1
00:00:06,123 --> 00:00:09,003
‪LOẠT PHIM TÀI LIỆU NETFLIX

2
00:00:25,763 --> 00:00:29,403
‪Ngày bé, mẹ tôi chuyển nhà chúng tôi
‪tới Indonesia vài năm.

3
00:00:30,003 --> 00:00:33,523
‪Chúng tôi sống trong một căn nhà nhỏ
‪với niềm vui bình dị đến từ thiên nhiên.

4
00:00:34,043 --> 00:00:37,763
‪Một cây xoài trước hiên,
‪những luồng gió mùi hoa trái và gia vị.

5
00:00:38,923 --> 00:00:43,283
{\an8}‪Những cánh đồng lúa, nơi đàn trâu
‪ngước nhìn bạn với những cái mõm đầy bùn.

6
00:00:44,643 --> 00:00:48,123
‪Indonesia là nơi
‪có những khu rừng và đa dạng sinh học

7
00:00:48,203 --> 00:00:50,243
‪vào loại quan trọng nhất thế giới.

8
00:00:51,403 --> 00:00:55,083
‪Và độc đáo nhất là Hệ sinh thái Leuser,

9
00:00:55,163 --> 00:00:58,603
‪nơi sinh sống của một số loài có nguy cơ
‪tuyệt chủng cao nhất trên Trái Đất.

10
00:01:06,963 --> 00:01:10,483
<i>‪Những khu rừng nhiệt đới</i>
<i>‪tại Vườn Quốc gia Gunung Leuser</i>

11
00:01:11,603 --> 00:01:14,203
<i>‪là nơi trú ẩn</i>
<i>‪của vô số loài thực, động vật… </i>

12
00:01:15,883 --> 00:01:18,363
<i>‪mỗi loài mang một vai trò khác nhau.</i>

13
00:01:32,363 --> 00:01:35,003
<i>‪Leuser cũng là thành trì cuối cùng</i>

14
00:01:35,083 --> 00:01:38,163
<i>‪của bốn loài</i>
<i>‪thuộc nhóm bị đe dọa nhất hành tinh.</i>

15
00:01:41,483 --> 00:01:43,963
<i>‪Những con hổ hùng mạnh và hay lẩn tránh,</i>

16
00:01:48,763 --> 00:01:50,883
<i>‪những con tê giác nhỏ nhất thế giới,</i>

17
00:01:55,643 --> 00:01:57,403
<i>‪những con voi rừng độc nhất,</i>

18
00:02:00,523 --> 00:02:04,883
<i>‪và đười ươi, một trong những loài vượn lớn</i>
<i>‪thông minh nhất thế giới.</i>

19
00:02:09,083 --> 00:02:12,643
<i>‪Từng có thời, có thể tìm thấy chúng</i>
<i>‪trên khắp Đông Nam Á.</i>

20
00:02:14,683 --> 00:02:18,123
<i>‪Nhưng nạn chặt phá rừng, săn bắn trộm</i>
<i>‪đồng nghĩa, ngày nay,</i>

21
00:02:18,643 --> 00:02:22,843
<i>‪Leuser là nơi duy nhất</i>
<i>‪chúng còn cùng tồn tại.</i>

22
00:02:26,163 --> 00:02:29,923
<i>‪Ta sẽ để một thứ quý giá nhường ấy</i>
<i>‪vĩnh viễn biến mất ư… </i>

23
00:02:33,883 --> 00:02:38,763
<i>‪hay sẽ nắm lấy cơ hội cuối cùng</i>
<i>‪để bảo vệ nó cho con cháu của chúng ta?</i>

24
00:02:40,563 --> 00:02:44,683
‪Hãy cùng tôi ghé thăm
‪không gian hoang dã độc đáo nhất này nhé.

25
00:03:02,523 --> 00:03:07,163
<i>‪Trên hòn đảo Sumatra của Indonesia</i>
<i>‪có một khu rừng mưa nhiệt đới rộng lớn</i>

26
00:03:07,763 --> 00:03:12,123
<i>‪và nằm ở trung tâm của nó</i>
<i>‪là Vườn Quốc gia Gunung Leuser.</i>

27
00:03:14,523 --> 00:03:17,283
<i>‪Nơi đây chủ yếu là</i>
<i>‪những ngọn núi phủ đầy rừng,</i>

28
00:03:18,523 --> 00:03:20,483
<i>‪cao tới hơn ba ki-lô-mét.</i>

29
00:03:21,043 --> 00:03:24,123
<i>‪Chúng che chở cho các cư dân của nó</i>
<i>‪như một pháo đài.</i>

30
00:03:26,203 --> 00:03:29,683
<i>‪Nhưng có lẽ nguồn tài nguyên hoang dã</i>
<i>‪lớn nhất của nó nằm ở</i>

31
00:03:29,763 --> 00:03:32,163
<i>‪các cánh rừng ẩm ướt dưới vùng đất thấp.</i>

32
00:03:47,283 --> 00:03:51,563
<i>‪Trong tiếng Indonesia,</i>
<i>‪"đười ươi" nghĩa là "người rừng".</i>

33
00:03:56,123 --> 00:04:01,643
<i>‪Và những cây này là nơi có</i>
<i>‪mật độ dân cư đông nhất trên Trái Đất.</i>

34
00:04:05,443 --> 00:04:06,803
<i>‪Đây là rừng của chúng.</i>

35
00:04:35,963 --> 00:04:37,723
<i>‪Có rất nhiều con đực lớn.</i>

36
00:04:38,643 --> 00:04:42,363
<i>‪Với hai miếng đệm má lớn, có gờ,</i>
<i>‪chúng hấp dẫn hơn với bạn tình.</i>

37
00:04:48,803 --> 00:04:50,283
<i>‪Chúng cực khỏe</i>

38
00:04:51,763 --> 00:04:54,683
<i>‪với lực cắn mạnh hơn cả sư tử.</i>

39
00:04:58,283 --> 00:05:02,083
<i>‪Nhưng có một con đực trẻ khỏe và tham vọng</i>
<i>‪đang nổi lên.</i>

40
00:05:12,723 --> 00:05:13,723
<i>‪Rakus.</i>

41
00:05:20,483 --> 00:05:24,763
<i>‪Cái tên này, nghĩa là "tham ăn",</i>
<i>‪là do giới khoa học nội trú đặt cho nó.</i>

42
00:05:26,403 --> 00:05:29,763
<i>‪Vì gần như món gì nó cũng khoái ăn.</i>

43
00:05:32,283 --> 00:05:33,483
<i>‪Lá,</i>

44
00:05:34,923 --> 00:05:35,803
<i>‪vỏ cây,</i>

45
00:05:37,923 --> 00:05:38,763
<i>‪quả,</i>

46
00:05:41,443 --> 00:05:42,363
<i>‪mối.</i>

47
00:05:44,043 --> 00:05:45,563
<i>‪Tất cả đều trong thực đơn của nó.</i>

48
00:05:47,763 --> 00:05:50,603
<i>‪Nếu con vượn sành ăn này</i>
<i>‪được ăn đủ khẩu phần,</i>

49
00:05:50,683 --> 00:05:55,443
<i>‪một ngày nào đó, nó có thể sẽ có được</i>
<i>‪đệm má như của những con đực già dặn nhất.</i>

50
00:06:00,883 --> 00:06:04,563
<i>‪Có một món ăn cụ thể</i>
<i>‪có thể tiếp lửa cho tham vọng của nó.</i>

