1
00:00:08,341 --> 00:00:09,759
<i>Wejdź do świata…</i>

2
00:00:11,094 --> 00:00:13,013
<i>którego nie doświadczysz zmysłami.</i>

3
00:00:19,102 --> 00:00:22,313
<i>Świata niesamowitych zwierząt…</i>

4
00:00:23,189 --> 00:00:26,484
<i>o ukrytych mocach i niezwykłych zmysłach.</i>

5
00:00:27,694 --> 00:00:29,529
<i>Jeśli myślisz, że znasz przyrodę…</i>

6
00:00:32,532 --> 00:00:33,700
<i>zastanów się.</i>

7
00:00:35,744 --> 00:00:39,664
CUDOWNY ŚWIAT ZWIERZĄT

8
00:00:44,419 --> 00:00:46,046
CZYTA BENEDICT CUMBERBATCH

9
00:00:46,129 --> 00:00:47,922
<i>W głębi kanadyjskiej puszczy…</i>

10
00:00:52,844 --> 00:00:54,387
<i>żyje zwierzę tak tajemnicze…</i>

11
00:00:58,141 --> 00:01:01,227
<i>że nazywane jest Leśnym Widmem.</i>

12
00:01:08,693 --> 00:01:09,861
<i>Jastrząb.</i>

13
00:01:22,165 --> 00:01:24,084
<i>Do 60 kilometrów na godzinę…</i>

14
00:01:25,835 --> 00:01:27,170
<i>w mniej niż sekundę.</i>

15
00:01:31,049 --> 00:01:34,761
<i>Rozpędza się najszybciej</i>
<i>ze wszystkich ptaków drapieżnych.</i>

16
00:01:41,559 --> 00:01:46,981
<i>Dzięki krótkim i zaokrąglonym skrzydłom</i>
<i>i długiemu ogonowi przemierza gęste lasy</i>

17
00:01:47,524 --> 00:01:49,192
<i>z niespotykaną szybkością.</i>

18
00:01:54,197 --> 00:01:57,909
<i>Lecz nawet jego można przechytrzyć.</i>

19
00:02:04,999 --> 00:02:07,710
<i>Inne, o wiele mniejsze stworzenia…</i>

20
00:02:09,129 --> 00:02:14,926
<i>dzięki nadzwyczajnym zdolnościom</i>
<i>mogą pokonać Leśne Widmo.</i>

21
00:02:20,181 --> 00:02:22,851
<i>Sikorka widzi nawet w słabym świetle,</i>

22
00:02:23,393 --> 00:02:27,230
<i>więc jako pierwsza dostrzega</i>
<i>zagrożenie z powietrza…</i>

23
00:02:32,360 --> 00:02:34,404
<i>i pierwsza bije na alarm.</i>

24
00:02:35,989 --> 00:02:37,115
<i>Zakodowana wiadomość…</i>

25
00:02:38,908 --> 00:02:41,286
<i>informująca o położeniu</i>
<i>i prędkości jastrzębia.</i>

26
00:02:44,622 --> 00:02:47,584
<i>Wiewiórki nie tylko rozumieją</i>
<i>mowę sikorek…</i>

27
00:02:50,795 --> 00:02:52,005
<i>ale opanowały jej naśladowanie…</i>

28
00:02:53,965 --> 00:02:55,300
<i>niemal do perfekcji.</i>

29
00:02:59,304 --> 00:03:05,810
<i>W kilka sekund wiadomość</i>
<i>jest przekazywana między zwierzętami.</i>

30
00:03:10,356 --> 00:03:14,360
<i>Roznosi się po lesie z prędkością</i>
<i>ponad 160 km na godzinę.</i>

31
00:03:18,615 --> 00:03:21,409
<i>Ponad dwa razy szybciej niż jastrząb.</i>

32
00:03:28,583 --> 00:03:31,085
<i>Dostarczono wyraźny przekaz…</i>

33
00:03:32,212 --> 00:03:36,549
<i>„Wróg się zbliża, leci nisko i szybko”.</i>

34
00:03:42,055 --> 00:03:44,265
<i>Gdy maluchy trzymają się razem…</i>

35
00:03:48,061 --> 00:03:49,812
<i>mają przewagę.</i>

36
00:03:58,071 --> 00:04:00,448
<i>Nie trzeba być wielkim i silnym,</i>
<i>aby przetrwać.</i>

37
00:04:02,158 --> 00:04:05,078
<i>Najważniejsze to mieć przyjaciół.</i>

38
00:04:06,663 --> 00:04:09,916
<i>Witajcie w świecie zwierzęcych sojuszy…</i>

39
00:04:11,584 --> 00:04:15,171
<i>gdzie stworzenia komunikują się</i>
<i>i współpracują na wiele sposobów…</i>

40
00:04:16,923 --> 00:04:20,343
<i>i nawiązują zaskakujące relacje.</i>

41
00:04:21,886 --> 00:04:28,851
NIEZWYKŁE RELACJE

42
00:04:35,608 --> 00:04:37,443
<i>Nawet w groźnym świecie…</i>

43
00:04:40,113 --> 00:04:41,364
<i>łącząc siły…</i>

44
00:04:42,490 --> 00:04:45,618
<i>zwierzęta mogą zwyciężyć</i>
<i>z przeciwnościami losu.</i>

45
00:04:51,582 --> 00:04:54,544
<i>Gdy pogoda zmienia się</i>
<i>w tym północnoamerykańskim lesie…</i>

46
00:04:55,545 --> 00:05:00,800
<i>trzymanie się razem</i>
<i>może pomóc uniknąć śmierci.</i>

