> 00:00:50,203
…en biodiversiteiten ter wereld.

8
00:00:51,283 --> 00:00:54,843
Er gaat niets
boven het ecosysteem van Leuser…

9
00:00:54,923 --> 00:00:58,603
…waar enkele van de meest
bedreigde diersoorten op aarde leven.

10
00:01:06,963 --> 00:01:10,483
De regenwouden
van het nationaal park Gunung Leuser…

11
00:01:11,563 --> 00:01:13,843
…herbergen talloze planten en dieren…

12
00:01:15,803 --> 00:01:18,363
…die allemaal een rol spelen.

13
00:01:31,843 --> 00:01:34,803
Leuser is ook het laatste bolwerk…

14
00:01:34,883 --> 00:01:37,963
…van vier van 's werelds
meest bedreigde soorten.

15
00:01:41,363 --> 00:01:43,683
Sterke en ongrijpbare tijgers…

16
00:01:48,643 --> 00:01:50,803
…de kleinste neushoorns ter wereld…

17
00:01:55,483 --> 00:01:57,403
…unieke bosolifanten…

18
00:01:59,963 --> 00:02:04,883
…en orang-oetans, een van de slimste
mensapensoorten ter wereld.

19
00:02:09,003 --> 00:02:12,403
Ooit waren deze dieren
samen te vinden in Zuidoost-Azië.

20
00:02:14,563 --> 00:02:17,723
Maar door ontbossing en stroperij…

21
00:02:18,643 --> 00:02:22,723
…is Leuser de enige plek
waar ze vandaag nog samenleven.

22
00:02:26,083 --> 00:02:29,923
Gaan we toelaten dat
zoiets kostbaars voor altijd verdwijnt…

23
00:02:33,883 --> 00:02:36,403
…of grijpen we onze laatste kans
om het te beschermen…

24
00:02:36,483 --> 00:02:38,723
…voor onze kinderen en kleinkinderen?

25
00:02:40,563 --> 00:02:44,683
Ga met mij mee
naar dit unieke stuk ongerepte natuur.

26
00:03:02,403 --> 00:03:07,123
Op het Indonesische eiland Sumatra
ligt een uitgestrekt tropisch regenwoud…

27
00:03:07,643 --> 00:03:12,083
…en midden daarin bevindt zich
het nationaal park Gunung Leuser.

28
00:03:14,403 --> 00:03:17,323
De hoofdrol is hier weggelegd
voor beboste bergen…

29
00:03:18,363 --> 00:03:20,443
…met een hoogte van wel 3000 meter.

30
00:03:20,963 --> 00:03:24,083
Ze beschermen de bewoners als een fort.

31
00:03:26,083 --> 00:03:28,483
Maar de grootste rijkdom aan dieren…

32
00:03:28,563 --> 00:03:32,163
…is misschien te vinden
in de dampige, laaggelegen oerwouden.

33
00:03:47,123 --> 00:03:51,483
In het Indonesisch
betekent orang-oetan 'mens van het bos'.

34
00:03:56,123 --> 00:04:01,563
In deze bomen
leeft de dichtste populatie ter wereld.

35
00:04:05,243 --> 00:04:06,803
Dit is hun bos.

36
00:04:35,763 --> 00:04:38,043
Er zijn enkele gigantische mannetjes.

37
00:04:38,523 --> 00:04:42,963
Met grote, opstaande wangkussens
zijn ze aantrekkelijker voor partners.

38
00:04:48,643 --> 00:04:50,043
Ze zijn enorm sterk.

39
00:04:51,723 --> 00:04:54,683
Hun bijtkracht is groter
dan die van een leeuw.

40
00:04:57,683 --> 00:05:02,003
Maar een atletisch en ambitieus
jonger mannetje is zich aan het opwerken.

41
00:05:12,523 --> 00:05:13,483
Rakus.

42
00:05:20,363 --> 00:05:24,763
Z'n naam, die wetenschappers in opleiding
hem gaven, betekent 'gulzig'.

43
00:05:26,243 --> 00:05:29,803
Omdat hij bijna alles eet.

44
00:05:32,083 --> 00:05:33,043
Bladeren…

45
00:05:34,803 --> 00:05:35,723
…schors…

46
00:05:37,803 --> 00:05:38,723
…fruit…

47
00:05:40,923 --> 00:05:42,283
…termieten.

48
00:05:43,883 --> 00:05:45,763
Het staat allemaal op het menu.

49
00:05:47,763 --> 00:05:53,203
Als deze lekkerbek genoeg kan eten,
krijgt hij misschien ooit wangkussens…

50
00:05:53,803 --> 00:05:55,443
…zoals de oudste mannetjes.

51
00:06:00,723 --> 00:06:04,563
Eén soort voedsel in het bijzonder
kan z'n ambitie aanwakkeren.

52
00:06:05,723 --> 00:06:06,963
De neesiavrucht.

53
00:06:08,483 --> 00:06:13,603
Hij is ongeveer zo groot als een voetbal
en zit vol met grote, smakelijke zaden.

54
00:06:21,923 --> 00:06:25,083
Voordat hij rijp is,
is hij zo hard als beton…

55
00:06:25,163 --> 00:06:27,763
…waardoor je 'm
bijna onmogelijk open krijgt.

56
00:06:36,363 --> 00:06:38,923
Een rijpe neesia barst vanzelf open.

57
00:06:41,763 --> 00:06:46,483
Maar rond de sappige zaden zitten
duizenden scherpe, irritante haartjes.