51
00:06:05,883 --> 00:06:06,923
<i>‪Quả Neesia.</i>

52
00:06:08,603 --> 00:06:10,083
<i>‪Lớn cỡ trái bóng bầu dục,</i>

53
00:06:10,603 --> 00:06:13,643
<i>‪nó chứa đầy hạt lớn ngon lành.</i>

54
00:06:22,123 --> 00:06:24,763
<i>‪Khi chưa chín, nó cứng như bê tông,</i>

55
00:06:25,323 --> 00:06:27,523
<i>‪nên gần như không thể ăn được ruột.</i>

56
00:06:36,523 --> 00:06:39,003
<i>‪Quả Neesia chín sẽ tự tách vỏ.</i>

57
00:06:41,843 --> 00:06:46,723
<i>‪Nhưng bao quanh các hạt mọng nước của nó</i>
<i>‪là hàng ngàn sợi lông sắc nhọn, ngứa ngáy.</i>

58
00:06:49,443 --> 00:06:52,163
<i>‪Để ăn được món này, Rakus phải thành thạo</i>

59
00:06:52,243 --> 00:06:54,883
<i>‪kỹ năng tinh vi nhất trong rừng rậm.</i>

60
00:06:59,043 --> 00:07:01,683
<i>‪Nhiều con đười ươi</i>
<i>‪viện tới một cách tài tình</i>

61
00:07:01,763 --> 00:07:04,363
<i>‪để né những sợi lông gai nhọn</i>
<i>‪của quả Neesia.</i>

62
00:07:09,683 --> 00:07:11,683
<i>‪Trước hết, chúng chọn một que nhỏ.</i>

63
00:07:13,723 --> 00:07:17,763
<i>‪Thế rồi, điều khiển nó</i>
<i>‪bằng đôi môi cực kỳ linh hoạt,</i>

64
00:07:17,843 --> 00:07:20,803
<i>‪chúng nhét nó</i>
<i>‪vào những vết nứt trên quả Neesia.</i>

65
00:07:26,843 --> 00:07:30,403
<i>‪Chuyển động lặp đi lặp lại từ cái que</i>
<i>‪sẽ làm các hạt rụng ra</i>‪,

66
00:07:30,963 --> 00:07:33,963
<i>‪và trong quá trình đó,</i>
<i>‪loại bỏ luôn những sợi lông… </i>

67
00:07:38,003 --> 00:07:39,923
<i>‪khiến loại quả này ăn được luôn.</i>

68
00:07:44,683 --> 00:07:46,963
<i>‪Đười ươi thường là loài sống đơn độc.</i>

69
00:07:48,123 --> 00:07:51,323
<i>‪Nhưng khi mới vào mùa cây Neesia lại hiếm.</i>

70
00:07:52,603 --> 00:07:56,963
<i>‪Nên khi đó,</i>
<i>‪nó thu hút đười ươi từ khắp nơi kéo về.</i>

71
00:08:00,563 --> 00:08:03,923
<i>‪Khi đã tề tựu,</i>
<i>‪chúng có cơ hội học hỏi lẫn nhau.</i>

72
00:08:09,843 --> 00:08:11,843
<i>‪Friska là một con cái trưởng thành</i>

73
00:08:13,243 --> 00:08:15,563
<i>‪và là chuyên gia chuẩn bị loại quả này.</i>

74
00:08:18,283 --> 00:08:20,763
<i>‪Rakus tới gần để học cùng chuyên gia.</i>

75
00:08:30,443 --> 00:08:33,203
<i>‪Xung quanh đủ đồ ăn nên chúng cho phép nó.</i>

76
00:08:39,083 --> 00:08:41,283
<i>‪Đây là những con đười ươi</i>
<i>‪hoang dã duy nhất</i>

77
00:08:41,363 --> 00:08:44,963
<i>‪được biết là có tạo ra và dùng công cụ</i>
<i>‪theo cách độc đáo này.</i>

78
00:08:52,803 --> 00:08:54,923
<i>‪Rakus cũng muốn tự mình thử.</i>

79
00:09:01,323 --> 00:09:03,843
<i>‪Nó cẩn thận chế ra dụng cụ của nó.</i>

80
00:09:09,683 --> 00:09:12,683
<i>‪Rồi Rakus chọn trái Neesia ngon lành nhất.</i>

81
00:09:16,043 --> 00:09:18,803
<i>‪Giờ đến bước thử và sai.</i>

82
00:09:27,003 --> 00:09:29,563
<i>‪Rốt cuộc, bằng chút nhẫn nại… </i>

83
00:09:32,083 --> 00:09:35,203
<i>‪Rakus đã nếm được</i>
<i>‪món cao lương mỹ vị nó thèm bấy lâu.</i>

84
00:09:42,843 --> 00:09:48,603
<i>‪Nó càng hoàn thiện kỹ năng phi thường này,</i>
<i>‪nó sẽ càng trở nên to lớn và mạnh mẽ hơn.</i>

85
00:09:52,763 --> 00:09:55,243
<i>‪Để rồi một ngày nào đó,</i>
<i>‪gã trai phàm ăn này</i>

86
00:09:56,683 --> 00:09:58,363
<i>‪có thể sẽ vươn tới đỉnh cao.</i>

87
00:10:06,243 --> 00:10:09,723
<i>‪Sự phong phú của Leuser</i>
<i>‪một phần là nhờ vào đất đai của nó… </i>

88
00:10:11,323 --> 00:10:15,403
<i>‪màu mỡ gấp tới sáu lần</i>
<i>‪các khu rừng nhiệt đới khác trong khu vực.</i>

89
00:10:17,923 --> 00:10:20,043
<i>‪Và đây là một lý do.</i>

90
00:10:23,443 --> 00:10:28,803
<i>‪Một trong những ngọn núi lửa hoạt động</i>
<i>‪mạnh nhất thế giới. Núi Sinabung.</i>

91
00:10:29,683 --> 00:10:33,763
<i>‪Hàng ngàn năm, những vụ phun trào</i>
<i>‪đã phủ tro núi lửa lên khu vực này… </i>

92
00:10:37,283 --> 00:10:39,683
<i>‪thứ tro giàu khoáng chất và dưỡng chất.</i>

93
00:10:48,283 --> 00:10:50,443
<i>‪Lớp tro đóng vai trò như phân bón,</i>

94
00:10:50,523 --> 00:10:53,483
<i>‪nuôi một khu rừng</i>
<i>‪phức tạp một cách đáng kinh ngạc.</i>

95
00:10:56,723 --> 00:10:58,843
<i>‪Với hàng ngàn loài thực vật,</i>

96
00:10:59,643 --> 00:11:02,763
<i>‪đây là một trong những khu rừng</i>
<i>‪đa dạng nhất thế giới.</i>

97
00:11:12,763 --> 00:11:14,203
<i>‪Cây hoa xác thối.</i>

98
00:11:19,763 --> 00:11:23,803
<i>‪Đây là cấu trúc hoa lớn nhất hành tinh… </i>

99
00:11:29,323 --> 00:11:31,043
<i>‪cao tới hơn ba mét,</i>

100
00:11:32,363 --> 00:11:34,043
<i>‪cao bằng một cột bóng rổ.</i>

101
00:11:39,603 --> 00:11:43,603
<i>‪Nó chỉ xuất hiện sau khi cây này</i>
<i>‪đã phát triển được một thập kỷ.</i>

102
00:11:48,923 --> 00:11:52,003
<i>‪Nhưng việc tạo ra bông hoa lớn này</i>
<i>‪tiêu tốn rất nhiều năng lượng.</i>

103
00:11:55,123 --> 00:11:57,803
<i>‪Sự ra hoa chỉ kéo dài hai đêm.</i>

104
00:11:59,683 --> 00:12:03,523
<i>‪Nên nó có một cách thông minh</i>
<i>‪để mau chóng thu hút đủ số côn trùng</i>

