1
00:00:02,000 --> 00:00:07,000
Downloaded from
YTS.MX
2
00:00:06,464 --> 00:00:09,718
NETFLIX — FILM DOKUMENTALNY
3
00:00:08,000 --> 00:00:13,000
Official YIFY movies site:
YTS.MX
4
00:00:15,181 --> 00:00:17,017
CZARNY LEGION
5
00:00:17,851 --> 00:00:20,437
CZARNY NARCYZ
6
00:00:21,312 --> 00:00:25,066
Dla mnie najfajniejszy
okres w historii kina był wtedy,
7
00:00:25,150 --> 00:00:28,737
gdy pośród filmów
ze słowem „czarny” w tytule…
8
00:00:30,905 --> 00:00:32,073
pojawiły się te.
9
00:00:43,460 --> 00:00:47,714
We wcześniejszych filmach
próżno było szukać czarnych.
10
00:00:47,797 --> 00:00:51,051
W tych nowych czarni grali główne role
11
00:00:51,134 --> 00:00:54,054
i była plejada czarnych talentów.
12
00:00:55,055 --> 00:00:56,473
Pam Grier zachwycała
13
00:00:56,556 --> 00:00:59,768
we wczesnej adaptacji
komiksu Friday Foster.
14
00:01:00,268 --> 00:01:04,314
Max Julian zagrał w filmie noir The Mack.
15
00:01:04,397 --> 00:01:08,485
Sztukę Charliego Russella z 1969 roku
Five on the Black Hand Side
16
00:01:08,568 --> 00:01:10,945
ekranizowano cztery lata później.
17
00:01:11,780 --> 00:01:16,618
Mogę im dać najwyżej
swoją gumę lub kierat.
18
00:01:16,701 --> 00:01:18,703
Akurat guma mi się skończyła!
19
00:01:21,623 --> 00:01:24,292
Nie tylko ja tak zareagowałem.
20
00:01:24,375 --> 00:01:26,294
TŁUMY WALĄ DO KIN NA SHAFT
21
00:01:26,377 --> 00:01:27,754
Hell Up in Harlem.
22
00:01:27,837 --> 00:01:29,756
The Black Godfather.
23
00:01:30,840 --> 00:01:35,637
Ten przypływ wolności
został tak dobrze przyjęty.
24
00:01:35,720 --> 00:01:38,014
Ludzie chcieli oglądać czarne filmy.
25
00:01:38,098 --> 00:01:41,267
Dlaczego więc przestano je kręcić?
26
00:01:55,865 --> 00:01:59,786
Babcia opowiadała mi,
że filmy odmieniły jej marzenia.
27
00:02:00,453 --> 00:02:02,372
Pochodziła z Missisipi.
28
00:02:02,455 --> 00:02:07,335
Mówiła, że filmy
poniekąd ukształtowały jej marzenia.
29
00:02:07,836 --> 00:02:11,714
Pierwszy film, jaki zobaczyła,
wyrył jej się w pamięci.
30
00:02:11,798 --> 00:02:13,216
Był to Książę Dracula.
31
00:02:13,299 --> 00:02:16,511
Gotycki nastrój
i patetyczny operowy ton sprawiły,
32
00:02:16,594 --> 00:02:19,264
że przez tydzień nie mogła zmrużyć oka.
33
00:02:19,347 --> 00:02:22,016
Nazywam się Dracula.
34
00:02:22,100 --> 00:02:25,728
Co ty gadasz? Są tu złe duchy?
35
00:02:25,812 --> 00:02:29,399
Aż się tu od nich roi. To nie wszystko.
36
00:02:29,482 --> 00:02:30,567
Co takiego?
37
00:02:30,650 --> 00:02:35,363
Sposób, w jaki czarni bohaterowie
przeżywali strach na ekranie,
38
00:02:35,446 --> 00:02:38,324
był odczłowieczający i błazeński.
39
00:02:38,408 --> 00:02:39,576
Co to za jedni?
40
00:02:41,244 --> 00:02:42,287
Zombie.
41
00:02:44,747 --> 00:02:48,710
O wiele za często
42
00:02:48,793 --> 00:02:52,964
dzieła z klasyki kina uwłaczały czarnym.
43
00:02:53,047 --> 00:02:56,968
Nietrudno trafić na żenującą scenę
44
00:02:57,051 --> 00:03:00,388
w obrazach wielkich mistrzów.
45
00:03:00,471 --> 00:03:04,058
Oklepane stereotypy od mistrza suspensu,
46
00:03:04,142 --> 00:03:09,606
wysoce cenionego dramaturga
czy wyśmienitego aktora
47
00:03:09,689 --> 00:03:11,399
pozostawiają trwały ślad.
48
00:03:12,525 --> 00:03:16,738
Orson Welles i Laurence Olivier,
giganci teatru i kina,
49
00:03:16,821 --> 00:03:20,366
naszpikowali blackface’em
i przekonaniami o wyższości rasowej
50
00:03:20,450 --> 00:03:22,577
swoją wersję Otella.
51
00:03:22,660 --> 00:03:25,747
Klucz i szkatuła wszetecznych tajemnic.
52
00:03:27,248 --> 00:03:31,920
Rękawiczki Myszki Miki i Królika Bugsa
53
00:03:32,003 --> 00:03:35,048
zawsze kojarzą mi się
z widowiskami minstrel show.
54
00:03:35,131 --> 00:03:38,468
Chyba że należą
do elitarnego klubu harwardczyków?
55
00:03:38,551 --> 00:03:40,762
Widziałeś kiedyś latającego słonia?
56
00:03:40,845 --> 00:03:42,388
Widziałem latającą muchę.
57
00:03:42,472 --> 00:03:44,474
A ja ważkę.
58
00:03:45,016 --> 00:03:46,601
A ja muchę domową.
59
00:03:48,102 --> 00:03:49,103
Też je widziałem.
60
00:03:49,187 --> 00:03:51,356
Pewnie niektóre z tych scen
61
00:03:51,439 --> 00:03:54,234
odcisnęły się w pamięci mojej babci.
62
00:03:54,317 --> 00:03:57,654
Na jej obraz siebie
mogły wpłynąć takie scenki
63
00:03:57,737 --> 00:04:01,366
zaraz obok zachowań,
z jakimi się zmagała, będąc czarną.
64
00:04:01,449 --> 00:04:05,536
Wiedziała, jaką moc ma obraz,
i dlatego w jej domu
65
00:04:05,620 --> 00:04:09,082
mieliśmy zakaz oglądania powtórek
The Andy Griffith Show.
66
00:04:09,165 --> 00:04:11,918
W filmowym miasteczku nie ma czarnych,
67
00:04:12,001 --> 00:04:14,963
więc babcia pytała retorycznie,
gdzie się podziali.
68
00:04:15,046 --> 00:04:19,008
Dlatego niełatwo jest pokochać kino.
69
00:04:19,592 --> 00:04:25,306
Całe życie oglądam
i analizuję filmy oraz piszę o nich.
70
00:04:25,390 --> 00:04:30,770
Stale to robię,
choć boleśnie mnie rozczarowują.
71
00:04:30,853 --> 00:04:33,731
Umniejszanie może dotkliwie skrzywdzić.
72
00:04:34,774 --> 00:04:38,361
Oto dlaczego
sposób przedstawienia jest istotny.
73
00:04:38,444 --> 00:04:43,032
Biały bohater w garniturze
szykuje się na wielki wieczór,
74
00:04:43,116 --> 00:04:45,743
rusza czerpać z życia garściami.
75
00:04:46,703 --> 00:04:49,872
Czarny bohater w garniturze
nie stroi się dla siebie,
76
00:04:49,956 --> 00:04:53,626
lecz zakłada służbowy uniform.
77
00:04:53,710 --> 00:04:58,756
Uwielbiam eleganckie stroje jak każdy,
78
00:04:58,840 --> 00:05:01,384
ale nie przepadam za smokingami.
79
00:05:01,467 --> 00:05:03,678
Może właśnie dlatego?
80
00:05:05,680 --> 00:05:09,809
STATEK KOMEDIANTÓW (1929)
REŻYSERIA: HARRY A. POLLARD
81
00:05:09,892 --> 00:05:15,732
STATEK KOMEDIANTÓW (1936)
REŻYSERIA: JAMES WHALE
82
00:05:15,815 --> 00:05:19,027
STATEK KOMEDIANTÓW (1951)
REŻYSERIA: GEORGE SIDNEY
83
00:05:19,110 --> 00:05:22,488
Zamiast tworzyć i rozwijać
role dla czarnych,
84
00:05:22,572 --> 00:05:25,450
poszczególne wersje Statku komediantów
85
00:05:25,533 --> 00:05:28,453
jedynie odgrzewały stare kotlety.
86
00:05:28,536 --> 00:05:31,914
Brak czarnych na ekranach
ma podłoże instytucjonalne.
87
00:05:31,998 --> 00:05:34,876
Tłumaczono go
niewielką liczbą ról dla czarnych
88
00:05:34,959 --> 00:05:36,919
i nierealnymi standardami piękna,
89
00:05:37,003 --> 00:05:40,340
którymi przez dekady
udręczały się czarne kobiety.
90
00:05:40,423 --> 00:05:41,716
Zaraz ją zobaczysz.
91
00:05:42,633 --> 00:05:45,595
Uwielbiam, jak zarzuca włosy.
92
00:05:45,678 --> 00:05:48,348
Ta rola nie była napisana
dla czarnego aktora.
93
00:05:48,431 --> 00:05:50,433
Bohater nieumyślnie podkreśla,
94
00:05:50,516 --> 00:05:52,560
jakie włosy uchodzą za atrakcyjne.
95
00:05:54,062 --> 00:05:57,565
Czarne kobiety do dziś
dźwigają to brzemię.
96
00:05:59,692 --> 00:06:02,904
Spędziłem dzieciństwo w Atlancie.
97
00:06:02,987 --> 00:06:06,032
Panowała tam ścisła segregacja.
98
00:06:06,115 --> 00:06:08,826
Nie mogłem chodzić do kin.
99
00:06:08,910 --> 00:06:13,164
Mieliśmy w mieście
tylko dwa kina dla czarnych.
100
00:06:13,247 --> 00:06:18,252
Były małe i nie pokazywały
popularnych filmów.
101
00:06:18,336 --> 00:06:22,465
Kinowe hity trafiały tam
trzy lata po premierze.
102
00:06:22,548 --> 00:06:28,346
Więc jak widzicie, segregacja była surowa.
103
00:06:31,057 --> 00:06:33,684
W soboty chadzałem do kina.
104
00:06:34,352 --> 00:06:37,105
Oglądało się ekranizacje westernów.
105
00:06:37,188 --> 00:06:41,484
Występowali w nich
Lash LaRue, Gene Autry, Roy Rogers.
106
00:06:41,567 --> 00:06:45,154
Leciał też Buck Rogers
i inne filmy science fiction.
107
00:06:45,238 --> 00:06:48,157
Bardzo interesowały mnie westerny.
108
00:06:49,200 --> 00:06:51,327
Z jakiegoś powodu je uwielbiałam.
109
00:06:51,411 --> 00:06:54,539
Gene Autry,
Johnny Mack Brown i Roy Rogers
110
00:06:54,622 --> 00:06:56,666
wciągali mnie swoją grą.
111
00:06:57,750 --> 00:07:00,670
Chodziłem do kina w Los Angeles.
112
00:07:00,753 --> 00:07:04,507
Był to stylowy,
świetnie zachowany budynek.
113
00:07:04,590 --> 00:07:07,301
Czasem byłem na seansie sam.
114
00:07:07,385 --> 00:07:09,637
Miałem całe kino dla siebie.
115
00:07:09,720 --> 00:07:13,433
Oglądałem obrazy Johna Forda
kręcone w Monument Valley.
116
00:07:13,516 --> 00:07:15,476
Stawały mi się bliskie.
117
00:07:15,560 --> 00:07:18,146
Niektóre miały dobrą fabułę.
118
00:07:18,229 --> 00:07:22,817
Chodziłem do kina z ojcem.
119
00:07:22,900 --> 00:07:26,696
Zabierał mnie na filmy,
które jemu się podobały.
120
00:07:26,779 --> 00:07:31,284
Grali w nich John Wayne i Steve McQueen.
121
00:07:33,035 --> 00:07:34,454
Pamiętam Zatokę aniołów.
122
00:07:35,580 --> 00:07:38,624
I scenę, gdy Sidney Poitier
spoliczkował babkę.
123
00:07:40,710 --> 00:07:44,255
Film się urwał,
a aktorka pocierała policzek.
124
00:07:44,338 --> 00:07:47,383
Mama wyjaśniła mi,
że typ spoliczkował babkę.
125
00:07:47,467 --> 00:07:48,551
To był szok.
126
00:07:49,510 --> 00:07:51,971
Takich scen nie wolno było pokazywać.
127
00:07:52,054 --> 00:07:55,933
Miłośnicy kina chodzą na filmy,
które ich interesują.
128
00:07:56,017 --> 00:08:00,104
Czasem w środku filmu okazuje się,
129
00:08:00,188 --> 00:08:02,231
że nie ma w nim czarnych.
130
00:08:03,441 --> 00:08:06,235
Chrupiesz sobie popcorn i pytasz sąsiadkę,
131
00:08:06,319 --> 00:08:10,448
czy ci się tylko wydaje,
czy faktycznie nie ma czarnych.
132
00:08:10,531 --> 00:08:12,950
A ona potwierdza, że ci się nie wydaje.
133
00:08:13,534 --> 00:08:15,495
Chcemy oglądać siebie?
134
00:08:16,454 --> 00:08:18,623
W jakimś stopniu.
135
00:08:19,123 --> 00:08:24,003
Kiedy byłem mały,
było niewielu czarnych w filmach.
136
00:08:24,086 --> 00:08:25,213
Był Stepin Fetchit.
137
00:08:25,296 --> 00:08:26,547
Czego szukasz?
138
00:08:28,799 --> 00:08:30,760
Gdzie się uczyłeś na fryzjera?
139
00:08:30,843 --> 00:08:32,011
Był Willie Best.
140
00:08:33,095 --> 00:08:36,307
Alfalfa, Buckwheat, Stymie.
141
00:08:39,185 --> 00:08:40,895
Ale i tak chciałem być nimi!
142
00:08:41,395 --> 00:08:42,772
Cześć, Buckwheat.
143
00:08:42,855 --> 00:08:45,274
Wtedy czarni nie bawili się z białymi.
144
00:08:45,358 --> 00:08:51,656
Czarne i białe dzieci
nie odwiedzały się w domach.
145
00:08:51,739 --> 00:08:56,077
Wszyscy się dziwiliśmy,
gdzie te dzieciaki mieszkają.
146
00:08:56,869 --> 00:08:59,163
Dorastałem w czasach segregacji.
147
00:08:59,247 --> 00:09:04,544
Więc już za dzieciaka wiedziałem,
148
00:09:04,627 --> 00:09:06,045
że świat był podzielony.
149
00:09:07,213 --> 00:09:11,342
Ale filmy to był świat fantazji.
150
00:09:11,425 --> 00:09:16,222
Po powrocie z kina
chciałem być piratem z filmu.
151
00:09:17,098 --> 00:09:17,932
Wiesz co?
152
00:09:19,308 --> 00:09:21,561
Brakowało mi czarnego kowboja.
153
00:09:23,271 --> 00:09:25,356
Mamy tyle historii do opowiedzenia.
154
00:09:25,439 --> 00:09:29,777
Chcemy widzieć
więcej osób jak my w różnych rolach.
155
00:09:29,860 --> 00:09:33,239
Ten brak denerwuje moje pokolenie.
156
00:09:33,823 --> 00:09:38,119
Chcemy widzieć, jak czarni
bawią się lub grają w science fiction.
157
00:09:38,202 --> 00:09:39,745
Jak większość ludzi
158
00:09:39,829 --> 00:09:42,873
reaguję na filmy tak samo jak na sny.
159
00:09:42,957 --> 00:09:47,420
Oglądając ładne ujęcia,
160
00:09:48,254 --> 00:09:51,299
próbowałem sobie
wyobrazić siebie na ekranie.
161
00:09:53,551 --> 00:09:59,140
Gdy byłam mała, aktorzy w filmach
wcale nie byli do mnie podobni.
162
00:09:59,724 --> 00:10:03,561
Nie wierzyłam, że mogłabym zostać aktorką,
163
00:10:03,644 --> 00:10:09,859
dopóki nie zobaczyłam
Belafontego i Dandridge w Czarnej Carmen.
164
00:10:09,942 --> 00:10:14,113
Wpadłam w osłupienie i pomyślałam,
165
00:10:14,196 --> 00:10:17,074
że mam szansę zostać aktorką.
166
00:10:18,367 --> 00:10:21,579
Dorothy Dandridge wystąpiła
trzykrotnie z kimś,
167
00:10:21,662 --> 00:10:24,790
kto stał się gwiazdą kilku dziedzin
z wyjątkiem kina,
168
00:10:24,874 --> 00:10:26,876
do którego nadawał się najlepiej.
169
00:10:26,959 --> 00:10:29,086
Tą osobą był Harry Belafonte.
170
00:10:29,587 --> 00:10:32,798
Dandridge dorównała mu
talentem i temperamentem.
171
00:10:32,882 --> 00:10:38,220
Tylko ktoś zaślepiony rasizmem
nie widzi ich charyzmy.
172
00:10:38,304 --> 00:10:41,641
Dlatego nie dano im występować razem.
173
00:10:47,438 --> 00:10:52,360
Belafonte objawił się jako piosenkarz
na studiach aktorskich.
174
00:10:52,443 --> 00:10:55,780
Wprowadził do muzyki gawędę.
175
00:10:55,863 --> 00:10:57,740
Roztaczał nadzwyczajną aurę.
176
00:10:57,823 --> 00:11:02,536
Miał sylwetkę sportowca i wrażliwość,
177
00:11:02,620 --> 00:11:05,414
dzięki którym wybitnie wypadał na filmach.
178
00:11:05,498 --> 00:11:09,919
Buntował się przeciwko systemowi,
który nie umiał wykorzystać jego talentów.
179
00:11:10,002 --> 00:11:11,545
Tak bano się jego talentu,
180
00:11:11,629 --> 00:11:15,383
że ktoś inny śpiewa za niego
w Czarnej Carmen.
181
00:11:21,430 --> 00:11:27,645
W 1959 roku stworzył obraz
z reżyserem Robertem Wise’em,
182
00:11:27,728 --> 00:11:31,107
aktorem Edem Begleyem,
późniejszymi laureatami Oscarów,
183
00:11:31,190 --> 00:11:35,653
wyklętym scenarzystą Abe’em Polonskym
i Modern Jazz Quartet.
184
00:11:38,948 --> 00:11:43,452
Odds Against Tomorrow
był niezwykły jak na tamte czasy.
185
00:11:44,203 --> 00:11:49,291
Trafiła mi się szansa,
by nakręcić taki film.
186
00:11:50,501 --> 00:11:52,044
Dużo to dla mnie znaczyło.
187
00:12:12,106 --> 00:12:13,649
Cześć, skarbie. Co nowego?
188
00:12:15,651 --> 00:12:17,695
Bacco chce ci postawić drinka.
189
00:12:18,612 --> 00:12:20,614
A ja — nowy, lśniący samochód.
190
00:12:20,698 --> 00:12:23,743
Był to niezapomniany obraz.
191
00:12:23,826 --> 00:12:25,494
Ostatni film noir,
192
00:12:25,578 --> 00:12:28,998
który wyprzedzał epokę
w kwestiach rasowych,
193
00:12:29,081 --> 00:12:31,375
dlatego go zignorowano.
194
00:12:31,459 --> 00:12:34,086
Belafonte otrzymywał różne propozycje,
195
00:12:34,170 --> 00:12:37,715
które wcale go nie interesowały.
196
00:12:37,798 --> 00:12:40,176
W tamtych czasach Sidney Poitier
197
00:12:40,259 --> 00:12:43,471
był najpopularniejszym czarnym
we wszechświecie.
198
00:12:44,138 --> 00:12:46,849
Ale był też Sidneyem Poitierem.
199
00:12:47,558 --> 00:12:52,438
Nie grywał z czarnymi
ani w filmach o czarnych.
200
00:12:52,521 --> 00:12:58,068
Grywał jedynego czarnego
w filmach z białą obsadą.
201
00:12:58,152 --> 00:13:01,489
Zastanawiałem się, czemu czarny facet,
202
00:13:02,239 --> 00:13:04,867
który pojawił się znikąd,
203
00:13:04,950 --> 00:13:09,663
siedzi pośród
siedmiu nazistowskich zakonnic.
204
00:13:09,747 --> 00:13:11,123
Odrzuciłem tę rolę.
205
00:13:12,541 --> 00:13:15,586
Zaś Sidney ją przyjął.
206
00:13:16,170 --> 00:13:18,130
Wygrywa Sidney Poitier.
207
00:13:19,840 --> 00:13:23,260
NAJLEPSZY AKTOR – POLNE LILIE
208
00:13:23,344 --> 00:13:25,304
Zamiast poddać się systemowi,
209
00:13:25,387 --> 00:13:29,934
który przedstawiał czarnych
nieznacznie albo wcale,
210
00:13:30,017 --> 00:13:35,356
Harry Belafonte przestał grać
w filmach od 1959 do 1970 roku.
211
00:13:35,439 --> 00:13:39,568
Dla mnie stał się Muhammadem Alim kina.
212
00:13:39,652 --> 00:13:43,322
U szczytu formy odszedł z areny,
na której dominował.
213
00:13:43,405 --> 00:13:46,534
Nie żałuję, że odrzuciłem tyle ról.
214
00:13:47,952 --> 00:13:50,371
To nie była moja bajka.
215
00:13:50,871 --> 00:13:52,373
Nie żywię do nikogo żalu.
216
00:13:52,456 --> 00:13:56,043
Cieszę się,
że inni mieli okazję je zagrać.
217
00:13:56,126 --> 00:13:59,713
Ja przede wszystkim jestem artystą.
218
00:14:00,214 --> 00:14:01,382
Jestem aktorem.
219
00:14:01,465 --> 00:14:05,344
Skończyłem szkołę
z Marlonem Brando, Walterem Matthau,
220
00:14:05,427 --> 00:14:07,930
Rodem Steigerem i Tonym Curtisem.
221
00:14:08,013 --> 00:14:11,767
Reżyser nie miał dla nas litości.
222
00:14:12,434 --> 00:14:16,730
Nie zabiorę się za projekt,
który nie wydaje się wartościowy.
223
00:14:17,273 --> 00:14:22,611
Na szczęście jako buntownik,
odniosłem sukces.
224
00:14:22,695 --> 00:14:26,991
Ludzie darzyli mnie ogromną sympatią
225
00:14:27,074 --> 00:14:31,704
i dlatego filmowcy nie mogli mnie olewać.
226
00:14:31,787 --> 00:14:37,042
Wiedzieli, że z Belafontem
nie można lecieć w chuja.
227
00:14:37,126 --> 00:14:41,046
Gdy ktoś stawiał mi ultimatum,
kazałem mu spieprzać.
228
00:14:41,130 --> 00:14:46,760
Mówiłem, że mogę tworzyć i żyć w Paryżu,
229
00:14:46,844 --> 00:14:50,931
jeśli tu olewa się mój potencjał.
230
00:14:51,473 --> 00:14:52,308
To tylko ja.
231
00:14:52,391 --> 00:14:55,477
ŚWIAT, CIAŁO I SZATAN
232
00:14:55,561 --> 00:14:56,478
Przyszedłem.
233
00:14:56,562 --> 00:15:00,190
Przez swój upór
Belafonte zniknął z ekranów.
234
00:15:00,274 --> 00:15:01,775
Frustracje narastały,
235
00:15:01,859 --> 00:15:05,154
bo niebiali żądali
zadośćuczynienia i praw obywatelskich.
236
00:15:05,237 --> 00:15:07,239
Kino zaś pozostawało w tyle.
237
00:15:07,323 --> 00:15:11,076
Cytując Langstona Hughesa,
który zainspirował sztukę i film:
238
00:15:11,619 --> 00:15:13,996
„Jaki los spotyka niespełnione marzenia?
239
00:15:14,079 --> 00:15:16,498
Czy usychają niczym rodzynki w słońcu?
240
00:15:16,999 --> 00:15:19,335
Czy uginają się pod ciężarem losu?
241
00:15:20,628 --> 00:15:22,588
A może wybuchają?”.
242
00:15:27,468 --> 00:15:29,929
Tłuką nas bez ustanku.
243
00:15:30,012 --> 00:15:32,681
Postanowiliśmy położyć temu kres!
244
00:15:34,183 --> 00:15:37,311
Dekady znęcania się
nad niebiałymi sprawiły,
245
00:15:37,394 --> 00:15:40,397
że dwudziesty wiek stał się epoką buntu.
246
00:15:40,481 --> 00:15:46,153
W latach 60. co roku dochodziło
do rozruchów społecznych.
247
00:15:46,236 --> 00:15:50,115
W 1965 roku ucierpiało na tym Los Angeles.
248
00:15:50,199 --> 00:15:53,327
Zamieszki w Watts można było przewidzieć.
249
00:15:53,410 --> 00:15:56,538
Było jasne, że dojdzie do wybuchu gniewu.
250
00:15:57,122 --> 00:16:01,585
Policja mordowała i terroryzowała ludzi.
251
00:16:03,170 --> 00:16:07,341
Wyjście wieczorem
skończyłoby się dla mnie zatrzymaniem.
252
00:16:08,842 --> 00:16:11,261
Wydawało się, że nasze życia
253
00:16:12,513 --> 00:16:14,515
mieli za nic.
254
00:16:15,849 --> 00:16:19,353
W 1968 roku Ameryka była w stanie upadku.
255
00:16:19,853 --> 00:16:24,400
Z ponad 20 zamieszek
połowa miała miejsce w 1967 roku,
256
00:16:24,483 --> 00:16:26,276
też w moim rodzinnym mieście.
257
00:16:26,360 --> 00:16:30,489
Ład i porządek w Detroit zostały zburzone.
258
00:16:31,281 --> 00:16:33,075
To ujęcie z dzielnicy Linwood.
259
00:16:33,158 --> 00:16:35,661
Płomienie i uczucia były bardziej żarliwe,
260
00:16:35,744 --> 00:16:37,788
niż spodziewały się tego władze.
261
00:16:39,081 --> 00:16:40,916
Rewolta wybuchła też w filmach.
262
00:16:41,709 --> 00:16:43,335
W kinie niezależnym
263
00:16:43,419 --> 00:16:48,549
czarni nie byli tylko dodatkiem
do świata białych.
264
00:16:48,632 --> 00:16:52,136
Na ekranie było miejsce
dla więcej niż jednego czarnego.
265
00:16:52,636 --> 00:16:54,596
Tych dwoje utalentowanych aktorów
266
00:16:54,680 --> 00:17:00,561
nie pławiło się w sławie
mimo popisowych wystąpień.