58
00:06:48,923 --> 00:06:50,643
Om te kunnen eten…

59
00:06:50,723 --> 00:06:54,883
…moet Rakus de meest verfijnde vaardigheid
in de jungle beheersen.

60
00:06:58,883 --> 00:07:01,643
Veel orang-oetans hier
weten op een ingenieuze manier…

61
00:07:01,723 --> 00:07:04,443
…de stekelige haren
van de neesia te ontwijken.

62
00:07:09,523 --> 00:07:11,043
Eerst kiezen ze een stok.

63
00:07:13,563 --> 00:07:17,763
Met hun uiterst veelzijdige lippen
manoeuvreren ze met de stok…

64
00:07:17,843 --> 00:07:20,763
…en duwen 'm
tussen de spleten van de neesia.

65
00:07:26,683 --> 00:07:30,363
Door de herhaaldelijke beweging
van de stok komen de zaden los…

66
00:07:30,963 --> 00:07:33,563
…en worden ook de haartjes losgeschraapt.

67
00:07:37,843 --> 00:07:39,923
Nu kunnen ze de vrucht eten.

68
00:07:44,563 --> 00:07:47,123
Orang-oetans zijn
meestal solitaire dieren.

69
00:07:48,123 --> 00:07:51,163
Maar de neesiaboom
draagt maar zelden vruchten.

70
00:07:52,603 --> 00:07:56,883
Wanneer het zover is, trekt hij
orang-oetans van heinde en ver aan.

71
00:08:00,563 --> 00:08:03,763
Door samen te komen,
kunnen ze van elkaar leren.

72
00:08:09,683 --> 00:08:11,763
Friska is een volwassen vrouwtje…

73
00:08:13,083 --> 00:08:15,723
…en een expert
in het bereiden van het fruit.

74
00:08:18,123 --> 00:08:20,763
Rakus schuift aan voor een masterclass.

75
00:08:30,323 --> 00:08:33,243
Omdat er voedsel genoeg is,
wordt hij getolereerd.

76
00:08:38,923 --> 00:08:41,283
Dit zijn de enige wilde orang-oetans…

77
00:08:41,363 --> 00:08:44,803
…die op deze unieke manier
gereedschap maken en gebruiken.

78
00:08:52,643 --> 00:08:54,883
Rakus wil het zelf proberen.

79
00:09:01,203 --> 00:09:03,803
Hij maakt zorgvuldig z'n gereedschap.

80
00:09:09,523 --> 00:09:12,603
En Rakus kiest de perfecte neesia.

81
00:09:15,923 --> 00:09:18,723
Dan is het een kwestie
van vallen en opstaan.

82
00:09:26,483 --> 00:09:29,563
Eindelijk,
met een beetje doorzettingsvermogen…

83
00:09:31,963 --> 00:09:35,083
…krijgt Rakus de delicatesse
waar hij naar verlangde.

84
00:09:42,843 --> 00:09:46,203
Hoe meer hij deze buitengewone
vaardigheid perfectioneert…

85
00:09:46,803 --> 00:09:49,123
…hoe groter en sterker hij zal worden.

86
00:09:52,683 --> 00:09:55,243
En op een dag kan deze gulzige jongen…

87
00:09:56,523 --> 00:09:58,163
…misschien de top bereiken.

88
00:10:06,083 --> 00:10:09,723
De overvloed in Leuser
is deels te danken aan de bodem…

89
00:10:11,163 --> 00:10:15,403
…die tot zes keer vruchtbaarder is
dan andere regenwouden in de streek.

90
00:10:17,803 --> 00:10:19,963
En dit is een van de redenen.

91
00:10:23,323 --> 00:10:26,163
Een van 's werelds meest actieve vulkanen.

92
00:10:27,563 --> 00:10:28,803
De Sinabung.

93
00:10:29,603 --> 00:10:33,763
Al duizenden jaren stoten de uitbarstingen
vulkanische as uit…

94
00:10:37,123 --> 00:10:39,683
…rijk aan mineralen en voedingsstoffen.

95
00:10:48,203 --> 00:10:50,443
De as werkt als een meststof…

96
00:10:50,523 --> 00:10:53,563
…voor een jungle
van duizelingwekkende complexiteit.

97
00:10:56,563 --> 00:10:58,763
Met duizenden soorten planten…

98
00:10:59,643 --> 00:11:02,683
…is het een van de meest
diverse bossen ter wereld.

99
00:11:12,643 --> 00:11:14,123
De reuzenaronskelk.

100
00:11:19,643 --> 00:11:23,763
Dit is de grootste
bloeiende structuur ter wereld.

101
00:11:29,203 --> 00:11:31,323
Hij kan wel drie meter hoog worden…

102
00:11:32,203 --> 00:11:34,083
…zo hoog als een basketbalring.

103
00:11:39,603 --> 00:11:43,523
De plant bloeit pas
als hij al tien jaar aan het groeien is.

104
00:11:48,763 --> 00:11:52,443
Maar het voortbrengen
van deze enorme bloem kost veel energie.

105
00:11:54,963 --> 00:11:57,723
De bloei mag maar twee nachten duren.

106
00:11:59,603 --> 00:12:01,323
Hij heeft dus een slimme manier…

107
00:12:01,403 --> 00:12:05,523
…om snel de insecten aan te trekken
die nodig zijn voor de bestuiving.

108
00:12:18,643 --> 00:12:20,963
Hij produceert een sterke geur.

109
00:12:24,683 --> 00:12:26,603
Maar dit is geen lekker parfum.

110
00:12:28,763 --> 00:12:31,043
Hij ruikt naar rottend vlees.