47
00:05:04,929 --> 00:05:10,018
<i>Ta mała wiewiórka nie zgromadzi</i>
<i>wystarczająco tłuszczu, by zapaść w sen.</i>

48
00:05:11,394 --> 00:05:14,564
<i>Więc musi szukać pożywienia</i>
<i>przez całą zimę.</i>

49
00:05:19,527 --> 00:05:21,195
<i>Ale po opuszczeniu przyjaciół…</i>

50
00:05:22,238 --> 00:05:23,364
<i>może zamarznąć.</i>

51
00:05:29,662 --> 00:05:32,040
<i>Gdy temperatura spada do minus 30 stopni…</i>

52
00:05:33,541 --> 00:05:35,960
<i>tylko najsilniejsza wiewiórka…</i>

53
00:05:36,961 --> 00:05:38,379
<i>wróci żywa do domu.</i>

54
00:05:41,049 --> 00:05:42,383
<i>Musi znaleźć pożywienie…</i>

55
00:05:43,676 --> 00:05:44,677
<i>i to szybko.</i>

56
00:05:52,935 --> 00:05:55,313
<i>Wielkie oczy wpatrują się w słabe światło.</i>

57
00:06:01,569 --> 00:06:02,987
<i>Widzi w ciemności…</i>

58
00:06:04,906 --> 00:06:06,783
<i>tak dobrze, jak my widzimy w dzień.</i>

59
00:06:10,661 --> 00:06:15,166
<i>Doskonały węch pomaga jej</i>
<i>znaleźć pożywienie w poszyciu.</i>

60
00:06:21,798 --> 00:06:24,759
<i>Ale grzybek to jedynie cztery kalorie.</i>

61
00:06:26,803 --> 00:06:29,847
<i>Potrzebuje 20, aby przetrwać noc…</i>

62
00:06:34,560 --> 00:06:37,563
<i>Nie tak łatwo znaleźć je w środku zimy.</i>

63
00:06:42,110 --> 00:06:47,573
<i>Jeśli goniąc za pożywieniem,</i>
<i>straci więcej energii niż zyska,</i>

64
00:06:48,324 --> 00:06:50,910
<i>to będzie jej ostatnia noc.</i>

65
00:07:00,795 --> 00:07:03,756
<i>Ale ten mały gryzoń kryje tajemnicę.</i>

66
00:07:11,222 --> 00:07:12,432
<i>Potrafi latać.</i>

67
00:07:15,935 --> 00:07:19,605
<i>Północnoamerykańskie wiewiórki latające</i>
<i>mają futrzany fałd skóry,</i>

68
00:07:20,273 --> 00:07:23,901
<i>rozciągający się od nadgarstków do kostek,</i>
<i>nazywany błoną lotną.</i>

69
00:07:30,074 --> 00:07:32,785
<i>Mogą szybować na dystans</i>
<i>bliski długości boiska do futbolu.</i>

70
00:07:47,341 --> 00:07:51,846
<i>Przy lądowaniu ogon zamienia się</i>
<i>w hamulec pneumatyczny.</i>

71
00:08:04,650 --> 00:08:09,572
<i>W ten sposób nie musi się wysilać,</i>
<i>by znaleźć pożywienie.</i>

72
00:08:16,913 --> 00:08:20,875
<i>Ale teraz ten nocny ninja</i>
<i>znajduje się z dala od przyjaciół.</i>

73
00:08:23,461 --> 00:08:25,046
<i>Jeśli ich wkrótce nie znajdzie…</i>

74
00:08:26,589 --> 00:08:27,590
<i>umrze.</i>

75
00:08:33,888 --> 00:08:36,641
<i>Wysyła ultradźwiękowy sygnał ostrzegawczy.</i>

76
00:08:41,812 --> 00:08:43,481
<i>Większość drapieżników go nie słyszy…</i>

77
00:08:45,358 --> 00:08:47,151
<i>ale jej przyjaciele już tak.</i>

78
00:08:49,570 --> 00:08:50,571
<i>Gdy odpowiadają…</i>

79
00:08:52,740 --> 00:08:54,325
<i>wie dokładnie, dokąd iść.</i>

80
00:09:03,584 --> 00:09:05,795
<i>Razem muszą wrócić do domu…</i>

81
00:09:08,005 --> 00:09:09,924
<i>ogrzać się, zanim będzie za późno.</i>

82
00:09:12,385 --> 00:09:15,638
<i>W lesie jest ponad 20 różnych nor…</i>

83
00:09:17,682 --> 00:09:20,309
<i>więc trudno powiedzieć,</i>
<i>dokąd wszyscy lecą…</i>

84
00:09:22,770 --> 00:09:24,021
<i>szczególnie w takim tempie.</i>

85
00:09:29,485 --> 00:09:34,407
<i>Ale ostatnie odkrycie pokazało</i>
<i>jeszcze bardziej imponujący talent.</i>

86
00:09:36,951 --> 00:09:38,035
<i>Wiewiórki latające…</i>

87
00:09:39,078 --> 00:09:40,079
<i>świecą.</i>

88
00:09:42,957 --> 00:09:46,544
<i>Nagranie w ultrafiolecie</i>
<i>pokazuje jak fluoryzują…</i>

89
00:09:48,129 --> 00:09:50,131
<i>pochłaniając światło księżyca</i>
<i>w jednym kolorze…</i>