267
00:17:01,270 --> 00:17:04,148
Co robisz z takim jak ja w tej spelunie?
268
00:17:06,025 --> 00:17:07,818
Masz o sobie niskie mniemanie.
269
00:17:08,527 --> 00:17:10,154
W sprawiedliwym świecie
270
00:17:10,237 --> 00:17:15,242
chemia między Dixonem i Lincoln
w Nothing But a Man
271
00:17:15,325 --> 00:17:19,121
zapoczątkowałaby
falę uznania i duże kariery.
272
00:17:24,001 --> 00:17:28,213
Davisowi, który był utalentowanym
piosenkarzem, aktorem i showmanem,
273
00:17:28,297 --> 00:17:30,132
udało się przebić.
274
00:17:30,215 --> 00:17:34,386
Swój wyśmienity warsztat
zaprezentował w roli egocentryka
275
00:17:34,470 --> 00:17:37,556
w A Man Called Adam z 1966 roku.
276
00:17:37,639 --> 00:17:40,893
Zagrał u boku Cicely Tyson
i Ja’Net DuBois.
277
00:17:40,976 --> 00:17:43,812
W niemej rólce pojawił się Morgan Freeman.
278
00:17:44,396 --> 00:17:49,902
Prawie 20 lat czekał na godną rolę,
by przemówić na ekranie.
279
00:17:49,985 --> 00:17:53,906
Davis dominuje film do ostatniej sceny,
280
00:17:53,989 --> 00:17:58,452
w której przeprasza za wyrządzone krzywdy.
281
00:17:59,078 --> 00:18:01,080
Myliłem się, dobra?
282
00:18:01,997 --> 00:18:03,916
Powinienem był poczekać.
283
00:18:03,999 --> 00:18:07,002
Może pozwolić jej,
żeby trzasnęła cię butelką?
284
00:18:07,086 --> 00:18:09,338
Kochanie, widziałem tylko jedno.
285
00:18:09,421 --> 00:18:13,175
Łapy starego babska
na mojej śliczniutkiej…
286
00:18:13,258 --> 00:18:14,093
Adam.
287
00:18:17,846 --> 00:18:21,016
Świeży powiew do kin wniósł Van Peebles,
288
00:18:21,100 --> 00:18:24,436
pokazując czarnych,
którzy nie rozczulają się nad sobą.
289
00:18:31,610 --> 00:18:35,405
Studia kręciły się
w patriarchalnym kołowrotku.
290
00:18:35,489 --> 00:18:38,826
Chciały tworzyć kulturę,
zamiast wchodzić z nią w dialog.
291
00:18:38,909 --> 00:18:41,703
Powstawały szmiry
dla wszystkich grup wiekowych.
292
00:18:41,787 --> 00:18:43,038
Jak ten obraz
293
00:18:43,872 --> 00:18:46,250
z nominacją za najlepszy film.
294
00:18:46,333 --> 00:18:50,462
Najlepszym wydarzeniem w 1968 roku
było wyjście Poitiera
295
00:18:50,546 --> 00:18:55,759
z kiepskich białych filmów
do kapitalnych produkcji.
296
00:18:55,843 --> 00:18:59,012
Zgadnij, kto przyjdzie na obiad
oraz W upalną noc
297
00:18:59,096 --> 00:19:04,184
weszły do kin w 1968 roku,
dostając nominację za najlepszy film.
298
00:19:04,268 --> 00:19:08,147
Biali aktorzy mogli go jedynie podziwiać.
299
00:19:08,981 --> 00:19:10,524
Nie zrozumcie mnie źle.
300
00:19:11,108 --> 00:19:12,818
Kocham państwa córkę.
301
00:19:12,901 --> 00:19:16,738
Zrobiłbym wszystko,
żeby zawsze była szczęśliwa.
302
00:19:16,822 --> 00:19:20,951
Lecz bez państwa zgody
nasz związek nie przetrwa.
303
00:19:22,953 --> 00:19:26,540
Mark Harris napisał
w Pictures at a Revolution,
304
00:19:26,623 --> 00:19:30,127
że Poitier jest największą gwiazdą w USA.
305
00:19:34,298 --> 00:19:38,927
Niestety jest też przykładem
reakcji branży rozrywkowej
306
00:19:39,011 --> 00:19:40,846
na sukces niebiałych.
307
00:19:41,722 --> 00:19:45,893
Nikt nie pomyślał,
że skoro Poitier przyciąga tłumy,
308
00:19:45,976 --> 00:19:50,522
to może inni
czarni aktorzy i aktorki też mogą.
309
00:19:51,106 --> 00:19:54,943
W tamtych czasach
sceny rozmów czarnych z białymi
310
00:19:55,027 --> 00:19:57,821
uznawano za rozrywkę dla dorosłych.
311
00:20:00,115 --> 00:20:04,286
SKANDAL. CLARK DOTKNĘŁA
RAMIENIA BELAFONTE’A NA WIZJI.
312
00:20:04,369 --> 00:20:06,246
Sukces czarnych w show-biznesie
313
00:20:06,330 --> 00:20:10,250
traktuje się jak znalezienie
stu dolarów w metrze,
314
00:20:10,334 --> 00:20:12,252
czyli łut szczęścia.
315
00:20:13,420 --> 00:20:19,092
Pierwsze filmy, o zgrozo,
z Presleyem czy The Beatles,
316
00:20:19,176 --> 00:20:23,263
tworzyła i rozprowadzała
w USA czarna wytwórnia.
317
00:20:23,347 --> 00:20:28,143
Czemu nikt nie zaproponował
tym pionierkom rocka kariery w kinie?
318
00:20:40,656 --> 00:20:44,743
Wkrótce nadszedł nowy dzień, a raczej noc,
319
00:20:44,826 --> 00:20:49,414
i czarnych artystów doceniono
w kinie niezależnym.
320
00:20:49,998 --> 00:20:53,377
Reżyser George Romero
stworzył nowego bohatera,
321
00:20:53,460 --> 00:20:58,799
oddając akcję i broń
w ręce Duane’a Jonesa, czarnego aktora,
322
00:20:58,882 --> 00:21:01,718
w jednym z najważniejszych filmów
wszech czasów.
323
00:21:01,802 --> 00:21:03,845
Uspokój się.
324
00:21:05,180 --> 00:21:08,934
Wołałam Johnny’ego na pomoc!
325
00:21:09,017 --> 00:21:13,814
Romero zrywa z konwencją
i nie wspomina o rasie bohatera,
326
00:21:13,897 --> 00:21:17,109
bo rola nie została napisana
dla czarnego aktora.
327
00:21:17,776 --> 00:21:21,196
Wrócę, żeby wzmocnić okna i drzwi.
328
00:21:21,280 --> 00:21:23,532
Na razie nic ci nie będzie.
329
00:21:25,951 --> 00:21:26,785
Jasne?
330
00:21:27,286 --> 00:21:29,871
Chcesz, żeby ten czarny został z tobą.
331
00:21:29,955 --> 00:21:34,167
Naprawdę tego chcesz,
bo on pomoże ci uciec.
332
00:21:34,251 --> 00:21:36,545
Jeśli go zabijesz, zginiesz.
333
00:21:36,628 --> 00:21:38,714
Wiemy, co robić, by się wydostać.
334
00:21:39,756 --> 00:21:46,680
Potrafimy uciec
od zombie i morderczych roślin.
335
00:21:46,763 --> 00:21:50,392
Zwiejemy przed wszystkim,
bo jesteśmy do tego przyzwyczajeni.
336
00:21:50,934 --> 00:21:52,894
Potrafimy się usunąć.
337
00:21:53,562 --> 00:21:58,066
Właśnie tak. Umiemy usunąć się w cień.
338
00:21:59,151 --> 00:22:04,948
Nieumarli tropiący potencjalne ofiary
i okna zabite dechami
339
00:22:05,032 --> 00:22:07,743
wyglądały jak nagrania z zamieszek.
340
00:22:07,826 --> 00:22:13,415
Żaden film nie był tak napakowany
celowymi i niezamierzonymi metaforami
341
00:22:13,498 --> 00:22:15,208
jak Noc żywych trupów.
342
00:22:24,384 --> 00:22:27,012
Strzel mu w łeb, między oczy.
343
00:22:28,138 --> 00:22:31,683
Jones ginie po tym, jak bronił białych,
344
00:22:31,767 --> 00:22:37,105
dlatego czarni bojówkarze
interpretowali film jako metaforę,
345
00:22:37,189 --> 00:22:38,899
by trzymać się ze swoją rasą.
346
00:22:38,982 --> 00:22:42,527
Tak mówili wtedy chłopacy
moich starszych sióstr.
347
00:22:42,611 --> 00:22:43,779
Dobry strzał.
348
00:22:43,862 --> 00:22:47,532
Nie żyje. Bierzmy go na stos.
349
00:22:48,492 --> 00:22:52,204
Koniec jest równie przerażający,
co cały film.
350
00:22:52,287 --> 00:22:55,123
Zabity bohater ląduje na stercie ciał.
351
00:23:00,545 --> 00:23:03,465
Mam dla was bolesną wiadomość.
352
00:23:03,965 --> 00:23:09,763
Martin Luther King został
zastrzelony w Memphis, w Tennessee.
353
00:23:10,639 --> 00:23:13,975
Film wyszedł w roku zamachu
na dr. Martina Luthera Kinga,
354
00:23:14,059 --> 00:23:18,230
kilka lat po zamordowaniu
Medgara Eversa i Malcolma X.
355
00:23:18,313 --> 00:23:20,982
Reżyser nie przypuszczał,
że śmierć bohatera
356
00:23:21,066 --> 00:23:23,318
odbije się tak szerokim echem.
357
00:23:25,320 --> 00:23:27,697
Sukces filmu powinien był wywołać
358
00:23:27,781 --> 00:23:30,367
falę zainteresowania czarnymi aktorami.
359
00:23:30,450 --> 00:23:34,663
W tym samym roku
Peter Sellers zagrał Hindusa
360
00:23:34,746 --> 00:23:37,165
w satyrze branży filmowej Przyjęcie.
361
00:23:37,249 --> 00:23:41,002
W 1968 roku
Yul Brynner wcielił się w Pancho Villę,
362
00:23:41,628 --> 00:23:45,173
zaś Woody Strode, niestety, zagrał Apacza.
363
00:23:46,591 --> 00:23:50,470
Amerykańskie filmy zawsze
reżyserują biali mężczyźni,
364
00:23:50,554 --> 00:23:54,057
nawet gdy fabułą
jest życie czarnych i grają w nim czarni.
365
00:23:54,141 --> 00:23:59,229
Czarni reżyserzy są wykluczeni,
choć czarni stanowią 30% widowni.
366
00:23:59,312 --> 00:24:02,858
Mój kolega William Greaves
właśnie skończył reżyserować
367
00:24:02,941 --> 00:24:05,819
swój pierwszy film Take One and Take Two,
368
00:24:05,902 --> 00:24:07,863
obecnie w końcowej fazie montażu.
369
00:24:09,072 --> 00:24:11,366
Dzień dobry, chcę coś wyjaśnić.
370
00:24:11,450 --> 00:24:15,120
W latach 40. pracowało
wielu czarnych reżyserów.
371
00:24:15,203 --> 00:24:19,207
Byli to Powell Lindsay,
Oscar Micheaux czy Bill Alexander.
372
00:24:19,708 --> 00:24:22,002
Odmówiono im dostępu do Hollywood,
373
00:24:22,085 --> 00:24:25,797
a ich filmy oglądały tylko
czarne społeczności w kraju.
374
00:24:26,756 --> 00:24:31,261
W latach 1968–1978 powtarzano jeden mit,
375
00:24:31,344 --> 00:24:35,182
gdy tylko garstka czarnych reżyserów
stanęła za kamerą.
376
00:24:35,265 --> 00:24:39,311
Mówiono, że po raz pierwszy
czarni reżyserzy dostali takie szanse.
377
00:24:40,604 --> 00:24:42,564
Często nie mając wyboru,
378
00:24:42,647 --> 00:24:45,192
Afroamerykanie sami pisali i reżyserowali,
379
00:24:45,275 --> 00:24:50,405
choć takie praktyki były rzadkie
i krytykowane przez studia.
380
00:24:50,489 --> 00:24:53,700
Czarna prasa promowała te teatry i filmy,
381
00:24:53,783 --> 00:24:56,578
choć mainstream je ignorował.
382
00:24:57,496 --> 00:25:00,123
W epoce kina niemego
pierwsze kroki stawiał
383
00:25:00,207 --> 00:25:03,668
scenarzysta, reżyser
i aktor Oscar Micheaux.
384
00:25:04,169 --> 00:25:06,630
Kręcił filmy dla czarnych kin.
385
00:25:06,713 --> 00:25:12,177
Same kina podupadały,
bo tworzono mało czarnych filmów,
386
00:25:12,260 --> 00:25:14,804
mimo tego, że była czarna publiczność.
387
00:25:16,723 --> 00:25:21,895
Wiele wytwórni bało się
obrazić Niemcy i stracić interes.
388
00:25:21,978 --> 00:25:25,232
Aż w 1942 Naziści sami ich wywalili.
389
00:25:25,774 --> 00:25:28,902
Mimo to afroamerykańskie pieniądze
im nie pachniały.
390
00:25:28,985 --> 00:25:33,782
Wiele z tych kin mieściło się
w przerobionych budynkach.
391
00:25:34,282 --> 00:25:38,703
Przy bardzo małym budżecie
Micheaux i nawet biali
392
00:25:38,787 --> 00:25:42,207
tworzyli oryginalne produkcje
lub adaptowali znane książki.
393
00:25:42,290 --> 00:25:45,585
Autorzy zgadzali się,
mimo skromnych honorariów,
394
00:25:45,669 --> 00:25:48,421
bo chcieli widzieć
ekranizację swoich dzieł.
395
00:25:52,342 --> 00:25:56,263
Astaire często grał pana w otoczeniu sług.
396
00:25:56,346 --> 00:26:00,892
Aby wyolbrzymić sceny
z czarnymi, stepował.
397
00:26:03,019 --> 00:26:08,233
Gdy wytwórnie malowały
prymitywny obraz Afroamerykanów,
398
00:26:08,316 --> 00:26:12,862
reżyserka Alice Guy-Blaché
zrobiła coś całkiem innego.
399
00:26:12,946 --> 00:26:16,324
W 1912 roku wyreżyserowała
A Fool and His Money,
400
00:26:16,408 --> 00:26:20,787
pierwszy film wyłącznie z czarną obsadą.
401
00:26:20,870 --> 00:26:25,792
Pokazała kunszt, podkreślając wyrazistość
aktorów i nie umniejszając im.
402
00:26:29,337 --> 00:26:33,341
Odnosiła sukcesy,
więc wytwórnie zainteresowały się nią.
403
00:26:33,425 --> 00:26:35,051
Dopieszczała swoje filmy,
404
00:26:35,135 --> 00:26:38,638
więc nie dziwi, że odmówiła reżyserii
405
00:26:38,722 --> 00:26:40,724
pierwszego filmu o Tarzanie.
406
00:26:42,225 --> 00:26:45,895
Czarni filmowcy
uwielbiali kino i mocno harowali
407
00:26:45,979 --> 00:26:49,608
nad początkami kina niezależnego.
408
00:26:49,691 --> 00:26:54,613
Wtedy niezależni twórcy nie byli
fajnymi, rozchwytywanymi outsiderami
409
00:26:54,696 --> 00:26:57,949
z dostępem do gigantycznych zasobów.
410
00:26:58,033 --> 00:27:00,368
Ich filmów nie puszczano ich w kinach,
411
00:27:00,452 --> 00:27:02,829
które należały do wytwórni.
412
00:27:02,912 --> 00:27:06,833
Musieli wymyślić,
jak dotrzeć z filmami do publiczności.
413
00:27:06,916 --> 00:27:09,085
Micheaux i inni tworzyli
414
00:27:09,169 --> 00:27:14,424
dramaty, komedie, musicale i kryminały.
415
00:27:14,507 --> 00:27:18,136
Czasem łączyli gatunki w jednym filmie,
416
00:27:18,219 --> 00:27:22,766
bo mimo ograniczonych zasobów
mieli ambicje.
417
00:27:22,849 --> 00:27:25,977
Przez większość historii kina
418
00:27:26,061 --> 00:27:29,648
wytwórni nie interesowały
czarne pieniądze.
419
00:27:29,731 --> 00:27:33,777
Jak zawsze czarny rynek zareagował,
420
00:27:33,860 --> 00:27:37,322
tworząc podziemną gospodarkę i kulturę.
421
00:27:43,828 --> 00:27:46,915
Zrozumieliśmy to dopiero później.
422
00:27:46,998 --> 00:27:49,751
William Greaves, aktor i filmowiec,
423
00:27:49,834 --> 00:27:52,337
wykorzystał film w epiczny sposób.
424
00:27:52,420 --> 00:27:56,925
Uciekł od aktorstwa
przez swoje nazbyt uproszczone role.
425
00:27:57,008 --> 00:28:00,887
Ciociu Hattie, na wojnie
wszystko dzieje się błyskawicznie.
426
00:28:01,429 --> 00:28:04,349
Trzeba było przyspieszyć
nawet nasze nabożeństwa.
427
00:28:04,432 --> 00:28:06,810
Stworzył pionierskie dzieło.
428
00:28:06,893 --> 00:28:09,062
Symbiopsychotaxiplasm.
429
00:28:10,313 --> 00:28:14,275
Nigdy więcej mnie nie dotykaj, proszę.
430
00:28:14,359 --> 00:28:19,406
Dzieło miało zrywać
ze wszelkimi konwenansami
431
00:28:19,489 --> 00:28:20,615
jak jego tytuł.
432
00:28:20,699 --> 00:28:24,285
Reżyser zabawia się pojęciem czasu.
433
00:28:24,369 --> 00:28:31,334
Pochłonięty pracą
nad filmem reżyser stracił wizję.
434
00:28:31,418 --> 00:28:38,258
Na pytanie „o czym jest film”
udziela niejasnej odpowiedzi.
435
00:28:38,341 --> 00:28:43,972
Był rozdarty,
bo chciał kręcić świetne sceny
436
00:28:44,639 --> 00:28:48,143
oraz inspirować aktorów.
437
00:28:48,226 --> 00:28:52,355
Miotał się między tymi dwiema kwestiami.
438
00:28:52,856 --> 00:28:54,899
To moja teoria.
439
00:28:55,650 --> 00:29:02,031
Latami ludzie gimnastykowali się,
próbując opisać ten film.
440
00:29:02,532 --> 00:29:06,911
Obecnie jest to popularny gatunek:
441
00:29:06,995 --> 00:29:10,081
nowatorska satyra społeczna.
442
00:29:11,249 --> 00:29:15,503
Reżyser Jules Dassin trafił,
za przeproszeniem,
443
00:29:15,587 --> 00:29:19,466
na czarną listę
za poruszenie polityki rasowej
444
00:29:19,549 --> 00:29:23,428
w thrillerze Uptight,
który stworzył dla czarnych aktorów.
445
00:29:23,511 --> 00:29:28,349
Dassin, Dee i Mayfield
byli sprytni, uczciwi i bezwstydni.
446
00:29:28,433 --> 00:29:33,772
Zrobili film gatunkowy
o walącym się świecie po śmierci Kinga.
447
00:29:35,774 --> 00:29:38,693
Dr Martin Luther King
został zamordowany w 1968 r.
448
00:29:38,777 --> 00:29:42,572
Mama rzuciła wszystko i poszła na pogrzeb.
449
00:29:42,655 --> 00:29:45,742
Nie znała go, a rzuciła wszystko,
450
00:29:45,825 --> 00:29:48,411
włożyła najlepsze ciuchy i wyszła.
451
00:29:49,037 --> 00:29:51,498
Pomyślałem, że to ważny moment.
452
00:29:51,581 --> 00:29:57,504
I że ten facet,
jego czyny i słowa były ważne.
453
00:29:58,630 --> 00:30:00,173
Że my jesteśmy ważni.
454
00:30:00,256 --> 00:30:05,178
Nasze głosy, nadzieje,
marzenia i aspiracje też są ważne.
455
00:30:05,261 --> 00:30:08,014
Uznajemy te prawdy za oczywiste.
456
00:30:08,097 --> 00:30:10,600
Film Uptight ukazywał umęczone,
457
00:30:10,683 --> 00:30:14,771
rozwścieczone społeczeństwo
rozpaczliwie poszukujące odpowiedzi.
458
00:30:14,854 --> 00:30:16,856
Ot kwintesencja filmu gatunkowego.
459
00:30:16,940 --> 00:30:19,943
Dzień po śmierci dr. Kinga
razem z innymi studentami
460
00:30:20,026 --> 00:30:24,864
poleciałem z Atlanty
do Memphis na protest śmieciarzy.
461
00:30:24,948 --> 00:30:28,201
Nieśliśmy transparenty
z hasłem „Jestem człowiekiem”.
462
00:30:36,209 --> 00:30:38,920
Zuchwałość twórców polega na tym,
463
00:30:39,003 --> 00:30:41,631
że grupa rewolucjonistów
chce dokonać napadu,
464
00:30:41,714 --> 00:30:44,968
gdy Cleveland opłakuje stratę
doktora Kinga.
465
00:30:45,635 --> 00:30:50,682
Pod wpływem śmierci Kinga
jeden z liderów grupy
466
00:30:50,765 --> 00:30:52,684
przeżywa kryzys sumienia.
467
00:30:52,767 --> 00:30:55,395
Nigdy w życiu nie było mi tak źle.
468
00:30:55,895 --> 00:31:00,275
Uptight to współczesna wersja
filmu Johna Forda z 1935 r.
469
00:31:00,358 --> 00:31:04,279
Rozpoczyna cykl remake’ów
poruszających problemy czarnych.
470
00:31:04,362 --> 00:31:07,240
Mówisz o remake’u Potępieńca?
471
00:31:07,323 --> 00:31:10,702
Znam fabułę Potępieńca,
więc od razu przejrzałem remake.
472
00:31:10,785 --> 00:31:16,499
Po niektórych wiadomo, że są tajniakami.
473
00:31:17,000 --> 00:31:21,880
Jeśli na imprezie ziomek nie palił jointa,
tylko podawał dalej,
474
00:31:21,963 --> 00:31:24,716
to brano go za tajniaka.
475
00:31:24,799 --> 00:31:31,222
Albo jeśli w grupie
znajomych rewolucjonistów
476
00:31:31,306 --> 00:31:34,517
ktoś zachowywał się dziwnie,
to też podpadał.
477
00:31:35,268 --> 00:31:37,478
Zawsze był ktoś podejrzany.
478
00:31:37,562 --> 00:31:42,609
O tym traktuje ten film.
479
00:31:42,692 --> 00:31:46,613
Booker T. Jones, twórca muzyki do Uptight,
napisał w autobiografii,
480
00:31:46,696 --> 00:31:50,158
że był to pierwszy film
z gatunku blaxploitation.
481
00:31:51,242 --> 00:31:53,953
Przenieśmy się
do kultury na innym kontynencie.
482
00:31:54,037 --> 00:31:58,833
Włoska wytwórnia produkowała
rewolucyjny gatunek,
483
00:31:58,917 --> 00:32:01,628
który początkowo uznano za drugorzędny.
484
00:32:01,711 --> 00:32:03,922
Był to spaghetti western.
485
00:32:07,675 --> 00:32:12,013
Reżyser celowo zawarł w filmie scenę,
486
00:32:12,096 --> 00:32:15,725
która dźgnęła widownię prosto w serce.
487
00:32:15,808 --> 00:32:19,062
Zrobił z Henry’ego Fondy
bezlitosnego zabójcę.
488
00:32:19,145 --> 00:32:22,148
Fonda zawsze odgrywał
kryształowe postacie.
489
00:32:22,231 --> 00:32:24,651
Isaaca Hayesa zainspirowało to,
490
00:32:24,734 --> 00:32:28,112
jak Leone przewrotnie wykorzystał
image Fondy figurującego
491
00:32:28,196 --> 00:32:34,077
w białym panteonie cnót obok Johna Wayne’a
oraz Jimmy’ego Stewarta i Shirley Temple.
492
00:32:36,537 --> 00:32:40,333
Poruszony sceną Hayes
skomponował ten utwór.
493
00:32:58,935 --> 00:33:03,189
Hayes powiedział mi,
że wyłaził z parnego Stax Studios,
494
00:33:03,272 --> 00:33:04,899
aby oglądać ten film.
495
00:33:04,983 --> 00:33:07,193
Widział go co najmniej dziesięć razy.
496
00:33:07,276 --> 00:33:09,821
Kapitalna gra Strode’a przekonała Hayesa,
497
00:33:09,904 --> 00:33:12,115
że też może zostać gwiazdą westernów,
498
00:33:12,198 --> 00:33:16,327
nawet jeśli czarni grywali
w nich bardzo rzadko.
499
00:33:16,411 --> 00:33:19,831
Pewnego razu na Dzikim Zachodzie
zainspirowało Hayesa
500
00:33:19,914 --> 00:33:23,292
do stworzenia tego kawałka
z albumu Hot Buttered Soul.
501
00:33:34,762 --> 00:33:36,305
Gordon Parks zaadaptował
502
00:33:36,389 --> 00:33:40,685
swoją na poły autobiograficzną powieść
The Learning Tree w 1969.
503
00:33:40,768 --> 00:33:45,314
Był to pierwszy film czarnego reżysera
sfinansowany przez studio.
504
00:33:45,398 --> 00:33:48,735
Warner Bros. sporo zaoszczędziło,
505
00:33:49,318 --> 00:33:53,573
bo Parks napisał scenariusz,
wyreżyserował film i stworzył muzykę.
506
00:33:53,656 --> 00:33:57,035
Żartował, że nie wystąpił
w nim tylko dlatego,
507
00:33:57,118 --> 00:33:58,953
że był za wysoki.
508
00:33:59,037 --> 00:34:03,374
Drzewo wiadomości
opowiada o wakacjach 12-letniego Newta.
509
00:34:04,542 --> 00:34:08,046
Bohaterami filmu wstrząsa
jeden szczególny incydent.
510
00:34:08,129 --> 00:34:09,088
Uciekaj, Tuck!
511
00:34:09,172 --> 00:34:13,468
Ta poruszająca scena wydaje się
surrealna i aż nadto prawdziwa.
512
00:34:13,551 --> 00:34:16,012
Temat ten przemilczano po premierze.
513
00:34:16,095 --> 00:34:17,430
Stój, bo strzelam!
514
00:34:38,076 --> 00:34:39,994
Nie musiałeś strzelać do Tucka.
515
00:34:41,579 --> 00:34:43,706
Tak właśnie kończą przestępcy.
516
00:34:43,790 --> 00:34:48,503
Słyszeliśmy o takich wydarzeniach,
ale nie spodziewaliśmy się ich w filmie.