105
00:12:03,603 --> 00:12:05,203
<i>‪mà nó cần để thụ phấn.</i>

106
00:12:18,803 --> 00:12:21,043
<i>‪Nó tỏa ra một mùi hương nồng nặc.</i>

107
00:12:24,723 --> 00:12:26,843
<i>‪Mà nó chả phải "mỹ nhân" thơm tho.</i>

108
00:12:28,843 --> 00:12:31,123
<i>‪Nó sặc mùi thịt thối.</i>

109
00:12:34,043 --> 00:12:36,963
<i>‪Bông hoa đỏ lớn này</i>
<i>‪bề ngang rộng tới hơn 1,5 mét,</i>

110
00:12:37,763 --> 00:12:41,123
<i>‪càng khiến chúng bị lầm tưởng</i>
<i>‪là một xác thú còn mới.</i>

111
00:12:45,523 --> 00:12:49,963
<i>‪Để rồi khi màn đêm buông xuống,</i>
<i>‪mánh lừa hiệu quả nhất của nó bắt đầu.</i>

112
00:12:55,483 --> 00:12:57,763
<i>‪Dồn năng lượng tích trữ mười năm,</i>

113
00:12:58,283 --> 00:13:01,443
<i>‪cây hoa xác thối</i>
<i>‪bơm nhiệt vào trụ ở chính giữa… </i>

114
00:13:03,043 --> 00:13:05,203
<i>‪khiến nó trở nên ấm như máu.</i>

115
00:13:08,043 --> 00:13:13,123
<i>‪Như một cái ống khói, hơi nóng bốc lên,</i>
<i>‪tỏa mùi hôi vào không khí đêm mát lành.</i>

116
00:13:22,203 --> 00:13:26,683
<i>‪Với hàng trăm con côn trùng tìm thịt thối,</i>
<i>‪sức hấp dẫn là không thể chối từ.</i>

117
00:13:49,923 --> 00:13:53,363
<i>‪Chúng bị dẫn dụ vào</i>
<i>‪khoang bên trong của cây hoa xác thối… </i>

118
00:13:56,403 --> 00:13:59,443
<i>‪một cái hang chứa đầy nội tạng đực và cái.</i>

119
00:14:07,203 --> 00:14:10,243
<i>‪Khi lũ côn trùng</i>
<i>‪tìm kiếm miếng thịt thối hứa hẹn… </i>

120
00:14:13,123 --> 00:14:18,003
<i>‪chúng bị phủ đầy một lớp phấn hoa mà chúng</i>
<i>‪sẽ đem theo qua cây hoa xác thối khác.</i>

121
00:14:23,723 --> 00:14:26,883
<i>‪Còn nếu chúng đã ghé thăm</i>
<i>‪một gã khổng lồ khác như cây này,</i>

122
00:14:26,963 --> 00:14:28,763
<i>‪chúng sẽ thụ phấn cho nó.</i>

123
00:14:35,523 --> 00:14:38,523
<i>‪Mười năm chuẩn bị, để diễn hai đêm.</i>

124
00:14:41,443 --> 00:14:44,043
<i>‪Năng lượng của bông hoa đã cạn kiệt.</i>

125
00:14:47,603 --> 00:14:49,203
<i>‪Các vị khách từ từ ra về… </i>

126
00:14:52,243 --> 00:14:53,403
<i>‪để rồi rốt cuộc,</i>

127
00:14:53,963 --> 00:14:55,643
<i>‪chỉ trong vài giây… </i>

128
00:14:59,563 --> 00:15:01,923
<i>‪cả cấu trúc này sụp đổ.</i>

129
00:15:06,443 --> 00:15:10,883
<i>‪Đã được thụ phấn thành công,</i>
<i>‪một chu kỳ mười năm nữa lại bắt đầu,</i>

130
00:15:11,603 --> 00:15:14,003
<i>‪hướng tới những bông hoa vĩ đại hơn.</i>

131
00:15:29,123 --> 00:15:31,523
<i>‪Ngay cả dưới những vùng thấp của Leuser</i>

132
00:15:31,603 --> 00:15:34,403
<i>‪cũng có những cảnh quan cực kỳ khác biệt.</i>

133
00:15:43,243 --> 00:15:46,723
<i>‪Sông của vườn quốc gia</i>
<i>‪chuyển thứ đất giàu dinh dưỡng của nó</i>

134
00:15:46,803 --> 00:15:48,363
<i>‪xuống hạ lưu, ra bờ biển…</i>‪

135
00:15:50,883 --> 00:15:53,563
<i>‪nơi khu rừng gặp Ấn Độ Dương…</i>‪

136
00:15:57,843 --> 00:16:00,683
<i>‪tạo ra một đầm lầy ngập mặn lầy lội.</i>

137
00:16:09,723 --> 00:16:10,963
<i>‪Một con cá thòi lòi.</i>

138
00:16:16,443 --> 00:16:20,603
<i>‪Loài cá này không bị giới hạn</i>
<i>‪trong môi trường thủy sinh.</i>

139
00:16:25,403 --> 00:16:27,123
<i>‪Hớp một ngụm khí lớn… </i>

140
00:16:30,323 --> 00:16:33,443
<i>‪rồi dùng cặp vây có khớp vai,</i>

141
00:16:34,883 --> 00:16:37,123
<i>‪nó đẩy mình đi loanh quanh.</i>

142
00:16:39,043 --> 00:16:41,763
<i>‪Một con cá biết đi.</i>

143
00:16:44,403 --> 00:16:47,483
<i>‪Nó sống phần lớn đời mình</i>
<i>‪trên các bãi bùn này.</i>

144
00:16:50,123 --> 00:16:54,243
<i>‪Đôi mắt giống kính tiềm vọng của nó</i>
<i>‪có thấu kính như động vật trên cạn,</i>

145
00:16:54,763 --> 00:16:59,243
<i>‪giúp nó nhìn trên mặt nước</i>
<i>‪rõ hơn hẳn dưới nước.</i>

146
00:17:04,523 --> 00:17:09,243
<i>‪Món khoái khẩu của nó là một kẻ thù</i>
<i>‪đáng gờm với hai càng sắc như dao cạo… </i>

147
00:17:12,323 --> 00:17:15,003
<i>‪nếu nó bắt được một con mà không bị kẹp.</i>

148
00:17:38,123 --> 00:17:39,443
<i>‪Hay ăn con gì mềm hơn?</i>

149
00:17:48,323 --> 00:17:50,043
<i>‪Những con cua này cực nhanh… </i>

150
00:17:52,363 --> 00:17:54,723
<i>‪nhất là với một con cá từ dưới nước lên.</i>

151
00:18:09,443 --> 00:18:13,123
<i>‪Đây rồi, nó chỉ việc</i>
<i>‪tước vũ khí của con mồi nữa thôi.</i>

152
00:18:16,323 --> 00:18:19,563
<i>‪Nó dùng một chiêu tài tình</i>
<i>‪lúc ngậm cua trong miệng.</i>

153
00:18:21,723 --> 00:18:25,443
<i>‪Lắc một con cua đủ mạnh,</i>
<i>‪và con cua sẽ hy sinh cái càng của nó,</i>

154
00:18:27,163 --> 00:18:28,243
<i>‪phần ngon nhất.</i>

155
00:18:33,363 --> 00:18:35,363
<i>‪Nhưng mất mát đó chỉ là tạm thời.</i>

156
00:18:37,083 --> 00:18:40,403
<i>‪Trong vòng một tháng,</i>
<i>‪con cua sẽ mọc càng mới.</i>

