1
00:00:08,341 --> 00:00:13,054
<i>Wejdź do świata,</i>
<i>którego nie doświadczysz zmysłami.</i>

2
00:00:19,019 --> 00:00:22,147
<i>Świata niesamowitych zwierząt…</i>

3
00:00:23,106 --> 00:00:26,401
<i>o ukrytych mocach i niezwykłych zmysłach.</i>

4
00:00:27,527 --> 00:00:29,612
<i>Jeśli myślisz, że znasz przyrodę…</i>

5
00:00:32,657 --> 00:00:33,825
<i>zastanów się.</i>

6
00:00:35,577 --> 00:00:39,581
CUDOWNY ŚWIAT ZWIERZĄT

7
00:00:45,962 --> 00:00:48,006
<i>W nieprzewidywalnym świecie…</i>

8
00:00:48,590 --> 00:00:50,675
CZYTA BENEDICT CUMBERBATCH

9
00:00:50,842 --> 00:00:54,679
<i>…zwierzęta zrobią wszystko,</i>
<i>żeby chronić rodzinę.</i>

10
00:00:57,432 --> 00:01:02,145
<i>Ale bycie dobrym rodzicem</i>
<i>wiąże się z odpowiedzialnością.</i>

11
00:01:13,031 --> 00:01:18,578
<i>Ten samiec długoszpona afrykańskiego</i>
<i>pozostał z dziećmi.</i>

12
00:01:21,831 --> 00:01:25,126
<i>Przez cztery tygodnie</i>
<i>sam opiekował się jajami.</i>

13
00:01:26,419 --> 00:01:31,591
<i>Odkąd się wykluły,</i>
<i>wziął je pod swoje skrzydła.</i>

14
00:01:36,805 --> 00:01:41,226
<i>Młode długoszponów wykluwają się</i>
<i>jako miniaturki dorosłych osobników.</i>

15
00:01:47,816 --> 00:01:50,110
<i>Są zadziwiająco niezależne.</i>

16
00:01:52,403 --> 00:01:57,450
<i>Tak jak u taty, ich wielkie</i>
<i>rozcapierzone nogi rozkładają ciężar</i>

17
00:01:57,575 --> 00:01:59,369
<i>na dużej powierzchni,</i>

18
00:02:01,579 --> 00:02:03,998
<i>tak że niemal chodzą po wodzie.</i>

19
00:02:06,584 --> 00:02:09,003
<i>Zapuszczają się na lilie wodne,</i>

20
00:02:10,839 --> 00:02:12,215
<i>żywiąc się muchami.</i>

21
00:02:16,678 --> 00:02:20,807
<i>Tata balansuje między dawaniem pisklakom</i>

22
00:02:20,890 --> 00:02:22,934
<i>wolności, jakiej potrzebują do wzrostu,</i>

23
00:02:23,810 --> 00:02:25,436
<i>a ich ochroną.</i>

24
00:02:31,109 --> 00:02:35,864
<i>Może są samodzielne,</i>
<i>ale nie dostrzegają zagrożenia.</i>

25
00:02:46,541 --> 00:02:50,044
<i>Tylko jedno na cztery dożyje dorosłości.</i>

26
00:02:56,134 --> 00:03:01,347
<i>Dzięki polaryzacyjnemu wzrokowi</i>
<i>bielik afrykański ignoruje blask</i>

27
00:03:01,431 --> 00:03:05,351
<i>odbijający się od wody</i>
<i>i skupia się na ruchu.</i>

28
00:03:17,280 --> 00:03:20,575
<i>Gdy długoszpony wyczuwają zagrożenie,</i>
<i>zazwyczaj zbierają młode</i>