517
00:34:48,586 --> 00:34:52,423
Parks napakował film treściami,
518
00:34:52,507 --> 00:34:57,261
takimi jak ten kadr
rodem z westernu dla czarnych,
519
00:34:57,345 --> 00:35:01,557
bo nie sądził, że jeszcze coś nakręci.
520
00:35:02,558 --> 00:35:06,270
W 1969 przenieśliśmy się
z hiperrealizmu w nierealność.
521
00:35:06,354 --> 00:35:08,439
Szczyt pomysłowości osiągnął
522
00:35:08,523 --> 00:35:14,487
reżyser Robert Downey Sr.
w komedii o rewolucji Putney Swope,
523
00:35:14,570 --> 00:35:16,989
czyli satyrze na przemysł reklamowy.
524
00:35:17,073 --> 00:35:19,325
Klimatyzacji nie zjesz.
525
00:35:20,701 --> 00:35:25,456
Putney Swope, czarny facet,
zostaje szefem agencji reklamowej.
526
00:35:25,540 --> 00:35:27,208
Będziesz świetnym prezesem.
527
00:35:27,291 --> 00:35:30,461
Od razu wywraca agencję do góry nogami.
528
00:35:30,545 --> 00:35:34,132
Czuję, że roi się tu
od niedocenionych talentów.
529
00:35:35,216 --> 00:35:36,050
To nie ja!
530
00:35:36,134 --> 00:35:38,845
A ty co? Mierzysz jej temperaturę?
531
00:35:38,928 --> 00:35:42,932
Szefie, nie zwalniaj mnie.
Mam żonę, troje dzieci i kucyka.
532
00:35:43,015 --> 00:35:47,603
Przez komedię
można powiedzieć więcej niż wprost.
533
00:35:48,146 --> 00:35:51,440
Czarni musieli to przełknąć
534
00:35:51,524 --> 00:35:55,319
i rozśmieszać innych z podtekstem.
535
00:35:55,862 --> 00:36:01,075
Downey dostrzegł,
że przez żarty możemy też kąsać.
536
00:36:02,618 --> 00:36:06,914
Może to nie było genialne,
ale na pewno kapitalne.
537
00:36:06,998 --> 00:36:10,960
Niezadowolony z występu
swojej gwiazdy Arnolda Johnsona
538
00:36:11,043 --> 00:36:15,006
Downey podłożył własny głos
do czarnej postaci.
539
00:36:15,840 --> 00:36:17,925
Truth and Soul!
540
00:36:18,009 --> 00:36:20,178
- Ekstra.
- Tak!
541
00:36:20,261 --> 00:36:21,971
Jego syn wykorzystał to
542
00:36:22,054 --> 00:36:24,974
w nominowanej do Oscara roli
w Jajach w tropikach.
543
00:36:25,057 --> 00:36:27,935
Chcę brzmieć jak twardziel,
ale mi nie idzie.
544
00:36:28,019 --> 00:36:29,770
- Jest OK.
- Jakieś wskazówki?
545
00:36:32,148 --> 00:36:35,902
Rok 1969 był przełomowy dla czarnego kina.
546
00:36:35,985 --> 00:36:40,656
Filmy realistycznie
i surowo analizowały przeszłość czarnych.
547
00:36:40,740 --> 00:36:44,952
Niewolnicy to jeden
z pierwszych amerykańskich filmów
548
00:36:45,036 --> 00:36:48,414
poruszających temat niewolnictwa.
549
00:36:48,497 --> 00:36:53,169
Obsadzona w roli głównej
Dionne Warwick śpiewa niebanalne utwory
550
00:36:53,252 --> 00:36:55,504
o bolączkach trapiących bohaterów.
551
00:36:56,088 --> 00:36:59,258
Ossie Davis gra niewolnika
doszukującego się logiki
552
00:36:59,342 --> 00:37:00,843
w bezsensownym systemie.
553
00:37:00,927 --> 00:37:03,262
Tysiąc dwieście. Kto da więcej?
554
00:37:03,346 --> 00:37:09,727
Davis zaciska zęby,
co tylko potęguje rozpacz bohatera.
555
00:37:16,567 --> 00:37:20,696
Rewolta trwa, gdy Rupert Crosse,
jako pierwszy czarny aktor,
556
00:37:20,780 --> 00:37:24,867
dostaje nominację do Oscara
za drugoplanową rolę w Koniokradach.
557
00:37:29,205 --> 00:37:31,249
Jak to uruchomić?
558
00:37:31,332 --> 00:37:35,795
Crosse swoją serdecznością uwalnia
McQueena od lakonicznego narcyzmu.
559
00:37:35,878 --> 00:37:40,925
McQueen poświęca uwagę Crosse’owi
i widzowie również.
560
00:37:41,008 --> 00:37:44,470
Dziesięć lat wcześniej
Crosse wystąpił w Cieniach,
561
00:37:44,553 --> 00:37:50,851
niezależnym dramacie
Johna Cassavetesa z 1959 r. o rasie.
562
00:37:50,935 --> 00:37:53,479
Bawi cię ten o króliku i drzewie?
563
00:37:53,562 --> 00:37:54,605
Nie znam go.
564
00:37:55,106 --> 00:37:58,109
Znasz. Ten o króliku,
który wypadł z drzewa i mówi,
565
00:37:58,192 --> 00:38:00,528
że kochanie się jest dla ptaszków.
566
00:38:01,529 --> 00:38:04,240
Reżyser Mark Rydell
znał Crosse’a ze związku,
567
00:38:04,323 --> 00:38:06,450
więc zaangażował go do Koniokradów.
568
00:38:06,534 --> 00:38:09,078
Rupert Crosse miał 180 cm wzrostu.
569
00:38:09,161 --> 00:38:12,707
Był idealnym partnerem dla Steve’a.
570
00:38:13,541 --> 00:38:16,168
Świetnie wspominam wizytę w domu McQueena.
571
00:38:16,252 --> 00:38:19,255
Miał z dziesięć garaży,
572
00:38:19,338 --> 00:38:25,386
a w środku ferrari,
astony martiny i motocykle wyścigowe.
573
00:38:25,469 --> 00:38:29,765
Posiadłość była ogromna, luksusowa.
574
00:38:29,849 --> 00:38:35,688
Ani Rupert, ani ja,
nie znaliśmy takiego bogactwa.
575
00:38:36,272 --> 00:38:38,983
Żyłem skromniej, ale lepiej niż Rupert.
576
00:38:39,066 --> 00:38:42,153
On nie miał pieniędzy
i żył jak początkujący aktor.
577
00:38:42,236 --> 00:38:45,573
Weszliśmy do środka
i Rupert poznał Steve’a.
578
00:38:45,656 --> 00:38:50,578
Steve tylko spojrzał na olbrzyma
i rozsiedliśmy się w bibliotece.
579
00:38:50,661 --> 00:38:57,126
Steve gadał o taekwondo,
bo był mistrzem w tej dyscyplinie.
580
00:38:57,209 --> 00:39:00,629
Pokazał Rupertowi kilka ciosów,
581
00:39:00,713 --> 00:39:04,300
a ten na to, że brak mu równowagi.
582
00:39:05,551 --> 00:39:08,554
Steve spojrzał na niego zdziwiony.
583
00:39:09,180 --> 00:39:11,515
Rupert powtórzył mu,
584
00:39:11,599 --> 00:39:15,353
że źle stoi,
więc Steve poprosił, żeby go skorygował.
585
00:39:15,436 --> 00:39:21,525
Rupert wyprostował się,
stanął naprzeciwko niego.
586
00:39:21,609 --> 00:39:24,945
Dwie sekundy później Steve wylądował
587
00:39:25,029 --> 00:39:28,574
pod stołem bilardowym w pokoju obok.
588
00:39:28,657 --> 00:39:33,287
Pomyślałem,
że już po filmie i roli Ruperta.
589
00:39:33,954 --> 00:39:39,543
A Steve był zachwycony,
że ten gość się go nie bał.
590
00:39:39,627 --> 00:39:44,382
Do ciekawych i progresywnych artystów
w Los Angeles zaliczali się
591
00:39:44,465 --> 00:39:48,344
Jack Nicholson i scenarzysta Robert Towne.
592
00:39:48,427 --> 00:39:52,431
Crosse był znany
ze swojej charyzmy i talentu.
593
00:39:52,515 --> 00:39:57,103
Jim Brown i Rupert Crosse
prezentowali nowy typ czarnej męskości.
594
00:39:57,686 --> 00:40:00,940
Brown był jednocześnie
uprzejmy i niecierpliwy,
595
00:40:01,023 --> 00:40:02,900
a Crosse pogodny i bezczelny.
596
00:40:03,401 --> 00:40:06,987
Muhammad Ali był
drugą czarną osobą publiczną,
597
00:40:07,071 --> 00:40:10,533
równie lubianą przez czarnych i białych.
598
00:40:10,616 --> 00:40:13,619
Swoje uprzejme i bezczelne oblicze pokazał
599
00:40:13,702 --> 00:40:16,705
w dokumencie A.k.a Cassius Clay z 1970.
600
00:40:16,789 --> 00:40:19,125
Płacił prawnikom za ochronę przed paką.
601
00:40:19,208 --> 00:40:21,168
Płacił alimenty na byłą żonę.
602
00:40:21,961 --> 00:40:24,380
Utrzymuje obecną żonę i dziecko.
603
00:40:25,047 --> 00:40:30,970
Ten nietypowy dokument
ukazał Alego na rozdrożu.
604
00:40:31,053 --> 00:40:36,016
Film pokazuje opanowanie,
które stanie się istotą czarnych filmów.
605
00:40:36,517 --> 00:40:40,312
Pierwszą czarną postacią,
która przebiła się jak Ali
606
00:40:40,396 --> 00:40:43,816
i nie skrywała
przed opinią publiczną, był Jack Johnson.
607
00:40:43,899 --> 00:40:48,279
Jego zmagania przedstawiają
sztuka i film Wielka nadzieja białych.
608
00:40:48,362 --> 00:40:51,157
James Earl Jones stał się drugim czarnym
609
00:40:51,240 --> 00:40:53,325
z nominacją dla najlepszego aktora.
610
00:40:55,911 --> 00:41:00,124
WIELKA NADZIEJA BIAŁYCH
611
00:41:04,545 --> 00:41:08,924
James Earl Jones rzadko w swojej karierze
612
00:41:09,008 --> 00:41:11,677
grał seksowne postacie.
613
00:41:11,760 --> 00:41:14,054
- Nie!
- Proszę się ubrać.
614
00:41:14,138 --> 00:41:15,598
- Jedziemy razem.
- Jake!
615
00:41:15,681 --> 00:41:17,808
Spokojnie. Ubierz się.
616
00:41:17,892 --> 00:41:21,228
Pociąg seksualny do innej rasy
był drażliwym tematem
617
00:41:21,312 --> 00:41:24,356
wywołującym strach,
co widać w filmach z 1970 roku.
618
00:41:24,440 --> 00:41:26,734
Wielka nadzieja białych przypomniała,
619
00:41:26,817 --> 00:41:29,195
że to tylko kwestia osobistych upodobań.
620
00:41:29,278 --> 00:41:32,990
Niestety umknęło to
pewnemu wybitnemu filmowcowi.
621
00:41:33,073 --> 00:41:36,785
Reżyser William Wyler
doskonale pokazywał zmiany społeczne.
622
00:41:36,869 --> 00:41:40,206
Widać to w filmie
Najlepsze lata naszego życia.
623
00:41:41,165 --> 00:41:46,337
Kolekcjoner, jego film o stalkerze,
stał się wzorem dla innych.
624
00:41:46,420 --> 00:41:49,757
Zaś jego ostatni film Prawo gwałtu
625
00:41:49,840 --> 00:41:54,261
jako współczesny dramat wypada niezdarnie
626
00:41:54,345 --> 00:41:58,265
przez nachalną fetyszyzację
czarnego kobiecego ciała.
627
00:42:02,478 --> 00:42:05,898
- Idziesz do prawników?
- Kochaniutki, wykręcasz mi rękę.
628
00:42:05,981 --> 00:42:09,652
To leć! Myślisz, że nie ostrzegą białego?
629
00:42:10,152 --> 00:42:13,906
Większej idiotki od ciebie nie widziałem.
630
00:42:14,740 --> 00:42:18,035
Po obrazie King: A Filmed Record
631
00:42:18,118 --> 00:42:20,829
Sidney Lumet zajął się
atrakcyjnym tematem.
632
00:42:20,913 --> 00:42:22,748
Zrealizował scenariusz Vidala
633
00:42:22,831 --> 00:42:26,377
na podstawie sztuki T. Williamsa
o rasie i seksie.
634
00:42:26,460 --> 00:42:30,005
W filmie zagrali James Coburn,
Robert Hooks i Lynn Redgrave.
635
00:42:30,089 --> 00:42:33,509
Przyrodni bracia miał wstrząsnąć widownią.
636
00:42:33,592 --> 00:42:39,807
Film sklasyfikowano jako dla dorosłych,
bo czarny uprawia seks z białą.
637
00:42:41,183 --> 00:42:42,643
Piekarnik zepsuty.
638
00:42:42,726 --> 00:42:46,105
Dach przecieka. Spłuczka nie działa.
639
00:42:46,188 --> 00:42:48,440
A właściciel to przystojniak.
640
00:42:48,524 --> 00:42:53,362
Tak Diana Sands czaruje
we Właścicielu z 1970.
641
00:42:53,445 --> 00:42:57,950
Historia o zamieszaniu wywołanym
przez uprzywilejowanego białego,
642
00:42:58,033 --> 00:43:01,579
który gentryfikuje czarną ulicę Brooklynu.
643
00:43:01,662 --> 00:43:04,331
Oto przykład, jak czarny reżyser Bill Gunn
644
00:43:04,415 --> 00:43:08,168
adaptuje powieść
czarnej pisarki Kristin Hunter.
645
00:43:09,336 --> 00:43:13,090
Wyważona gra aktorki
doskonale prezentuje się na ekranie.
646
00:43:13,173 --> 00:43:16,427
Sands przekazuje jednym uśmiechem tyle,
647
00:43:16,510 --> 00:43:19,305
co wielu aktorów długimi przemowami.
648
00:43:23,559 --> 00:43:28,689
Sands była idealną ciocią,
bo wiedziała, jak być dużym dzieckiem.
649
00:43:28,772 --> 00:43:31,567
Była bardzo dobrotliwa.
650
00:43:31,650 --> 00:43:34,320
Prawdziwa dusza towarzystwa.
651
00:43:35,904 --> 00:43:40,659
W 1970 w końcu sensownie zekranizowano
dzieło Chestera Himesa.
652
00:43:40,743 --> 00:43:42,911
W swoim reżyserskim debiucie
653
00:43:42,995 --> 00:43:47,833
Ossie Davis rozprawia się
z odwiecznym mitem seksownego czarnego.
654
00:43:47,916 --> 00:43:50,794
Robi to w scenie z powieści Himesa.
655
00:43:50,878 --> 00:43:53,797
W książce Himesa pobrzmiewa nutka goryczy.
656
00:43:53,881 --> 00:43:57,426
W tej zabawnej scenie
czarna kobieta nieoczekiwanie poniża
657
00:43:57,509 --> 00:43:59,428
białego gliniarza w łóżku.
658
00:43:59,511 --> 00:44:00,804
Proszę, kochaniutki.
659
00:44:03,140 --> 00:44:04,141
Proszę.
660
00:44:09,605 --> 00:44:14,360
Znużona upokarzaniem czarnych publika
była zachwycona adaptacją Davisa,
661
00:44:14,443 --> 00:44:18,656
w której role się odwróciły.
662
00:44:19,239 --> 00:44:23,285
Stój, w imię prawa!
663
00:44:23,869 --> 00:44:28,290
Obraz Davisa
o mściwych gliniarzach z Harlemu
664
00:44:28,374 --> 00:44:32,961
to figlarna opowieść o czarnych
z wyszukaną modą w tle
665
00:44:33,045 --> 00:44:36,674
i muzyką Galta MacDermota,
kompozytora utworów do Hair.
666
00:44:37,383 --> 00:44:39,885
Role eleganckich detektywów zagrali
667
00:44:39,968 --> 00:44:43,180
Godfrey Cambridge
i porywczy Raymond St. Jacques
668
00:44:43,263 --> 00:44:47,142
z grupy czarnych aktorów,
z którymi Davis współpracował.
669
00:44:47,226 --> 00:44:49,561
- Co się dzieje?
- Popatrz.
670
00:44:50,104 --> 00:44:54,900
Pamiętam te jego
niebieskie koszule i garniak.
671
00:44:54,983 --> 00:44:59,405
I ten wymuskany wąsik.
To był elegancik jak cholera.
672
00:44:59,488 --> 00:45:01,824
Zidentyfikowałeś tego białego jajcarza?
673
00:45:03,409 --> 00:45:06,078
Może tak, może nie, poruczniku.
674
00:45:07,538 --> 00:45:09,373
Oni wszyscy wyglądają tak samo.
675
00:45:09,456 --> 00:45:13,919
Jako aktor teatralny, Davis wiedział,
że widzowie będą wniebowzięci
676
00:45:14,002 --> 00:45:17,548
na widok sympatycznych czarnych aktorów.
677
00:45:17,631 --> 00:45:21,176
Chciał, żeby widownia to poczuła.
678
00:45:22,386 --> 00:45:25,889
W Bawełnianym przekręcie
puścili wodze fantazji.
679
00:45:28,016 --> 00:45:29,184
To taka bajka.
680
00:45:29,268 --> 00:45:31,061
Wspaniałe jest to,
681
00:45:31,145 --> 00:45:37,067
że Ossie Davis pokazuje Harlem
w całkiem niespotykany sposób.
682
00:45:37,985 --> 00:45:41,155
Obraz jest wiarygodny i rzetelny.
683
00:45:41,238 --> 00:45:45,784
W tym autentycznym Harlemie
reżyser puszcza cugle fantazji.
684
00:45:46,744 --> 00:45:50,122
Davis przekształcił mantrę
czarnych rewolucjonistów
685
00:45:50,205 --> 00:45:51,707
we frazy śpiewane.
686
00:45:52,291 --> 00:45:56,545
Dla mnie jesteście dość czarni
687
00:45:56,628 --> 00:46:01,133
Nie mogę się doczekać,
aż czarna duma będzie szanowana,
688
00:46:01,216 --> 00:46:03,886
a nie kojarzona z postulatywnością.
689
00:46:03,969 --> 00:46:07,014
Choć akurat o tym jest
ta melodyjna piosenka.
690
00:46:07,681 --> 00:46:12,186
Dla mnie jesteście dość czarni
691
00:46:12,269 --> 00:46:14,688
Jeden wers powtarza się w kółko.
692
00:46:14,772 --> 00:46:16,899
I jest fantastyczny.
693
00:46:16,982 --> 00:46:18,609
Jestem dla was dość czarny?
694
00:46:19,443 --> 00:46:22,780
Calvin Lockhart wypowiada te słowa
na przemówieniach,
695
00:46:22,863 --> 00:46:26,116
Godfrey Cambridge mówi je po swojemu.
696
00:46:26,200 --> 00:46:28,160
Było dość czarne?
697
00:46:28,243 --> 00:46:30,996
Ten tekst można rozumieć na różne sposoby.
698
00:46:31,079 --> 00:46:32,790
Dość czarne dla ciebie?
699
00:46:33,540 --> 00:46:35,209
Nie, ale niech będzie.
700
00:46:36,752 --> 00:46:39,171
To wciąż aktualne.
701
00:46:39,254 --> 00:46:43,133
Davis zrozumiał,
że kompozytor musi być częścią dzieła,
702
00:46:43,217 --> 00:46:45,427
dlatego muzykę napisał MacDermot.
703
00:46:45,511 --> 00:46:47,888
Melvin Van Peebles sprawił,
704
00:46:47,971 --> 00:46:51,475
że muzyka oddawała
szokujący znój czarnej egzystencji.
705
00:46:51,975 --> 00:46:54,436
Jego Człowiek-arbuz z 1970 roku to satyra
706
00:46:54,520 --> 00:46:59,650
o białym liberale,
który odkrywa, że jest czarny.
707
00:46:59,733 --> 00:47:03,278
Bohater jest tym faktem
śmiertelnie przerażony.
708
00:47:03,362 --> 00:47:07,074
Godfrey Cambridge
z początku jest prostolinijny i zabawny.
709
00:47:08,784 --> 00:47:11,870
Jeff! Pod twoim prysznicem jest Murzyn!
710
00:47:11,954 --> 00:47:18,126
Postać staje się złożona
i zmienia się pod wpływem empatii.
711
00:47:18,210 --> 00:47:21,797
Van Peebles pragnął,
aby widzowie tego doświadczyli.
712
00:47:21,880 --> 00:47:26,093
Gdy za ciebie wychodziłam,
nie wiedziałam, że jesteś innej rasy.
713
00:47:26,176 --> 00:47:29,096
- Nie powiedziałeś mi.
- Sam się dowiedziałem.
714
00:47:29,179 --> 00:47:32,057
Van Peebles sprytnie przemyca
715
00:47:32,140 --> 00:47:36,228
za pomocą zabawnych
i dopracowanych skeczy wiadomość,
716
00:47:36,311 --> 00:47:41,859
że pora przejrzeć na oczy
i zmienić stosunek do czarnych.
717
00:47:41,942 --> 00:47:43,443
A ty dokąd?
718
00:47:43,527 --> 00:47:46,238
- Na lunch z Clarkiem Dunwoodym.
- Ale nie tu.
719
00:47:46,321 --> 00:47:50,409
W świecie pandemii
film znów jest aktualny.
720
00:47:50,492 --> 00:47:54,580
Biali zrozumieli, że ich dni są policzone
721
00:47:54,663 --> 00:47:56,623
od chwili wyjścia z domu.
722
00:47:56,707 --> 00:47:59,710
Dla Afroamerykanów to żadna nowość.
723
00:48:00,294 --> 00:48:03,422
Parks sam skomponował muzykę
do Drzewa wiadomości.
724
00:48:03,505 --> 00:48:06,758
Van Peebles
też stworzył muzykę do swojego debiutu.
725
00:48:06,842 --> 00:48:09,177
Gdy ojciec kręcił Człowieka-arbuza,
726
00:48:09,261 --> 00:48:13,432
rozważano, czy nie puścić go w kinach.
727
00:48:13,515 --> 00:48:17,102
Zrobili pokaz filmowy dla szych.
728
00:48:17,185 --> 00:48:18,854
Sala pełna białych facetów.
729
00:48:18,937 --> 00:48:22,733
Pewien czarny
o imieniu Willy sprzątał salę.
730
00:48:22,816 --> 00:48:25,193
Tata dał mu parę dolców,
731
00:48:25,277 --> 00:48:28,071
żeby okazywał,
jak bardzo mu się podoba film.
732
00:48:28,155 --> 00:48:34,453
Więc Willy odpalił film
i zaczął się zachwycać.
733
00:48:34,536 --> 00:48:35,787
Śmiał się do rozpuku.
734
00:48:36,830 --> 00:48:39,541
Stwierdzili,
że skoro Willy’emu się podoba,
735
00:48:39,625 --> 00:48:43,003
to musi być dobry film.
736
00:48:43,086 --> 00:48:44,588
Willy powiedział,
737
00:48:44,671 --> 00:48:47,841
że nie może się doczekać,
aż film wejdzie na ekrany.
738
00:48:47,925 --> 00:48:51,345
To była ich jednoosobowa grupa fokusowa.
739
00:48:51,428 --> 00:48:55,057
Mój tata odstawił rasowe jujitsu
na swoją korzyść.
740
00:48:57,893 --> 00:49:02,022
W 1971 roku
Gordon Parks nakręcił drugi film,
741
00:49:02,105 --> 00:49:04,858
wyśmienicie łącząc obraz z muzyką.
742
00:49:04,942 --> 00:49:09,696
Stanowczo zerwał
z europejską modą na muzykę.
743
00:49:09,780 --> 00:49:13,533
Parks zrealizował swój zamiar
i zatrudnił Isaaca Hayesa.
744
00:49:30,676 --> 00:49:34,471
Shaft był nie tylko debiutem,
ale i obwieszczeniem.
745
00:49:34,554 --> 00:49:38,684
Klimat lat 60.
aż bił po oczach w filmie Easy Rider,
746
00:49:38,767 --> 00:49:44,690
zaś Shaft łączył funk
i miejski dynamizm w stylu lat 70.
747
00:49:44,773 --> 00:49:47,818
Detektyw nie musiał wyglądać,
jakby spał w ubraniu
748
00:49:47,901 --> 00:49:49,444
lub mieszkał w piwnicy.
749
00:49:49,528 --> 00:49:54,116
Kamera zuchwale śledziła
czarnego faceta w skórzanym płaszczu
750
00:49:54,199 --> 00:49:55,701
sunącego przez Manhattan.
751
00:49:55,784 --> 00:50:01,081
Wyglądał jak skrzyżowanie
rewolucjonisty i Gordona Parksa.
752
00:50:01,164 --> 00:50:04,501
Dynamiczną fabułę
dopełniał dźwięk hi-hata.
753
00:50:04,584 --> 00:50:06,795
Kamera nie szpiegowała gwiazdy.
754
00:50:07,295 --> 00:50:08,922
Gapiła się wprost na nią.
755
00:50:09,756 --> 00:50:12,718
Te zabiegi
na zawsze odmieniły oblicze filmów.
756
00:50:12,801 --> 00:50:14,845
Obraz wyprodukowało studio znane
757
00:50:14,928 --> 00:50:18,348
z promowania idealnego obrazu USA
758
00:50:18,432 --> 00:50:22,561
oraz prostych włosów
i błękitnych oczu jako standardu piękna.
759
00:50:22,644 --> 00:50:26,523
Kto by pomyślał,
że Shaft mógł być seks-maszyną?
760
00:50:29,526 --> 00:50:30,652
Nic ci nie jest?
761
00:50:31,903 --> 00:50:33,321
Wszystko w porządku?
762
00:50:35,073 --> 00:50:36,992
Czuję się jak maszyna.
763
00:50:37,826 --> 00:50:39,161
To paskudne uczucie.
764
00:50:44,207 --> 00:50:47,878
DEDYKUJEMY TEN FILM BRACIOM I SIOSTROM,
KTÓRZY MAJĄ DOŚĆ RZĄDU
765
00:50:47,961 --> 00:50:51,757
W 1971 roku Van Peebles nakręcił film
766
00:50:51,840 --> 00:50:55,844
o nieustającym terrorze,
którego doświadczają czarni Amerykanie.
767
00:50:55,927 --> 00:50:58,346
Był to Sweet Sweetback’s Baadasssss Song.
768
00:50:58,430 --> 00:51:01,433
Już sam tytuł stał się częścią rewolucji,
769
00:51:01,516 --> 00:51:03,643
która nie trafiła do telewizji.