111
00:12:33,883 --> 00:12:37,123
De enorme, rode bloem wordt
wel anderhalve meter groot…

112
00:12:37,763 --> 00:12:41,123
…en draagt zo bij aan de illusie
van een vers dierenlijk.

113
00:12:45,323 --> 00:12:50,043
Als de avond valt,
begint de grootste misleiding.

114
00:12:55,323 --> 00:12:57,603
Met tien jaar opgeslagen energie…

115
00:12:58,123 --> 00:13:01,083
…pompt de aronskelk
warmte in de centrale kolom…

116
00:13:02,883 --> 00:13:05,163
…die zo warm wordt als bloed.

117
00:13:07,923 --> 00:13:13,043
Als een schoorsteen blaast de opstijgende
hitte z'n stank de koele nachtlucht in.

118
00:13:22,003 --> 00:13:26,643
Voor honderden aasetende insecten
is de aantrekkingskracht onweerstaanbaar.

119
00:13:49,923 --> 00:13:53,083
Ze worden binnen in de aronskelk gelokt…

120
00:13:56,163 --> 00:13:59,483
…naar een holte vol mannelijke
en vrouwelijke organen.

121
00:14:07,123 --> 00:14:10,243
Terwijl de insecten
naar het rottende vlees zoeken…

122
00:14:12,923 --> 00:14:15,163
…worden ze bedekt met stuifmeel…

123
00:14:15,243 --> 00:14:18,123
…dat ze zullen meedragen
naar andere aronskelken.

124
00:14:23,563 --> 00:14:26,763
En als ze al
een andere reuzenaronskelk hebben bezocht…

125
00:14:26,843 --> 00:14:28,763
…zullen ze deze plant bestuiven.

126
00:14:35,443 --> 00:14:38,683
Tien jaar voorbereiding
voor een show van twee nachten.

127
00:14:41,283 --> 00:14:44,003
De energie van de bloem is opgebruikt.

128
00:14:47,483 --> 00:14:49,243
De achterblijvers vertrekken…

129
00:14:52,203 --> 00:14:55,523
…en ten slotte, in een paar seconden tijd…

130
00:14:59,483 --> 00:15:01,963
…stort de hele structuur in.

131
00:15:06,363 --> 00:15:11,003
Na de bestuiving wordt een nieuwe cyclus
van tien jaar op gang gebracht…

132
00:15:11,523 --> 00:15:14,043
…om weer
gigantische bloemen op te leveren.

133
00:15:29,003 --> 00:15:34,403
Zelfs de laaglanden van Leuser zijn
enorm verschillend wat landschap betreft.

134
00:15:43,083 --> 00:15:46,643
De rivieren van het park
transporteren de voedselrijke grond…

135
00:15:46,723 --> 00:15:48,443
…stroomafwaarts naar de kust…

136
00:15:50,803 --> 00:15:53,443
…waar het bos uitkomt
op de Indische Oceaan.

137
00:15:57,843 --> 00:16:00,683
Daar ontstaat een modderig mangrovemoeras.

138
00:16:09,603 --> 00:16:10,723
Een slijkspringer.

139
00:16:16,363 --> 00:16:20,603
Deze vis is niet beperkt
tot een leven in het water.

140
00:16:25,323 --> 00:16:27,123
Hij neemt een grote hap lucht…

141
00:16:30,323 --> 00:16:33,563
…en met z'n vinnen,
die een schoudergewricht hebben…

142
00:16:34,883 --> 00:16:37,043
…beweegt hij zich voort.

143
00:16:38,523 --> 00:16:41,723
Een vis die kan lopen.

144
00:16:44,403 --> 00:16:47,403
Je vindt hem meestal hier, op het slijk.

145
00:16:50,043 --> 00:16:53,923
Z'n periscoopachtige ogen hebben
eenzelfde lens als landdieren…

146
00:16:54,643 --> 00:16:59,163
…waardoor hij veel beter kan zien
buiten het water dan in het water.

147
00:17:04,443 --> 00:17:07,323
Z'n favoriete maaltijd
is een geduchte vijand…

148
00:17:07,403 --> 00:17:09,323
…met vlijmscherpe tangen.

149
00:17:12,243 --> 00:17:15,243
Als hij er een kan vangen
zonder gebeten te worden.

150
00:17:37,563 --> 00:17:39,403
Misschien iets zachters?

151
00:17:48,243 --> 00:17:49,923
Deze krabben zijn heel vlug…

152
00:17:52,123 --> 00:17:54,723
…vooral voor een vis uit het water.

153
00:18:09,323 --> 00:18:13,083
Op het eind moet hij alleen nog
z'n prooi ontwapenen.

154
00:18:16,163 --> 00:18:19,323
Hij houdt hem in z'n bek
en gebruikt een slim trucje.

155
00:18:21,563 --> 00:18:25,363
Schud hard genoeg met een krab
en hij offert z'n schaar op…

156
00:18:26,643 --> 00:18:28,163
…het lekkerste stukje.

157
00:18:32,843 --> 00:18:35,283
Maar dat verlies is slechts tijdelijk.

158
00:18:36,523 --> 00:18:40,323
Binnen een maand
zal de krab een nieuwe schaar hebben.

159
00:18:43,803 --> 00:18:45,923
Misschien nog groter dan de vorige.

160
00:18:53,363 --> 00:18:58,123
Voor deze landminnende vis is het leven
een eindeloos krabbenpotenbuffet.

161
00:19:12,523 --> 00:19:16,243
Landinwaarts wordt Leuser snel bergachtig.