157
00:18:43,923 --> 00:18:45,683
<i>‪Có khi còn to hơn càng cũ.</i>

158
00:18:53,443 --> 00:18:58,043
<i>‪Với loài cá yêu cạn này, đời là</i>
<i>‪bữa tiệc càng cua tự chọn không hồi kết.</i>

159
00:19:12,603 --> 00:19:16,243
<i>‪Tiến vào nội khu,</i>
<i>‪Leuser nhanh chóng bị bao phủ bởi đồi núi.</i>

160
00:19:19,123 --> 00:19:22,123
<i>‪Rừng ở đây khó xuyên thủng hơn nhiều.</i>

161
00:19:23,603 --> 00:19:28,203
<i>‪Đồi dốc là nơi ẩn náu cuối của sinh vật</i>
<i>‪có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất Leuser,</i>

162
00:19:32,803 --> 00:19:35,923
<i>‪loài nhỏ bé bất ngờ</i>
<i>‪và hiếm hoi lắm mới bắt gặp được,</i>

163
00:19:37,483 --> 00:19:39,723
<i>‪tê giác Sumatra.</i>

164
00:19:42,923 --> 00:19:46,403
<i>‪Dù cao chỉ hơn 1,2 mét,</i>
<i>‪nó vẫn nặng một tấn,</i>

165
00:19:47,163 --> 00:19:51,243
<i>‪kích cỡ hoàn hảo để ủi đường qua bụi cây</i>
<i>‪để tìm những tán lá tươi tốt.</i>

166
00:19:55,643 --> 00:19:59,163
<i>‪Qua việc xén cây,</i>
<i>‪đám tê giác này giúp ích cho khu rừng,</i>

167
00:19:59,243 --> 00:20:01,083
<i>‪tạo chỗ cho cây mới lớn lên.</i>

168
00:20:16,403 --> 00:20:20,963
<i>‪Chúng đào những bãi đằm bùn, thứ giúp</i>
<i>‪chúng hạ nhiệt dưới cái nóng giữa trưa… </i>

169
00:20:31,723 --> 00:20:33,883
<i>‪giúp ích cho hàng loạt láng giềng.</i>

170
00:20:41,683 --> 00:20:45,803
<i>‪Tức là càng có nhiều tê giác,</i>
<i>‪cả khu rừng càng khỏe mạnh.</i>

171
00:20:49,403 --> 00:20:52,923
<i>‪Vấn nạn săn bắn trái phép và mất</i>
<i>‪môi trường sống đã giảm số lượng loài này</i>

172
00:20:53,003 --> 00:20:55,163
<i>‪xuống chỉ còn rất ít trong tự nhiên.</i>

173
00:20:59,323 --> 00:21:03,363
<i>‪Để cứu chúng khỏi nguy cơ tuyệt chủng,</i>
<i>‪kiểm lâm liên tục tuần tra,</i>

174
00:21:04,483 --> 00:21:07,723
<i>‪ngăn chặn đám săn bắn trộm,</i>
<i>‪đưa số tê giác ít ỏi còn lại</i>

175
00:21:07,803 --> 00:21:10,403
<i>‪về nuôi nhốt bên ngoài vườn quốc gia.</i>

176
00:21:16,043 --> 00:21:20,323
<i>‪Số tê giác này giờ sống tại những khu vực</i>
<i>‪khép kín tự nhiên rộng lớn được canh gác</i>‪…

177
00:21:24,643 --> 00:21:28,323
<i>‪nơi một chương trình gây giống</i>
<i>‪đang hy vọng đưa con cháu chúng</i>

178
00:21:28,403 --> 00:21:29,403
<i>‪trở lại Leuser… </i>

179
00:21:32,403 --> 00:21:36,603
<i>‪để sau cùng sẽ khôi phục tính cân bằng</i>
<i>‪cho sự sống trong rừng nhiệt đới.</i>

180
00:21:44,723 --> 00:21:48,963
<i>‪Có rất nhiều mối quan hệ đặc sắc</i>
<i>‪giữa các sinh vật sống tại đây.</i>

181
00:21:49,883 --> 00:21:52,843
<i>‪Có những mối quan hệ</i>
<i>‪ta mới chỉ đang khám phá.</i>

182
00:21:59,523 --> 00:22:01,603
<i>‪Ẩn sâu trong</i>
<i>‪những quả đồi thấp của Leuser,</i>

183
00:22:02,203 --> 00:22:06,603
<i>‪một trong những cư dân nhỏ nhất của nó</i>
<i>‪đang vô tình nhận được sự trợ giúp</i>

184
00:22:06,683 --> 00:22:08,123
<i>‪đến từ cư dân lớn nhất,</i>

185
00:22:18,043 --> 00:22:19,763
<i>‪voi Sumatra.</i>

186
00:22:46,843 --> 00:22:51,843
<i>‪Trong quá trình di chuyển, chúng tạo ra</i>
<i>‪một mạng lưới đường đi dài hàng trăm dặm.</i>

187
00:23:10,363 --> 00:23:14,563
<i>‪Nhiều loài dựa vào những con đường này</i>
<i>‪để băng qua khu rừng rậm rạp.</i>

188
00:23:20,163 --> 00:23:24,043
<i>‪Nhưng có một cư dân</i>
<i>‪phụ thuộc vào những con voi này hơn cả… </i>

189
00:23:26,443 --> 00:23:27,443
<i>‪ếch nhẽo.</i>

190
00:23:30,283 --> 00:23:32,523
<i>‪Nó chỉ to bằng quả trứng gà,</i>

191
00:23:33,643 --> 00:23:36,003
<i>‪nhưng các giác quan thì cực kỳ nhạy bén.</i>

192
00:23:37,683 --> 00:23:41,123
<i>‪Người ta cho rằng nó phát hiện ra</i>
<i>‪rung động đến từ đàn voi đang tới gần</i>

193
00:23:41,643 --> 00:23:44,483
<i>‪thông qua các khoang đặc biệt</i>
<i>‪trong phổi nó.</i>

194
00:23:48,123 --> 00:23:50,323
<i>‪Có lẽ bạn nghĩ nó sẽ tránh đường.</i>

195
00:23:51,963 --> 00:23:54,603
<i>‪Nhưng trái lại, nó lại tiến về phía chúng.</i>

196
00:24:04,443 --> 00:24:06,163
<i>‪Nhào thẳng vào vùng chà đạp!</i>

197
00:24:09,963 --> 00:24:12,923
<i>‪Nhưng thứ thu hút nó không phải đàn voi.</i>

198
00:24:16,843 --> 00:24:19,843
<i>‪Con ếch này đang đầy một bụng trứng,</i>

199
00:24:20,883 --> 00:24:24,003
<i>‪và nó cần đẻ trứng ở vùng nước tĩnh.</i>

200
00:24:30,363 --> 00:24:34,283
<i>‪Dấu chân của con voi</i>
<i>‪là vườn ươm nhất thời hoàn hảo.</i>

201
00:24:47,163 --> 00:24:50,243
<i>‪Nó cho những quả trứng của nó</i>
<i>‪đoạn đầu đời tốt nhất</i>

202
00:24:51,643 --> 00:24:53,203
<i>‪rồi để chúng tự nở.</i>

203
00:25:03,843 --> 00:25:06,403
<i>‪Trong vòng hai tuần, chúng thành nòng nọc.</i>

204
00:25:08,523 --> 00:25:11,243
<i>‪Nhưng khi chưa trở thành ếch con,</i>

205
00:25:11,323 --> 00:25:14,923
<i>‪việc sinh tồn trong dấu chân ngập nước</i>
<i>‪của chúng sẽ bị đe dọa.</i>