770
00:51:03,727 --> 00:51:07,314
W tamtych czasach stacje
nie emitowały takich tytułów
771
00:51:07,397 --> 00:51:10,484
ani filmów tak rozpalających wyobraźnię.
772
00:51:12,360 --> 00:51:13,361
Co się dzieje?
773
00:51:19,367 --> 00:51:22,079
W tamtych czasach królowało porno,
774
00:51:22,162 --> 00:51:25,123
a seks czarnych był traktowany jak farsa.
775
00:51:25,207 --> 00:51:31,338
Od tej pokazowej sceny
seksu czarnych nie da się uciec.
776
00:51:31,421 --> 00:51:33,965
Van Peebles stosuje ten zabieg celowo,
777
00:51:34,049 --> 00:51:38,512
aby widzowie poczuli,
czym jest uprzedmiotowienie.
778
00:51:42,682 --> 00:51:46,686
Umieszczenie słowa „jebaka”
w tytule było mocne.
779
00:51:46,770 --> 00:51:51,608
Obraz z automatu
sklasyfikowano dla dorosłych.
780
00:51:51,691 --> 00:51:55,612
Van Peebles zrobił użytek
z korzyści wynikających z wykorzystywania
781
00:51:55,695 --> 00:51:58,198
i nowej fali liberalizmu w filmach.
782
00:51:58,281 --> 00:51:59,950
Uwielbiał swój tupet.
783
00:52:00,033 --> 00:52:04,037
Był czarny, miał zarost i palił cygara.
784
00:52:04,538 --> 00:52:06,706
Mocny popkulturowy wizerunek
785
00:52:06,790 --> 00:52:10,544
jak uśmiech Presleya
czy paznokcie Megan Thee Stallion.
786
00:52:10,627 --> 00:52:14,339
Sweetback wyszedł,
gdy wprowadzono kategorię dla dorosłych,
787
00:52:14,422 --> 00:52:18,510
a porno przeniosło się
z obleśnych kin na przedmieścia.
788
00:52:18,593 --> 00:52:21,429
Nocny kowboj
był pierwszym filmem dla dorosłych
789
00:52:21,513 --> 00:52:23,265
z Oscarem za najlepszy obraz.
790
00:52:23,348 --> 00:52:24,307
I jedynym.
791
00:52:24,891 --> 00:52:27,978
Mechaniczna pomarańcza Kubricka
była dla dorosłych.
792
00:52:28,979 --> 00:52:31,982
Marlon Brando
i reżyser Bernardo Bertolucci
793
00:52:32,065 --> 00:52:36,111
dostali nominacje za film dla dorosłych
Ostatnie tango w Paryżu.
794
00:52:36,653 --> 00:52:41,491
Lialeh, też dla dorosłych,
był komentarzem społecznym czarnych
795
00:52:41,575 --> 00:52:44,202
z muzyką Bernarda Purdiego, legendy funka.
796
00:52:44,286 --> 00:52:48,123
Nieważne, jakie ograniczenia wiekowe
nałoży stowarzyszenie,
797
00:52:48,206 --> 00:52:54,421
bo oni nie decydują o losie czarnych.
798
00:52:56,006 --> 00:53:00,010
Ale Van Peebles
nieumyślnie zagarnął klasyfikację X.
799
00:53:00,594 --> 00:53:03,138
Podobno sam ją sobie przyznał,
800
00:53:03,221 --> 00:53:06,850
bo był to jedyny
symbol niechroniony prawami autorskimi
801
00:53:06,933 --> 00:53:10,270
i każdy mógł go używać.
802
00:53:10,353 --> 00:53:14,524
Tak powstały oznaczenia
z podwójnym i potrójnym X.
803
00:53:14,608 --> 00:53:18,904
Nikt nie słyszał
o podwójnym oznaczeniu R czy PG-13.
804
00:53:19,821 --> 00:53:23,533
Tak jak w Człowieku-arbuzie,
Sweetback otwiera scena ucieczki,
805
00:53:23,617 --> 00:53:25,076
ale nie ma być śmieszna.
806
00:53:25,160 --> 00:53:30,624
Bohater ucieka przed śmiercią.
Przy życiu utrzymuje go bieg.
807
00:53:30,707 --> 00:53:33,210
Film koncentruje się na posuwaniu naprzód.
808
00:53:34,544 --> 00:53:38,089
Van Peebles wybrał
nieprzypadkowych muzyków.
809
00:53:38,173 --> 00:53:41,343
Członkowie Earth, Wind & Fire
byli jego wspólnikami.
810
00:53:41,426 --> 00:53:46,306
Jak wszyscy, podkochiwałem się
w jego sekretarce Priscilli.
811
00:53:46,389 --> 00:53:49,809
Miała afro jak aureolę.
Laska jak z obrazka.
812
00:53:49,893 --> 00:53:53,855
Rozmyślałem, jak się znów wystroi.
813
00:53:53,939 --> 00:53:57,442
Priscilla miała zaborczego chłopaka,
814
00:53:57,525 --> 00:54:00,862
który nie pozwalał jej grać w filmach.
815
00:54:00,946 --> 00:54:04,241
Ten chłopak grał w Earth, Wind & Fire.
816
00:54:04,741 --> 00:54:08,954
Pozwolił jej grać u Melvina,
jeśli on będzie robić muzykę.
817
00:54:10,163 --> 00:54:14,501
Ich wkład potęgował paranoję Sweetbacka.
818
00:54:16,419 --> 00:54:22,092
Znamy Earth, Wind & Fire
z ich melodyjnego i przejmującego R&B.
819
00:54:22,175 --> 00:54:26,846
Lecz do Sweetbacka skomponowali
awangardowe jazzowe kawałki
820
00:54:26,930 --> 00:54:29,599
podszyte dynamiczną perkusją.
821
00:54:29,683 --> 00:54:31,768
Muzyka uzmysławia widzom,
822
00:54:31,851 --> 00:54:35,146
że trafili do świata,
od którego kino ucieka.
823
00:54:35,647 --> 00:54:37,857
Utwory łączą gatunki z taką finezją
824
00:54:37,941 --> 00:54:41,319
jak reżyser Van Peebles sceny.
825
00:54:41,403 --> 00:54:43,321
Uciekaj, Sweetback!
826
00:54:44,906 --> 00:54:46,533
Uciekaj, skurwielu!
827
00:54:47,534 --> 00:54:51,579
Zabili twoją siostrę!
Ale mnie nie tkną!
828
00:54:51,663 --> 00:54:53,540
Uciekaj, Sweetback!
829
00:54:53,623 --> 00:54:55,041
Uciekaj, skurwielu!
830
00:54:55,125 --> 00:54:57,377
Zabili twoją mamę!
831
00:54:57,460 --> 00:55:00,005
Zabili twojego tatę!
Ale mnie nie tkną!
832
00:55:03,049 --> 00:55:05,969
Tata kazał mi rozmawiać z ludźmi w holu.
833
00:55:06,052 --> 00:55:09,014
Nie chciał znać mojej opinii.
834
00:55:09,097 --> 00:55:11,808
Przynajmniej nie na samym początku.
835
00:55:11,891 --> 00:55:16,146
Miałem wypytać ludzi, co sądzą o filmie,
836
00:55:16,229 --> 00:55:18,940
a potem przekazać ich opinie ojcu.
837
00:55:19,941 --> 00:55:23,445
Tylko artysta, showman
i handlowiec jak Melvin rozumie,
838
00:55:23,528 --> 00:55:27,949
że traktując kompozytora
jak partnera kreatywnego,
839
00:55:28,033 --> 00:55:32,287
a nie pracownika,
inwestuje w przyszłość filmu.
840
00:55:32,787 --> 00:55:37,709
Dla Melvina tą przyszłością
był nowy kierunek w kinie.
841
00:55:37,792 --> 00:55:41,963
Wykorzystał opowieść o sprzedaży filmu
do celów marketingowych.
842
00:55:42,047 --> 00:55:46,343
Bez niej ten czarny film
przeszedłby bez echa.
843
00:55:46,426 --> 00:55:49,304
Najpierw wydał ścieżkę dźwiękową,
844
00:55:49,387 --> 00:55:52,474
aby podbić popularność
i szansę na sprzedaż.
845
00:55:53,224 --> 00:55:55,560
Był artystą i przedsiębiorcą.
846
00:55:55,643 --> 00:55:58,563
Dzieło czy nie, film ma być oglądany.
847
00:55:59,898 --> 00:56:03,485
Gordon Parks zmienił oblicze
bohatera czarnego filmu.
848
00:56:03,568 --> 00:56:05,987
Sweetback i Shaft byli jak Muhammad Ali.
849
00:56:06,071 --> 00:56:11,618
Ci czarni nie przepraszali za to, że żyją.
850
00:56:11,701 --> 00:56:15,997
W scenach prezentowali się
na asertywnych, a nie życzliwych.
851
00:56:16,081 --> 00:56:19,501
Byli luzakami, a nie sługusami.
852
00:56:20,001 --> 00:56:23,713
Chłodny i ironiczny dystans
zmusza widzów do myślenia,
853
00:56:23,797 --> 00:56:25,632
zamiast podawać fabułę na tacy.
854
00:56:27,801 --> 00:56:31,137
Posłuchaj mnie. Chcę ci pomóc.
855
00:56:31,221 --> 00:56:33,306
Jestem aniołem Boga.
856
00:56:33,390 --> 00:56:37,560
Belafonte wrócił zachwycać
na wielkim ekranie
857
00:56:37,644 --> 00:56:41,356
w eksperymentalnym dramacie
Mój anioł stróż jego produkcji.
858
00:56:41,439 --> 00:56:44,484
Powrócił z dobrowolnej filmowej banicji,
859
00:56:44,567 --> 00:56:46,694
by w tej adaptacji poruszyć dylematy
860
00:56:46,778 --> 00:56:49,948
z Niewidzialnego człowieka
Ralpha Ellisona.
861
00:56:50,031 --> 00:56:53,743
„Czym sobie zasłużyłem,
żeby być takim czarnym szczęściarzem?”
862
00:56:54,452 --> 00:56:55,537
Jestem aniołem.
863
00:56:58,123 --> 00:56:59,958
Przyszedłeś mnie zabrać?
864
00:57:01,418 --> 00:57:02,252
Nie.
865
00:57:03,837 --> 00:57:05,213
Chcę dać ci życie.
866
00:57:05,296 --> 00:57:08,633
W podobnej,
lecz bardziej nowotestamentowej roli
867
00:57:08,716 --> 00:57:11,553
wystąpił Sidney Poitier jako brat John.
868
00:57:11,636 --> 00:57:15,682
Poitier gra skromnego nieznajomego
w samym sercu konfliktu.
869
00:57:15,765 --> 00:57:18,351
Nie chwali ani nie osądza.
870
00:57:18,435 --> 00:57:22,522
To mrukliwy anioł śmierci rozdarty
między przeszłością a przyszłością.
871
00:57:22,605 --> 00:57:26,192
Ta bajka z morałem
odzwierciedla zmagania aktora.
872
00:57:28,361 --> 00:57:32,365
Po Bawełnianym przekręcie
Ossie Davis stworzył dramat
873
00:57:32,449 --> 00:57:36,494
o pokoleniach czarnych kobiet
mieszkających pod jednym dachem.
874
00:57:36,578 --> 00:57:39,080
Pomóż mi zdobyć dom dla mamy,
875
00:57:39,164 --> 00:57:41,916
a nie poproszę cię o nic więcej. Amen.
876
00:57:42,000 --> 00:57:46,087
Młoda bohaterka walczy
o szacunek i swoją przyszłość.
877
00:57:46,171 --> 00:57:49,132
Tematyka tego filmu była bliższa publice
878
00:57:49,215 --> 00:57:50,633
niż fabuła poprzedniego.
879
00:57:51,176 --> 00:57:54,429
Scenarzysta i reżyser
Ousmane Sembène powiedział:
880
00:57:54,512 --> 00:57:57,849
„Między rodzinami
w filmach Sounder i Black Girl
881
00:57:57,932 --> 00:57:59,559
jest fabularny wszechświat.
882
00:58:00,351 --> 00:58:02,562
O tym chcę kręcić”.
883
00:58:03,062 --> 00:58:07,525
Dlatego poświęcił większość kariery
884
00:58:07,609 --> 00:58:11,988
na dramaty o czarnych rodzinach
bez męskich wzorców.
885
00:58:12,906 --> 00:58:19,662
Rok 1939 uważa się
za najlepszy w historii kina.
886
00:58:19,746 --> 00:58:24,334
To oczywiste, że wtedy amerykańskie kino
887
00:58:24,417 --> 00:58:25,793
było światowym wzorem.
888
00:58:26,377 --> 00:58:30,673
Jak można tak mówić o okresie,
w którym królowało Przeminęło z wiatrem?
889
00:58:30,757 --> 00:58:34,511
Włodarze wytwórni stworzyli
popkulturową mitologię,
890
00:58:34,594 --> 00:58:38,848
która pozwoliła im uciec od ich korzeni.
891
00:58:38,932 --> 00:58:42,393
Stworzyli arogancką wersję Ameryki,
892
00:58:43,144 --> 00:58:45,563
która nigdy nie istniała.
893
00:58:45,647 --> 00:58:48,191
Ludzie w to uwierzyli.
894
00:58:48,274 --> 00:58:50,735
Niektórzy na świecie jeszcze w to wierzą.
895
00:58:50,818 --> 00:58:53,905
W 1939 roku wytwórnie
masowo produkowały obrazy
896
00:58:53,988 --> 00:58:56,616
ich zdaniem wartościowe i literackie,
897
00:58:56,699 --> 00:59:00,078
a będące wybielonymi mitami
dla mainstreamu.
898
00:59:00,161 --> 00:59:02,288
Znam Hucka. Jestem jej niewolnikiem.
899
00:59:02,372 --> 00:59:05,041
Czasem zastanawiam się, czy to w porządku.
900
00:59:05,750 --> 00:59:10,004
To już nie przywłaszczenie,
a kolonializm kulturowy.
901
00:59:10,088 --> 00:59:13,049
Czyż biali nie lepiej oddają inne kultury?
902
00:59:13,132 --> 00:59:15,385
Coś o tym wiedzą Latynosi,
903
00:59:15,468 --> 00:59:17,011
mieszkańcy wysp Pacyfiku.
904
00:59:17,095 --> 00:59:18,972
Przed wami Dorothy March
905
00:59:19,055 --> 00:59:22,308
w roli Billa Robinsona, króla Harlemu.
906
00:59:23,142 --> 00:59:24,978
Czarni też coś o tym wiedzą.
907
00:59:25,061 --> 00:59:27,897
Ten cios miał być komplementem.
908
00:59:31,442 --> 00:59:34,571
Na domiar złego w 1939 roku
909
00:59:34,654 --> 00:59:40,076
podtrzymywano okrutny mit
o miejscu czarnych w społeczeństwie.
910
00:59:40,159 --> 00:59:41,369
Przerwa!
911
00:59:41,452 --> 00:59:44,205
- Kto powiedział, że przerwa?
- Ja.
912
00:59:44,289 --> 00:59:47,667
Jestem brygadzistą i zarządzam,
kiedy będzie przerwa.
913
00:59:47,750 --> 00:59:52,171
Przerwa!
914
00:59:52,255 --> 00:59:54,841
Obie książki doczekały się adaptacji.
915
00:59:54,924 --> 00:59:58,636
Do 1925 roku
najbardziej dochodowym filmem były
916
00:59:58,720 --> 01:00:01,306
Narodziny narodu D.W. Griffitha.
917
01:00:01,389 --> 01:00:04,809
Jeszcze większą sensacją
było Przeminęło z wiatrem w 1939
918
01:00:04,892 --> 01:00:09,063
pozostające kasowym hitem do 1965 roku,
919
01:00:09,147 --> 01:00:11,232
a potem znów w 1971.
920
01:00:12,066 --> 01:00:16,529
Rok 1972 miał zwiastować
rozkwit kariery Ruperta Crosse’a.
921
01:00:16,613 --> 01:00:20,408
Jego fani Jack Nicholson,
Robert Towne i reżyser Hal Ashby
922
01:00:20,491 --> 01:00:24,287
stworzyli dla Crosse’a rolę
w Ostatnim zdaniu.
923
01:00:24,370 --> 01:00:28,333
Przed rozpoczęciem zdjęć
u Crosse’a rozpoznano białaczkę.
924
01:00:28,416 --> 01:00:31,711
Zdjęcia opóźniono,
aby mógł wziąć w nich udział,
925
01:00:31,794 --> 01:00:34,589
lecz Crosse zmarł.
926
01:00:35,840 --> 01:00:39,594
W artykule dla Esquire
Ashby napisał o humorze i godności,
927
01:00:39,677 --> 01:00:42,013
jakie Crosse zachował
w obliczu śmierci.
928
01:00:42,096 --> 01:00:44,807
Wtedy powstało wyrażenie „żrący liryzm”
929
01:00:44,891 --> 01:00:48,478
określające styl Ashby’ego
inspirowany postawą Crosse’a.
930
01:00:59,697 --> 01:01:01,908
44. CEREMONIA WRĘCZENIA OSCARÓW
931
01:01:01,991 --> 01:01:05,745
Isaac Hayes wykorzystał
swój występ na Oscarach w 1972,
932
01:01:05,828 --> 01:01:08,956
gdy zdobył statuetkę
za najlepszą czarną piosenkę,
933
01:01:09,040 --> 01:01:12,835
aby pokazać swój rozmach całemu światu.
934
01:01:12,919 --> 01:01:14,962
Oglądałem podekscytowany,
935
01:01:15,046 --> 01:01:19,592
jak Hayes zamienia
niewolnicze łańcuchy w złote precjoza.
936
01:01:19,676 --> 01:01:22,512
Niczym kometa uderzająca w Ziemię
937
01:01:22,595 --> 01:01:24,806
z impetem zmienił dotychczasowy ton.
938
01:01:24,889 --> 01:01:28,226
Wiedzieliśmy,
że nic nie będzie takie jak dawniej.
939
01:01:29,644 --> 01:01:33,106
Ten elektryzujący występ wprowadził coś,
940
01:01:33,189 --> 01:01:35,525
co uczyniło czarne filmy ciekawsze
941
01:01:35,608 --> 01:01:38,194
od produkcji mainstreamowych.
942
01:01:38,277 --> 01:01:39,987
Był to heroizm.
943
01:01:40,071 --> 01:01:44,200
Gadaj od początku, jebany karaluchu.
944
01:01:44,283 --> 01:01:46,077
W odróżnieniu od białych
945
01:01:46,160 --> 01:01:51,290
czarni nie obnosili się z cierpieniem
i grali pewnych siebie antybohaterów
946
01:01:51,374 --> 01:01:54,752
wykraczających poza granicę heroizmu.
947
01:01:54,836 --> 01:01:56,212
Wrócicie tam.
948
01:01:56,295 --> 01:02:01,384
Tylko gadaliście o miłości i pokoju,
a niczego nie zmieniliście,
949
01:02:01,467 --> 01:02:05,012
więc bierzcie się do roboty,
żeby spełnić te obiecanki.
950
01:02:05,096 --> 01:02:08,641
My nie mamy po co się włączać,
bo to nie była nasza brocha.
951
01:02:08,725 --> 01:02:12,937
Po Shafcie pojawiły się
kulawe remaki filmów noir.
952
01:02:13,020 --> 01:02:15,314
Zabójca to nowa wersja Dopaść Cartera.
953
01:02:15,398 --> 01:02:18,568
Jesteś prawdziwą gwiazdą, kotku.
954
01:02:18,651 --> 01:02:21,738
Czarna sprawiedliwość
to remake Asfaltowej dżungli,
955
01:02:21,821 --> 01:02:23,865
której dosłowna interpretacja
956
01:02:23,948 --> 01:02:27,368
wprawiłaby w zachwyt nawet Nową Falę.
957
01:02:27,452 --> 01:02:30,455
Bohaterowie tych obrazów
wkroczyli w kadr z lansem,
958
01:02:30,538 --> 01:02:34,167
którego daleko szukać
w filmach o nizinach społecznych.
959
01:02:36,419 --> 01:02:37,670
Niechętnie to mówię,
960
01:02:38,880 --> 01:02:42,759
ale przystojny ze mnie gnojek.
961
01:02:45,636 --> 01:02:46,888
A jakże!
962
01:02:46,971 --> 01:02:48,931
Ten najlepszy rok w czarnym kinie
963
01:02:49,015 --> 01:02:51,476
przesunął wiele granic na zawsze.
964
01:02:51,976 --> 01:02:55,688
Pierwszy raz dwie czarne nominowano
jako najlepsze aktorki.
965
01:02:55,772 --> 01:02:57,940
Dianę Ross za pierwszoplanowy debiut
966
01:02:58,024 --> 01:03:01,194
i boską Cicely Tyson za Sounder.
967
01:03:01,277 --> 01:03:03,988
Do żniw jeszcze daleko, panie Perkin.
968
01:03:04,489 --> 01:03:06,699
Nathan powinien wrócić do tego czasu.
969
01:03:07,366 --> 01:03:10,828
Jeśli go nie będzie,
ja i dzieci przystąpimy do żniw.
970
01:03:10,912 --> 01:03:14,624
Nie miałam okazji poznać
pani Cicely Tyson.
971
01:03:14,707 --> 01:03:16,417
Przypominała mi moją babcię.
972
01:03:16,501 --> 01:03:22,089
Chodzące uosobienie
elegancji i arystokratycznych manier.
973
01:03:22,173 --> 01:03:25,134
Widać to w jej gestach i mowie.
974
01:03:25,802 --> 01:03:26,844
Nie.
975
01:03:26,928 --> 01:03:30,556
Przygotowuję tort,
który David Lee zaniesie twojemu tacie.
976
01:03:30,640 --> 01:03:34,811
Miło było poznać Cicely,
bo dorastałam na filmach z nią.
977
01:03:34,894 --> 01:03:37,104
Miło było oglądać nas.
978
01:03:37,688 --> 01:03:40,358
Te filmy były o nas.
979
01:03:41,526 --> 01:03:44,153
Nie przyzwyczajaj się
do tego miejsca, synu.
980
01:03:44,862 --> 01:03:47,406
Gdziekolwiek jesteś,
zawsze będę cię kochać.
981
01:03:47,490 --> 01:03:51,661
Paul Winfield też dostał nominację
dla najlepszego aktora.
982
01:03:51,744 --> 01:03:58,626
Za dzieciaka nie lubiłem filmów,
w których byliśmy bezsilnymi ofiarami.
983
01:03:58,709 --> 01:04:00,086
Nie podobało mi się to.
984
01:04:00,670 --> 01:04:06,843
Jako dorosły doceniłem Sounder,
ale jako dziecko przeoczyłem jego niuanse.
985
01:04:08,886 --> 01:04:11,889
Diana Ross była nominowana
jako najlepsza aktorka
986
01:04:11,973 --> 01:04:16,978
ze pierwszoplanowy debiut w filmie
o Billie Holiday produkcji Motown.
987
01:04:17,061 --> 01:04:18,771
Lady śpiewa bluesa.
988
01:04:26,946 --> 01:04:31,367
To nie był film o byciu czarnym.
989
01:04:32,618 --> 01:04:34,120
Chodziło o talent.
990
01:04:34,203 --> 01:04:38,291
O kostiumy Boba Mackie’ego,
elegancję Diany Ross
991
01:04:38,374 --> 01:04:43,129
i urok Billy’ego Dee Williamsa.
992
01:04:46,090 --> 01:04:48,175
Yablans był prezesem Paramount.
993
01:04:48,259 --> 01:04:52,179
Po obejrzeniu wstępnego montażu
powiedział Berry’emu Gordy’emu,
994
01:04:52,263 --> 01:04:54,056
że zakręca kurek z pieniędzmi.
995
01:04:54,891 --> 01:04:59,979
Berry odpowiedział mu,
że jest jeszcze dużo do zrobienia.
996
01:05:00,479 --> 01:05:05,234
Frank powiedział, mówiąc kulturalnie,
997
01:05:05,318 --> 01:05:09,196
że Barry chce go wciągnąć w bagno,
998
01:05:09,280 --> 01:05:14,076
a wytwórnia nigdy
nie wydała więcej na czarny film.
999
01:05:14,160 --> 01:05:16,621
Frank dodał też,
1000
01:05:16,704 --> 01:05:20,458
że Barry może mu wypisać czek
na dwie bańki i robić, co chce.
1001
01:05:21,918 --> 01:05:22,919
Barry tak zrobił.
1002
01:05:23,002 --> 01:05:26,714
Lady śpiewa bluesa
to pierwsza efektowna produkcja
1003
01:05:26,797 --> 01:05:30,092
z blichtrem czarnej kultury.
1004
01:05:30,176 --> 01:05:33,054
Diana Ross kojarzy mi się z modą.
1005
01:05:33,137 --> 01:05:36,182
Wielokrotnie oddawałam jej hołd strojami
1006
01:05:36,265 --> 01:05:42,063
na czerwonym dywanie,
sesjach zdjęciowych i w filmach.
1007
01:05:42,730 --> 01:05:48,194
Jej gesty, włosy!
Całą sobą budziła zachwyt.
1008
01:05:48,277 --> 01:05:50,655
Na dodatek potrafiła grać.
1009
01:05:51,948 --> 01:05:54,241
Ekranowy partner Ross
1010
01:05:54,325 --> 01:05:59,580
Billy Dee Williams
też zachwycał sylwetką i urodą.
1011
01:06:01,040 --> 01:06:03,751
Na widok Billy’ego Dee Williamsa
1012
01:06:03,834 --> 01:06:06,504
wszystkie laski w Hollywood piszczały.
1013
01:06:07,630 --> 01:06:13,260
Jezu Chryste. Co to był za szał!
1014
01:06:16,764 --> 01:06:20,184
Gdy zobaczyłem się na tych schodach,
wpadłem w samozachwyt.
1015
01:06:21,894 --> 01:06:24,188
Taki byłem przystojny.
1016
01:06:24,855 --> 01:06:26,691
Byłem oczarowany.
1017
01:06:27,191 --> 01:06:29,193
Chcesz, żeby odpadła mi ręka?
1018
01:06:30,611 --> 01:06:33,406
Nawet w tej scenie z ręką
1019
01:06:33,489 --> 01:06:35,032
nie mogłem się opanować.
1020
01:06:35,116 --> 01:06:38,744
Śmiałem się,
bo dostałem specjalne światło,
1021
01:06:38,828 --> 01:06:41,247
jak za dawnych czasów.
1022
01:06:43,207 --> 01:06:45,042
Śmiałem się do rozpuku.
1023
01:06:45,126 --> 01:06:46,752
Musiałem się powstrzymywać.
1024
01:06:48,421 --> 01:06:54,510
To było przezabawne,
bo nie znałem takich warunków,
1025
01:06:54,593 --> 01:06:58,639
choć byłem już wyjadaczem.