162
00:19:19,043 --> 00:19:22,123
Het bos hier is veel ondoordringbaarder.

163
00:19:23,483 --> 00:19:28,323
Steile heuvels bieden een toevluchtsoord
voor het meest bedreigde dier in Leuser…

164
00:19:32,643 --> 00:19:35,803
…de zelden geziene en verrassend kleine…

165
00:19:37,483 --> 00:19:39,723
…Sumatraanse neushoorn.

166
00:19:42,923 --> 00:19:46,403
Hoewel hij maar 1,20 meter groot is,
weegt hij toch een ton…

167
00:19:47,123 --> 00:19:51,443
…perfect om het struikgewas plat te walsen
op zoek naar sappige bladeren.

168
00:19:55,483 --> 00:19:59,003
Door planten te snoeien
zijn deze neushoorns nuttig voor het bos…

169
00:19:59,083 --> 00:20:01,443
…want ze maken ruimte voor nieuwe bomen.

170
00:20:16,243 --> 00:20:20,923
In de modder graven ze poelen, die hen
helpen koel te blijven in de middaghitte.

171
00:20:31,603 --> 00:20:33,883
En daar profiteren veel buren ook van.

172
00:20:41,603 --> 00:20:45,803
Hoe meer neushoorns,
hoe gezonder het hele bos wordt.

173
00:20:49,403 --> 00:20:53,963
Door de illegale jacht en het verlies
van hun habitat blijven er in het wild…

174
00:20:54,043 --> 00:20:55,363
…nog maar enkele over.

175
00:20:59,163 --> 00:21:03,443
Om ze voor uitsterven te behoeden,
patrouilleren er constant opzichters.

176
00:21:03,963 --> 00:21:05,603
Zij schrikken stropers af…

177
00:21:05,683 --> 00:21:10,363
…en nemen de paar overgebleven
neushoorns buiten het park gevangen.

178
00:21:15,923 --> 00:21:20,243
Deze neushoorns leven nu in grote,
bewaakte, natuurlijk omheinde gebieden.

179
00:21:24,483 --> 00:21:25,763
Via een fokprogramma…

180
00:21:25,843 --> 00:21:29,563
…hoopt men hun nakomelingen
in Leuser te kunnen herintroduceren…

181
00:21:32,283 --> 00:21:36,403
…en uiteindelijk het evenwicht
in het regenwoud te herstellen.

182
00:21:44,643 --> 00:21:48,883
Er zijn veel bijzondere relaties
tussen de wezens die hier leven.

183
00:21:49,763 --> 00:21:52,803
Sommige zijn we
nog maar net aan het ontdekken.

184
00:21:59,443 --> 00:22:04,083
Diep in de uitlopers van Leuser
wordt een van de kleinste bewoners…

185
00:22:04,683 --> 00:22:07,963
…zonder dat hij het weet
geholpen door de grootste.

186
00:22:17,963 --> 00:22:19,763
De Sumatraanse olifant.

187
00:22:46,643 --> 00:22:51,843
Door rond te trekken leggen ze een netwerk
van paden aan, honderden kilometers lang.

188
00:23:10,363 --> 00:23:14,323
Veel soorten gebruiken deze paden
om door de dichte jungle te komen.

189
00:23:19,963 --> 00:23:24,043
Maar één bewoner is meer afhankelijk
van deze olifanten dan de andere.

190
00:23:26,283 --> 00:23:27,363
Een wrattenkikker.

191
00:23:30,163 --> 00:23:32,403
Ze is maar zo groot als een kippenei…

192
00:23:33,483 --> 00:23:36,163
…maar ze heeft
ongelooflijk scherpe zintuigen.

193
00:23:37,523 --> 00:23:41,443
Men denkt dat ze trillingen
van de naderende kudde waarneemt…

194
00:23:41,523 --> 00:23:44,483
…met behulp
van speciale holtes in haar longen.

195
00:23:48,123 --> 00:23:50,563
Je zou verwachten dat ze uit de weg gaat.

196
00:23:51,883 --> 00:23:54,603
In plaats daarvan gaat ze naar hen toe.

197
00:24:04,203 --> 00:24:06,163
Recht de pletzone in.

198
00:24:09,963 --> 00:24:13,363
Maar ze wordt niet aangetrokken
tot de olifanten zelf.

199
00:24:16,643 --> 00:24:19,843
De kikker heeft een buik vol eieren…

200
00:24:20,803 --> 00:24:23,923
…en die moet ze
in stilstaand water leggen.

201
00:24:30,363 --> 00:24:34,283
De voetafdrukken van de olifant
zijn de perfecte pop-upkinderkamer.

202
00:24:47,043 --> 00:24:50,083
Ze heeft haar eieren
de beste start gegeven…

203
00:24:51,563 --> 00:24:53,123
…en laat ze uitkomen.

204
00:25:03,723 --> 00:25:06,403
Binnen twee weken
zijn ze dikkopjes geworden.

205
00:25:08,443 --> 00:25:11,083
Maar tot ze in kikkertjes veranderen…

206
00:25:11,163 --> 00:25:15,003
…is het vechten om te overleven
in hun ondergelopen voetafdruk.

207
00:25:17,923 --> 00:25:21,443
De tropische zon kan
deze poelen snel uitdrogen.

208
00:25:26,323 --> 00:25:32,083
Dus als het waterniveau daalt, moeten
deze dikkopjes zichzelf zien te redden…

209
00:25:36,163 --> 00:25:38,603
…door dubbel zo snel te transformeren.