90
00:09:51,841 --> 00:09:53,301
<i>i emitując je w innym.</i>

91
00:09:56,929 --> 00:09:59,265
<i>Ich świecące w ciemności brzuszki</i>

92
00:09:59,348 --> 00:10:00,641
<i>są jak sygnały świetlne…</i>

93
00:10:06,689 --> 00:10:08,566
<i>dzięki którym widzą przyjaciół…</i>

94
00:10:11,193 --> 00:10:12,820
<i>i mogą za nimi podążać…</i>

95
00:10:14,405 --> 00:10:16,616
<i>do bezpiecznej i ciepłej kryjówki.</i>

96
00:10:20,369 --> 00:10:25,082
<i>Gdzie trzymają się razem,</i>
<i>by przetrwać najzimniejsze noce.</i>

97
00:10:30,796 --> 00:10:34,925
<i>Współpraca innych zwierząt</i>
<i>wygląda jeszcze inaczej.</i>

98
00:10:37,511 --> 00:10:39,972
<i>Tworzą silne poczucie wspólnoty…</i>

99
00:10:41,599 --> 00:10:44,393
<i>w której kolejne pokolenie</i>
<i>może bezpiecznie wzrastać.</i>

100
00:10:49,065 --> 00:10:52,652
<i>Sowy ziemne wychowują młode</i>
<i>w niebezpiecznym świecie.</i>

101
00:10:59,450 --> 00:11:02,953
<i>Mierzą zaledwie 25 cm i żyją pod stopami…</i>

102
00:11:04,121 --> 00:11:05,122
<i>olbrzymów.</i>

103
00:11:10,711 --> 00:11:12,797
<i>W ciągłym strachu przez drapieżnikami.</i>

104
00:11:20,554 --> 00:11:22,890
<i>Na otwartych równinach Montany…</i>

105
00:11:26,018 --> 00:11:28,437
<i>niebezpieczeństwo czyha z każdej strony.</i>

106
00:11:42,076 --> 00:11:45,871
<i>Na szczęście sowy ziemne</i>
<i>mają oczy i uszy szeroko otwarte.</i>

107
00:11:51,210 --> 00:11:56,799
<i>Widzenie obuoczne i doskonały słuch</i>
<i>pozwalają im na zlokalizowanie zagrożenia.</i>

108
00:12:01,470 --> 00:12:04,598
<i>Co więcej, troszczą się o siebie.</i>

109
00:12:09,687 --> 00:12:13,691
<i>To jedyne sowy żyjące w dużych grupach,</i>
<i>liczących do 100 osobników.</i>

110
00:12:16,944 --> 00:12:19,196
<i>Tworzą najlepszą straż sąsiedzką.</i>

111
00:12:24,034 --> 00:12:26,996
<i>Bezpieczne środowisko,</i>
<i>w którym mogą dorastać młode…</i>

112
00:12:32,543 --> 00:12:33,961
<i>i doskonalić umiejętności.</i>

113
00:12:46,557 --> 00:12:50,853
<i>Miesięczne sówki widzą doskonale.</i>

114
00:12:53,606 --> 00:12:56,233
<i>Ale kilka tygodni</i>
<i>przed opuszczeniem domu…</i>

115
00:12:57,651 --> 00:13:00,237
<i>wciąż muszą doskonalić słuch…</i>

116
00:13:02,907 --> 00:13:05,659
<i>ucząc się, jak obracać wklęsłe dzioby…</i>

117
00:13:06,535 --> 00:13:08,704
<i>i naprowadzać dźwięk do uszu.</i>

118
00:13:10,998 --> 00:13:16,003
<i>W ten sposób słyszą dźwięki</i>
<i>dziesięciokrotnie lepiej…</i>

119
00:13:21,759 --> 00:13:24,970
<i>ale to wymaga praktyki i koordynacji.</i>

120
00:13:38,025 --> 00:13:40,361
<i>Cały czas chronią ich rodzice,</i>

121
00:13:41,070 --> 00:13:42,071
<i>stojąc na czatach…</i>

122
00:13:43,864 --> 00:13:45,199
<i>i zapewniając pożywienie.</i>

123
00:13:48,077 --> 00:13:51,956
<i>Sowy są mięsożerne,</i>
<i>ale bez zębów nie mogą przeżuwać.</i>

124
00:13:53,499 --> 00:13:56,043
<i>Nawet maluchy połykają posiłki w całości.</i>

125
00:13:56,836 --> 00:14:01,131
<i>Pazury, futro, kości, wszystko.</i>

126
00:14:04,051 --> 00:14:08,305
<i>Co wchodzi… musi też wyjść…</i>

127
00:14:14,728 --> 00:14:15,729
<i>jako wypluwka.</i>

128
00:14:21,193 --> 00:14:22,778
<i>Wróćmy do lekcji.</i>

129
00:14:25,656 --> 00:14:27,199
<i>Jak uniknąć zagrożenia…</i>

130
00:14:28,742 --> 00:14:31,495
<i>słuchając i naśladując rodziców.</i>

131
00:14:34,957 --> 00:14:37,001
<i>W czasie alarmu grzechotnikowego…</i>

132
00:14:42,756 --> 00:14:45,134
<i>sówki wiedzą, że muszą zachować dystans.</i>

133
00:14:49,722 --> 00:14:53,267
<i>Jego jad może zabić nawet</i>
<i>największe zwierzęta</i>

134
00:14:53,350 --> 00:14:54,476
<i>zamieszkujące Amerykę.</i>

135
00:15:00,441 --> 00:15:04,445
<i>Ale dociekliwość może uratować życie.</i>

136
00:15:12,703 --> 00:15:16,206
<i>Tak długo, jak obserwują go</i>
<i>z bezpiecznej odległości…</i>