1026
01:06:59,557 --> 01:07:02,351
Rok 1972 był przełomowy
dla czarnych talentów.
1027
01:07:02,435 --> 01:07:06,355
Lonne Elder III został nominowany
za scenariusz do Sounder.
1028
01:07:06,439 --> 01:07:08,274
Co ważniejsze, po raz pierwszy
1029
01:07:08,357 --> 01:07:11,277
nominowano czarną kobietę za scenariusz.
1030
01:07:11,360 --> 01:07:15,364
Była to Suzanne de Passe
za scenariusz do Lady śpiewa bluesa.
1031
01:07:15,448 --> 01:07:17,992
To wyjątkowe osiągnięcie
powtórzyła Dee Rees
1032
01:07:18,075 --> 01:07:21,787
nominowana w 2017 za Mudbound,
1033
01:07:21,871 --> 01:07:26,292
stając się drugą w historii czarną
nominowaną za scenariusz.
1034
01:07:26,375 --> 01:07:28,919
Pan Gordy dał mi scenariusz
1035
01:07:30,337 --> 01:07:32,256
i poprosił o komentarz.
1036
01:07:33,007 --> 01:07:38,387
Byłam przerażona,
bo był naszpikowany stereotypami.
1037
01:07:39,180 --> 01:07:42,725
Zaszufladkowano nas,
1038
01:07:42,808 --> 01:07:45,728
zamiast skoncentrować się
na naszym potencjale.
1039
01:07:46,395 --> 01:07:49,065
Zaczęłam pracować z Sidneyem Furie’em.
1040
01:07:49,148 --> 01:07:53,069
Potem doszła Chris Clark,
prawdziwa artystka.
1041
01:07:53,152 --> 01:07:54,904
Staliśmy się drużyną.
1042
01:07:54,987 --> 01:07:56,489
Tak przygotowano grunt
1043
01:07:56,572 --> 01:07:59,825
pod najważniejszą historię w całej epoce,
1044
01:07:59,909 --> 01:08:02,787
czyli ogromny wkład kobiet.
1045
01:08:04,038 --> 01:08:09,126
Rok 1972 był również pełny filmów akcji.
1046
01:08:11,837 --> 01:08:16,175
Wyszedł western Czarny kowboj
wyreżyserowany przez Sidneya Poitiera
1047
01:08:16,258 --> 01:08:19,345
z udziałem jego i Harry’ego Belafontego.
1048
01:08:20,513 --> 01:08:23,557
Nadzieje Belafontego
względem tego filmu prysły.
1049
01:08:23,641 --> 01:08:27,353
Wielkim ciosem było to,
że czarna społeczność odrzuciła film.
1050
01:08:27,436 --> 01:08:31,816
Poczułem się zdradzony.
1051
01:08:32,566 --> 01:08:36,278
Zastanawiałem się,
czemu nie przyjęli go tak,
1052
01:08:36,821 --> 01:08:41,325
jak biali film
Butch Cassidy i Sundance Kid.
1053
01:08:41,408 --> 01:08:44,161
Przecież to była nasza wersja tego samego.
1054
01:08:44,662 --> 01:08:48,290
Zrozumiałem, że zmagam się
z dwoma przeciwnikami:
1055
01:08:48,374 --> 01:08:53,546
wyobrażeniem czarnych o sobie i o tym,
jak postrzega nas świat.
1056
01:08:55,673 --> 01:08:58,509
Fred Williamson zagrał
mszczącego się niewolnika
1057
01:08:58,592 --> 01:09:03,722
w westernie o bezczelnym i skandalicznym
tytule The Legend of Nigger Charley.
1058
01:09:04,223 --> 01:09:07,059
Tytuł już nie istnieje.
1059
01:09:07,143 --> 01:09:10,354
Teraz film nazywa się
The Legend of Black Charley.
1060
01:09:10,437 --> 01:09:11,814
Ten zuchwały plakat,
1061
01:09:11,897 --> 01:09:15,609
wykonany techniką dagerotypii,
mówił wszystko.
1062
01:09:15,693 --> 01:09:19,530
„Ostrzeżcie Zachód,
że Murzyn Charley już nie ucieka”.
1063
01:09:21,198 --> 01:09:25,119
W końcu czarni pojawili się
na poważnie w horrorach,
1064
01:09:25,202 --> 01:09:30,249
jak William Marshall
w roli tragicznego wampira Blaculi.
1065
01:09:30,332 --> 01:09:32,585
Niewolnictwo ma swoje zalety.
1066
01:09:33,752 --> 01:09:34,587
„Zalety”?
1067
01:09:35,337 --> 01:09:38,591
Barbarzyństwo jest zaletą?
1068
01:09:39,508 --> 01:09:43,012
Zinstytucjonalizowany rasizm
miał jedną zaletę.
1069
01:09:43,095 --> 01:09:46,682
Pozbawieni możliwości grania
głównych ról w horrorach
1070
01:09:46,765 --> 01:09:53,022
Afroamerykanie rozumieli,
że żadna nadprzyrodzona siła
1071
01:09:53,105 --> 01:09:55,649
nie jest potworniejsza od niewolnictwa.
1072
01:09:55,733 --> 01:09:57,860
Albo badania Tuskegee.
1073
01:09:57,943 --> 01:10:01,030
Albo losu niewinnego Emmetta Tilla
1074
01:10:01,113 --> 01:10:04,533
zamordowanego przez potwory,
których bały się nawet filmy,
1075
01:10:05,034 --> 01:10:07,244
z wyjątkiem tych, które ich wielbiły.
1076
01:10:09,038 --> 01:10:11,790
Czarna prasa naciskała
na mainstreamowe media,
1077
01:10:11,874 --> 01:10:14,752
aby pisano szczerze
o zabójstwie Emmetta Tilla.
1078
01:10:14,835 --> 01:10:17,755
Pojawiły się filmy
o przerażającym losie czarnych,
1079
01:10:17,838 --> 01:10:20,424
niewolnictwie i systemowym okrucieństwie.
1080
01:10:20,507 --> 01:10:24,136
Czarna społeczność czekała
na film traktujący o chaosie,
1081
01:10:24,220 --> 01:10:27,056
jaki zapanował po zabójstwie Tilla.
1082
01:10:27,806 --> 01:10:33,103
Jego brak był subtelną wskazówką,
kto trzyma łapę na Hollywood.
1083
01:10:35,147 --> 01:10:40,527
Opamiętałem się, gdy zobaczyłem
zdjęcie Emmetta Tilla w gazecie.
1084
01:10:40,611 --> 01:10:44,698
Momentalnie stałem się inną osobą.
1085
01:10:46,158 --> 01:10:49,119
Zachowałem tamten wycinek.
1086
01:10:49,620 --> 01:10:53,832
Zrozumiałem, co czuła jego matka.
1087
01:10:56,168 --> 01:10:59,171
Pamiętam, że jako dziecko,
widziałem w gazecie
1088
01:10:59,255 --> 01:11:00,923
zdjęcie ciała Emmetta Tilla.
1089
01:11:01,006 --> 01:11:03,300
To na mnie wpłynęło.
1090
01:11:04,551 --> 01:11:08,889
Byliśmy umęczeni i znieczuleni
na ból i cierpienie.
1091
01:11:10,140 --> 01:11:12,142
Nic nie czuliśmy,
1092
01:11:12,226 --> 01:11:16,272
bo wiedzieliśmy, że to się powtórzy.
1093
01:11:16,355 --> 01:11:20,276
Takie wydarzenia nabierają
osobistego charakteru,
1094
01:11:21,277 --> 01:11:24,697
bo ten nieludzki los zgotowali ludzie.
1095
01:11:26,991 --> 01:11:28,409
Ten nieustający terror
1096
01:11:28,492 --> 01:11:32,371
przepięknie oddał Marvin Gaye
w utworze „What’s Going On”.
1097
01:11:32,454 --> 01:11:36,083
Jako pierwszy protestował wrażliwie,
1098
01:11:36,166 --> 01:11:37,876
zamiast wygłaszać tyrady.
1099
01:11:37,960 --> 01:11:41,422
W 1972 roku wydał kolejny album.
1100
01:11:41,505 --> 01:11:46,510
Na tej ścieżce dźwiękowej
wrócił do jazzowych korzeni.
1101
01:11:55,644 --> 01:12:00,357
Ścieżki dźwiękowe do czarnych filmów
często czerpały z „What’s Going On”,
1102
01:12:00,858 --> 01:12:05,279
cudownego i rewolucyjnego utworu
dla czarnej popkultury.
1103
01:12:05,362 --> 01:12:08,198
Więc Marvin Gaye zrobił to samo.
1104
01:12:08,282 --> 01:12:10,993
Poruszył temat
afroamerykańskiej społeczności,
1105
01:12:11,076 --> 01:12:15,080
tworząc muzykę do filmu Trouble Man
1106
01:12:15,164 --> 01:12:17,875
i kontynuując przekaz „What’s Going On”.
1107
01:12:21,545 --> 01:12:25,215
Późniejsza muzyka filmowa nadal oceniała
1108
01:12:25,299 --> 01:12:29,053
pośrednie skutki opresji,
o której mówił wcześniej.
1109
01:12:29,803 --> 01:12:34,099
ODLOT (1972)
1110
01:12:34,725 --> 01:12:37,519
Jak na ironię,
autorem najpiękniejszych utworów
1111
01:12:37,603 --> 01:12:40,022
był artysta, który zainspirował Gaye’a
1112
01:12:40,105 --> 01:12:43,108
do odejścia od popowo-soulowego stylu.
1113
01:12:43,192 --> 01:12:45,361
On też śpiewał aksamitnym falsetem
1114
01:12:45,444 --> 01:12:48,113
o znoju życia czarnych Amerykanów.
1115
01:12:48,197 --> 01:12:52,034
Taki ze mnie spryciarz
Nikt ze mną nie fika
1116
01:12:52,117 --> 01:12:55,788
Diluję o każdej porze
Lepiej być nie może
1117
01:12:55,871 --> 01:12:56,997
Tajna skrytka…
1118
01:12:57,081 --> 01:13:00,334
Liryczne opisy warunków społecznych
1119
01:13:00,417 --> 01:13:04,713
i żarliwy bunt
przeciw inercji systemu wybrzmiewają
1120
01:13:04,797 --> 01:13:06,965
w całej karierze Curtisa Mayfielda.
1121
01:13:07,049 --> 01:13:11,512
Dorobek muzyczny Mayfielda
składa się z 20 albumów,
1122
01:13:11,595 --> 01:13:13,764
w tym pięciu ścieżek dźwiękowych.
1123
01:13:14,515 --> 01:13:20,312
Jego wrażliwość i przenikliwe teksty
nadawały ton czarnym filmom.
1124
01:13:20,396 --> 01:13:24,983
Muzyka do Odlotu
była przykładem dla innych.
1125
01:13:25,067 --> 01:13:27,945
Biorąc przykład z Melvina Van Peeblesa,
1126
01:13:28,028 --> 01:13:33,450
Mayfield wypuścił ścieżkę
do Odlotu przed jego premierą.
1127
01:13:33,951 --> 01:13:40,374
Ścieżka była natychmiastowym hitem
i zaproszeniem na seans filmowy.
1128
01:13:40,999 --> 01:13:44,378
Zdaniem Johna Calleya,
prezesa Warner Bros. w latach 70.,
1129
01:13:44,461 --> 01:13:47,172
Odlot zapoczątkował trend używania ścieżek
1130
01:13:47,256 --> 01:13:52,428
do podkręcania zainteresowania filmami
przed premierą kinową.
1131
01:13:53,053 --> 01:13:58,308
Złożona muzyka Mayfielda
dramatyzowała i komentowała losy bohatera
1132
01:13:58,392 --> 01:14:03,021
oraz odzwierciedlała realizm
w stylu Jamesa Signorelliego.
1133
01:14:03,105 --> 01:14:05,816
Jedną z najlepszych
scen pościgowych w historii
1134
01:14:05,899 --> 01:14:10,154
Signorelli nakręcił
bez kaskaderów i w spartańskich warunkach.
1135
01:14:10,237 --> 01:14:12,948
Bohater ścigał Jimmy’ego
Nie było planu trasy.
1136
01:14:20,080 --> 01:14:23,792
Ron zaproponował, że przeskoczy płot.
1137
01:14:26,712 --> 01:14:29,339
Kręciliśmy na żywca, bez żadnych prób.
1138
01:14:29,423 --> 01:14:31,884
Wystarczyło nam jedno ujęcie.
1139
01:14:31,967 --> 01:14:38,682
Film łączył dwa style,
w tym zdjęcia dokumentalne.
1140
01:14:38,765 --> 01:14:44,813
Leacock, Pennebaker, Maysles,
Elfstrom i ja kręciliśmy dokumenty.
1141
01:14:44,897 --> 01:14:49,735
Staraliśmy się wkomponować
ten styl w filmy pełnometrażowe,
1142
01:14:49,818 --> 01:14:53,238
zwłaszcza podczas kręcenia na zewnątrz.
1143
01:14:53,322 --> 01:14:58,535
Improwizacyjny styl Signorelliego
dotyczył nie tylko scen akcji.
1144
01:14:58,619 --> 01:15:02,247
W tej scenie Sheila Frazier i Ron O’Neal
1145
01:15:02,331 --> 01:15:05,125
szczerze i namiętnie
odgrywają czarną miłość.
1146
01:15:05,209 --> 01:15:07,836
Widzę po tobie, jak tam jest.
1147
01:15:09,338 --> 01:15:14,259
Widzę, co to z tobą robi
i jak trawka cię uspokaja.
1148
01:15:15,135 --> 01:15:17,095
Nie chcę dzielić z tobą życia.
1149
01:15:18,347 --> 01:15:20,891
Chcę ci tylko ulżyć.
1150
01:15:21,642 --> 01:15:24,520
Powiedziałam, że gdy piana zniknie,
1151
01:15:24,603 --> 01:15:28,357
mamy dorobić nowej,
bo nie chcę, żeby mnie oglądano.
1152
01:15:28,440 --> 01:15:32,152
Co ja sobie myślałam?
W takiej scenie musi być coś widać.
1153
01:15:33,195 --> 01:15:36,615
Dowiedziałam się, że na premierze
1154
01:15:36,698 --> 01:15:40,327
scenę z wanny puszczono
w zwolnionym tempie.
1155
01:15:40,410 --> 01:15:43,330
Judith Crist uznała tę erotyczną scenę
1156
01:15:43,413 --> 01:15:46,792
za najbardziej wysmakowaną
w historii kina.
1157
01:15:48,794 --> 01:15:52,381
Richard Roundtree
pomógł mi dostać się na casting.
1158
01:15:52,464 --> 01:15:56,385
Radził, żebym grała tak,
jakbym już dostała rolę.
1159
01:15:57,511 --> 01:15:58,845
Zgodziłam się.
1160
01:15:58,929 --> 01:16:04,685
Weszłam, położyłam stopy
na biurku Siga Shore’a i oznajmiłam,
1161
01:16:04,768 --> 01:16:07,646
że casting zakończony, bo rola jest moja.
1162
01:16:08,730 --> 01:16:13,902
Gordon się zgodził,
a ja byłam przeszczęśliwa.
1163
01:16:13,986 --> 01:16:16,822
Potem zadzwonił, żeby mi odmówić,
1164
01:16:16,905 --> 01:16:22,869
bo Sig Shore widzi w tej roli
bardziej zmysłową kobietę.
1165
01:16:22,953 --> 01:16:29,501
Było mi tak przykro,
że zmieniłam oba numery telefonów,
1166
01:16:29,585 --> 01:16:32,504
żeby już nigdy do mnie nie dzwonili.
1167
01:16:33,171 --> 01:16:38,719
Trzy miesiące później
zagadał do mnie jakiś producent.
1168
01:16:38,802 --> 01:16:39,928
Gadka bez szału.
1169
01:16:40,012 --> 01:16:44,391
Przedstawiłam mu się,
a on krzyknął zaskoczony.
1170
01:16:44,474 --> 01:16:48,228
Gadał, że szukają mnie od trzech miesięcy.
1171
01:16:48,312 --> 01:16:53,817
Na pytanie, kto mnie szuka,
powiedział, że producenci Odlotu.
1172
01:16:55,277 --> 01:16:58,739
Gdy tylko wróciłam do domu,
zadzwonił telefon.
1173
01:16:58,822 --> 01:17:01,992
John Calley powiedział mi,
jak potoczyła się historia.
1174
01:17:02,075 --> 01:17:06,413
Studio Warner Bros. kupiło
niezależny film Odlot za 150 000 $.
1175
01:17:06,496 --> 01:17:09,166
Marne grosze jak na 1972 rok.
1176
01:17:09,249 --> 01:17:12,961
Obraz zarobił 30 milionów dolarów.
1177
01:17:13,045 --> 01:17:15,839
Odlot podoba się wielu białym.
1178
01:17:15,922 --> 01:17:18,800
Tylko tak można zarobić 20 baniek.
1179
01:17:18,884 --> 01:17:21,345
Jesteśmy w Bostonie od 17 tygodni,
1180
01:17:21,428 --> 01:17:24,431
a czarnych widziałem
raptem pierwsze trzy tygodnie.
1181
01:17:25,182 --> 01:17:28,226
Odlot kojarzy się z ćpaniem.
1182
01:17:28,310 --> 01:17:31,563
Film opowiada historię
czarnego dilera z Nowego Jorku.
1183
01:17:31,647 --> 01:17:35,734
R.L. Livingston zgłosił
poważne obiekcje wobec filmu
1184
01:17:35,817 --> 01:17:38,403
przed radą etyki w Fort Worth.
1185
01:17:38,487 --> 01:17:44,826
Nie wiem, co rada Fort Worth
może z tym zrobić.
1186
01:17:44,910 --> 01:17:47,579
Zwracam się do was,
bo rozwiązujecie problemy.
1187
01:17:47,663 --> 01:17:49,665
Liczę, że uda nam się to załatwić,
1188
01:17:49,748 --> 01:17:54,836
unikając bojkotu
tak dennego obrazu naszej społeczności.
1189
01:17:55,629 --> 01:18:00,801
W Odlocie grasz postać
pozytywną czy negatywną?
1190
01:18:01,385 --> 01:18:05,013
Gdyby nie była pozytywna,
nie zagrałbym w tym filmie.
1191
01:18:05,097 --> 01:18:10,769
Ten film miał oddawać rzeczywistość.
1192
01:18:11,645 --> 01:18:16,024
Sądziliśmy, że tak będzie odbierany.
1193
01:18:16,650 --> 01:18:22,197
Niestety widzę,
że niektórzy krytykują film
1194
01:18:23,198 --> 01:18:29,329
z perspektyw z nim niezwiązanych.
1195
01:18:30,163 --> 01:18:33,458
Wykorzystują czarnych do tworzenia filmów.
1196
01:18:33,542 --> 01:18:36,920
Mamy dość białych producentów
robiących filmy dla czarnych
1197
01:18:37,003 --> 01:18:39,423
i wyzyskujących naszą społeczność.
1198
01:18:39,506 --> 01:18:46,346
Czarnym statystom z Oakland i Berkeley
płacą 10 dolarów dniówki zamiast 50.
1199
01:18:48,390 --> 01:18:54,980
Wszyscy znani mi artyści są odpowiedzialni
1200
01:18:55,063 --> 01:18:59,735
i przejmują się
losem czarnej społeczności.
1201
01:18:59,818 --> 01:19:04,614
Nie jesteśmy w stanie zrobić filmu sami.
1202
01:19:04,698 --> 01:19:08,034
Kręcenie filmu to złożony proces
1203
01:19:08,118 --> 01:19:12,080
wymagający ogromnych nakładów pieniężnych.
1204
01:19:14,249 --> 01:19:18,587
Futboliści, którzy stali się aktorami,
Jim Brown i Fred Williamson,
1205
01:19:18,670 --> 01:19:24,801
wystąpili w dwóch filmach
o synonimicznych i opisowych tytułach.
1206
01:19:24,885 --> 01:19:27,637
Sequel Wielki sukces Shafta
1207
01:19:27,721 --> 01:19:31,391
mógłby opowiadać historię
sportowca wkraczającego w aktorstwo.
1208
01:19:32,726 --> 01:19:37,063
Zaszufladkowano te filmy
jako gatunek blaxploitation.
1209
01:19:37,147 --> 01:19:41,693
Taka etykietka była jednocześnie
pozytywna i negatywna.
1210
01:19:41,777 --> 01:19:46,364
Choć filmy zadomowiły się
na płaszczyźnie społeczno-popkulturowej,
1211
01:19:46,448 --> 01:19:49,910
mainstreamowe media pisały
o nich tylko po to,
1212
01:19:49,993 --> 01:19:51,244
żeby wywołać panikę.
1213
01:19:51,328 --> 01:19:56,416
Dla mnie blaxploitation
to robienie z czarnej kultury towaru.
1214
01:19:57,417 --> 01:19:59,586
Liczyły się tylko możliwe zyski.
1215
01:19:59,669 --> 01:20:02,839
Już mówię, na czym polegał wyzysk.
1216
01:20:02,923 --> 01:20:09,262
Biali scenarzyści, producenci,
tworzyli dla czarnej widowni.
1217
01:20:09,346 --> 01:20:13,433
Ludzie oglądali filmy,
więc oni mieli z tego ogromny zysk.
1218
01:20:14,309 --> 01:20:15,602
Ale nie my.
1219
01:20:17,229 --> 01:20:18,980
Czy to nie wyzysk?
1220
01:20:19,981 --> 01:20:24,653
Blaxploitation często był
przedmiotem debaty i potępienia,
1221
01:20:24,736 --> 01:20:28,156
lecz filmy tego gatunku
generowały zainteresowanie i zyski.
1222
01:20:28,824 --> 01:20:30,617
PEWNY CZARNY HIT
1223
01:20:31,576 --> 01:20:34,371
Obecnie uznawane
za klasyki filmy z białymi,
1224
01:20:34,454 --> 01:20:39,668
którzy znudzeni heroizmem,
stawali się antybohaterami,
1225
01:20:39,751 --> 01:20:42,254
irytowały publikę.
1226
01:20:44,589 --> 01:20:49,427
Czarne gwiazdy zaprosiły widzów,
choć nie było o tym filmu,
1227
01:20:49,511 --> 01:20:52,264
na pokaz innej ewolucji kulturowej.
1228
01:20:52,889 --> 01:20:56,935
Byli dumni ze swojego wyglądu
i uwagi poświęcanej na ekranie.
1229
01:20:58,144 --> 01:21:01,523
W scenie z pięcioma rodzinami
w Ojcu chrzestnym
1230
01:21:01,606 --> 01:21:04,943
Francis Coppola ukazuje
bezmyślność bohaterów.
1231
01:21:05,026 --> 01:21:08,947
Padają słowa,
które mają być krytyką postaci.
1232
01:21:09,030 --> 01:21:12,868
W moim mieście
sprzedajemy narkotyki tylko kolorowym.
1233
01:21:12,951 --> 01:21:16,037
To i tak zwierzęta,
więc niech się wykańczają.
1234
01:21:16,121 --> 01:21:21,501
Nawet znając zamiar reżysera,
trudno przełknąć te słowa.
1235
01:21:21,585 --> 01:21:24,337
Na jego pytanie odpowiadają czarne filmy
1236
01:21:24,421 --> 01:21:26,590
ukazujące narkotykowe dno.
1237
01:21:26,673 --> 01:21:27,841
Nie! Na Boga!
1238
01:21:34,472 --> 01:21:38,268
Czarne filmy wykreowały
sylwetkę bojownika.
1239
01:21:38,351 --> 01:21:42,272
Czarna publika
nie musiała doszukiwać się podtekstów,
1240
01:21:42,355 --> 01:21:45,859
dlaczego czarni bohaterowie
mieli niewielkie role.
1241
01:21:45,942 --> 01:21:48,778
Teraz postacie były w centrum.
1242
01:21:48,862 --> 01:21:52,824
Zaś jedyny ówczesny mainstreamowy bohater,
1243
01:21:52,908 --> 01:21:58,830
James Bond, grany przez Rogera Moore’a,
staje nos w nos
1244
01:21:58,914 --> 01:22:02,626
z pierwszym i jedynym
w historii czarnym złolem.
1245
01:22:02,709 --> 01:22:04,127
W tej roli Yaphet Kotto.
1246
01:22:04,210 --> 01:22:07,213
Tak zróżnicowany był świat Bonda.
1247
01:22:09,341 --> 01:22:10,592
Ot prawdziwe oblicze.
1248
01:22:12,427 --> 01:22:15,513
Czarne filmy ukazywały
problemy zubożałych dzielnic,
1249
01:22:15,597 --> 01:22:18,099
pokłosie zbrodni i wojny narkotykowe.
1250
01:22:18,183 --> 01:22:21,978
Tyle że w tych filmach
Afroamerykanie bronili się,
1251
01:22:22,062 --> 01:22:27,317
bo nie mogli liczyć
na obojętnych i skorumpowanych gliniarzy.
1252
01:22:27,400 --> 01:22:30,904
Tytułowy Slaughter
Jima Browna bierze odwet
1253
01:22:30,987 --> 01:22:32,489
w Slaughter’s Big Rip-Off
1254
01:22:32,572 --> 01:22:37,243
przy akompaniamencie
funkowych kawałków Jamesa Browna.
1255
01:22:38,161 --> 01:22:41,414
W filmie Hit!
Billy Dee Williams gra agenta CIA.
1256
01:22:41,498 --> 01:22:44,042
Werbuje grupę poszkodowanych
1257
01:22:44,125 --> 01:22:46,920
do walki z międzynarodowymi dilerami,
1258
01:22:47,003 --> 01:22:48,672
bo jego córka przedawkowała.
1259
01:22:48,755 --> 01:22:51,132
Co ci po mojej śmierci?
1260
01:22:52,133 --> 01:22:53,760
Ja tylko rozprowadzam.
1261
01:22:53,843 --> 01:22:58,807
Wykazał się pomysłowością,
1262
01:22:58,890 --> 01:23:03,311
by z pomocą dostępnych środków
1263
01:23:03,395 --> 01:23:06,940
zrealizować swoją misję.
1264
01:23:09,651 --> 01:23:11,111
To ciekawe.
1265
01:23:11,611 --> 01:23:16,324
Ja i moi czarni znajomi
1266
01:23:16,408 --> 01:23:19,119
nie mieliśmy okazji robić takich rzeczy.
1267
01:23:20,036 --> 01:23:22,789
Sidney widział mnie w tej roli.
1268
01:23:22,872 --> 01:23:24,708
Byłem mu za to wdzięczny.
1269
01:23:24,791 --> 01:23:27,794
Starałem się stanąć na wysokości zadania.
1270
01:23:28,753 --> 01:23:34,134
To była okazja,
by pokazać nietypowego bohatera.