206
00:25:18,003 --> 00:25:21,443
<i>‪Mặt trời nhiệt đới có thể</i>
<i>‪nhanh chóng rút cạn các vũng này.</i>

207
00:25:26,443 --> 00:25:32,083
<i>‪Nên, nếu mực nước giảm,</i>
<i>‪đàn nòng nọc này sẽ phải tự thoát hiểm… </i>

208
00:25:36,243 --> 00:25:38,803
<i>‪bằng cách biến đổi nhanh gấp đôi.</i>

209
00:25:40,523 --> 00:25:45,203
<i>‪Trở thành ếch con, rốt cuộc chúng</i>
<i>‪có thể thoát khỏi vũng nước sắp cạn khô.</i>

210
00:25:53,203 --> 00:25:55,483
<i>‪Với điều kiện chúng không bị dẫm bẹp.</i>

211
00:26:08,243 --> 00:26:11,443
<i>‪Trên những ngọn cây,</i>
<i>‪rủi ro còn lớn hơn nữa.</i>

212
00:26:17,763 --> 00:26:20,763
<i>‪Nhiều loài ở Leuser</i>
<i>‪đã thạo cách sống trên này.</i>

213
00:26:27,283 --> 00:26:31,963
<i>‪Nhưng có lẽ</i>
<i>‪không loài nào táo bạo bằng khỉ lá Thomas.</i>

214
00:26:33,083 --> 00:26:34,643
<i>‪Chỉ có ở ở Bắc Sumatra,</i>

215
00:26:35,403 --> 00:26:37,963
<i>‪chúng lang bạt</i>
<i>‪theo các nhóm lên đến 20 con.</i>

216
00:26:39,643 --> 00:26:45,163
<i>‪Một con đực sẽ dẫn đầu đoàn quân,</i>
<i>‪còn lại là các con cái và con non.</i>

217
00:26:47,843 --> 00:26:49,803
<i>‪Các con trưởng thành cực nhanh.</i>

218
00:27:06,923 --> 00:27:09,043
<i>‪Luồn lách được quanh các cành cây,</i>

219
00:27:09,843 --> 00:27:12,803
<i>‪chúng có thể</i>
<i>‪nhảy vọt qua những khoảng lớn dễ dàng.</i>

220
00:27:18,083 --> 00:27:21,843
<i>‪Nhưng cậu bé hai tuổi này</i>
<i>‪vẫn đang hoàn thiện sức mạnh cơ chân… </i>

221
00:27:24,043 --> 00:27:27,883
<i>‪nên nó chưa thể tự tin</i>
<i>‪luồn lách trên vòm lá như các tiền bối.</i>

222
00:27:30,003 --> 00:27:32,163
<i>‪Mẹ nó từng cõng nó đi khắp nơi… </i>

223
00:27:33,763 --> 00:27:35,563
<i>‪nhưng mẹ nó đã có em bé mới.</i>

224
00:27:37,523 --> 00:27:41,483
<i>‪Nên giờ, cậu bé này</i>
<i>‪phải tự vạch lộ trình riêng cho đời.</i>

225
00:27:42,883 --> 00:27:46,203
<i>‪Hôm nay, nó sẽ đối mặt</i>
<i>‪thử thách vào loại lớn nhất đời.</i>

226
00:27:52,603 --> 00:27:55,843
<i>‪Đoàn quân khỉ</i>
<i>‪đã xài hết nguồn lương thực trên cây này</i>

227
00:27:57,163 --> 00:27:58,603
<i>‪nên chúng phải đi tiếp.</i>

228
00:28:00,523 --> 00:28:05,323
<i>‪Nhưng chúng sẽ phải nhảy vọt</i>
<i>‪hơn sáu mét, một khoảng cách cực xa.</i>

229
00:28:09,923 --> 00:28:16,363
<i>‪Độ cao xuống mặt đất bằng ba tầng nhà.</i>
<i>‪Chỉ một sơ sẩy là có thể mất mạng.</i>

230
00:28:18,443 --> 00:28:22,563
<i>‪Khỉ già đã mất hàng năm trời mới</i>
<i>‪thành thạo những cú nhảy xa thế này.</i>

231
00:28:35,643 --> 00:28:40,003
<i>‪Leo lên những cành cây trên cùng,</i>
<i>‪chúng phóng mình lên không… </i>

232
00:28:42,323 --> 00:28:45,323
<i>‪điều khiển tứ chi để làm chủ cú đáp.</i>

233
00:28:57,243 --> 00:29:01,003
<i>‪Đến cả bà mẹ, với em bé mới trên bụng,</i>

234
00:29:02,323 --> 00:29:05,003
<i>‪cũng băng qua khoảng cách này</i>
<i>‪đầy thanh thoát.</i>

235
00:29:13,083 --> 00:29:15,243
<i>‪Tiếp đến là cậu bé hai tuổi.</i>

236
00:29:26,723 --> 00:29:28,363
<i>‪Nhưng nó bị ngợp.</i>

237
00:29:33,443 --> 00:29:36,003
<i>‪Khi cả quân đoàn</i>
<i>‪đã ăn mừng ở phía bên kia… </i>

238
00:29:42,203 --> 00:29:43,283
<i>‪nó vẫn mắc kẹt.</i>

239
00:29:48,763 --> 00:29:50,403
<i>‪Mẹ nó không thể qua cứu nó.</i>

240
00:29:55,763 --> 00:29:59,923
<i>‪Muốn biết nó có đủ khả năng không,</i>
<i>‪chỉ có một cách.</i>

241
00:30:53,523 --> 00:30:54,363
<i>‪Xuất sắc.</i>

242
00:31:01,243 --> 00:31:06,003
<i>‪Nó đã hoàn thành cú nhảy vọt xa lắc</i>
<i>‪đầu tiên trên hành trình trưởng thành.</i>

243
00:31:16,803 --> 00:31:18,923
<i>‪Và nó được tưởng thưởng xứng đáng.</i>

244
00:31:23,443 --> 00:31:25,243
<i>‪Nhưng loài động vật như khỉ lá</i>

245
00:31:26,603 --> 00:31:29,643
<i>‪giúp duy trì thể trạng</i>
<i>‪cho rừng nhiệt đới Leuser,</i>

246
00:31:30,443 --> 00:31:34,283
<i>‪gieo rắc hạt giống và phân bón tự nhiên</i>
<i>‪trong quá trình di chuyển.</i>

247
00:31:40,363 --> 00:31:42,723
<i>‪Ở đây, loài nào cũng quan trọng.</i>

248
00:31:51,963 --> 00:31:57,963
<i>‪Kể cả những loài nhỏ bé nhất, ẩn nấp dưới</i>
<i>‪thế giới ngầm tăm tối của nền rừng.</i>

249
00:32:12,963 --> 00:32:16,243
<i>‪Vùng tăm tối đầy cây lá này</i>
<i>‪là nhà của một loài thợ săn,</i>

250
00:32:16,963 --> 00:32:19,003
<i>‪giun đầu búa.</i>

251
00:32:21,723 --> 00:32:25,483
<i>‪Loài giun dẹp</i>
<i>‪sở hữu những vạch màu đặc trưng này</i>

252
00:32:26,083 --> 00:32:28,803
<i>‪còn mới đến nỗi chưa được đặt tên.</i>

253
00:32:30,843 --> 00:32:33,643
<i>‪Nó cực nhỏ so với một loài săn mồi,</i>

254
00:32:34,563 --> 00:32:36,163
<i>‪dài chỉ bằng cái móng tay.</i>

255
00:32:37,483 --> 00:32:39,043
<i>‪Nhưng nó cực kỳ nguy hiểm.</i>

256
00:32:41,123 --> 00:32:44,563
<i>‪Nó đang săn lùng</i>
<i>‪một con sên hoặc một con ốc sên ngọt thịt.</i>