137
00:15:17,791 --> 00:15:18,918
<i>nic im nie grozi.</i>

138
00:15:24,715 --> 00:15:28,177
<i>Niektórych zagrożeń trudniej uniknąć.</i>

139
00:15:45,945 --> 00:15:46,946
<i>Bizon.</i>

140
00:15:49,239 --> 00:15:52,785
<i>Biorą kąpiel piaskową</i>
<i>w pobliżu sowich nor.</i>

141
00:15:57,581 --> 00:16:00,334
<i>Ten ponadtysiąckilogramowy olbrzym…</i>

142
00:16:02,169 --> 00:16:06,131
<i>z łatwością mógłby zniszczyć norę</i>
<i>i uwięzić jej mieszkańców.</i>

143
00:16:11,303 --> 00:16:15,099
<i>Więc sówki robią coś niesamowitego.</i>

144
00:16:22,314 --> 00:16:24,817
<i>Opanowały sztukę naśladowania…</i>

145
00:16:27,236 --> 00:16:31,949
<i>charakterystycznego wężowego grzechotu</i>
<i>niemal do perfekcji.</i>

146
00:16:34,827 --> 00:16:39,039
<i>Wystraszyły zwierzę</i>
<i>11 tysięcy większe od nich.</i>

147
00:16:49,091 --> 00:16:52,678
<i>Te cudowne małe naśladowczynie</i>
<i>są na dobrej drodze, by zostać</i>

148
00:16:52,803 --> 00:16:57,307
<i>pełnoprawnymi członkiniami</i>
<i>sił bezpieczeństwa sów ziemnych.</i>

149
00:17:01,687 --> 00:17:05,816
<i>Patrz w górę, dookoła, przypatrz się…</i>

150
00:17:07,443 --> 00:17:08,527
<i>a zobaczysz…</i>

151
00:17:09,445 --> 00:17:14,116
<i>niezwykłe relacje kryjące się</i>
<i>w każdym zakątku tego cudownego świata.</i>

152
00:17:16,827 --> 00:17:18,912
<i>Przez kilka wyjątkowych nocy w roku…</i>

153
00:17:19,872 --> 00:17:23,167
<i>na tym małym skrawku lasu</i>
<i>w meksykańskich górach…</i>

154
00:17:24,877 --> 00:17:29,798
<i>odbywa się jeden z najbardziej niezwykłych</i>
<i>pokazów współpracy na ziemi.</i>

155
00:17:45,773 --> 00:17:51,070
<i>Ten świetlik czekał dwa lata pod ziemią.</i>

156
00:17:55,365 --> 00:17:58,535
<i>Teraz ma szansę zabłysnąć.</i>

157
00:18:04,833 --> 00:18:07,586
<i>Ma odpowiedni skład chemiczny,</i>
<i>by wykonać to zadanie.</i>

158
00:18:11,006 --> 00:18:13,258
<i>Wdycha tlen do jamy brzusznej.</i>

159
00:18:16,095 --> 00:18:18,472
<i>Wchodzi on w reakcję z silnymi</i>
<i>związkami chemicznymi…</i>

160
00:18:19,723 --> 00:18:26,605
<i>lucyferyną i lucyferazą…</i>
<i>tworząc wybuch bioluminescencji.</i>

161
00:18:30,400 --> 00:18:33,570
<i>Ale nawet ta urocza umiejętność</i>
<i>nie jest wystarczająca.</i>

162
00:18:37,658 --> 00:18:39,660
<i>Samice lubią być olśniewane.</i>

163
00:18:41,662 --> 00:18:43,330
<i>Im jaśniej, tym lepiej.</i>

164
00:18:46,375 --> 00:18:47,543
<i>Ma tylko jedną opcję…</i>

165
00:18:51,171 --> 00:18:53,132
<i>połączyć siły z rywalami.</i>

166
00:18:56,718 --> 00:18:59,596
<i>Gdy zbierają się tysiące samców…</i>

167
00:19:00,681 --> 00:19:02,141
<i>jest jaśniej…</i>

168
00:19:05,602 --> 00:19:07,104
<i>ale też bardziej chaotycznie.</i>

169
00:19:10,816 --> 00:19:16,280
<i>Samice zaangażują się tylko wtedy,</i>
<i>gdy samce będą świecić synchronicznie.</i>

170
00:19:21,118 --> 00:19:24,746
<i>Powoli dostosowują tempo…</i>

171
00:19:27,875 --> 00:19:32,504
<i>aż w końcu dzieje się coś magicznego.</i>

172
00:19:38,218 --> 00:19:41,096
<i>Powstaje niezwykła synchronia…</i>

173
00:19:43,599 --> 00:19:47,853
<i>świecąca meksykańska fala,</i>
<i>rzadko wcześniej filmowana.</i>

174
00:19:52,608 --> 00:19:54,902
<i>Z 2000 gatunków świetlików…</i>

175
00:19:56,403 --> 00:19:59,281
<i>tylko około 12 wspólnie wabi samicę…</i>

176
00:20:01,617 --> 00:20:04,077
<i>ten efekt domina jest tak wyjątkowy…</i>

177
00:20:05,078 --> 00:20:08,957
<i>że nawet najwybredniejsza samica</i>
<i>da się uwieść.</i>

178
00:20:10,918 --> 00:20:12,669
<i>Wyraża zainteresowanie…</i>

179
00:20:15,464 --> 00:20:17,049
<i>ale jej światło jest tak słabe…</i>

180
00:20:18,217 --> 00:20:21,720
<i>że musi wysłać sygnał</i>
<i>między błyskami samca.</i>

181
00:20:29,561 --> 00:20:32,648
<i>Dziesięciu rywali walczy o jedną samicę.</i>