1271
01:23:34,634 --> 01:23:38,304
Koncentrowałem się na jego wrażliwości,
1272
01:23:38,388 --> 01:23:43,685
bo dzięki niej był kimś więcej
niż bezdusznym agentem.
1273
01:23:46,896 --> 01:23:49,649
W Gordon’s War czarni weterani z Wietnamu
1274
01:23:49,733 --> 01:23:53,403
wykorzystują swoje umiejętności,
by zemścić się na dilerach.
1275
01:23:53,486 --> 01:23:56,823
Kilka oryginalnych elementów z tego obrazu
1276
01:23:56,906 --> 01:24:01,828
do dziś przewija się w innych filmach,
jak chociażby w New Jack City.
1277
01:24:01,911 --> 01:24:05,999
Muzykę napisał Angelo Badalamenti,
późniejszy współpracownik Lyncha.
1278
01:24:06,666 --> 01:24:07,584
Masz ognia?
1279
01:24:07,667 --> 01:24:10,378
Akcja z aerozolem w stylu MacGyvera
1280
01:24:10,462 --> 01:24:13,590
i metafora czyhających niebezpieczeństw
1281
01:24:13,673 --> 01:24:16,509
trafiła do niezliczonych filmów akcji.
1282
01:24:20,180 --> 01:24:22,891
Widzowie wszystkich ras
chodzili na te filmy,
1283
01:24:22,974 --> 01:24:25,685
bo przyciągali ich aktorzy z ikrą.
1284
01:24:25,769 --> 01:24:30,565
Grali w nich aktorzy teatralni
i prawdziwi pasjonaci.
1285
01:24:30,648 --> 01:24:33,860
Na drugim miejscu Pretty Tony!
1286
01:24:33,943 --> 01:24:36,988
W The Mack
Dick Anthony Williams jako Pretty Tony
1287
01:24:37,072 --> 01:24:40,575
frapuje niczym bohaterowie
z filmów gangsterskich z lat 30.
1288
01:24:40,658 --> 01:24:43,745
Powiedział mi, że chciał stworzyć
1289
01:24:43,828 --> 01:24:46,081
biedniejszego Edwarda G. Robinsona
1290
01:24:46,164 --> 01:24:49,250
rzucającego tekstami,
jakie sam słyszał za dzieciaka.
1291
01:24:50,668 --> 01:24:53,963
Następnym razem jak usłyszysz,
że dorośli rozmawiają,
1292
01:24:54,047 --> 01:24:55,632
to stul ryj. Jasne?
1293
01:24:55,715 --> 01:24:58,760
Taki rodzaj ubitej hipermęskości widać
1294
01:24:58,843 --> 01:25:02,847
w późniejszych filmach
i rolach pozornie napisanych dla czarnych
1295
01:25:02,931 --> 01:25:04,557
lub przez nich odgrywanych.
1296
01:25:04,641 --> 01:25:06,601
- Mam go zastrzelić?
- Cholera.
1297
01:25:07,560 --> 01:25:11,064
Za strzelanie do mnie we śnie
będziesz przepraszać na jawie.
1298
01:25:14,317 --> 01:25:17,320
Bardziej konkretną wersję
Edwarda G. Robinsona
1299
01:25:17,403 --> 01:25:18,863
mamy w Czarnym Cezarze.
1300
01:25:18,947 --> 01:25:22,951
Nie dostrzegają mojej twarzy,
nosa ani kulawej stopy.
1301
01:25:23,034 --> 01:25:24,869
Wiedzą tylko, że jestem czarny.
1302
01:25:26,079 --> 01:25:30,500
Sammy Davis Jr., który zainspirował
Cohena do napisania Czarnego Cezara,
1303
01:25:30,583 --> 01:25:33,044
mógł w nim wystąpić.
1304
01:25:33,128 --> 01:25:36,381
Ostatecznie w filmie
zagrał Fred Williamson.
1305
01:25:36,881 --> 01:25:41,427
Kiedy rozmawiano o różnicy wzrostu
między Williamsonem i Davisem,
1306
01:25:41,511 --> 01:25:45,640
prezes wytwórni zasugerował,
że Fred powinien utykać.
1307
01:25:50,145 --> 01:25:53,523
Film dokumentalny z koncertu
Save the Children
1308
01:25:53,606 --> 01:25:56,985
nakręcono w 1972 roku podczas wiecu PUSH.
1309
01:25:57,068 --> 01:26:01,906
Zarejestrowano występy
Jessego Jacksona, The Jackson 5,
1310
01:26:01,990 --> 01:26:05,201
Nancy Wilson i Zulemy.
1311
01:26:05,285 --> 01:26:07,745
Zestawiono muzykę z polityką progresywną.
1312
01:26:07,829 --> 01:26:10,665
To było ogromne przedsięwzięcie.
1313
01:26:12,375 --> 01:26:17,005
Zaprosiliśmy artystów Motown.
Kiedy zarezerwowaliśmy Marvina Gaye’a,
1314
01:26:17,088 --> 01:26:20,800
Temptations oraz Gladys Knight & the Pips,
1315
01:26:20,884 --> 01:26:23,344
inni zaczęli się zgłaszać.
1316
01:26:23,428 --> 01:26:28,308
Clarence ściągnął ze swojej wytwórni
Billa Withersa, Nancy Wilson
1317
01:26:28,391 --> 01:26:29,934
i Sammy’ego Davisa Jr.
1318
01:26:30,018 --> 01:26:33,062
Quincy zgodził się wcześniej,
ściągnął Robertę Flack
1319
01:26:33,146 --> 01:26:36,649
i złożył zespół z gwiazd.
1320
01:26:38,026 --> 01:26:42,113
Zrobił się z tego niesamowity występ
1321
01:26:42,197 --> 01:26:46,159
najlepszych muzyków tamtych czasów.
1322
01:26:46,242 --> 01:26:47,952
To było coś.
1323
01:26:48,036 --> 01:26:53,416
Koncert wypadł znakomicie,
bo muzycy byli w szczytowej formie.
1324
01:27:02,175 --> 01:27:08,181
Poziom artyzmu był obłędny.
1325
01:27:09,432 --> 01:27:12,727
Czarne postacie kobiece
stały się widoczne,
1326
01:27:12,810 --> 01:27:15,188
przestając być towarzyszkami mężczyzn.
1327
01:27:15,939 --> 01:27:21,236
Niegdyś posłuszne ślicznotki
teraz powalały bataliony kaskaderów.
1328
01:27:21,819 --> 01:27:24,447
Po przekroczeniu tej ostatniej granicy
1329
01:27:24,530 --> 01:27:27,909
czarne aktorki były
pewnymi siebie heroinami,
1330
01:27:27,992 --> 01:27:30,078
a nie męczennicami.
1331
01:27:30,161 --> 01:27:33,456
Wcześniej filmy łączyły czarną kobiecość
1332
01:27:33,539 --> 01:27:35,416
z wyidealizowanym masochizmem.
1333
01:27:35,500 --> 01:27:39,963
Teraz widownia zobaczyła coś nowego.
1334
01:27:40,046 --> 01:27:42,799
Czarne kino ewoluuje.
1335
01:27:42,882 --> 01:27:45,551
Te zmiany nie nadejdą z automatu,
1336
01:27:45,635 --> 01:27:48,888
bo nic nie dzieje się od razu.
1337
01:27:48,972 --> 01:27:50,306
Potrzeba czasu.
1338
01:27:50,390 --> 01:27:55,019
Progres postępuje powoli,
bo wtedy jest trwały i skuteczny.
1339
01:27:55,103 --> 01:27:56,771
Trochę to potrwa.
1340
01:27:56,854 --> 01:27:58,189
Jest wiele obszarów,
1341
01:27:58,273 --> 01:28:02,902
których czarni aktorzy
jeszcze nie zgłębili.
1342
01:28:02,986 --> 01:28:05,405
Dla mnie to nowy świat,
1343
01:28:05,488 --> 01:28:10,159
bo gram od niedawna.
1344
01:28:10,243 --> 01:28:12,787
W wielu gatunkach jeszcze nie grałam.
1345
01:28:12,870 --> 01:28:14,789
Muszę najpierw się podszkolić,
1346
01:28:14,872 --> 01:28:17,375
zanim powiem o sobie, że jestem aktorką.
1347
01:28:17,917 --> 01:28:19,585
Laurence Olivier powiedział:
1348
01:28:19,669 --> 01:28:23,548
„Młodym nie wychodzi granie bohaterów,
bo są zbyt nieśmiali.
1349
01:28:23,631 --> 01:28:28,553
Dopiero z wiekiem
rozumie się piękno bohaterstwa”.
1350
01:28:28,636 --> 01:28:32,098
Czarni aktorzy rozumieli to
i doskonale się odnajdywali,
1351
01:28:32,181 --> 01:28:35,143
bo społeczeństwo łaknęło bohaterów.
1352
01:28:35,226 --> 01:28:39,272
Ameryka, w agonii niepewności,
przyjmowała czarnych bohaterów,
1353
01:28:39,355 --> 01:28:44,277
którym towarzyszyła
dynamiczna i radosna muzyka.
1354
01:28:44,360 --> 01:28:47,905
To Shaft uratował wytwórnię MGM
przed bankructwem.
1355
01:28:47,989 --> 01:28:51,159
Do plejady wyjątkowych talentów
1356
01:28:51,242 --> 01:28:55,288
odmieniających oblicze kina
dołączyła Pam Grier.
1357
01:28:55,371 --> 01:28:59,917
W latach 1970–1973
wystąpiła w siedmiu filmach,
1358
01:29:00,001 --> 01:29:02,712
stopniowo dostając coraz dłuższe role.
1359
01:29:02,795 --> 01:29:05,631
W latach 70. w Esquire pojawił się artykuł
1360
01:29:05,715 --> 01:29:08,926
o wschodzących gwiazdach
zmieniających obraz kina.
1361
01:29:09,010 --> 01:29:12,513
Bohaterami byli Spielberg,
kończący pracę nad Szczękami,
1362
01:29:12,597 --> 01:29:16,100
i George Lucas,
reżyser jakichś Gwiezdnych wojen.
1363
01:29:16,184 --> 01:29:19,479
Pam Grier była jedną
z niewielu wspomnianych aktorek:
1364
01:29:19,562 --> 01:29:22,774
„Jedna z trzech aktorek,
których filmy stale zarabiają.
1365
01:29:22,857 --> 01:29:24,942
Pozostałe to Barbra i Liza”.
1366
01:29:25,026 --> 01:29:28,988
Grier mówiła o sobie,
że jako jedyna nie gra ofiar.
1367
01:29:29,072 --> 01:29:33,409
Bez determinacji
nie da się wcielić w kobietę-panterę.
1368
01:29:33,493 --> 01:29:34,952
Tak o niej pisano.
1369
01:29:35,036 --> 01:29:37,830
W 1973 roku zagrała
w Scream Blacula Scream.
1370
01:29:37,914 --> 01:29:43,336
Przy tak uroczej przewodniczce
trudno podziwiać sztukę.
1371
01:29:44,170 --> 01:29:45,505
No proszę.
1372
01:29:46,130 --> 01:29:48,216
Tu w Czarnej mamie, białej mamie.
1373
01:29:48,299 --> 01:29:51,177
Możesz to sobie wsadzić w tyłek. Idziemy!
1374
01:29:56,641 --> 01:29:59,560
Rolą w Coffy udowodniła, że jest gwiazdą.
1375
01:29:59,644 --> 01:30:02,063
Toni Morrison powiedziała mi,
1376
01:30:02,146 --> 01:30:05,775
że nazywanie bohaterek Grier
twardzielkami jest krzywdzące,
1377
01:30:05,858 --> 01:30:07,819
bo ujmuje to jej warsztatowi.
1378
01:30:07,902 --> 01:30:10,279
Jej zdaniem postacie Grier mierzyły się
1379
01:30:10,363 --> 01:30:13,741
z typowymi trudnymi dylematami
czarnych kobiet.
1380
01:30:13,825 --> 01:30:16,369
Bohaterka próbuje zachować równowagę,
1381
01:30:16,452 --> 01:30:19,497
sama dochodzi sprawiedliwości,
radzi sobie ze zdradą
1382
01:30:19,580 --> 01:30:22,792
i mści się za śmierć siostry.
1383
01:30:22,875 --> 01:30:28,214
To metafora czarnych kobiet
żonglujących rolami obrończyń i opiekunek.
1384
01:30:28,297 --> 01:30:30,341
- Przestań.
- Howie, co robisz?
1385
01:30:31,134 --> 01:30:32,427
Wracaj do łóżka!
1386
01:30:36,431 --> 01:30:39,809
Coffy, zrozum. Myślałem, że nie żyjesz!
1387
01:30:42,812 --> 01:30:45,648
Bohaterka pozostaje sama.
1388
01:30:45,731 --> 01:30:48,693
Ale idzie naprzód,
oby ku jakiejś wspólnocie.
1389
01:30:48,776 --> 01:30:52,321
Wygląda jak archanioł
ratujący swój lud przed końcem świata
1390
01:30:52,405 --> 01:30:55,116
i czuwający nad Afroamerykanami.
1391
01:30:55,700 --> 01:31:01,456
Na ostatnim malowniczym kadrze
Coffy i Grier oddychają z ulgą.
1392
01:31:02,748 --> 01:31:06,294
Kino zmarnowało masę okazji w 1973 roku,
1393
01:31:06,377 --> 01:31:08,087
np. filmem Shaft w Afryce.
1394
01:31:08,171 --> 01:31:13,301
Albo filmami akcji jak adaptacja sztuki
Five on the Black Hand Side
1395
01:31:13,384 --> 01:31:15,052
z młodym Glynnem Turmanem.
1396
01:31:15,136 --> 01:31:16,888
Jak się z tym czułem?
1397
01:31:18,931 --> 01:31:21,684
To było wieki temu.
1398
01:31:21,767 --> 01:31:26,147
Tamten okres był niesamowity.
1399
01:31:27,732 --> 01:31:34,697
Miałem okazję pracować
z wspaniałymi i epickimi ekipami.
1400
01:31:35,573 --> 01:31:36,741
Co jeszcze?
1401
01:31:37,950 --> 01:31:39,702
To teraz część historii.
1402
01:31:41,078 --> 01:31:44,999
Wtedy nie myśleliśmy,
że tworzymy coś ważnego.
1403
01:31:46,209 --> 01:31:49,754
Chodziło o przetrwanie.
1404
01:31:50,463 --> 01:31:51,422
Byliśmy młodzi.
1405
01:31:52,048 --> 01:31:54,675
Dopiero zaczynaliśmy w branży.
1406
01:31:54,759 --> 01:31:59,347
Próbowaliśmy zaistnieć i się wyróżnić.
1407
01:31:59,430 --> 01:32:03,059
Powstał też film,
który był odpowiedzią na zagadkę.
1408
01:32:03,142 --> 01:32:06,354
Co by się stało,
gdyby gwiazda i montażysta
1409
01:32:06,437 --> 01:32:10,775
koszmarnego sitcomu
o II wojnie światowej nakręcili film?
1410
01:32:10,858 --> 01:32:15,279
Ivan Dixon z Zuchów Hogana
i Michael Kahn, montażysta tego serialu,
1411
01:32:15,363 --> 01:32:17,448
pracowali nad dramatem Trouble Man.
1412
01:32:17,532 --> 01:32:19,909
Dixon marzył, by zrobić adaptację
1413
01:32:19,992 --> 01:32:24,789
satyrycznej powieści Sama Greenlee’ego
The Spook Who Sat by the Door.
1414
01:32:24,872 --> 01:32:27,375
Zwerbowany do CIA czarny facet
1415
01:32:27,458 --> 01:32:31,379
wykorzystuje taktyki agencji
do przeprowadzenia rewolucji.
1416
01:32:31,462 --> 01:32:34,590
Lata walki Dixona
o ukończenie tego projektu
1417
01:32:34,674 --> 01:32:36,259
już są materiałem na film.
1418
01:32:36,342 --> 01:32:38,636
Zebrał pieniądze na połowę filmu.
1419
01:32:38,719 --> 01:32:41,347
Nęcił wytwórnie scenami akcji,
1420
01:32:41,430 --> 01:32:45,518
aż United Artists wyłożyła resztę na film.
1421
01:32:46,227 --> 01:32:49,438
Według Dixona wytwórnię
przerażała wizja filmu
1422
01:32:49,522 --> 01:32:52,567
mogącego wywołać wrzawę
na ulicach i w sądach,
1423
01:32:52,650 --> 01:32:54,986
zamiast w kasach kin.
1424
01:32:55,069 --> 01:32:58,823
W filmie słychać też wyświechtaną kwestię
1425
01:32:58,906 --> 01:33:01,492
o ofercie nie do odrzucenia.
1426
01:33:02,577 --> 01:33:07,248
Pamiętaj, że czarny
z miotłą lub tacą w rękach
1427
01:33:07,748 --> 01:33:10,459
wejdzie wszędzie w tym cholernym kraju.
1428
01:33:10,543 --> 01:33:13,921
Zaś uśmiechnięty czarny jest niewidzialny.
1429
01:33:14,005 --> 01:33:18,301
Po tych słowach publika
na premierze oszalała.
1430
01:33:18,384 --> 01:33:22,346
Dekady później te słowa
wciąż są przyjmowane entuzjastycznie.
1431
01:33:22,430 --> 01:33:25,099
Nazwę tym tytułem mój najnowszy album.
1432
01:33:25,182 --> 01:33:26,434
Wykorzystał ich plan,
1433
01:33:26,517 --> 01:33:30,146
żeby mieć czarnego,
bo to politycznie poprawne.
1434
01:33:30,229 --> 01:33:31,606
- Mówię otwarcie.
- Tak.
1435
01:33:31,689 --> 01:33:32,773
Pieprzyć to.
1436
01:33:32,857 --> 01:33:34,984
Wykorzystał to przeciwko nim.
1437
01:33:36,819 --> 01:33:40,281
Dixon powiedział mi,
że gdy Spook wyszedł z kin,
1438
01:33:40,364 --> 01:33:45,286
United Artists powiedzieli mu,
że CIA ma oko na film.
1439
01:33:45,369 --> 01:33:50,249
Czyli gdzieś w Langley
jest moje zdjęcie z kumplami ze szkoły.
1440
01:33:50,333 --> 01:33:52,335
Ten film wywołał takie poruszenie,
1441
01:33:52,418 --> 01:33:56,255
że Dixon żegnał się z karierą reżyserską.
1442
01:33:56,839 --> 01:34:01,302
Film o powstaniu
był traktowany jak sam czyn.
1443
01:34:02,094 --> 01:34:03,095
Nie poddawaj się,
1444
01:34:04,639 --> 01:34:07,850
póki nie wygrasz albo nie zginiesz.
1445
01:34:07,933 --> 01:34:13,439
Ten film to thriller szpiegowski
z perspektywy czarnych.
1446
01:34:13,522 --> 01:34:18,319
Uświadamia widzom,
jak hermetyczny był ten gatunek.
1447
01:34:18,944 --> 01:34:22,948
Poetyckie i realistyczne kadry
w Ganja & Hess zapewniają widzom
1448
01:34:23,032 --> 01:34:25,409
nieustanne doznania emocjonalne.
1449
01:34:31,040 --> 01:34:32,958
Duane Jones, twardy i stanowczy
1450
01:34:33,042 --> 01:34:36,170
jak zabójca potworów w Nocy żywych trupów,
1451
01:34:36,253 --> 01:34:40,633
tu gra potwora próbującego
utrzymać swoją duszę przy życiu.
1452
01:34:40,716 --> 01:34:44,011
Kadry rodem ze snu
przenoszą nas na krwawą jawę.
1453
01:34:44,095 --> 01:34:46,639
Jest to metafora przeżyć Billa Gunna,
1454
01:34:46,722 --> 01:34:49,642
scenarzysty, reżysera
i aktora w tym filmie.
1455
01:34:49,725 --> 01:34:51,727
Gunn przeżył prawdziwy horror,
1456
01:34:51,811 --> 01:34:54,730
gdy jego triumfalne dzieło
pocięto na trzy wersje,
1457
01:34:54,814 --> 01:34:58,109
jedna gorsza od drugiej.
1458
01:34:58,192 --> 01:35:01,028
Jego dzieło przekształcono w szkaradę.
1459
01:35:02,446 --> 01:35:04,532
Gunn walczył o pracę w branży,
1460
01:35:04,615 --> 01:35:08,119
nawet po swoim debiucie reżyserskim Stop!.
1461
01:35:08,202 --> 01:35:09,620
Ishmael Reed napisał,
1462
01:35:09,704 --> 01:35:13,374
że Stop! tak się nie spodobał
Warner Bros., że pogrzebali film
1463
01:35:13,457 --> 01:35:17,211
i kazali Gunnowi zwrócić
honorarium za scenariusz i reżyserię.
1464
01:35:19,171 --> 01:35:24,343
Rok 1974 był kolejnym przełomem
dla czarnego kina.
1465
01:35:29,682 --> 01:35:31,642
Diahann Carroll zagrała zmęczoną,
1466
01:35:31,726 --> 01:35:34,812
zdeterminowaną
matkę sześciorga dzieci w Claudine.
1467
01:35:34,895 --> 01:35:39,191
- Ten numer został odłączony.
- Jak to?
1468
01:35:39,275 --> 01:35:43,154
Diahann Carroll,
której stoicki spokój dodawał uroku,
1469
01:35:43,237 --> 01:35:47,450
pozwalała sobie na odchodzenie
od swojej spokojnej natury.
1470
01:35:48,534 --> 01:35:52,037
Francis, przestań, bo cię prąd zabije!
1471
01:35:52,538 --> 01:35:56,876
Tytułowa Claudine walczy
z systemem opieki społecznej
1472
01:35:56,959 --> 01:35:59,587
i ulicami Chicago
o dobrobyt swoich dzieci.
1473
01:35:59,670 --> 01:36:03,132
Zwycięża, bo cała gromadka dożywa końca.
1474
01:36:03,215 --> 01:36:07,178
Za tę rolę Carroll nominowano
do Oscara jako najlepszą aktorkę.
1475
01:36:07,261 --> 01:36:11,182
Film wzbogaca muzyka Curtisa Mayfielda.
1476
01:36:11,766 --> 01:36:14,435
Utwory ukazywały świat postaci
1477
01:36:14,518 --> 01:36:18,272
i zostały wykonane
przez Gladys Knight & the Pips.
1478
01:36:18,355 --> 01:36:20,441
Jedna piosenka doskonale oddaje
1479
01:36:20,524 --> 01:36:24,361
odwieczny strach,
z jakim borykają się rasy inne niż biała.
1480
01:36:25,738 --> 01:36:27,698
Bycie niewidzialną
1481
01:36:28,741 --> 01:36:32,036
To mój talent
1482
01:36:32,870 --> 01:36:34,288
Nie mam imienia
1483
01:36:34,371 --> 01:36:36,499
Zaangażowali mnie do Claudine.
1484
01:36:37,666 --> 01:36:40,586
W roli Claudine obsadzono Dianę Sands.
1485
01:36:41,837 --> 01:36:43,589
Krótko po tym zmarła.
1486
01:36:44,548 --> 01:36:50,095
Zrobili przetasowanie
i znaleźli innych aktorów.
1487
01:36:50,971 --> 01:36:55,100
Byłem na castingu
na jednego z młodszych synów,
1488
01:36:55,184 --> 01:36:58,395
ale nie dostałem roli.
1489
01:36:58,479 --> 01:36:59,980
Obsadzili kogoś innego.
1490
01:37:01,857 --> 01:37:06,821
Trzech bezlitosnych
to intrygujący film akcji
1491
01:37:06,904 --> 01:37:10,658
z Jimem Brownem, Fredem Williamsonem,
1492
01:37:10,741 --> 01:37:13,327
karateką Jimem Kellym i jego afro.
1493
01:37:13,410 --> 01:37:15,371
Miasta są trzy i nas jest trzech.
1494
01:37:15,454 --> 01:37:17,665
Walczą z neonazistowską organizacją
1495
01:37:17,748 --> 01:37:21,210
wytwarzającą truciznę,
która zabija tylko Afroamerykanów.
1496
01:37:21,293 --> 01:37:26,549
Trucizna ma trafić do wodociągów
w Los Angeles, Detroit i Waszyngtonie,
1497
01:37:26,632 --> 01:37:29,426
do złudzenia przypominających Los Angeles.
1498
01:37:29,510 --> 01:37:32,263
Śmiałem się z tego filmu do rozpuku,
1499
01:37:32,346 --> 01:37:35,266
póki ojciec nie opowiedział mi
o badaniu Tuskegee.
1500
01:37:35,349 --> 01:37:38,435
Nagle okazało się,
że film stanowi refleksję reżysera
1501
01:37:38,519 --> 01:37:44,233
nad uzasadnioną paranoją
wszystkich Afroamerykanów.
1502
01:37:45,776 --> 01:37:49,655
Rok 1974 miał też swoje przykre akcenty.
1503
01:37:49,738 --> 01:37:52,825
Wtedy wyszedł ostatni film z Dianą Sands.
1504
01:37:52,908 --> 01:37:56,954
Ten chaotyczny koktajl gatunków
łączy elementy filmów szpiegowskich,
1505
01:37:57,037 --> 01:38:00,708
akcji i melodramatu
okraszone nutką komedii.
1506
01:38:00,791 --> 01:38:05,504
Brakuje mu kontenansu,
więc fabułę wyjaśniono na początku.
1507
01:38:05,588 --> 01:38:07,214
Jak leci?
1508
01:38:07,298 --> 01:38:11,218
Nazywam się J. Eric Bell
i właśnie wróciłem z Bejrutu,
1509
01:38:11,302 --> 01:38:15,723
gdzie kręciłem film Honeybaby, Honeybaby.
1510
01:38:15,806 --> 01:38:18,517
Rok 1974 zamknęło odejście Sands.
1511
01:38:18,601 --> 01:38:21,812
Jednym z jej
ostatnich filmów był Willie Dynamite,
1512
01:38:21,896 --> 01:38:26,692
gdzie wystąpiła z Roscoe Ormanem,
którego znamy z innej roli.
1513
01:38:27,192 --> 01:38:30,279
To zabawne,
bo po ostatniej scenie jako Willie
1514
01:38:30,362 --> 01:38:34,033
wpadłem na wielkiego żółtego ptaka.
1515
01:38:34,116 --> 01:38:36,744
AKTOR
1516
01:38:37,286 --> 01:38:38,120
Tak było.
1517
01:38:38,203 --> 01:38:41,248
Rok po roli w Willie Dynamite
1518
01:38:41,332 --> 01:38:43,417
grałem Gordona z Ulicy Sezamkowej.
1519
01:38:47,421 --> 01:38:48,422
Szukasz roboty?
1520
01:38:50,341 --> 01:38:52,843
Orman rozpromieniał się w roli Williego,
1521
01:38:52,927 --> 01:38:55,846
bo tak świetnie mu się grało z partnerką,
1522
01:38:55,930 --> 01:38:59,642
która doskonale go uzupełniała
swoją siłą i urokiem.