257
00:32:47,683 --> 00:32:52,603
<i>‪Tại Leuser, chúng có ở khắp nơi, ăn</i>
<i>‪các loài thực vật và sinh vật siêu nhỏ… </i>

258
00:32:54,883 --> 00:32:58,403
<i>‪và cả các loại nấm</i>
<i>‪cần thiết cho việc tái chế vụn thực vật.</i>

259
00:33:08,483 --> 00:33:11,483
<i>‪Và đây là lúc</i>
<i>‪giun đầu búa thực hiện vai trò của nó.</i>

260
00:33:12,883 --> 00:33:17,643
<i>‪Giảm số lượng sên</i>
<i>‪để qua đó, bảo vệ cây xanh.</i>

261
00:33:20,523 --> 00:33:23,163
<i>‪Dùng các cảm biến hóa học</i>
<i>‪trong cái đầu búa… </i>

262
00:33:24,803 --> 00:33:27,843
<i>‪nó nếm vị đất để lần dấu nạn nhân.</i>

263
00:33:31,723 --> 00:33:36,323
<i>‪Sên và ốc sên không thể không để lại</i>
<i>‪một dải dịch nhờn cực kỳ dễ thấy.</i>

264
00:33:44,643 --> 00:33:47,083
<i>‪Với chỉ chút xíu vỏ trên lưng,</i>

265
00:33:47,683 --> 00:33:51,523
<i>‪sinh vật tò mò này</i>
<i>‪được gọi là con nửa sên,</i>

266
00:33:52,963 --> 00:33:54,483
<i>‪một miếng mồi hoàn hảo.</i>

267
00:34:34,843 --> 00:34:39,563
<i>‪Quấn quanh nạn nhân của nó, con giun dẹp</i>
<i>‪tiết ra dịch nhầy để giữ nó lại.</i>

268
00:34:43,683 --> 00:34:45,443
<i>‪Con mồi bị vô hiệu hóa xong,</i>

269
00:34:46,043 --> 00:34:49,963
<i>‪nó tấn công con nửa sên</i>
<i>‪bằng chất độc và dịch tiêu hóa,</i>

270
00:34:50,763 --> 00:34:52,443
<i>‪làm rã da thịt con nửa sên…</i>‪

271
00:34:56,883 --> 00:35:00,843
<i>‪để rồi cuối cùng,</i>
<i>‪nuốt nó qua một cái miệng ở giữa cơ thể.</i>

272
00:35:06,443 --> 00:35:11,483
<i>‪Sau vài phút, tất cả những gì còn lại</i>
<i>‪chỉ là cái vỏ mờ đục.</i>

273
00:35:26,923 --> 00:35:31,123
<i>‪Có những kẻ săn mồi với</i>
<i>‪đủ hình dạng và kích cỡ trên khắp Leuser.</i>

274
00:35:37,443 --> 00:35:41,883
<i>‪Nhưng có lẽ loài quan trọng nhất</i>
<i>‪nằm ngay trên cùng chuỗi thức ăn.</i>

275
00:35:45,163 --> 00:35:48,123
<i>‪Để tìm được nó,</i>
<i>‪bạn phải đi lên cao hơn nữa… </i>

276
00:35:50,243 --> 00:35:53,123
<i>‪tới đỉnh núi hẻo lánh</i>
<i>‪trông như một pháo đài,</i>

277
00:35:53,203 --> 00:35:55,403
<i>‪nguồn gốc tên của vườn quốc gia này… </i>

278
00:35:56,923 --> 00:35:57,923
<i>‪núi Leuser.</i>

279
00:36:02,083 --> 00:36:05,163
<i>‪Cao chót vót</i>
<i>‪hơn 3,3 ki-lô-mét so với mực nước biển… </i>

280
00:36:09,003 --> 00:36:10,643
<i>‪thường bị sương mù bao phủ.</i>

281
00:36:15,083 --> 00:36:17,003
<i>‪Rừng ở đây bị ức chế sinh trưởng… </i>

282
00:36:19,843 --> 00:36:21,963
<i>‪với những vùng đồng hoang rộng mở.</i>

283
00:36:25,763 --> 00:36:31,043
<i>‪Trên này có thể lạnh hơn tới 15,5 độ C</i>
<i>‪so với rừng rậm ẩm thấp ở tít bên dưới.</i>

284
00:36:38,403 --> 00:36:40,763
<i>‪Chỉ thực vật cứng cỏi nhất mới sống nổi.</i>

285
00:36:46,763 --> 00:36:50,123
<i>‪Bám trên các tảng đá,</i>
<i>‪chúng giữ cho đất không bị xê dịch… </i>

286
00:36:51,883 --> 00:36:54,763
<i>‪chống xói mòn và lưu giữ nước mưa,</i>

287
00:36:54,843 --> 00:36:58,203
<i>‪để nước mưa chảy liên tục</i>
<i>‪xuống khu rừng ở tít bên dưới.</i>

288
00:37:07,563 --> 00:37:08,883
<i>‪Nó im lìm đến đáng sợ.</i>

289
00:37:13,843 --> 00:37:17,243
<i>‪Chỉ vài con thú</i>
<i>‪dám mạo hiểm leo lên đến tận dãy núi.</i>

290
00:37:25,403 --> 00:37:30,643
<i>‪Hoẵng, một loài hươu</i>
<i>‪chuyên gặm cỏ cây trên vùng đồng hoang.</i>

291
00:37:35,043 --> 00:37:39,723
<i>‪Giới khoa học hy vọng máy quay nghiên cứu</i>
<i>‪rốt cuộc sẽ ghi hình được loài săn mồi</i>

292
00:37:39,803 --> 00:37:40,883
<i>‪chuyên săn chúng,</i>

293
00:37:42,683 --> 00:37:45,123
<i>‪khi lần đầu tiên quay chúng tại đây.</i>

294
00:37:53,923 --> 00:37:56,043
<i>‪Nhưng gần như chả bao giờ gặp chúng.</i>

295
00:38:01,043 --> 00:38:02,363
<i>‪Nên phải kiên nhẫn.</i>

296
00:38:23,923 --> 00:38:25,083
<i>‪Cuối cùng thì… </i>

297
00:38:27,723 --> 00:38:29,603
<i>‪tại một bãi cỏ trên núi cao…</i>‪

298
00:38:32,523 --> 00:38:34,283
<i>‪một con hổ Sumatra.</i>

299
00:38:41,083 --> 00:38:44,283
<i>‪Con đực trưởng thành này</i>
<i>‪đang thăm dò thiết bị khoa học</i>

300
00:38:44,363 --> 00:38:45,723
<i>‪đặt lại để ghi hình nó.</i>

301
00:38:50,043 --> 00:38:54,603
<i>‪Địa hình ở đây khó tiếp cận đến mức</i>
<i>‪gần như chưa thực hiện được nghiên cứu nào</i>

302
00:38:54,683 --> 00:38:57,083
<i>‪về hành vi của hổ Sumatra.</i>

303
00:39:06,003 --> 00:39:09,683
<i>‪Nhưng người ta tin rằng</i>
<i>‪trong quá trình tuần tra trên đỉnh núi,</i>

304
00:39:10,563 --> 00:39:13,163
<i>‪những con hổ này</i>
<i>‪ngăn hươu và các loài khác</i>

305
00:39:13,243 --> 00:39:15,763
<i>‪gặm quá mức thảm thực vật mỏng manh.</i>

306
00:39:28,443 --> 00:39:33,123
<i>‪Và những hình ảnh quý giá này</i>
<i>‪chứng minh rằng chúng vẫn còn tồn tại.</i>