182
00:20:34,608 --> 00:20:37,402
<i>Każdy jest zdany tylko na siebie.</i>

183
00:20:40,364 --> 00:20:42,824
<i>Pierwszy zdobywa ją</i>
<i>ten zdeterminowany osobnik…</i>

184
00:20:47,120 --> 00:20:48,872
<i>i w końcu może spółkować.</i>

185
00:21:02,135 --> 00:21:03,136
<i>Ale ostatecznie…</i>

186
00:21:03,887 --> 00:21:07,891
<i>szczęście w miłości zawdzięcza</i>
<i>temu czarującemu pokazowi</i>

187
00:21:08,517 --> 00:21:09,685
<i>współpracy.</i>

188
00:21:22,572 --> 00:21:25,534
<i>Im bardziej zagłębimy się</i>
<i>w niezwykłe relacje w przyrodzie…</i>

189
00:21:28,787 --> 00:21:30,497
<i>tym bardziej będą nas zaskakiwać.</i>

190
00:21:33,875 --> 00:21:35,168
<i>Na afrykańskiej sawannie…</i>

191
00:21:36,378 --> 00:21:40,966
<i>niezwykli sojusznicy współpracują,</i>
<i>by rozwiązać większy problem.</i>

192
00:21:43,468 --> 00:21:45,512
<i>By zaspokoić ogromny głód…</i>

193
00:21:46,555 --> 00:21:50,058
<i>słoń zjada 140 kg roślinności dziennie.</i>

194
00:21:58,191 --> 00:22:00,360
<i>Drzewa nie mogą uciec.</i>

195
00:22:09,244 --> 00:22:13,206
<i>Ale gwiżdżąca akacja</i>
<i>ma sposób na odstraszenie słoni.</i>

196
00:22:16,752 --> 00:22:19,212
<i>Ochronę dźwiękową</i>
<i>o niskiej częstotliwości…</i>

197
00:22:25,802 --> 00:22:29,097
<i>która brzmi jak rój wściekłych pszczół.</i>

198
00:22:34,102 --> 00:22:36,646
<i>Tego odgłosu boją się nawet słonie.</i>

199
00:22:48,158 --> 00:22:51,578
<i>System alarmowy nie jest częścią akacji…</i>

200
00:22:52,829 --> 00:22:56,208
<i>tworzą go mali pomocnicy.</i>

201
00:23:02,464 --> 00:23:06,343
<i>Mrówki koktajlowe wygryzają dziury</i>
<i>w obrzękniętych kolcach.</i>

202
00:23:11,014 --> 00:23:14,476
<i>Używają czułków do oceny idealnego kąta.</i>

203
00:23:18,688 --> 00:23:21,149
<i>Gdy zawieje przeważający wiatr…</i>

204
00:23:23,527 --> 00:23:26,446
<i>akacja zaczyna śpiewać.</i>

205
00:23:31,284 --> 00:23:33,745
<i>Dziury nie tylko sprawiają,</i>
<i>że drzewo gwiżdże…</i>

206
00:23:34,704 --> 00:23:38,417
<i>ale prowadzą też do ukrytego świata.</i>

207
00:23:41,253 --> 00:23:42,754
<i>Tajemniczych kryjówek…</i>

208
00:23:44,798 --> 00:23:46,425
<i>gdzie mrówki wychowują młode.</i>

209
00:23:51,012 --> 00:23:55,267
<i>Drzewo dostarcza uzależniający</i>
<i>słodki nektar, by zatrzymać mrówki</i>

210
00:23:55,392 --> 00:23:56,393
<i>przy sobie.</i>

211
00:24:07,112 --> 00:24:11,700
<i>W jednej akacji może mieszkać</i>
<i>50 tysięcy osobników.</i>

212
00:24:13,869 --> 00:24:16,538
<i>To podniebne miasto…</i>

213
00:24:23,253 --> 00:24:24,337
<i>ale czeka je atak.</i>

214
00:24:37,142 --> 00:24:40,103
<i>Prawie dwumetrowa szyja</i>
<i>dosięga najwyżej rosnących liści.</i>

215
00:24:43,190 --> 00:24:46,985
<i>Sprawny półmetrowy język</i>
<i>może omijać kolce.</i>

216
00:24:56,578 --> 00:24:58,246
<i>W przeciwieństwie do słoni…</i>

217
00:24:59,372 --> 00:25:02,209
<i>żyrafy są odporne na gwizdy akacji.</i>

218
00:25:07,047 --> 00:25:10,509
<i>Pora, by mrówki zarobiły</i>
<i>na swoje utrzymanie…</i>

219
00:25:16,389 --> 00:25:19,518
<i>zmobilizowały armię,</i>
<i>stanęły do walki z wrogiem,</i>

220
00:25:19,976 --> 00:25:23,188
<i>158 milionów razy większym od nich.</i>

221
00:25:40,121 --> 00:25:44,501
<i>Mrówki koktajlowe słabo widzą,</i>
<i>więc wykrywają napastników</i>

222
00:25:44,709 --> 00:25:46,962
<i>za pomocą</i>
<i>bardzo wrażliwych czujników drgań.</i>

223
00:25:50,173 --> 00:25:51,383
<i>Gdy żyrafa je…</i>

224
00:25:52,884 --> 00:25:54,761
<i>po gałęziach roznoszą się</i>
<i>fale uderzeniowe.</i>

225
00:26:00,183 --> 00:26:04,396
<i>Za pomocą nóg mrówki wyczuwają</i>
<i>niewielkie różnice drgań.</i>