1523
01:38:59,725 --> 01:39:05,731
To był dar od losu,
że mogłem pracować z tak wybitną aktorką.
1524
01:39:05,814 --> 01:39:10,152
Diana była obeznana i wykształcona.
1525
01:39:10,235 --> 01:39:15,366
Miała świetny warsztat aktorski.
1526
01:39:15,950 --> 01:39:22,623
Przyjaźniła się z Lorraine Hansberry,
Sidneyem, Ruby i Ossiem.
1527
01:39:22,706 --> 01:39:24,833
Oni byli moimi mentorami.
1528
01:39:27,378 --> 01:39:28,504
Willie był artystą.
1529
01:39:28,587 --> 01:39:32,299
Pląsał po schodach jak Barysznikow.
1530
01:39:32,383 --> 01:39:36,053
Miałem buty na takim obcasie.
1531
01:39:38,764 --> 01:39:41,058
Dziś połamałbym sobie w nich nogi.
1532
01:39:43,894 --> 01:39:46,480
Gordon Parks Jr. od Trzech bezlitosnych
1533
01:39:46,563 --> 01:39:49,483
wypuścił w tym roku Thomasine & Bushrod.
1534
01:39:49,566 --> 01:39:51,944
To afrocentryczny i sielankowy western
1535
01:39:52,027 --> 01:39:55,322
z czarnymi akcentami
rodem z Bonnie i Clyde.
1536
01:39:55,406 --> 01:39:58,325
Wystąpiła w nim
para pięknych uciekinierów,
1537
01:39:58,409 --> 01:40:01,412
czyli Vonetta McGee i Max Julian.
1538
01:40:01,495 --> 01:40:05,958
Ich wspólne sceny kipiały
od prawdziwej chemii.
1539
01:40:06,041 --> 01:40:07,584
Jak leci, panie Bushrod?
1540
01:40:09,044 --> 01:40:12,589
Dobrze, Thomasine.
Nie sądziłem, że znów cię zobaczę.
1541
01:40:14,508 --> 01:40:15,467
Oto jestem.
1542
01:40:16,093 --> 01:40:17,177
Dobrze wyglądasz.
1543
01:40:18,137 --> 01:40:19,346
Cholernie dobrze.
1544
01:40:20,180 --> 01:40:23,392
Za spokojną muzyką stał Arthur Lee,
1545
01:40:23,475 --> 01:40:26,103
a scenariusz napisał Max Julian.
1546
01:40:26,770 --> 01:40:29,773
Świetnie się bawiłem, grając w tym filmie.
1547
01:40:29,857 --> 01:40:34,737
Max Julian był wspaniały,
pomysłowy i odważny.
1548
01:40:34,820 --> 01:40:37,948
Był autorem scenariusza
i producentem filmu.
1549
01:40:38,032 --> 01:40:39,533
On tam rządził.
1550
01:40:39,616 --> 01:40:44,621
Wyszła wtedy masa filmów
spod szyldu blaxploitation,
1551
01:40:44,705 --> 01:40:48,959
ale Max był jednym z nielicznych czarnych
mającym kontrolę nad obrazem.
1552
01:40:49,043 --> 01:40:53,505
Wiedziałem, że Max i Vonetta
byli prowodyrami.
1553
01:40:54,131 --> 01:40:57,051
Max nie dawał sobie w kaszę dmuchać.
1554
01:40:58,719 --> 01:41:01,388
Tak było.
1555
01:41:01,472 --> 01:41:03,640
Mówił, że trzeba działać po swojemu.
1556
01:41:06,018 --> 01:41:11,231
W adaptacji autobiografii
The Education of Sonny Carson
1557
01:41:11,315 --> 01:41:15,319
młody bohater obserwuje
ekstremalne wzorce czarnej męskości.
1558
01:41:15,402 --> 01:41:19,323
Sam film dryfuje
między poezją a brutalnością.
1559
01:41:20,199 --> 01:41:23,786
Tym razem Michael Campus,
reżyser The Mack,
1560
01:41:23,869 --> 01:41:28,874
opowiada historię o czarnym chłopaku,
który nie potrafi przechytrzyć systemu
1561
01:41:29,708 --> 01:41:32,252
i niemal ginie w więzieniu.
1562
01:41:32,336 --> 01:41:36,840
Jedyne rozwiązanie dla Sonny’ego
to przejść do innej bandy
1563
01:41:36,924 --> 01:41:38,467
i udowodnić swoją wartość.
1564
01:41:38,550 --> 01:41:42,012
Serce rozdziera scena,
w której nastoletni Sonny
1565
01:41:42,096 --> 01:41:46,308
przechodzi falę będącą inicjacją do gangu.
1566
01:41:50,604 --> 01:41:54,066
Zadzierając z Lordami,
zadzierasz z nami. Jasne?
1567
01:41:54,149 --> 01:41:58,028
Swoją ekspresywną grą
Clanton udowadnia, że rozumie,
1568
01:41:58,112 --> 01:42:02,241
jak ciężkie brzemię
wieloletniej przemocy dźwiga Sonny.
1569
01:42:03,075 --> 01:42:06,870
Był zupełnym przeciwieństwem
tego bohatera.
1570
01:42:07,454 --> 01:42:08,705
On tylko grał.
1571
01:42:09,540 --> 01:42:14,002
Jego znajomi mogą to potwierdzić.
1572
01:42:14,086 --> 01:42:16,547
Dwa słowa i było wiadomo, jaki jest.
1573
01:42:16,630 --> 01:42:22,010
W latach 1968–1978 wykorzystywano okazje.
1574
01:42:22,094 --> 01:42:26,390
Doskonałym przykładem jest
odmieniona kariera Sidneya Poitiera.
1575
01:42:26,473 --> 01:42:30,227
W Sobotniej nocy zagrał robotnika hetero.
1576
01:42:30,310 --> 01:42:31,436
Dobrze się czujesz?
1577
01:42:32,062 --> 01:42:33,313
Nic mi nie jest.
1578
01:42:33,397 --> 01:42:36,400
Uwielbiam jego poczucie humoru.
1579
01:42:36,483 --> 01:42:37,609
Zapraszam panów.
1580
01:42:37,693 --> 01:42:40,279
Jest przezabawny.
1581
01:42:40,362 --> 01:42:41,864
Podoba mi się,
1582
01:42:41,947 --> 01:42:47,703
że pokazuje życie czarnych
w normalny sposób.
1583
01:42:47,786 --> 01:42:53,167
Poitier potrafił nawet zagrać,
że źle się czuje w garniturze,
1584
01:42:53,250 --> 01:42:56,336
który był jego drugą skórą.
1585
01:42:56,420 --> 01:43:00,799
Widownia piała z zachwytu,
bo potrafił śmiać się z siebie.
1586
01:43:00,883 --> 01:43:04,803
Sidney znów był gwiazdą ekranu.
1587
01:43:04,887 --> 01:43:09,391
Jeśli Poitier potrafił wybić się na nowo,
1588
01:43:09,474 --> 01:43:11,435
to wszystko było możliwe.
1589
01:43:25,741 --> 01:43:28,035
Pewna perełka zwraca na siebie uwagę
1590
01:43:28,118 --> 01:43:31,121
w czasach przewartościowania mainstreamu.
1591
01:43:31,205 --> 01:43:33,707
W większości filmów widać,
1592
01:43:33,790 --> 01:43:38,337
jaką radość
czarni artyści czerpali z grania.
1593
01:43:42,925 --> 01:43:46,470
Bohaterowie czarnych filmów
mają więcej wejść
1594
01:43:46,553 --> 01:43:49,431
niż wszystkie filmy z lat 30.
1595
01:43:49,514 --> 01:43:52,434
Czasem aktorzy robili wejście kilkakrotnie
1596
01:43:52,517 --> 01:43:54,978
przy akompaniamencie muzyki.
1597
01:43:55,062 --> 01:43:57,481
Te filmy rozbudzały apetyt widzów
1598
01:43:57,564 --> 01:44:03,654
zupełnie jak musicale budujące napięcie
przed numerami tanecznymi.
1599
01:44:19,753 --> 01:44:22,714
Filmy z tej dekady
pomagały rozwijać kariery
1600
01:44:22,798 --> 01:44:26,093
i wypromowały czarne talenty.
1601
01:44:26,176 --> 01:44:29,012
Później ich potencjał zmarnowała branża.
1602
01:44:29,096 --> 01:44:30,889
Spójrzmy na Cleavona Little’a.
1603
01:44:30,973 --> 01:44:32,975
Gdzie są białe babki?
1604
01:44:34,559 --> 01:44:36,687
Jego dynamiczny polot hetero faceta
1605
01:44:36,770 --> 01:44:41,066
przyczynił się
do sukcesu Płonących siodeł.
1606
01:44:41,608 --> 01:44:43,277
Czego się spodziewałeś?
1607
01:44:43,819 --> 01:44:45,153
Serdecznego powitania?
1608
01:44:45,654 --> 01:44:50,158
Little nie dostał więcej głównej roli
na miarę swoich możliwości.
1609
01:44:50,242 --> 01:44:53,328
W przeciwieństwie
do jego kolegi Gene’a Wildera.
1610
01:44:59,334 --> 01:45:02,170
Ta niezwykle pozytywna nuta pochodzi
1611
01:45:02,254 --> 01:45:05,590
z najbardziej kasowej
na tamte czasy czarnej ścieżki
1612
01:45:05,674 --> 01:45:08,260
do musicalu od reżysera Odlotu.
1613
01:45:08,343 --> 01:45:12,347
Musical nie wymagał komentarza
ze strony zespołu,
1614
01:45:12,431 --> 01:45:16,560
bo wyluzowana ścieżka mówiła wszystko.
1615
01:45:16,643 --> 01:45:20,439
Duchowa głębia piosenek takich jak
„That’s the Way of the World”
1616
01:45:20,522 --> 01:45:21,773
tylko to potwierdza.
1617
01:45:24,735 --> 01:45:27,863
Wytwórnie po raz pierwszy
poruszyły temat niewolnictwa
1618
01:45:27,946 --> 01:45:29,489
w adaptacji Mandingo.
1619
01:45:29,573 --> 01:45:33,243
Sam obraz szokuje nieludzkim traktowaniem.
1620
01:45:33,327 --> 01:45:35,412
Nad adaptacją sensacyjnej książki
1621
01:45:35,495 --> 01:45:38,206
pracował nominowany
do Oscara Norman Wexler.
1622
01:45:38,290 --> 01:45:42,252
Na ekranie widzimy Jamesa Masona
z jego florydzkim akcentem.
1623
01:45:42,336 --> 01:45:43,337
Leżeć.
1624
01:45:44,463 --> 01:45:45,297
Dobra.
1625
01:45:47,007 --> 01:45:50,886
Nie mniej zaskakują okropne sceny rasizmu.
1626
01:45:50,969 --> 01:45:54,014
Filmowa obsesja
na punkcie czarnej seksualności
1627
01:45:54,097 --> 01:45:56,308
i ośmieszanie strachu białych
1628
01:45:56,391 --> 01:45:59,811
stały się przedmiotem fotogafii
Roberta Mapplethorpe’a.
1629
01:46:01,480 --> 01:46:04,107
Dowód na to,
że czarny Jezus to kuzyn upiora.
1630
01:46:04,191 --> 01:46:08,070
Czarne kino dalej testowało różne gatunki.
1631
01:46:08,153 --> 01:46:12,908
W Coonskin reżyser Ralph Bakshi
łączy grę aktorską z animacją.
1632
01:46:12,991 --> 01:46:17,537
W filmie występują Barry White,
Charles Gordone i Philip Michael Thomas.
1633
01:46:17,621 --> 01:46:19,998
Ten ostatni zagra w Policjantach z Miami
1634
01:46:20,082 --> 01:46:21,583
i wymyśli skrót EGOT.
1635
01:46:21,666 --> 01:46:23,877
W tym prowokującym obrazie
1636
01:46:23,960 --> 01:46:28,090
Bakshi szeroko komentuje
stosunek kina do rasy.
1637
01:46:28,173 --> 01:46:31,760
Parodiuje mit o króliku szelmie
i komiks z Krazy Katem.
1638
01:46:31,843 --> 01:46:35,222
Noc w noc Malcolm ani drgnie.
1639
01:46:36,306 --> 01:46:39,476
Coonskin wywołał ogromne zamieszanie.
1640
01:46:39,559 --> 01:46:41,728
Gorszył i bawił jednocześnie.
1641
01:46:41,812 --> 01:46:43,230
O to właśnie chodziło.
1642
01:46:48,026 --> 01:46:50,112
Ile jeszcze zniosę?
1643
01:46:50,195 --> 01:46:53,073
Na szczęście lub nie
jest jedyny w swoim rodzaju.
1644
01:46:53,156 --> 01:46:58,620
Przypadkowe i szorstkie kontakty z policją
były częścią czarnych żyć i filmów.
1645
01:46:58,703 --> 01:47:04,042
W Cornbread, Earl and Me
młody chłopak ginie od kuli policjanta.
1646
01:47:04,126 --> 01:47:07,712
Był to zaskakująco rzadko zgłębiany temat,
1647
01:47:08,296 --> 01:47:10,841
który czarni znali aż za dobrze.
1648
01:47:16,096 --> 01:47:18,723
Kulminacyjna scena z tłukącą się butelką
1649
01:47:18,807 --> 01:47:21,810
służy za pomysłową metaforę rozlewu krwi.
1650
01:47:22,602 --> 01:47:24,688
Wciąż przyprawia mnie o dreszcze.
1651
01:47:25,272 --> 01:47:26,481
Cornbread!
1652
01:47:26,565 --> 01:47:29,109
To pierwowzór Chłopaków z sąsiedztwa.
1653
01:47:31,236 --> 01:47:33,864
Cornbread, Earl and Me to tragiczny film.
1654
01:47:33,947 --> 01:47:37,200
Podobnie jak Chłopaki z sąsiedztwa.
1655
01:47:37,784 --> 01:47:41,371
Filmy dzieli prawie 20 lat.
1656
01:47:41,997 --> 01:47:45,459
Nie jeździmy na gapę środkami komunikacji.
1657
01:47:45,542 --> 01:47:48,545
Po serii filmów napakowanych akcją
1658
01:47:48,628 --> 01:47:51,965
zaczęto kręcić bardziej życiowe obrazy.
1659
01:47:52,048 --> 01:47:55,844
Chłodne wyżyny to skromna
czarna wersja Amerykańskiego Graffiti
1660
01:47:55,927 --> 01:47:59,222
o blaskach i cieniach dojrzewania.
1661
01:47:59,306 --> 01:48:02,601
Film wzbogacają utwory Motown.
1662
01:48:02,684 --> 01:48:07,689
Takiej muzyki
słuchaliby bohaterowie filmu w 1964 roku.
1663
01:48:07,772 --> 01:48:12,569
Czarna widownia z radością
dała się ponieść falom nostalgii.
1664
01:48:13,820 --> 01:48:15,071
Leci Motown.
1665
01:48:15,822 --> 01:48:20,827
Soundtrack do życia czarnych
1666
01:48:22,329 --> 01:48:23,205
W filmach.
1667
01:48:24,748 --> 01:48:27,292
Jaka miła odmiana.
1668
01:48:32,130 --> 01:48:36,134
Na początku nakręciłem scenę,
w której biegniemy za autobusem.
1669
01:48:36,843 --> 01:48:39,846
Tak wyglądało
moje dzieciństwo na Manhattanie.
1670
01:48:39,930 --> 01:48:42,891
Ja i moja ekipa chwytaliśmy się
1671
01:48:42,974 --> 01:48:45,852
tyłu autobusu jadącego Siódmą Aleją.
1672
01:48:45,936 --> 01:48:47,312
Nigdy tego nie zapomnę.
1673
01:48:47,854 --> 01:48:49,731
To nie koniec.
1674
01:48:49,814 --> 01:48:56,696
W tamtych czasach
Siódma Aleja była wyłożona kocimi łbami,
1675
01:48:56,780 --> 01:48:59,658
więc trzymaliśmy się autobusu
z całych sił.
1676
01:49:00,408 --> 01:49:02,118
Proszę jednego hot doga.
1677
01:49:02,202 --> 01:49:05,163
Turman gra komedię
osadzoną w rzeczywistości,
1678
01:49:05,247 --> 01:49:08,333
co czyni go ważną postacią w filmie,
1679
01:49:08,416 --> 01:49:10,252
bo nie zamęcza sobą widza.
1680
01:49:10,335 --> 01:49:12,546
- Proszę keczup.
- Nie ma.
1681
01:49:13,547 --> 01:49:15,131
- Nie ma?
- Tak jest.
1682
01:49:15,215 --> 01:49:17,384
To niech pani dorzuci jakiś dodatek.
1683
01:49:17,467 --> 01:49:18,510
Nie ma.
1684
01:49:18,593 --> 01:49:20,303
- Nie ma dodatków?
- Nie.
1685
01:49:20,387 --> 01:49:21,846
- A co jest?
- Musztarda.
1686
01:49:21,930 --> 01:49:23,348
- Musztarda?
- Tak jest.
1687
01:49:23,431 --> 01:49:26,142
Taki zacny lokal, a jest tylko musztarda?
1688
01:49:26,226 --> 01:49:28,436
- Tak.
- Nie lubię musztardy. A ty?
1689
01:49:28,520 --> 01:49:30,105
Tak, lubię.
1690
01:49:30,188 --> 01:49:32,440
To zjedz ją z hot dogiem.
1691
01:49:33,650 --> 01:49:35,735
Przychodzi taki moment,
1692
01:49:35,819 --> 01:49:40,991
że życie zadziwia człowieka.
1693
01:49:41,074 --> 01:49:43,159
Nagle ktoś do mnie zadzwonił.
1694
01:49:43,243 --> 01:49:47,163
Ktoś znikąd,
nawet nie kontaktował się przez agenta.
1695
01:49:47,247 --> 01:49:49,749
I mówi mi, że Ingmar Bergman mnie szuka.
1696
01:49:50,917 --> 01:49:55,213
Powiedziałem, że nie mam ochoty na żarty,
bo siedzę po ciemku,
1697
01:49:55,297 --> 01:49:58,425
dzieciaki są głodne
i stać nas tylko na ziemniaki.
1698
01:49:59,259 --> 01:50:00,719
I rozłączyłem się.
1699
01:50:00,802 --> 01:50:03,305
Ten dzwoni znów i mówi, że to nie żart.
1700
01:50:03,388 --> 01:50:06,933
Wdział Chłodne wyżyny
i dlatego mnie szukał.
1701
01:50:07,601 --> 01:50:12,981
Chciał mnie do swojego filmu.
1702
01:50:13,064 --> 01:50:18,278
W jednej chwili można odbić się od dna
1703
01:50:19,237 --> 01:50:20,363
i wpaść w euforię.
1704
01:50:21,156 --> 01:50:25,452
To niewiarygodna huśtawka uczuć.
1705
01:50:31,249 --> 01:50:33,251
Chodząca ekstrawagancja.
1706
01:50:33,335 --> 01:50:37,589
W 1975 Diana Ross i Billy Dee Williams
zadali klasycznego szyku,
1707
01:50:37,672 --> 01:50:42,052
przyciągając do kin
na romantyczny melodramat Mahogany.
1708
01:50:42,135 --> 01:50:45,221
Trzeba błysnąć, pokazać swój urok.
1709
01:50:45,972 --> 01:50:49,392
Zawsze wydaje mi się,
że czarni mają potrzebę,
1710
01:50:49,476 --> 01:50:53,104
która pewnie jest uzasadniona,
1711
01:50:53,188 --> 01:50:57,901
by pokazywać swoją siłę.
1712
01:50:58,443 --> 01:51:00,862
Wrażliwość to coś wspaniałego.
1713
01:51:00,945 --> 01:51:03,698
Świetne dodaje do postaci.
1714
01:51:08,244 --> 01:51:10,038
Też za tobą tęskniłam.
1715
01:51:10,121 --> 01:51:12,832
To moje zdanie i taki już jestem.
1716
01:51:12,916 --> 01:51:16,169
Nie boję się okazywać
1717
01:51:16,961 --> 01:51:20,173
swoich uczuć.
1718
01:51:21,758 --> 01:51:24,052
Szczególnie jeśli są to silne emocje.
1719
01:51:24,135 --> 01:51:25,345
Graj, Sam.
1720
01:51:28,515 --> 01:51:32,060
Soulowo-popowa grupa Bloodstone,
znana z albumu Natural High,
1721
01:51:32,143 --> 01:51:38,108
wyprodukowała wzruszający
i dziwny musical Train Ride to Hollywood.
1722
01:51:38,191 --> 01:51:40,568
Jest to pastisz filmów z lat 40.
1723
01:51:40,652 --> 01:51:42,862
Zespół też w nim zagrał.
1724
01:51:46,074 --> 01:51:49,786
Richard Pryor
był wybitnym krytykiem kultury.
1725
01:51:49,869 --> 01:51:54,457
Świadczy o tym jego album komediowy
Bicentennial Nigger z 1976 roku
1726
01:51:54,541 --> 01:51:56,751
i komentarz na temat Ucieczki Logana,
1727
01:51:56,835 --> 01:52:01,256
filmu science fiction
sprzed ery Gwiezdnych wojen.
1728
01:52:01,339 --> 01:52:03,466
Obejrzałem Ucieczkę Logana.
1729
01:52:03,550 --> 01:52:05,969
Niby film o przyszłości,
1730
01:52:06,052 --> 01:52:07,721
a nie ma w nim czarnych.
1731
01:52:07,804 --> 01:52:10,598
Biali zaplanowali, że nas tam nie będzie?
1732
01:52:14,519 --> 01:52:18,148
Dlatego musimy robić własne filmy,
żeby nas nie wycięli.
1733
01:52:19,482 --> 01:52:23,027
Przepraszam bardzo,
1734
01:52:23,653 --> 01:52:26,573
ale nikt nie chce obrazić białych.
1735
01:52:27,240 --> 01:52:30,827
Ludzie chcą mieć białych
po swojej stronie,
1736
01:52:30,910 --> 01:52:34,748
żeby pozwalali im kręcić te filmy.
1737
01:52:37,375 --> 01:52:42,505
W 1976 roku czarne filmy
miały zdefiniowane wzorce bohaterów,
1738
01:52:42,589 --> 01:52:45,258
więc mainstream znów
zainteresował się nimi.
1739
01:52:45,341 --> 01:52:46,801
Uśmiech, gnojku.
1740
01:52:46,885 --> 01:52:51,723
Żądło i Szczęki
przywróciły do łask białych aktorów
1741
01:52:51,806 --> 01:52:53,308
i były kasowymi hitami.
1742
01:52:53,391 --> 01:52:58,480
Oba tytuły wyprodukowali ludzie
od filmu Willie Dynamite.
1743
01:52:58,563 --> 01:53:03,777
Fabuła Żądła była poniekąd skopiowana
z książki i filmu Trick Baby.
1744
01:53:03,860 --> 01:53:05,904
Pod koniec roku 1976 Rocky Balboa,
1745
01:53:05,987 --> 01:53:09,449
bohater niemal rodem z czarnego filmu,
1746
01:53:09,532 --> 01:53:12,869
walczył z niezdarną parodią
Muhammada Alego.
1747
01:53:12,952 --> 01:53:14,662
Mimo że Rocky nie zwyciężył,
1748
01:53:14,746 --> 01:53:17,999
to dostał Oscara
za najlepszy film i był kasowym hitem.
1749
01:53:18,082 --> 01:53:19,918
Wygląda jak wielka flaga.
1750
01:53:20,794 --> 01:53:27,342
Czarny mistrz wagi ciężkiej
był parodią ultramęskiego Alego.
1751
01:53:27,926 --> 01:53:31,262
Lecz Ali używał humoru
jako broni wobec przeciwników,
1752
01:53:31,346 --> 01:53:33,723
którzy chcieli go zdominować wzrokiem.
1753
01:53:33,807 --> 01:53:34,849
Nie pajacował.
1754
01:53:34,933 --> 01:53:38,228
Pozwalał sobie na bycie lekkoduchem,
1755
01:53:38,311 --> 01:53:41,064
bo wiedział, że nie ma sobie równych.
1756
01:53:41,147 --> 01:53:43,024
Nie bał się oberwać,
1757
01:53:43,107 --> 01:53:46,236
co mogło przyspieszyć
u niego rozwój Parkinsona.
1758
01:53:47,821 --> 01:53:51,032
Stallone sprytnie czerpał
z czarnej kultury.
1759
01:53:51,115 --> 01:53:53,785
Boksowanie w kawał mięcha w rzeźni
1760
01:53:53,868 --> 01:53:57,622
i wbieganie po schodach muzeum
robił już Joe Frazier,
1761
01:53:57,705 --> 01:54:00,667
co wiemy z książki Ghosts of Manila.
1762
01:54:01,543 --> 01:54:04,128
Carl Weathers w roli Apollo Creeda
1763
01:54:04,212 --> 01:54:09,217
kulił się jak precelek,
by dorównać wzrostem Stallone’owi.
1764
01:54:09,300 --> 01:54:12,804
Aż mi strzyknęło w plecach na widok,
1765
01:54:12,887 --> 01:54:15,223
jak zniża się do poziomu Rocky’ego.
1766
01:54:16,432 --> 01:54:21,521
W 1976 mainstream w końcu odkrył,
1767
01:54:21,604 --> 01:54:24,190
że ludzie uwielbiają musicale.
1768
01:54:26,693 --> 01:54:31,406
Ścieżka do Myjni samochodowej
miała przebić Shaft i Odlot.
1769
01:54:31,489 --> 01:54:35,493
Mocny funk Whitfielda
dopełnia aspekt społeczny filmu.
1770
01:54:36,536 --> 01:54:37,954
Ścieżka była hitem.
1771
01:54:44,752 --> 01:54:48,339
Piosenkę „Something He Can Feel”
Curtisa Mayfielda stworzono
1772
01:54:48,423 --> 01:54:50,550
dla zmysłowego girlsbandu.
1773
01:54:50,633 --> 01:54:53,177
Skomponował ją do protoplasty Dreamgirls,
1774
01:54:53,261 --> 01:54:55,763
czarnej melodramy o show-biznesie Błysk.
1775
01:54:55,847 --> 01:55:01,853
Jestem zbyt młoda, by wyrazić
Czego pragnę
1776
01:55:01,936 --> 01:55:05,315
Miała to być trampolina
do kariery Lonette McKee,
1777
01:55:05,398 --> 01:55:09,527
Irene Cary i Philipa Michaela Thomasa.
1778
01:55:10,111 --> 01:55:14,115
Błysk był kontynuacją Myjni samochodowej.
1779
01:55:14,198 --> 01:55:18,077
Joel Schumacher chciał
oczarować publikę i reżyserować film.