307
00:39:34,043 --> 00:39:36,443
<i>‪Chừng nào ta còn bảo vệ được</i>
<i>‪vườn quốc gia này,</i>

308
00:39:36,523 --> 00:39:40,403
<i>‪loài mèo lớn nhất Sumatra</i>
<i>‪vẫn sẽ là chúa sơn lâm.</i>

309
00:39:44,083 --> 00:39:47,883
<i>‪Trong khi địa hình đồi núi ở Leuser</i>
<i>‪đem lại những biện pháp bảo vệ tự nhiên… </i>

310
00:39:50,123 --> 00:39:54,443
<i>‪thì ở rìa vườn quốc gia, hiểm họa</i>
<i>‪đối với sự sống hoang dã lại lớn hơn.</i>

311
00:39:56,643 --> 00:40:01,403
<i>‪Hệ sinh thái của Leuser mở rộng tiếp ra</i>
<i>‪một khu vực lớn gấp đôi vườn quốc gia.</i>

312
00:40:03,443 --> 00:40:05,243
<i>‪Phần lớn nó được bảo vệ… </i>

313
00:40:07,603 --> 00:40:12,163
<i>‪nhưng có hàng triệu người sống ở các làng</i>
<i>‪và thị trấn giữa những khu rừng này.</i>

314
00:40:15,763 --> 00:40:19,043
<i>‪Nên việc được cộng đồng địa phương hỗ trợ</i>
<i>‪là then chốt</i>

315
00:40:19,123 --> 00:40:21,363
<i>‪để bảo vệ sự sống hoang dã ở Leuser.</i>

316
00:40:31,363 --> 00:40:34,323
<i>‪Ẩn mình giữa những tán cây</i>
<i>‪ở biên giới Nam Leuser</i>

317
00:40:35,163 --> 00:40:38,683
<i>‪là một con cu li chậm Sumatra hiếm gặp.</i>

318
00:40:43,683 --> 00:40:44,923
<i>‪Nó có đôi mắt lớn,</i>

319
00:40:45,763 --> 00:40:48,723
<i>‪giúp nó nhìn rõ</i>
<i>‪trong màn đêm gần như đen đặc.</i>

320
00:40:52,123 --> 00:40:56,003
<i>‪Bà mẹ này có một em bé mới vài tuần tuổi,</i>

321
00:40:57,483 --> 00:41:00,403
<i>‪nhưng nó đã quá lớn</i>
<i>‪để mẹ nó có thể vừa ẵm vừa ăn.</i>

322
00:41:04,043 --> 00:41:05,803
<i>‪Bỏ nó lại thì có vẻ mạo hiểm.</i>

323
00:41:09,803 --> 00:41:12,803
<i>‪Cu li đối địch</i>
<i>‪lắm lúc bảo vệ lãnh thổ cực hằn học.</i>

324
00:41:16,123 --> 00:41:18,603
<i>‪Chưa kể rừng ở đây đầy rắn.</i>

325
00:41:22,683 --> 00:41:25,403
<i>‪Nhưng cu li có một vũ khí bí mật.</i>

326
00:41:28,643 --> 00:41:31,483
<i>‪Vết cắn của chúng</i>
<i>‪chứa một độc tố chết người,</i>

327
00:41:33,003 --> 00:41:36,843
<i>‪biến chúng thành loài linh trưởng</i>
<i>‪có nọc độc duy nhất trên hành tinh.</i>

328
00:41:39,323 --> 00:41:40,763
<i>‪Đến con non này cũng có.</i>

329
00:41:43,043 --> 00:41:45,963
<i>‪Nên mẹ nó</i>
<i>‪có thể cứ giấu nó trong những tán lá</i>

330
00:41:47,083 --> 00:41:49,163
<i>‪trong lúc đơn phương đi kiếm ăn.</i>

331
00:41:54,803 --> 00:41:58,923
<i>‪Việc thấy cu li chậm đánh liều xuống đất</i>
<i>‪là vô cùng khác thường.</i>

332
00:42:02,323 --> 00:42:06,083
<i>‪Mà nó buộc phải thế mới tới được</i>
<i>‪chỗ có một trong các món nó mê,</i>

333
00:42:06,603 --> 00:42:08,003
<i>‪cây kiều hùng.</i>

334
00:42:11,123 --> 00:42:15,723
<i>‪Mật hoa thơm ngọt của nó chứa đầy</i>
<i>‪năng lượng bà mẹ cần để nuôi dưỡng con.</i>

335
00:42:19,283 --> 00:42:22,003
<i>‪Nhưng những bụi hoa này</i>
<i>‪là do nông dân trồng</i>

336
00:42:23,363 --> 00:42:25,283
<i>‪để tạo bóng mát cho cây cà phê.</i>

337
00:42:26,803 --> 00:42:30,883
<i>‪Và sự gần gũi của loài cu li với con người</i>
<i>‪đã khiến chúng gặp rắc rối.</i>

338
00:42:32,523 --> 00:42:35,203
<i>‪Những kẻ buôn bán vật nuôi bất hợp pháp</i>

339
00:42:35,883 --> 00:42:39,443
<i>‪đã săn bắt các sinh vật dễ thương này</i>
<i>‪đến bờ vực tuyệt chủng.</i>

340
00:42:45,043 --> 00:42:49,563
<i>‪Nhưng may thay, cộng đồng này</i>
<i>‪nằm trong kế hoạch mới để bảo vệ chúng.</i>

341
00:42:53,683 --> 00:42:58,763
<i>‪Nông dân sẽ bán được cà phê của họ</i>
<i>‪với giá tốt hơn nếu không đụng tới cu li.</i>

342
00:43:02,203 --> 00:43:04,803
<i>‪Còn cu li cũng giúp ngược lại nông dân,</i>

343
00:43:04,883 --> 00:43:06,923
<i>‪bởi khi ăn cây kiều hùng,</i>

344
00:43:07,483 --> 00:43:08,963
<i>‪chúng sẽ thụ phấn cho nó.</i>

345
00:43:12,643 --> 00:43:15,883
<i>‪Bình minh sắp ló dạng,</i>
<i>‪nó phải về lại bên con nó</i>

346
00:43:17,163 --> 00:43:19,963
<i>‪và quay lại với nghĩa vụ làm mẹ.</i>

347
00:43:29,443 --> 00:43:33,043
<i>‪Cộng đồng địa phương</i>
<i>‪cũng có thể giúp chống mối họa lớn nhất… </i>

348
00:43:35,043 --> 00:43:36,203
<i>‪nạn chặt phá rừng.</i>

349
00:43:40,203 --> 00:43:43,523
<i>‪Leuser quá rộng lớn,</i>
<i>‪gần như không thể tuần tra xuể.</i>

350
00:43:46,043 --> 00:43:50,723
<i>‪Mỗi giờ trôi qua, một diện tích rừng</i>
<i>‪lớn hơn sân bóng bầu dục bị phát quang,</i>

351
00:43:51,283 --> 00:43:56,123
<i>‪phần lớn trong đó là bất hợp pháp,</i>
<i>‪để lấy chỗ canh tác dầu cọ.</i>

352
00:43:59,403 --> 00:44:04,243
<i>‪Dầu cọ được sử dụng trong</i>
<i>‪tới 50% sản phẩm trên kệ siêu thị,</i>

353
00:44:04,763 --> 00:44:07,043
<i>‪từ bánh quy đến dầu gội.</i>

354
00:44:10,363 --> 00:44:13,403
<i>‪Những đồn điền này tỏ ra không có sinh khí</i>

355
00:44:13,483 --> 00:44:16,283
<i>‪so với sự phong phú của rừng nhiệt đới.</i>