226
00:26:17,325 --> 00:26:21,621
<i>Jeśli przednia prawa wyczuwa ruch</i>
<i>ułamek sekundy przed tylną lewą,</i>

227
00:26:21,997 --> 00:26:24,624
<i>wróg jest na wprost, po prawej stronie.</i>

228
00:26:32,007 --> 00:26:33,133
<i>Armia rozpoczyna atak…</i>

229
00:26:35,510 --> 00:26:38,263
<i>zadając bolesne ukąszenia w język i pysk.</i>

230
00:26:48,064 --> 00:26:49,065
<i>Jedna za wszystkie…</i>

231
00:26:50,775 --> 00:26:53,111
<i>i wszystkie za drzewo.</i>

232
00:26:56,573 --> 00:27:00,035
<i>Podnosząc odwłok, wyrzucają trujący kwas.</i>

233
00:27:03,079 --> 00:27:04,831
<i>Stąd wzięła się ich nazwa.</i>

234
00:27:06,583 --> 00:27:08,001
<i>Mrówki koktajlowe.</i>

235
00:27:16,718 --> 00:27:18,470
<i>To działa.</i>

236
00:27:29,397 --> 00:27:31,107
<i>Straty są nieuniknione…</i>

237
00:27:35,654 --> 00:27:38,448
<i>ale w końcu żyrafa musi odejść.</i>

238
00:27:46,873 --> 00:27:48,667
<i>Mimo strat i ofiar…</i>

239
00:27:49,918 --> 00:27:52,295
<i>akacja i kolonia żyją dalej.</i>

240
00:27:55,090 --> 00:27:57,425
<i>Dzięki ich niezwykłej współpracy.</i>

241
00:28:03,348 --> 00:28:07,143
<i>Nie tylko konflikt łączy gatunki.</i>

242
00:28:12,107 --> 00:28:15,068
<i>Guźce uwielbiają kąpiel błotną.</i>

243
00:28:18,613 --> 00:28:19,948
<i>Jest przyjemna…</i>

244
00:28:22,075 --> 00:28:23,827
<i>i złuszcza naskórek…</i>

245
00:28:25,662 --> 00:28:28,581
<i>ale pewnych rzeczy błoto</i>
<i>nie jest w stanie usunąć.</i>

246
00:28:31,251 --> 00:28:35,463
<i>Ciało guźca jest żywicielem</i>
<i>wielu różnych pasożytów,</i>

247
00:28:36,423 --> 00:28:39,134
<i>krwiopijnych kleszczy i wszy…</i>

248
00:28:40,343 --> 00:28:42,429
<i>tkwiących w niedostępnych</i>
<i>dla nich miejscach.</i>

249
00:28:46,099 --> 00:28:48,810
<i>Przynajmniej bez niczyjej pomocy.</i>

250
00:28:52,272 --> 00:28:55,775
<i>Niedaleko mieszka stado mangust.</i>

251
00:28:58,361 --> 00:28:59,654
<i>To gadatliwa gromada,</i>

252
00:29:00,363 --> 00:29:02,866
<i>ma jeden z najbardziej</i>
<i>wyrafinowanych zwierzęcych języków.</i>

253
00:29:09,247 --> 00:29:12,375
<i>Używając słów składających się</i>
<i>z samogłosek i sylab,</i>

254
00:29:13,501 --> 00:29:15,253
<i>ustalają, gdzie znaleźć pożywienie…</i>

255
00:29:17,714 --> 00:29:18,840
<i>i wszyscy są zgodni.</i>

256
00:29:20,467 --> 00:29:23,094
<i>Pora wyjść na miasto.</i>

257
00:29:26,765 --> 00:29:29,517
<i>Ważące 150 kilogramów…</i>

258
00:29:32,312 --> 00:29:33,980
<i>uzbrojone po zęby…</i>

259
00:29:36,107 --> 00:29:39,486
<i>guźce zwykle są w defensywie.</i>

260
00:29:42,322 --> 00:29:43,907
<i>Ale w tej ugandyjskiej wiosce…</i>

261
00:29:45,074 --> 00:29:48,787
<i>nauczyły się skracać dystans.</i>

262
00:30:00,048 --> 00:30:04,594
<i>Guźce i mangusty</i>
<i>nie mówią jednym językiem…</i>

263
00:30:06,429 --> 00:30:09,140
<i>ale łączy je coś</i>
<i>rzadko spotykanego wśród ssaków…</i>

264
00:30:11,726 --> 00:30:13,686
<i>międzygatunkowa współpraca…</i>

265
00:30:18,233 --> 00:30:19,234
<i>której źródłem…</i>

266
00:30:20,985 --> 00:30:22,237
<i>jest język ciała.</i>

267
00:30:25,365 --> 00:30:30,203
<i>Gdy guziec przewraca się na bok,</i>
<i>mangusty rozumieją.</i>

268
00:30:32,455 --> 00:30:35,583
<i>To zaproszenie do posiłku.</i>

269
00:30:38,920 --> 00:30:42,841
<i>Ich węch jest 1000 razy</i>
<i>wrażliwszy niż nasz…</i>

270
00:30:46,386 --> 00:30:48,346
<i>więc wykrywają najsłabszy zapach krwi…</i>

271
00:30:56,187 --> 00:30:59,274
<i>i wydłubują bogate w białko pasożyty.</i>

272
00:31:07,657 --> 00:31:09,576
<i>Pożywny posiłek dla mangust…</i>

273
00:31:13,204 --> 00:31:16,416
<i>i potrzebne oczyszczanie dla guźca.</i>

274
00:31:23,256 --> 00:31:28,344
<i>Ta wyjątkowa współpraca występuje</i>
<i>tylko w dwóch miejscach na ziemi.</i>