210
00:25:40,443 --> 00:25:45,243
Als kikkertjes kunnen ze eindelijk
uit de opdrogende poelen ontsnappen.

211
00:25:53,203 --> 00:25:55,483
Als ze maar niet geplet worden.

212
00:26:08,163 --> 00:26:11,403
In de boomtoppen
staat er nog meer op het spel.

213
00:26:17,763 --> 00:26:20,763
Veel van de dieren in Leuser
hebben het hier goed onder de knie.

214
00:26:27,283 --> 00:26:32,003
Maar misschien heeft niemand meer lef
dan de thomaslangoer.

215
00:26:33,043 --> 00:26:37,883
Ze komen alleen in Noord-Sumatra voor en
zwerven in groepen van maximaal 20 rond.

216
00:26:39,523 --> 00:26:41,243
Eén mannetje leidt de troep…

217
00:26:42,323 --> 00:26:45,163
…en de rest zijn vrouwtjes en jongen.

218
00:26:47,323 --> 00:26:49,803
De volwassenen zijn uiterst behendig.

219
00:27:06,923 --> 00:27:09,083
Ze schieten tussen de takken door…

220
00:27:09,843 --> 00:27:12,683
…en kunnen makkelijk grote sprongen maken.

221
00:27:17,923 --> 00:27:21,843
Maar bij deze tweejarige
zijn de beenspieren nog niet sterk genoeg…

222
00:27:23,923 --> 00:27:27,883
…om zich met evenveel vertrouwen
door het bladerdak te verplaatsen.

223
00:27:29,883 --> 00:27:32,243
Z'n moeder droeg hem overal mee naartoe…

224
00:27:33,763 --> 00:27:35,603
…maar ze heeft een nieuwe baby.

225
00:27:37,523 --> 00:27:41,283
En het jonge dier moet nu
zelf z'n weg vinden in de wereld.

226
00:27:42,763 --> 00:27:46,203
Vandaag staat hij voor een van
de grootste uitdagingen van z'n leven.

227
00:27:52,523 --> 00:27:55,523
De troep heeft deze boom leeggegeten.

228
00:27:57,083 --> 00:27:58,403
Ze moeten dus verder.

229
00:28:00,443 --> 00:28:05,243
Maar het zal een enorme sprong vergen
over een afstand van meer dan zes meter.

230
00:28:09,763 --> 00:28:11,603
Het is drie verdiepingen hoog.

231
00:28:12,963 --> 00:28:16,363
Eén fout kan fataal zijn.

232
00:28:18,283 --> 00:28:22,563
De oudere apen hebben jarenlang
zulke grote sprongen geperfectioneerd.

233
00:28:35,643 --> 00:28:40,003
Ze klimmen naar de bovenste takken,
stoten zich af…

234
00:28:42,083 --> 00:28:45,443
…en bewegen met hun ledematen
om hun afdaling te sturen.

235
00:28:57,123 --> 00:29:01,003
Zelfs mama,
met haar nieuwe baby op haar buik…

236
00:29:02,243 --> 00:29:04,523
…pakt de afstand gracieus aan.

237
00:29:13,003 --> 00:29:15,243
Nu is de tweejarige aan de beurt.

238
00:29:26,603 --> 00:29:28,363
Maar het wordt hem te veel.

239
00:29:33,283 --> 00:29:36,163
De rest van de troep zit
aan de overkant te smullen…

240
00:29:42,083 --> 00:29:43,203
…en hij zit vast.

241
00:29:48,563 --> 00:29:50,403
Mama kan hem niet komen helpen.

242
00:29:55,683 --> 00:29:59,883
Er is maar één manier om erachter te komen
of hij het in zich heeft.

243
00:30:53,363 --> 00:30:54,323
Gelukt.

244
00:31:01,123 --> 00:31:05,923
De eerste van vele grote sprongen die hij
zal maken op weg naar de volwassenheid.

245
00:31:16,723 --> 00:31:19,123
En hij krijgt een welverdiende beloning.

246
00:31:23,363 --> 00:31:25,243
Dieren zoals de langoeren…

247
00:31:26,523 --> 00:31:29,643
…houden het regenwoud van Leuser gezond…

248
00:31:30,243 --> 00:31:34,323
…door via hun bewegingen zaden
en natuurlijke meststoffen te verspreiden.

249
00:31:40,283 --> 00:31:42,563
Alle soorten hier zijn belangrijk.

250
00:31:51,803 --> 00:31:53,123
Zelfs de kleinste…

251
00:31:53,963 --> 00:31:57,883
…die zich schuilhouden
in de donkere onderwereld van de bosbodem.

252
00:32:12,883 --> 00:32:15,923
In de bladerrijke duisternis
woont een jager…

253
00:32:16,963 --> 00:32:18,923
…de hamerkopworm.

254
00:32:21,603 --> 00:32:25,483
Deze soort platworm
met z'n kenmerkende strepen…

255
00:32:26,003 --> 00:32:28,723
…is zo nieuw
dat hij nog een naam moet krijgen.

256
00:32:30,763 --> 00:32:33,563
Voor een roofdier is hij uitermate klein…

257
00:32:34,563 --> 00:32:36,323
…zo lang als een vingernagel.

258
00:32:37,483 --> 00:32:38,843
Maar hij is dodelijk.

259
00:32:41,043 --> 00:32:44,403
Hij is op jacht
naar een sappige naaktslak of huisjesslak.

260
00:32:47,523 --> 00:32:49,123
Die zijn overal in Leuser.