356
00:44:22,243 --> 00:44:26,443
<i>‪Nhưng có một số cộng đồng</i>
<i>‪đang tham gia chống trả… </i>

357
00:44:32,843 --> 00:44:36,163
<i>‪hợp tác với giới bảo vệ môi trường</i>
<i>‪hòng xóa sổ đồn điền.</i>

358
00:44:41,323 --> 00:44:46,203
<i>‪Một khoản trợ cấp nhỏ cùng cơ hội</i>
<i>‪trồng vài cây ăn quả có lời trong rừng</i>

359
00:44:46,283 --> 00:44:49,643
<i>‪sẽ tạo động lực</i>
<i>‪và giúp bảo đảm tương lai cho họ.</i>

360
00:45:09,683 --> 00:45:14,323
<i>‪Trên mảnh đất đã hồi phục, Leuser</i>
<i>‪nhanh chóng tạo nên những điều kỳ diệu.</i>

361
00:45:16,643 --> 00:45:20,243
<i>‪Gió đem hạt giống</i>
<i>‪từ những cánh rừng khỏe mạnh lân cận tới.</i>

362
00:45:23,483 --> 00:45:26,523
<i>‪Vi sinh vật giúp chữa lành đất đai.</i>

363
00:45:27,203 --> 00:45:32,163
<i>‪Chỉ trong vài tháng, dương xỉ và các loài</i>
<i>‪thực vật khác đã mọc lên ở địa điểm cũ.</i>

364
00:45:35,123 --> 00:45:37,123
<i>‪Các loài thụ phấn dọn đến.</i>

365
00:45:38,563 --> 00:45:41,283
<i>‪Động vật có vú, chim</i>
<i>‪gieo nhiều hạt giống hơn.</i>

366
00:45:46,843 --> 00:45:49,123
<i>‪Và chỉ sau bốn năm,</i>

367
00:45:49,643 --> 00:45:52,363
<i>‪một cánh rừng trù phú lại xuất hiện.</i>

368
00:45:59,043 --> 00:46:02,123
<i>‪Khi rừng trở lại,</i>
<i>‪động vật cũng bắt đầu trở lại.</i>

369
00:46:10,043 --> 00:46:13,283
<i>‪Cuối cùng, những cái cây khổng lồ</i>
<i>‪sẽ lại mọc lên.</i>

370
00:46:15,283 --> 00:46:18,883
<i>‪Chúng sẽ hấp thụ ngày càng nhiều</i>
<i>‪carbon dioxide trong khí quyển,</i>

371
00:46:19,403 --> 00:46:22,763
<i>‪và thay vào đó,</i>
<i>‪làm giàu bầu khí quyển bằng oxy,</i>

372
00:46:23,843 --> 00:46:25,683
<i>‪việc có lợi cho hết thảy.</i>

373
00:46:31,323 --> 00:46:33,363
<i>‪Qua việc bảo vệ khu rừng này,</i>

374
00:46:33,443 --> 00:46:37,283
<i>‪các sinh vật có nguy cơ tuyệt chủng</i>
<i>‪cao nhất Châu Á vẫn sẽ có nhà.</i>

375
00:46:43,243 --> 00:46:48,163
<i>‪Từ hồi còn là trẻ sơ sinh, con đười ươi</i>
<i>‪Sumatra này đã bị bắt từ rừng đi</i>

376
00:46:48,683 --> 00:46:50,883
<i>‪để bán cho giới buôn bán vật nuôi.</i>

377
00:46:53,403 --> 00:46:56,803
<i>‪Sau nhiều năm bị giam cầm,</i>
<i>‪nó rốt cuộc đã được giải cứu</i>

378
00:46:56,883 --> 00:47:01,403
<i>‪và đưa về đây để lại được</i>
<i>‪sống tự do trên những ngọn cây.</i>

379
00:47:07,443 --> 00:47:10,443
<i>‪Và giờ, nó còn có thêm</i>
<i>‪một sinh linh để chăm sóc.</i>

380
00:47:17,123 --> 00:47:18,643
<i>‪Chưa đầy hai tuần tuổi.</i>

381
00:47:20,643 --> 00:47:24,523
<i>‪Nhỏ đến nỗi</i>
<i>‪có thể nằm gọn trong lòng bàn tay ta.</i>

382
00:47:28,683 --> 00:47:31,003
<i>‪Những khoảnh khắc dịu dàng này là khởi đầu</i>

383
00:47:31,083 --> 00:47:34,923
<i>‪của mối quan hệ mẹ con</i>
<i>‪vào loại gần gũi nhất trong tự nhiên.</i>

384
00:47:44,243 --> 00:47:45,243
<i>‪Trong tám năm,</i>

385
00:47:45,763 --> 00:47:48,643
<i>‪nó sẽ sống trong tầm tay của mẹ nó… </i>

386
00:47:50,683 --> 00:47:53,643
<i>‪người sẽ dạy nó</i>
<i>‪mọi thứ nó cần để sinh tồn.</i>

387
00:47:57,003 --> 00:47:58,843
<i>‪Vườn Quốc gia Gunung Leuser</i>

388
00:47:59,763 --> 00:48:02,483
<i>‪và hệ sinh thái rộng lớn bao quanh nó</i>

389
00:48:03,363 --> 00:48:05,283
<i>‪là nơi chứa đựng niềm hy vọng</i>

390
00:48:06,923 --> 00:48:11,043
<i>‪và là cơ hội để bảo vệ</i>
<i>‪sự sống hoang dã độc đáo nơi đây…</i>‪

391
00:48:13,363 --> 00:48:17,163
<i>‪nơi trú ẩn quý giá cuối cùng của chúng.</i>

392
00:48:20,683 --> 00:48:24,043
<i>‪Vườn quốc gia</i>
<i>‪là thành tựu vào loại vĩ đại nhất của ta.</i>

393
00:48:25,883 --> 00:48:30,083
‪Theo thời gian, ta đã tạo ra gần
‪một phần tư triệu không gian bảo tồn

394
00:48:30,163 --> 00:48:32,043
‪ở hầu hết các quốc gia trên Trái Đất.

395
00:48:40,683 --> 00:48:45,203
‪Nhưng trong thế giới ngày càng ấm
‪và đông đúc này, ta phải làm nhiều hơn.

396
00:48:49,963 --> 00:48:53,683
‪Và nếu ta muốn gìn giữ thêm
‪những không gian hoang dã cần thiết,

397
00:48:54,203 --> 00:48:56,043
‪mỗi người đều có một vai trò.

398
00:48:57,443 --> 00:49:02,363
‪Hãy yêu cầu bảo vệ những vùng hoang dã
‪cuối cùng của ta cho các thế hệ tương lai.

399
00:49:05,763 --> 00:49:09,003
‪Hãy vận động
‪để tạo ra nhiều khu vực hơn, dù bạn ở đâu,

400
00:49:09,683 --> 00:49:13,003
‪và yêu cầu cho tất cả được tiếp cận chúng.

401
00:49:17,843 --> 00:49:21,883
‪Thúc đẩy cộng đồng của bạn áp dụng
‪các thực tiễn về khí hậu thông minh hơn.

402
00:49:25,043 --> 00:49:27,883
‪Bỏ phiếu như thể
‪hành tinh lệ thuộc vào việc đó.

403
00:49:31,003 --> 00:49:32,963
‪Không thể lãng phí thời gian nữa.

404
00:49:33,523 --> 00:49:39,523
‪Thế giới ta để lại cho con cháu ta
‪quá quan trọng. Giờ là lúc phải hành động.

405
00:51:02,483 --> 00:51:07,483
‪Biên dịch: Joy Ng