275
00:31:30,555 --> 00:31:34,809
<i>Oba znajdują się blisko osad,</i>
<i>gdzie kręci się mniej drapieżników…</i>

276
00:31:36,394 --> 00:31:38,897
<i>więc zdobycz może odpocząć…</i>

277
00:31:39,939 --> 00:31:42,984
<i>w towarzystwie nowych przyjaciół.</i>

278
00:31:48,323 --> 00:31:50,408
<i>Gdy zwierzęta przystosowują się</i>
<i>do współczesności…</i>

279
00:31:51,451 --> 00:31:54,162
<i>nawiązują jedne z najskuteczniejszych</i>

280
00:31:54,412 --> 00:31:56,581
<i>i najefektywniejszych współprac.</i>

281
00:32:07,800 --> 00:32:09,052
<i>Delfiny butlonose</i>

282
00:32:09,636 --> 00:32:12,722
<i>używają specjalnych technik</i>
<i>w celu złapania ofiary.</i>

283
00:32:21,397 --> 00:32:24,734
<i>Ale niektóre weszły</i>
<i>na wyższy poziom polowania…</i>

284
00:32:28,404 --> 00:32:29,405
<i>łącząc siły…</i>

285
00:32:31,366 --> 00:32:32,784
<i>z innym inteligentnym zwierzęciem.</i>

286
00:32:46,172 --> 00:32:51,469
<i>Lokalni rybacy z Laguny w Brazylii</i>
<i>wiedzą, że między majem a czerwcem</i>

287
00:32:51,928 --> 00:32:55,431
<i>wody u ujścia rzeki pełne są cefalów…</i>

288
00:32:59,352 --> 00:33:01,312
<i>ale woda jest zbyt mętna,</i>
<i>by je dostrzec…</i>

289
00:33:07,402 --> 00:33:10,488
<i>chyba że kierujesz się dźwiękiem.</i>

290
00:33:19,205 --> 00:33:23,543
<i>Echolokacja to system dźwiękowy</i>
<i>pozwalający na określenie rozmiaru,</i>

291
00:33:23,751 --> 00:33:26,212
<i>prędkości i odległości ofiary.</i>

292
00:33:38,558 --> 00:33:40,810
<i>Delfiny używają go</i>
<i>do odnajdywania cefalów…</i>

293
00:33:47,817 --> 00:33:49,944
<i>i zaganiania ich w jedno miejsce.</i>

294
00:33:55,867 --> 00:33:58,995
<i>Ale ryby ławicowe bardzo trudno namierzyć.</i>

295
00:34:06,377 --> 00:34:08,546
<i>Machając płetwami ogonowymi…</i>

296
00:34:09,505 --> 00:34:11,549
<i>dają nura pod wodę…</i>

297
00:34:12,592 --> 00:34:16,596
<i>klapiąc w charakterystyczny sposób</i>
<i>i sygnalizując zaprzyjaźnionym rybakom…</i>

298
00:34:17,722 --> 00:34:20,141
<i>że „pora zarzucić sieci”.</i>

299
00:34:35,698 --> 00:34:38,826
<i>Pomaga to ludziom napełniać sieci.</i>

300
00:34:40,244 --> 00:34:43,331
<i>Tam, gdzie nie byliby w stanie</i>
<i>dostrzec ryb.</i>

301
00:34:51,547 --> 00:34:53,174
<i>Pomaga to też delfinom.</i>

302
00:34:58,221 --> 00:34:59,388
<i>Gdy sieci są zarzucone…</i>

303
00:35:01,099 --> 00:35:02,433
<i>cefale panikują…</i>

304
00:35:08,815 --> 00:35:09,857
<i>rozbijają szyki…</i>

305
00:35:11,275 --> 00:35:12,360
<i>i rozpraszają się…</i>

306
00:35:13,778 --> 00:35:16,030
<i>lądując w pyskach delfinów.</i>

307
00:35:28,376 --> 00:35:30,503
<i>Wszyscy najedzą się rybami.</i>

308
00:35:34,132 --> 00:35:35,925
<i>To idealna współpraca.</i>

309
00:35:40,847 --> 00:35:41,848
<i>Strategiczna…</i>

310
00:35:43,099 --> 00:35:44,100
<i>pomysłowa…</i>

311
00:35:45,059 --> 00:35:48,855
<i>między dwoma inteligentnymi gatunkami</i>
<i>dążącymi wspólnie do celu.</i>

312
00:35:55,236 --> 00:35:57,697
<i>W naszym świecie</i>
<i>pozostało wiele do zbadania.</i>

313
00:35:59,991 --> 00:36:03,244
<i>I wiele przedziwnych relacji do odkrycia.</i>

314
00:36:06,289 --> 00:36:10,710
<i>Okazuje się, że jeden</i>
<i>z najbardziej zaskakujących sojuszy…</i>

315
00:36:11,752 --> 00:36:14,505
<i>kryje się tuż pod naszymi stopami.</i>

316
00:36:19,719 --> 00:36:23,306
<i>Drzewa prowadzą</i>
<i>sekretne życie towarzyskie.</i>

317
00:36:26,726 --> 00:36:27,768
<i>Głęboko pod ziemią…</i>

318
00:36:29,729 --> 00:36:32,231
<i>toczy się ożywiona dyskusja.</i>

319
00:36:37,612 --> 00:36:39,739
<i>Drzewa rozmawiają…</i>

320
00:36:41,199 --> 00:36:43,618
<i>przez nowo odkryte sieci społecznościowe…</i>