261
00:32:49,923 --> 00:32:52,923
Ze verslinden
microscopische planten en organismen…

262
00:32:54,763 --> 00:32:58,443
…en ook de schimmels waarmee
plantenresten worden gerecycleerd.

263
00:33:08,363 --> 00:33:11,163
En dit is
waar de hamerkopworm zijn rol speelt.

264
00:33:12,883 --> 00:33:17,643
Hij houdt hun aantallen laag
en beschermt zo het groen.

265
00:33:20,443 --> 00:33:23,043
Met chemische sensoren in z'n hamerkop…

266
00:33:24,803 --> 00:33:27,763
…proeft hij de grond
op sporen van een slachtoffer.

267
00:33:31,643 --> 00:33:36,323
Naaktslakken en huisjesslakken laten
een onmiskenbaar slijmspoor achter.

268
00:33:44,443 --> 00:33:47,043
Door de kleine schaal op z'n rug…

269
00:33:47,603 --> 00:33:51,523
…wordt dit vreemde wezen
een seminaaktslak genoemd…

270
00:33:52,883 --> 00:33:54,403
…de perfecte prooi.

271
00:34:34,723 --> 00:34:39,483
De platworm wikkelt zich om z'n prooi
en pompt slijm op om hem te vangen.

272
00:34:43,523 --> 00:34:45,443
Zodra de prooi is uitgeschakeld…

273
00:34:45,523 --> 00:34:49,923
…valt hij de seminaaktslak aan
met giffen en spijsverteringssappen…

274
00:34:50,683 --> 00:34:52,163
…die z'n vlees afbreken.

275
00:34:56,763 --> 00:35:01,003
Ten slotte slikt hij hem in door een bek
in het midden van z'n lichaam.

276
00:35:06,323 --> 00:35:11,483
Na enkele minuten blijft alleen
de doorschijnende schaal over.

277
00:35:26,763 --> 00:35:30,563
In Leuser vind je roofdieren
in alle maten en gewichten.

278
00:35:37,283 --> 00:35:41,843
Maar misschien bevindt de belangrijkste
soort zich boven in de voedselketen.

279
00:35:44,643 --> 00:35:48,043
Om hem te vinden,
moet je nog hoger reizen…

280
00:35:50,083 --> 00:35:52,683
…naar de afgelegen fortachtige bergtop…

281
00:35:53,203 --> 00:35:55,403
…waar het park z'n naam aan ontleent…

282
00:35:56,803 --> 00:35:57,843
Gunung Leuser.

283
00:36:01,963 --> 00:36:04,923
Meer dan 3350 meter boven de zeespiegel…

284
00:36:08,923 --> 00:36:10,483
…vaak gehuld in mist.

285
00:36:14,883 --> 00:36:17,083
Het bos wordt in z'n groei belemmerd…

286
00:36:19,683 --> 00:36:21,683
…door stukken open heideveld.

287
00:36:25,643 --> 00:36:30,763
Het kan hier tot wel 15 graden kouder zijn
dan in de vochtige jungle een eind lager.

288
00:36:38,283 --> 00:36:41,203
Alleen de sterkste planten
kunnen overleven.

289
00:36:46,683 --> 00:36:50,123
Ze klampen zich vast aan de rotsen
en houden de grond op z'n plaats.

290
00:36:51,883 --> 00:36:54,763
Ze voorkomen erosie
en houden regenwater vast…

291
00:36:54,843 --> 00:36:58,203
…dat gestaag
de veel lager gelegen bossen in stroomt.

292
00:37:07,483 --> 00:37:09,083
Het is angstaanjagend stil.

293
00:37:13,723 --> 00:37:17,043
Slechts een paar dieren
wagen zich zo ver op de berg.

294
00:37:25,323 --> 00:37:30,723
De muntjak, het soort hert
dat van de heideplanten leeft.

295
00:37:34,963 --> 00:37:39,603
Wetenschappers hopen dat onderzoeks-
camera's eindelijk het roofdier filmen…

296
00:37:39,683 --> 00:37:40,763
…dat op ze jaagt.

297
00:37:42,563 --> 00:37:45,283
Dan zou het hier
voor het eerst worden gefilmd.

298
00:37:53,763 --> 00:37:55,763
Maar het wordt bijna nooit gezien.

299
00:38:00,923 --> 00:38:02,603
Het vergt dus geduld.

300
00:38:23,843 --> 00:38:24,843
Eindelijk…

301
00:38:27,603 --> 00:38:29,563
…in een hoge bergweide…

302
00:38:32,443 --> 00:38:34,203
…een Sumatraanse tijger.

303
00:38:40,963 --> 00:38:45,483
Dit volwassen mannetje controleert
de apparatuur die hem moet filmen.

304
00:38:49,963 --> 00:38:54,523
Het terrein is zo onbereikbaar
dat er bijna geen onderzoek is gedaan…

305
00:38:54,603 --> 00:38:57,203
…naar het gedrag
van de Sumatraanse tijger.

306
00:39:05,763 --> 00:39:09,843
Maar men gelooft dat, als deze tijgers
op de bergtoppen patrouilleren…

307
00:39:10,363 --> 00:39:15,763
…ze voorkomen dat herten en andere dieren
te veel van de tere begroeiing eten.

308
00:39:28,363 --> 00:39:33,043
En deze waardevolle beelden
bewijzen dat ze er nog steeds zijn.

309
00:39:34,563 --> 00:39:36,363
Zolang we het park beschermen…

310
00:39:36,443 --> 00:39:40,403
…kan de grootste kat van Sumatra
de koning van de jungle blijven.