29
00:03:20,700 --> 00:03:22,160
<i>i szukają kryjówki.</i>

30
00:03:26,039 --> 00:03:29,292
<i>Ale jego młode są zbyt daleko.</i>

31
00:03:30,335 --> 00:03:32,879
<i>Więc wysyła sygnał alarmowy</i>

32
00:03:33,046 --> 00:03:36,257
<i>wywołujący niesamowitą reakcję obronną.</i>

33
00:03:41,679 --> 00:03:43,765
<i>Pisklaki zamierają.</i>

34
00:04:03,701 --> 00:04:07,830
<i>Tata może mieć tylko nadzieję,</i>
<i>że ani drgną.</i>

35
00:04:34,983 --> 00:04:38,861
<i>Gdy zagrożenie mija,</i>
<i>biegnie, by je pozbierać.</i>

36
00:04:57,130 --> 00:04:59,507
<i>Ale jednego z piskląt brakuje,</i>

37
00:05:02,719 --> 00:05:04,470
<i>wciąż się nie rusza.</i>

38
00:05:09,309 --> 00:05:14,314
<i>Otwory w dziobie są jak rurka,</i>
<i>pomagająca w oddychaniu.</i>

39
00:05:15,189 --> 00:05:19,694
<i>Ale przez to, że jest pod wodą,</i>
<i>nie słyszy wołania taty.</i>

40
00:05:27,744 --> 00:05:31,956
<i>Ich dłużej szuka, tym bardziej się naraża.</i>

41
00:05:38,171 --> 00:05:43,718
<i>Krokodyle wyczuwają drżenia</i>
<i>dzięki wyjątkowo wrażliwej skórze.</i>

42
00:05:47,930 --> 00:05:52,185
<i>Wielkie stopy mają swoją cenę.</i>

43
00:06:00,735 --> 00:06:03,780
<i>Wreszcie tata jest tak blisko,</i>
<i>że słychać jego wołanie,</i>

44
00:06:07,825 --> 00:06:10,036
<i>pisklak rusza w jego kierunku.</i>

45
00:06:46,114 --> 00:06:47,407
<i>Nareszcie,</i>

46
00:06:48,282 --> 00:06:49,784
<i>wszyscy są razem,</i>

47
00:06:51,119 --> 00:06:52,703
<i>w objęciach taty.</i>

48
00:06:56,916 --> 00:07:00,002
<i>Gdy zwierzęta podejmują się</i>
<i>wychowywania młodych,</i>

49
00:07:00,962 --> 00:07:06,008
<i>potrzeba niezwykłych zdolności,</i>
<i>by rodzina rosła w siłę.</i>

50
00:07:14,267 --> 00:07:19,689
RODZINA

51
00:07:27,113 --> 00:07:30,867
<i>Matki zrobią wszystko, by zapewnić</i>

52
00:07:30,950 --> 00:07:33,161
<i>najlepszy start dla swoich dzieci.</i>

53
00:07:36,831 --> 00:07:41,919
<i>Ten żółw amazoński szuka idealnej plaży,</i>

54
00:07:42,086 --> 00:07:43,379
<i>na której złoży jaja.</i>

55
00:07:47,425 --> 00:07:52,388
<i>Problem w tym, że plaże istnieją</i>
<i>tylko przez dwa miesiące, pod koniec</i>

56
00:07:52,555 --> 00:07:53,598
<i>pory suchej…</i>

57
00:07:56,809 --> 00:07:59,937
<i>ukryte pod krętym wodnym labiryntem.</i>

58
00:08:06,068 --> 00:08:09,739
<i>Woda jest zbyt mętna,</i>
<i>by móc do nich dotrzeć.</i>

59
00:08:12,158 --> 00:08:14,410
<i>Ale ta mama jest zdeterminowana.</i>

60
00:08:17,163 --> 00:08:21,167
<i>Wykorzystując ukrytą sieć…</i>

61
00:08:27,965 --> 00:08:32,345
<i>płynie w kierunku</i>
<i>słabych głosów innych żółwi.</i>