321
00:36:45,119 --> 00:36:47,914
<i>o nazwie sieci mikoryzowe.</i>

322
00:36:50,625 --> 00:36:53,961
<i>Grzyby tworzą sieć nici</i>
<i>podobnych do włosków…</i>

323
00:36:56,631 --> 00:36:58,633
<i>wyodrębniają cukry z korzeni drzewa…</i>

324
00:37:02,136 --> 00:37:03,262
<i>a w zamian…</i>

325
00:37:04,472 --> 00:37:08,267
<i>dostarczają drzewu minerały,</i>
<i>które wydobywają z ziemi.</i>

326
00:37:11,938 --> 00:37:16,067
<i>Dzięki tej podziemnej relacji</i>
<i>ma tu miejsce</i>

327
00:37:16,317 --> 00:37:18,945
<i>coś dużo bardziej zaskakującego.</i>

328
00:37:21,739 --> 00:37:23,324
<i>Połączone drzewa…</i>

329
00:37:24,825 --> 00:37:27,119
<i>mogą wymieniać się informacjami…</i>

330
00:37:28,829 --> 00:37:32,667
<i>ostrzeżeniami o suszy i chorobie.</i>

331
00:37:46,847 --> 00:37:49,934
<i>Ta daglezja zielona stoi tu od dekad.</i>

332
00:37:50,935 --> 00:37:53,145
<i>Ale jest zagrożona.</i>

333
00:37:56,107 --> 00:37:59,527
<i>Ten chrząszcz ma zabójczy plan…</i>

334
00:38:00,945 --> 00:38:02,196
<i>zgromadzić armię…</i>

335
00:38:03,364 --> 00:38:04,615
<i>i zabić drzewo.</i>

336
00:38:09,161 --> 00:38:12,331
<i>Wysyłając chemiczne i elektryczne sygnały,</i>

337
00:38:13,082 --> 00:38:18,379
<i>jodła informuje sąsiadów,</i>
<i>by produkowali trucizny obronne.</i>

338
00:38:20,381 --> 00:38:23,134
<i>Ale może nie zdążyć ocalić siebie.</i>

339
00:38:28,264 --> 00:38:31,267
<i>Szkodnik wielkości ziarnka grochu</i>
<i>wydziela feromon…</i>

340
00:38:36,731 --> 00:38:38,983
<i>który może przypieczętować los jodły.</i>

341
00:38:45,698 --> 00:38:47,825
<i>Wzywa posiłki…</i>

342
00:38:49,285 --> 00:38:51,996
<i>i przygotowuje masową inwazję.</i>

343
00:38:54,790 --> 00:38:55,791
<i>Chrząszcze…</i>

344
00:38:57,168 --> 00:38:58,169
<i>przybywają…</i>

345
00:38:59,879 --> 00:39:00,880
<i>rozmnażają się…</i>

346
00:39:02,131 --> 00:39:03,466
<i>i wchodzą do środka.</i>

347
00:39:05,801 --> 00:39:10,431
<i>Potem ich młode zjadają drzewo żywcem.</i>

348
00:39:13,517 --> 00:39:17,229
<i>Ta potężna jodła</i>
<i>umrze w ciągu kilku tygodni.</i>

349
00:39:20,066 --> 00:39:21,901
<i>Ale w ostatnim altruistycznym geście…</i>

350
00:39:24,653 --> 00:39:29,241
<i>umierający olbrzym</i>
<i>przekierowuje cukry do korzeni…</i>

351
00:39:35,498 --> 00:39:39,794
<i>by rozdzielić te życiodajne zasoby</i>
<i>przez sieci mikoryzowe.</i>

352
00:39:53,182 --> 00:39:56,769
<i>W ten sposób pomaga sąsiadom i latorośli</i>

353
00:39:57,603 --> 00:39:58,854
<i>rosnąć w siłę.</i>

354
00:40:03,150 --> 00:40:04,902
<i>Gdy jedno życie się kończy…</i>

355
00:40:06,487 --> 00:40:07,655
<i>pozostała część lasu</i>

356
00:40:08,280 --> 00:40:11,617
<i>jest lepiej przygotowana</i>
<i>na walkę o swoją przyszłość.</i>

357
00:40:17,081 --> 00:40:21,335
<i>Wciąż odkrywamy siłę związku</i>
<i>między drzewami a grzybami.</i>

358
00:40:22,878 --> 00:40:24,547
<i>Ale wiemy już na pewno…</i>

359
00:40:25,339 --> 00:40:31,053
<i>że ta głęboko zakorzeniona relacja</i>
<i>jest istotna dla każdego życia na ziemi.</i>

360
00:40:36,809 --> 00:40:40,104
<i>Podobno w przyrodzie</i>
<i>przetrwają tylko najsilniejsi.</i>

361
00:40:44,984 --> 00:40:46,360
<i>Ale gdy współpraca…</i>

362
00:40:48,154 --> 00:40:49,196
<i>i komunikacja…</i>

363
00:40:51,031 --> 00:40:53,409
<i>łączą zwierzęta i rośliny…</i>

364
00:40:55,494 --> 00:40:57,872
<i>gdy w grę wchodzą supermoce…</i>

365
00:41:02,001 --> 00:41:06,797
<i>nawet najsłabsi mogą być niepokonani.</i>

366
00:41:10,259 --> 00:41:11,677
<i>Jeśli myślisz, że znasz przyrodę…</i>

367
00:41:17,516 --> 00:41:18,559
<i>zastanów się.</i>

368
00:41:52,384 --> 00:41:54,386
Napisy: Klara Wojtkowiak