1780
01:55:18,161 --> 01:55:23,166
Obraz olśnił garstkę osób,
a Schumacher nie stanął za kamerą.
1781
01:55:24,918 --> 01:55:26,586
Oto ulubieniec publiczności.
1782
01:55:26,669 --> 01:55:30,924
Czarni gracze w baseball opowiada
o czarnych ligach sportowych.
1783
01:55:31,007 --> 01:55:33,676
Jest też metaforą ogromnego wysiłku,
1784
01:55:33,760 --> 01:55:36,346
jaki czarni wkładali w zabawianie publiki.
1785
01:55:36,429 --> 01:55:39,223
Zawodnicy robili widowisko
w drodze na stadion,
1786
01:55:39,307 --> 01:55:41,643
a potem grali dziewięć rund w baseball.
1787
01:55:41,726 --> 01:55:42,685
Cudowny film.
1788
01:55:42,769 --> 01:55:47,273
Chciałem zagrać Bingo,
bo to przezabawna postać.
1789
01:55:47,357 --> 01:55:49,734
Gwarantuje nam 200 dolarów.
1790
01:55:49,817 --> 01:55:52,737
Podziel to na 11 osób i masz…
1791
01:55:55,740 --> 01:55:56,741
kupę kasy!
1792
01:55:57,951 --> 01:56:00,078
Bingo jest jak Williams.
1793
01:56:00,161 --> 01:56:02,705
Jest wysportowany, ma apetyt na życie.
1794
01:56:02,789 --> 01:56:04,165
I pieprzy bzdury.
1795
01:56:09,587 --> 01:56:10,672
Kogo widzisz?
1796
01:56:12,006 --> 01:56:13,549
Konkretną niunię.
1797
01:56:13,633 --> 01:56:18,262
Film Bracia z 1977 roku
był osobliwą próbą realizacji
1798
01:56:18,346 --> 01:56:20,598
politycznego melodramatu dla czarnych.
1799
01:56:20,682 --> 01:56:23,059
Poruszającą muzykę
skomponował Taj Mahal.
1800
01:56:23,142 --> 01:56:27,021
Bernie Casey i Vonetta McGee
zagrali postacie pełne ideałów,
1801
01:56:27,105 --> 01:56:30,441
wzorowane
na George’u Jacksonie i Angeli Davis.
1802
01:56:30,525 --> 01:56:34,404
Niestety film bardziej skupił się
na ich urodzie niż fabule.
1803
01:56:34,988 --> 01:56:40,868
Zanim Marvel i DC zajęły się na dobre
wiernymi adaptacjami komiksów,
1804
01:56:40,952 --> 01:56:43,579
do kin trafił film
o ulicznym superbohaterze,
1805
01:56:43,663 --> 01:56:46,874
czyli Abar: the First Black Superman.
1806
01:56:47,375 --> 01:56:50,420
W filmie pokazano instalację Watts Tower
1807
01:56:50,503 --> 01:56:52,880
będącą elementem świata czarnych.
1808
01:56:52,964 --> 01:56:54,090
Otworzyć ogień!
1809
01:56:59,387 --> 01:57:05,852
W początkowej wersji
posiłkowano się genezą Kapitana Ameryki.
1810
01:57:05,935 --> 01:57:08,229
My, czarni, musimy wziąć się w garść
1811
01:57:08,312 --> 01:57:09,522
pod każdym względem.
1812
01:57:09,605 --> 01:57:12,400
Zrobię wszystko,
zawaham się jedynie zabić.
1813
01:57:12,483 --> 01:57:17,655
A gdybym uczynił cię niezniszczalnym?
1814
01:57:18,614 --> 01:57:21,534
Zainteresowanie czarnym kinem
powoli się wypalało.
1815
01:57:21,617 --> 01:57:24,662
Formaty mające przynieść pewny zysk
1816
01:57:24,746 --> 01:57:27,957
stopniowo generowały go coraz mniej.
1817
01:57:28,041 --> 01:57:32,503
Więc lata 70. nie były dobrym momentem
1818
01:57:32,587 --> 01:57:34,964
na film biograficzny o bokserze,
1819
01:57:35,048 --> 01:57:38,509
którego lejtmotyw muzyczny
nieumyślnie bawił.
1820
01:57:38,593 --> 01:57:42,055
Dzieci są naszą przyszłością
1821
01:57:42,764 --> 01:57:46,059
Wychowajmy je dobrze
I oddajmy im ster
1822
01:57:46,142 --> 01:57:51,022
Pokażmy im piękno
Jakie noszą w sobie
1823
01:57:51,105 --> 01:57:53,441
Przebojowe wykonanie Houston
1824
01:57:53,524 --> 01:57:57,820
zmieniło ten kawałek
w odę do budowania wiary w siebie.
1825
01:57:57,904 --> 01:58:01,866
Utwór opowiada o zmianie pokoleniowej.
1826
01:58:02,366 --> 01:58:06,162
Od 1968 aktorzy czerpali z brawury Alego.
1827
01:58:06,245 --> 01:58:09,499
Lecz mainstream zaczął
postrzegać go inaczej
1828
01:58:09,582 --> 01:58:12,126
od wydania „The Greatest Love of All”.
1829
01:58:14,295 --> 01:58:19,717
Przed dekadą 1968–1978
wytwórnie nie interesowały się ścieżkami,
1830
01:58:19,801 --> 01:58:22,011
bo słabo się sprzedawały.
1831
01:58:22,095 --> 01:58:25,056
Zwykle wychodziły
kilka miesięcy po premierze.
1832
01:58:25,139 --> 01:58:28,267
Czarne filmy z lat 70.
przełamały ten trend.
1833
01:58:28,351 --> 01:58:33,397
Muzyka była czymś więcej.
Była syntezą myśli i dźwięku.
1834
01:58:33,481 --> 01:58:38,569
Artyści odmienili muzykę
filmową i mainstreamową na zawsze.
1835
01:58:38,653 --> 01:58:41,906
Muzyka filmowa
nabrała wartości komercyjnej.
1836
01:58:41,989 --> 01:58:44,158
Mnożyły się ścieżki dźwiękowe
1837
01:58:44,242 --> 01:58:48,496
tworzone przez czarnych
artystów R&B i jazzowych.
1838
01:58:48,579 --> 01:58:52,792
Muzycy łączyli klasykę i nowoczesność.
1839
01:58:52,875 --> 01:58:58,005
Mistrz perkusji Bernard Purdie
zaprezentował istotę funku
1840
01:58:58,089 --> 01:59:00,341
w czarnym filmie dla dorosłych Lialeh.
1841
01:59:00,424 --> 01:59:03,970
Na nagraniu słychać muzykę,
którą skomponował do filmu.
1842
01:59:06,556 --> 01:59:09,142
W końcu wytwórnie się połapały,
1843
01:59:09,225 --> 01:59:13,271
bo wiele hitów pochodziło
z czarnych filmów.
1844
01:59:13,354 --> 01:59:15,356
ŚCIEŻKA DO LADY ŚPIEWA BLUESA
1845
01:59:15,439 --> 01:59:17,108
ŚCIEŻKA DO CLAUDINE
1846
01:59:18,359 --> 01:59:20,361
Stigwood wyprodukował film
1847
01:59:20,444 --> 01:59:23,281
o białej klasie średniej,
którą pochłonęło disco.
1848
01:59:23,781 --> 01:59:25,533
Czyli czarna muzyka.
1849
01:59:25,616 --> 01:59:28,286
Stigwood miał też wytwórnię,
1850
01:59:28,369 --> 01:59:32,832
więc stworzył ścieżkę
ze swoimi artystami, czyli Bee Gees,
1851
01:59:32,915 --> 01:59:38,087
aby wypromować film
i oswoić publikę z czarną muzą.
1852
01:59:38,171 --> 01:59:41,382
Wkrótce ścieżki dźwiękowe
podbiły listy przebojów
1853
01:59:41,465 --> 01:59:44,719
wzorem muzyki z czarnych filmów.
1854
01:59:44,802 --> 01:59:49,599
To jedna z wielu
przemilczanych zasług czarnego kina.
1855
01:59:49,682 --> 01:59:51,684
ŚCIEŻKA DO GORĄCZKI SOBOTNIEJ NOCY
1856
01:59:53,144 --> 01:59:56,856
Najciekawsze elementy czarnych filmów,
1857
01:59:56,939 --> 02:00:01,235
czyli wejście, pewność siebie,
lejtmotyw zapowiadający gwiazdę,
1858
02:00:01,319 --> 02:00:05,031
w 1977 w końcu trafiły
do mainstreamowej produkcji.
1859
02:00:05,114 --> 02:00:08,075
GORĄCZKA SOBOTNIEJ NOCY
1860
02:00:12,872 --> 02:00:16,834
Każde pokolenie
ma swojego Elvisa lub Eminema.
1861
02:00:19,378 --> 02:00:23,633
John Travolta był kolejną osobą
w panteonie lanserów.
1862
02:00:24,425 --> 02:00:28,471
Epatował pewnością siebie
niemal tak dobrze jak czarni.
1863
02:00:29,847 --> 02:00:35,269
Nie tylko postać Tony’ego Manero
czerpała z czarnej kultury.
1864
02:00:35,353 --> 02:00:38,898
Ale to Travolta
wykorzystał ją wyśmienicie.
1865
02:00:38,981 --> 02:00:44,070
Dzięki ekspresyjnej grze
postać stała się fenomenem kulturowym.
1866
02:00:44,612 --> 02:00:46,614
Największym w historii.
1867
02:00:47,490 --> 02:00:51,619
Do 1978 roku Richard Pryor
wystąpił w 20 filmach.
1868
02:00:51,702 --> 02:00:54,330
Garstka ról w tym dorobku,
1869
02:00:54,413 --> 02:00:58,125
stand-upy na żywo i Wattstax
ukazują jego potencjał.
1870
02:00:58,209 --> 02:00:59,585
Chcesz kupić radio?
1871
02:00:59,669 --> 02:01:01,921
Pół roku już mam rozwaloną szafkę,
1872
02:01:02,004 --> 02:01:04,257
a firma gówno robi, żeby ją naprawić.
1873
02:01:04,340 --> 02:01:06,968
Żeby ją otworzyć,
muszę wciskać tam palucha.
1874
02:01:07,051 --> 02:01:10,513
Zaciąłem się dwa tygodnie temu,
a rana jeszcze się goi.
1875
02:01:10,596 --> 02:01:15,309
W 1978 roku wystąpił
w bardzo wymagającej roli
1876
02:01:15,393 --> 02:01:19,647
wybuchowego i przygnębionego robotnika
w Niebieskich kołnierzykach.
1877
02:01:19,730 --> 02:01:22,984
Była to jego ulubiona rola.
1878
02:01:23,693 --> 02:01:26,487
Wiesz, że jesteś zasranym wieśniakiem?
1879
02:01:26,570 --> 02:01:29,031
Mam dość twojego pieprzenia.
1880
02:01:29,115 --> 02:01:31,492
Zabiję cię, skurwielu! Jasne?
1881
02:01:31,575 --> 02:01:34,120
Atmosfera na planie była tak bojowa,
1882
02:01:34,203 --> 02:01:37,498
że można by zrobić świetny film
o powstawaniu tego filmu.
1883
02:01:37,581 --> 02:01:42,253
Rok później Pryor uwolnił się
z pluszowych kajdanek kina
1884
02:01:42,336 --> 02:01:45,089
i zaczął grać swoją najwybitniejszą rolę.
1885
02:01:45,172 --> 02:01:46,007
Samego siebie.
1886
02:01:46,090 --> 02:01:49,802
Nie chcę już nigdy więcej widzieć policji.
1887
02:01:51,887 --> 02:01:53,014
W moim domu.
1888
02:01:54,390 --> 02:01:57,893
Pryor wykazuje się kunsztem
godnym jazzowego perkusisty
1889
02:01:57,977 --> 02:01:59,687
w filmie Live in Concert.
1890
02:01:59,770 --> 02:02:03,107
Był Tonym Williamsem wśród komików.
1891
02:02:03,941 --> 02:02:06,610
Filmy produkowane przez wytwórnie,
1892
02:02:06,694 --> 02:02:10,156
jak Czarnoksiężnik,
nie wykorzystywały jego talentów.
1893
02:02:10,239 --> 02:02:11,574
Oszust!
1894
02:02:12,241 --> 02:02:16,579
Wydaje się, że tylko jedno
może ocalić czarne filmy od zapomnienia.
1895
02:02:16,662 --> 02:02:18,748
Wiz wyszedł!
1896
02:02:19,415 --> 02:02:21,417
Wyruszam odnaleźć Wiza.
1897
02:02:22,043 --> 02:02:23,711
Pomoże mi wrócić do domu.
1898
02:02:24,420 --> 02:02:25,504
Jak miło.
1899
02:02:25,588 --> 02:02:29,800
Czy czarne kino ocali musical
od wybitnego reżysera
1900
02:02:29,884 --> 02:02:35,514
i z piosenkarką, która stanie się
fenomenem popu następnej dekady?
1901
02:02:35,598 --> 02:02:38,517
Czy pomoże budżet równy wydatkom
1902
02:02:38,601 --> 02:02:41,354
na wszystkie czarne filmy z 1968 roku?
1903
02:02:41,437 --> 02:02:45,274
Brzmi jak dobry pomysł,
ale tylko na papierze.
1904
02:02:45,358 --> 02:02:48,944
Reżyser kręcił
znakomite filmy naturalistyczne,
1905
02:02:49,028 --> 02:02:51,781
jak Serpico czy Pieskie popołudnie.
1906
02:02:51,864 --> 02:02:54,575
Gwiazda jest o 20 lat za stara na tę rolę.
1907
02:02:54,658 --> 02:02:58,537
Ekspresjonizm
i osobisty charakter sztuki teatralnej
1908
02:02:58,621 --> 02:03:01,916
zastępują setki
niezdarnie tańczących statystów
1909
02:03:01,999 --> 02:03:06,420
w tandetnych i kiczowatych kostiumach.
1910
02:03:06,504 --> 02:03:11,092
Film pochłonął 25–40 milionów dolarów,
1911
02:03:11,175 --> 02:03:13,219
czyli tyle, ile zarobił Odlot.
1912
02:03:13,302 --> 02:03:16,806
Brakowało mu polotu
i energii czarnych filmów,
1913
02:03:16,889 --> 02:03:18,224
które odniosły sukces.
1914
02:03:18,307 --> 02:03:21,018
Film zwrócił tylko jedną trzecią kosztów.
1915
02:03:21,102 --> 02:03:22,561
Zebrał złe recenzje
1916
02:03:22,645 --> 02:03:25,398
jak i większość kasowych filmów.
1917
02:03:25,481 --> 02:03:27,983
Czarnoksiężnik nie był dochodowy.
1918
02:03:28,067 --> 02:03:31,612
Takim sposobem
wytwórnie znalazły konkretny powód,
1919
02:03:31,695 --> 02:03:34,407
by wycofać się z czarnego kina.
1920
02:03:34,490 --> 02:03:37,493
Producenci mieli tupet, by gadać,
1921
02:03:37,576 --> 02:03:40,454
że czarni nie chcą już
oglądać się w filmach.
1922
02:03:40,538 --> 02:03:45,751
Albo że czarni się nie widzą
w dramatach historycznych.
1923
02:03:47,420 --> 02:03:52,425
W 1978 roku biały gwiazdor
znów zaczął grać bohaterów
1924
02:03:52,508 --> 02:03:57,012
po dekadzie grania
udręczonych antybohaterów.
1925
02:03:57,680 --> 02:04:01,183
Wcielił się w bohatera
o stalowym spojrzeniu.
1926
02:04:01,684 --> 02:04:03,894
Burt Reynolds jako Hooper.
1927
02:04:03,978 --> 02:04:06,188
A Hooper to prawdziwy bohater.
1928
02:04:06,272 --> 02:04:10,609
W końcu zrozumiano to,
co czarne filmy pokazywały już dawno temu.
1929
02:04:10,693 --> 02:04:13,529
Największym mitem powtarzanym w filmach,
1930
02:04:13,612 --> 02:04:16,323
nawet przed twórczością D.W. Griffitha,
1931
02:04:16,407 --> 02:04:18,576
jest to, że chcemy być ocaleni.
1932
02:04:19,201 --> 02:04:21,787
Ale to często satysfakcjonujące kłamstwo.
1933
02:04:21,871 --> 02:04:26,000
Taki pikantny cheeseburger,
który jest niezdrowy i przepyszny.
1934
02:04:28,127 --> 02:04:32,298
Warren Beatty
z roli rabusia wstąpił do nieba.
1935
02:04:32,381 --> 02:04:35,926
Niebiosa mogą zaczekać
to powrót do punktu wyjścia,
1936
02:04:36,010 --> 02:04:38,637
bo remake filmu Here Comes Mr. Jordon
1937
02:04:38,721 --> 02:04:43,184
zaczął się od czarnego aktora
i Francisa Coppoli.
1938
02:04:43,267 --> 02:04:44,894
To przezabawny scenariusz.
1939
02:04:44,977 --> 02:04:49,023
Biały facet
zmartwychwstaje jako Bill Cosby,
1940
02:04:49,106 --> 02:04:51,275
ale wszyscy widzą go jako białego.
1941
02:04:52,067 --> 02:04:54,487
Nie wiem, czemu tego nie nakręcono.
1942
02:04:54,987 --> 02:04:58,032
Robert De Niro wykorzystał swój potencjał
1943
02:04:58,115 --> 02:05:00,034
w roli oldschoolowego mściciela.
1944
02:05:00,701 --> 02:05:03,871
Eastwood odłożył magnum 44,
by bujać się z małpami.
1945
02:05:04,830 --> 02:05:09,668
Rakieta wystrzelona z Kryptonu
przez DC Comics w 1938 roku
1946
02:05:09,752 --> 02:05:12,963
w końcu trafiła na ekran.
1947
02:05:28,229 --> 02:05:32,441
W 1978 roku ukoronowaniem dekady
1948
02:05:32,525 --> 02:05:36,654
było dzieło pokazywane w kinach
od końca poprzedniego roku.
1949
02:05:37,363 --> 02:05:40,866
Dokończenie tego filmu
zajęło reżyserowi niemal dekadę.
1950
02:05:40,950 --> 02:05:43,786
Pamiętajmy, że jest to praca dyplomowa.
1951
02:05:43,869 --> 02:05:46,872
Muzyka umiejętnie dopełnia
postacie i scenerię,
1952
02:05:46,956 --> 02:05:49,583
co pokazuje kunszt reżysera,
1953
02:05:49,667 --> 02:05:52,795
którego praca będzie kopiowana
do następnego stulecia.
1954
02:05:59,969 --> 02:06:02,930
SZTAMA
1955
02:06:06,308 --> 02:06:09,270
PRYWATKA
1956
02:06:10,980 --> 02:06:15,276
Burnett wykorzystuje „This Bitter Earth”
z uwagi na nostalgiczny ton.
1957
02:06:15,359 --> 02:06:19,446
Martin Scorsese odtworzył tę scenę
w pełni w swoim filmie.
1958
02:06:24,827 --> 02:06:30,165
Jako dziecko,
podziwiałem tych ojców i nie tylko.
1959
02:06:30,249 --> 02:06:32,626
W hollywoodzkich filmach
1960
02:06:32,710 --> 02:06:36,380
wszyscy się prostytuują
lub porzucają rodzinę
1961
02:06:36,463 --> 02:06:38,757
i roi się od samotnych rodziców.
1962
02:06:38,841 --> 02:06:42,720
W rzeczywistości
ci rodzice ciężko pracowali.
1963
02:06:42,803 --> 02:06:44,179
Próbowałem być jak oni.
1964
02:06:44,263 --> 02:06:50,185
Bardzo ich szanowałem i lubiłem,
bo widziałem, jacy są.
1965
02:06:50,269 --> 02:06:54,356
Takich ludzi kino nie pokazuje.
1966
02:06:54,857 --> 02:06:58,736
To byli robociarze,
a Watts było fascynującym miejscem.
1967
02:07:00,613 --> 02:07:02,197
Na uczelni na UCLA
1968
02:07:02,281 --> 02:07:06,160
pod koniec kwartału
był przegląd Royce Hall Screenings.
1969
02:07:06,243 --> 02:07:11,290
Pokazywali najlepsze filmy
z wydziału filmowego.
1970
02:07:11,790 --> 02:07:15,628
Miałem zajęcia z Basilem Wrightem.
1971
02:07:15,711 --> 02:07:18,881
Był dokumentalistą,
nakręcił Pieśń Cejlonu.
1972
02:07:18,964 --> 02:07:21,258
Miałem szczęście, że mnie uczył.
1973
02:07:21,342 --> 02:07:24,345
Na jednym z tych przeglądów
1974
02:07:24,428 --> 02:07:28,682
ni w ząb nie rozumiałem,
co gadają ani co się dzieje.
1975
02:07:28,766 --> 02:07:33,228
To były czasy dzieci kwiatów, nagości,
1976
02:07:33,312 --> 02:07:37,066
bohemy w kanionie Topanga.
1977
02:07:37,149 --> 02:07:41,779
Ludzie palili trawkę,
szukali swojego „ja”.
1978
02:07:41,862 --> 02:07:44,239
Odkrywali siebie i swoją seksualność.
1979
02:07:44,740 --> 02:07:47,868
To nie były problemy mojej społeczności.
1980
02:07:57,670 --> 02:08:00,798
Killer of Sheep
demonstruje potencjał medium.
1981
02:08:00,881 --> 02:08:03,717
Oto poeta ukazuje piękno swojej dzielnicy.
1982
02:08:03,801 --> 02:08:07,012
Oczywiście mainstreamowa prasa
go zignorowała.
1983
02:08:07,096 --> 02:08:09,056
Film nie został doceniony,
1984
02:08:09,139 --> 02:08:12,726
choć wielu zbudowało kariery
z kopiowania go.
1985
02:08:12,810 --> 02:08:15,312
Na czarnym kinie postawiono krzyżyk.
1986
02:08:15,813 --> 02:08:17,398
A ono wciąż walczy.
1987
02:08:17,481 --> 02:08:20,275
W każdej dekadzie od 1978 roku
1988
02:08:20,359 --> 02:08:24,279
niestrudzone czarne talenty
zaliczają wzloty i upadki.
1989
02:08:24,363 --> 02:08:26,949
Czy ci, którzy nie znają naszej historii,
1990
02:08:27,032 --> 02:08:29,076
są skazani na przerabianie Shafta?
1991
02:08:29,576 --> 02:08:32,663
Dużo mówi się o dumie z tego okresu.
1992
02:08:32,746 --> 02:08:34,915
Moja babcia mówiła tak:
1993
02:08:34,998 --> 02:08:37,751
„Wystrzegaj się dumy, bo to pułapka.
1994
02:08:37,835 --> 02:08:40,671
Człowiek chce tylko nosić wysoko czoło,
1995
02:08:40,754 --> 02:08:42,214
a to już egoizm.
1996
02:08:42,297 --> 02:08:46,009
Lepiej czerp przyjemność z tego,
co lubisz robić.
1997
02:08:46,552 --> 02:08:49,221
Tym warto się dzielić z innymi”.
1998
02:08:49,722 --> 02:08:51,515
W tych filmach widać,
1999
02:08:51,598 --> 02:08:54,143
że artyści czerpali
przyjemność z tworzenia.
2000
02:08:54,226 --> 02:08:58,605
Przekazali ją mnie i innym,
a my przekażemy ją dalej.
2001
02:09:25,841 --> 02:09:27,551
Za tych, co odeszli.
2002
02:09:28,385 --> 02:09:32,181
Te filmy były skarbnicą nadziei
2003
02:09:32,264 --> 02:09:36,685
i empirycznym dowodem naszej egzystencji.
2004
02:09:37,186 --> 02:09:38,771
Tego, że tworzymy kulturę,
2005
02:09:39,271 --> 02:09:43,358
a nasza społeczność jest prężna i ważna.
2006
02:09:43,859 --> 02:09:47,196
Nasze głosy nie zamilkną.
2007
02:09:49,114 --> 02:09:53,494
Jedna osoba symbolizowała
wszystkie wzloty i upadki tego okresu.
2008
02:09:53,577 --> 02:09:56,705
Rozchwytywany, później zapomniany,
2009
02:09:56,789 --> 02:09:59,333
jako jedyny
ze starej gwardii jeszcze grał.
2010
02:09:59,416 --> 02:10:00,834
Oto Sidney Poitier.
2011
02:10:00,918 --> 02:10:04,463
Zmienił trajektorię swojej kariery,
ale nie zwolnił tempa.
2012
02:10:04,546 --> 02:10:08,133
Ufał, że jego układ
z czarną publiką nie wygaśnie.
2013
02:10:08,217 --> 02:10:10,594
CZARNY KOWBOJ
2014
02:10:10,677 --> 02:10:14,973
W latach 1968–1978
wyreżyserował i wystąpił w pięciu filmach.
2015
02:10:15,057 --> 02:10:16,975
Wierzę w moc Dobrej Nowiny.
2016
02:10:17,059 --> 02:10:21,188
Każdy z tych bohaterów
udawał kogoś, kim nie był.
2017
02:10:21,271 --> 02:10:24,149
Ufaliśmy ci! Czemu nas oszukałeś?
2018
02:10:25,442 --> 02:10:26,777
A czemu nie?
2019
02:10:26,860 --> 02:10:28,987
Kiedyś go o to zapytałem.
2020
02:10:29,071 --> 02:10:33,992
Rozmawialiśmy kilka razy,
lecz zawsze odmawiał mi wywiadu.
2021
02:10:34,076 --> 02:10:38,372
Zapytałem, dlaczego wyreżyserował
pięć filmów o oszustach.
2022
02:10:38,455 --> 02:10:39,373
Otwórz oczy.
2023
02:10:39,456 --> 02:10:41,250
A on zaśmiał się i powiedział,
2024
02:10:41,333 --> 02:10:45,045
że nie potrzebuje drugiego terapeuty.
2025
02:10:45,546 --> 02:10:49,967
Drzemie w tobie ogromna siła i odwaga.
2026
02:10:50,634 --> 02:10:53,303
Siła i odwaga.
2027
02:10:53,387 --> 02:10:59,268
Pokonasz każdego zawodnika na świecie.
Wygrasz mistrzostwa.
2028
02:11:01,395 --> 02:11:03,522
- Naprawdę?
- Tak.
2029
02:11:05,274 --> 02:11:08,652
Czarni w Ameryce muszą pamiętać o jednym.
2030
02:11:08,735 --> 02:11:11,989
Postrzegamy siebie inaczej,
niż widzą nas inni.
2031
02:11:12,072 --> 02:11:15,576
Trzeba umieć określić,
jak różne od siebie są te portrety.
2032
02:11:16,159 --> 02:11:19,079
Babcia pewnie przyznałaby mi rację.
2033
02:14:46,536 --> 02:14:51,541
Napisy: Aleksandra Domke-Jarre