62
00:08:38,392 --> 00:08:39,894
<i>Są coraz głośniejsze,</i>

63
00:08:41,521 --> 00:08:43,022
<i>i mnożą się.</i>

64
00:08:46,234 --> 00:08:50,446
<i>Spływając z najbliższych 4000 km²,</i>

65
00:08:51,489 --> 00:08:54,116
<i>spotykają się żółwiowe matki.</i>

66
00:09:04,001 --> 00:09:06,420
<i>Czterdzieści tysięcy matek.</i>

67
00:09:21,060 --> 00:09:25,815
<i>Wraz z innymi samicami</i>
<i>musi dopilnować, by młode wykluły się</i>

68
00:09:26,023 --> 00:09:27,233
<i>z nadejściem deszczu.</i>

69
00:09:31,737 --> 00:09:36,284
<i>Jeśli zniosą je za wcześnie,</i>
<i>młode nie będą mogły wyjść</i>

70
00:09:36,367 --> 00:09:37,702
<i>spod gorącego, suchego piasku.</i>

71
00:09:42,415 --> 00:09:47,920
<i>Jeśli zniosą je za późno,</i>
<i>woda zabierze jaja.</i>

72
00:09:50,965 --> 00:09:54,844
<i>Ostatnie odkrycie pokazało,</i>
<i>że żółwie te mają niezwykłą zdolność</i>

73
00:09:55,052 --> 00:09:56,804
<i>przewidywania przyszłości.</i>

74
00:09:57,638 --> 00:10:02,435
<i>Dzięki inteligencji zbiorowej</i>
<i>wybierają idealną porę na złożenie jaj.</i>

75
00:10:03,894 --> 00:10:08,316
<i>Używając ośmiu sygnałów,</i>
<i>omawiają wilgotność, temperaturę</i>

76
00:10:08,399 --> 00:10:09,609
<i>i poziom wody,</i>

77
00:10:11,986 --> 00:10:14,697
<i>aż osiągają konsensus.</i>

78
00:10:16,407 --> 00:10:18,868
<i>Ta pora nadeszła.</i>

79
00:10:30,713 --> 00:10:33,674
<i>Korzystając ze wskazówek innych,</i>
<i>wybiera swoje miejsce,</i>

80
00:10:35,426 --> 00:10:38,387
<i>na samym środku plaży.</i>

81
00:10:40,139 --> 00:10:41,515
<i>Razem zakładając gniazda,</i>

82
00:10:42,642 --> 00:10:45,227
<i>dają czterem milionom małych żółwi</i>

83
00:10:45,394 --> 00:10:49,148
<i>największe szanse na przeżycie</i>
<i>przez następne dwa miesiące.</i>

84
00:10:54,737 --> 00:10:57,239
<i>Gdy jaja dojrzewają w piasku,</i>

85
00:10:59,408 --> 00:11:03,329
<i>na górze wreszcie zaczyna padać deszcz.</i>

86
00:11:10,044 --> 00:11:15,716
<i>Tak jak jego matka,</i>
<i>ten nowo narodzony żółwik mówi.</i>

87
00:11:19,345 --> 00:11:20,596
<i>I nie on jeden.</i>

88
00:11:23,015 --> 00:11:27,228
<i>Tysiące gniazd na całej plaży</i>
<i>biorą udział w tej rozmowie.</i>

89
00:11:29,772 --> 00:11:35,361
<i>Razem decydują, kiedy najlepiej</i>
<i>wyjść na powierzchnię.</i>

90
00:11:44,829 --> 00:11:47,081
<i>Łatwo kopać w wilgotnym piasku,</i>

91
00:11:52,545 --> 00:11:55,256
<i>ale znalazł się w niebezpiecznym świecie.</i>

92
00:12:06,058 --> 00:12:07,935
<i>Niektóre nigdy nie dotrą do rzeki.</i>

93
00:12:11,731 --> 00:12:17,486
<i>Ale niesamowita współpraca matek</i>
<i>dała tym małym żółwikom</i>