311
00:39:43,963 --> 00:39:47,883
Terwijl het bergachtige terrein in Leuser
enige natuurlijke bescherming biedt…

312
00:39:50,043 --> 00:39:54,363
…is aan de rand van het park
het risico voor de natuur groter.

313
00:39:56,563 --> 00:40:01,483
Het ecosysteem van Leuser loopt door in
een gebied dubbel zo groot als het park.

314
00:40:03,363 --> 00:40:05,163
Veel ervan is beschermd…

315
00:40:07,443 --> 00:40:11,883
…maar miljoenen mensen wonen
in steden en dorpen tussen deze bossen.

316
00:40:15,643 --> 00:40:18,963
De steun van lokale gemeenschappen
is dus cruciaal…

317
00:40:19,043 --> 00:40:21,803
…om de dieren van Leuser veilig te houden.

318
00:40:31,283 --> 00:40:34,243
Verborgen in de bomen
aan de zuidgrens van Leuser…

319
00:40:35,083 --> 00:40:38,683
…zit een zelden geziene grote plompe lori.

320
00:40:43,603 --> 00:40:44,923
Ze heeft enorme ogen…

321
00:40:45,683 --> 00:40:48,723
…waarmee ze kan zien
in bijna volledige duisternis.

322
00:40:52,043 --> 00:40:56,003
Deze moeder heeft een jonge baby
van een paar weken oud.

323
00:40:57,323 --> 00:41:00,803
Hij is al te groot voor haar om te dragen
als ze zich voedt.

324
00:41:03,923 --> 00:41:05,723
Hem achterlaten lijkt riskant.

325
00:41:09,683 --> 00:41:12,763
Rivaliserende lori's
kunnen gemeen territoriaal zijn.

326
00:41:16,043 --> 00:41:18,723
En het bos hier zit vol met slangen.

327
00:41:22,683 --> 00:41:25,403
Maar lori's hebben een geheim wapen.

328
00:41:28,563 --> 00:41:31,483
Hun beet bevat een dodelijk gif…

329
00:41:32,883 --> 00:41:36,523
…waardoor ze
de enige giftige primaat op aarde zijn.

330
00:41:39,203 --> 00:41:40,563
Zelfs dit jonge dier.

331
00:41:43,043 --> 00:41:45,963
Mama kan hem dus
tussen de bladeren verstoppen…

332
00:41:46,963 --> 00:41:49,083
…terwijl ze alleen gaat foerageren.

333
00:41:54,683 --> 00:41:58,843
Het is heel ongebruikelijk
dat plompe lori's zich op de grond wagen.

334
00:42:02,323 --> 00:42:05,723
Maar ze moet
om bij haar lievelingseten te komen…

335
00:42:06,603 --> 00:42:08,003
…de Calliandra.

336
00:42:10,963 --> 00:42:13,603
De zoetgeurende nectar bevat de energie…

337
00:42:13,683 --> 00:42:15,963
…die zij nodig heeft
om haar baby te voeden.

338
00:42:19,123 --> 00:42:22,323
Maar deze bloeiende struiken
zijn door boeren geplant…

339
00:42:23,363 --> 00:42:25,643
…om hun koffieplanten te beschaduwen.

340
00:42:26,803 --> 00:42:30,883
En de nabijheid van mensen
stelt de lori's voor een probleem.

341
00:42:32,523 --> 00:42:37,403
Handelaars in illegale dieren
jaagden op deze schattige wezens…

342
00:42:37,483 --> 00:42:39,443
…tot ze bijna waren uitgestorven.

343
00:42:44,923 --> 00:42:49,843
Maar gelukkig maakt deze gemeenschap deel
uit van een nieuw plan, dat hen beschermt.

344
00:42:53,523 --> 00:42:56,483
De boeren krijgen
een betere prijs voor hun koffie…

345
00:42:56,563 --> 00:42:58,763
…als ze de lori's met rust laten.

346
00:43:02,203 --> 00:43:04,523
En de lori's helpen de boeren…

347
00:43:04,603 --> 00:43:08,923
…want als ze de Calliandra eten,
bestuiven ze hem.

348
00:43:12,443 --> 00:43:15,803
Als de dag aanbreekt,
moet ze terug naar haar baby…

349
00:43:17,163 --> 00:43:19,803
…en haar taak als moeder weer opnemen.

350
00:43:29,323 --> 00:43:33,243
Lokale gemeenschappen kunnen ook helpen
in de strijd tegen de grootste bedreiging…

351
00:43:34,923 --> 00:43:36,163
…ontbossing.

352
00:43:39,683 --> 00:43:43,523
Leuser is zo groot
dat patrouilleren er bijna onmogelijk is.

353
00:43:45,923 --> 00:43:50,443
Elk uur wordt er
meer dan een voetbalveld aan bos gekapt.

354
00:43:51,163 --> 00:43:55,963
Dat gebeurt meestal illegaal,
om plaats te maken voor palmolieteelt.

355
00:43:59,323 --> 00:44:04,603
Palmolie wordt gebruikt in wel 50 procent
van onze supermarktproducten…

356
00:44:04,683 --> 00:44:06,963
…van koekjes tot shampoo.

357
00:44:10,363 --> 00:44:13,283
Deze plantages zijn levenloos…

358
00:44:13,363 --> 00:44:16,283
…vergeleken met de rijkdom
van het regenwoud.

359
00:44:22,123 --> 00:44:26,363
Maar sommige gemeenschappen vechten terug.

360
00:44:32,683 --> 00:44:36,163
Samen met natuurbeschermers
verwijderen ze de plantages.

361
00:44:41,243 --> 00:44:42,243
Een kleine subsidie…

362
00:44:42,323 --> 00:44:46,123
…en een kans om in het bos
enkele rendabele fruitbomen te kweken…

363
00:44:46,203 --> 00:44:49,883
…bieden een stimulans
en helpen hun toekomst veilig te stellen.

364
00:45:09,563 --> 00:45:14,003
Op het teruggewonnen land
verricht Leuser al snel wonderen.

365
00:45:16,643 --> 00:45:20,323
De wind brengt zaden
uit gezonde bossen in de buurt mee.

366
00:45:23,483 --> 00:45:26,523
Micro-organismen helpen
de grond te genezen.

367
00:45:27,123 --> 00:45:32,163
Al na enkele maanden is de plek overgroeid
met varens en andere planten.

368
00:45:35,123 --> 00:45:37,123
De bestuivers komen eraan.

369
00:45:38,443 --> 00:45:41,283
Zoogdieren en vogels
verspreiden nog meer zaden.

370
00:45:46,643 --> 00:45:52,323
En in amper vier jaar tijd
verschijnt er weer een gezond bos.

371
00:45:58,963 --> 00:46:02,043
Als dat gebeurt, komen de dieren terug.

372
00:46:09,923 --> 00:46:13,163
Uiteindelijk zullen er
reusachtige bomen groeien.

373
00:46:15,203 --> 00:46:18,683
Ze nemen steeds meer koolstofdioxide op
uit onze atmosfeer…

374
00:46:19,283 --> 00:46:22,763
…en verrijken die met zuurstof…

375
00:46:23,563 --> 00:46:25,603
…wat ons allemaal ten goede komt.

376
00:46:31,243 --> 00:46:33,323
Als we dit bos beschermen…

377
00:46:33,403 --> 00:46:37,283
…zullen de meest bedreigde dieren
in Azië nog altijd een habitat hebben.

378
00:46:43,123 --> 00:46:48,123
Als baby werd deze Sumatraanse
orang-oetan uit het bos weggehaald…

379
00:46:48,643 --> 00:46:50,883
…en als huisdier verkocht.

380
00:46:53,243 --> 00:46:56,803
Na jarenlange gevangenschap
werd ze eindelijk gered…

381
00:46:56,883 --> 00:47:01,283
…en teruggebracht
om weer vrij in de boomtoppen te leven.

382
00:47:07,323 --> 00:47:10,443
En nu heeft ze iemand anders
om voor te zorgen.

383
00:47:17,043 --> 00:47:18,563
Nog geen twee weken oud.

384
00:47:20,643 --> 00:47:24,483
Zo klein dat ze in je handpalm past.

385
00:47:28,563 --> 00:47:30,923
Deze tedere momenten zijn het begin…

386
00:47:31,003 --> 00:47:34,843
…van een van de hechtste
moeder-babybanden in de natuur.

387
00:47:44,163 --> 00:47:45,163
Acht jaar lang…

388
00:47:45,763 --> 00:47:48,883
…zal ze binnen handbereik
van haar moeder leven…

389
00:47:50,603 --> 00:47:54,163
…die haar alles zal leren
wat ze nodig heeft om te overleven.

390
00:47:56,843 --> 00:48:02,203
Het nationaal park Gunung Leuser
en het uitgestrekte ecosysteem eromheen…

391
00:48:03,363 --> 00:48:05,283
…is een plek van hoop…

392
00:48:06,923 --> 00:48:11,043
…en een kans
om de unieke wilde dieren te beschermen…

393
00:48:13,243 --> 00:48:17,203
…op deze plek:
hun laatste, kostbare toevluchtsoord.

394
00:48:20,603 --> 00:48:23,883
Nationale parken zijn
een van onze grootste prestaties.

395
00:48:25,883 --> 00:48:30,083
Al bijna een kwart miljoen
stukken ongerepte natuur zijn beschermd…

396
00:48:30,163 --> 00:48:32,043
…in nagenoeg elk land op aarde.

397
00:48:40,683 --> 00:48:45,203
Maar in deze wereld, die warmer
en drukker wordt, moeten we meer doen.

398
00:48:49,843 --> 00:48:54,003
Als we meer van die ongerepte natuur
willen waar we afhankelijk van zijn…

399
00:48:54,083 --> 00:48:56,043
…hebben we allemaal een rol te spelen.

400
00:48:57,283 --> 00:48:59,883
Eis dat onze laatste wildernissen
beschermd worden…

401
00:49:00,963 --> 00:49:02,723
…voor toekomstige generaties.

402
00:49:05,683 --> 00:49:08,763
Voer actie om er meer te creëren,
waar je ook woont.

403
00:49:09,683 --> 00:49:13,003
En dring erop aan
dat ze voor iedereen toegankelijk zijn.

404
00:49:17,723 --> 00:49:21,723
Stimuleer je eigen gemeenschap
om slimmer met het klimaat om te gaan.

405
00:49:24,523 --> 00:49:27,883
En stem alsof de planeet ervan afhangt.

406
00:49:31,003 --> 00:49:33,323
Er is geen tijd meer te verliezen.

407
00:49:33,403 --> 00:49:36,803
De wereld die we onze kinderen nalaten,
is te belangrijk.

408
00:49:37,323 --> 00:49:39,483
Het is nu tijd om te handelen.

409
00:51:05,643 --> 00:51:08,123
Ondertiteld door: Mireille Van Overmeiren