94
00:12:18,529 --> 00:12:19,947
<i>przewagę liczebną.</i>

95
00:12:25,411 --> 00:12:26,787
<i>Chowając się w tłumie,</i>

96
00:12:28,456 --> 00:12:29,874
<i>komunikując się ze sobą,</i>

97
00:12:32,334 --> 00:12:35,337
<i>żółwie na przodzie zachęcają resztę</i>
<i>do dalszej drogi.</i>

98
00:12:51,562 --> 00:12:56,150
<i>Jak niegdyś jego matka,</i>
<i>dzięki wskazówkom grupy</i>

99
00:12:59,028 --> 00:13:00,613
<i>dotarł do rzeki.</i>

100
00:13:10,581 --> 00:13:13,083
<i>Teraz musi dopłynąć w bezpieczne miejsce.</i>

101
00:13:16,879 --> 00:13:20,883
<i>I ma kogoś, kto wskaże mu drogę.</i>

102
00:13:24,804 --> 00:13:27,598
<i>Mama wciąż jest obok.</i>

103
00:13:30,392 --> 00:13:34,313
<i>Czekają tu mamy wszystkich żółwi.</i>

104
00:13:37,441 --> 00:13:40,528
<i>Gdy słyszą swoje młode, wołają je,</i>

105
00:13:40,778 --> 00:13:43,197
<i>kierując na głębszą wodę.</i>

106
00:13:45,658 --> 00:13:49,703
<i>To odkrycie pokazuje</i>
<i>pierwszy przykład żółwiowych rodziców,</i>

107
00:13:49,787 --> 00:13:52,832
<i>pomagających potomstwu po wykluciu…</i>

108
00:14:00,422 --> 00:14:01,966
<i>Dla wielu zwierząt</i>

109
00:14:03,884 --> 00:14:08,681
<i>bycie superrodzicem zaczyna się</i>
<i>długo przed narodzinami.</i>

110
00:14:17,773 --> 00:14:21,986
<i>W macicy zaczyna się niezwykłe życie.</i>

111
00:14:27,241 --> 00:14:31,161
<i>Ma cztery miesiące</i>
<i>i waży mniej niż 30 gramów.</i>

112
00:14:33,622 --> 00:14:40,212
<i>Przed narodzinami ten słoń afrykański</i>
<i>musi ważyć 6000 razy więcej.</i>

113
00:14:41,547 --> 00:14:44,717
<i>Równie dobrze ktoś inny</i>
<i>może wykonać całą robotę.</i>

114
00:14:50,472 --> 00:14:54,560
<i>Słoniową mamę czeka najdłuższa ciąża,</i>
<i>jaką mają ssaki.</i>

115
00:14:58,564 --> 00:15:02,359
<i>Musi nosić małego przez prawie dwa lata,</i>

116
00:15:04,445 --> 00:15:05,863
<i>by rozwijał się…</i>

117
00:15:09,366 --> 00:15:11,076
<i>w ekstremalnych warunkach,</i>

118
00:15:15,623 --> 00:15:18,292
<i>i unikał wielu śmiertelnych wrogów.</i>

119
00:15:21,837 --> 00:15:23,964
<i>Ale nie jest w tym osamotniona.</i>

120
00:15:29,470 --> 00:15:32,306
<i>Stado ratuje jej życie…</i>

121
00:15:37,311 --> 00:15:39,229
<i>i jego też.</i>

122
00:15:41,106 --> 00:15:46,278
<i>Jest tu od 12 miesięcy,</i>
<i>a jego uszy i słuch wciąż się rozwijają.</i>

123
00:15:49,573 --> 00:15:51,575
<i>Ale już nasłuchuje…</i>

124
00:15:53,953 --> 00:15:55,537
<i>dzięki stopom.</i>

125
00:15:59,208 --> 00:16:02,795
<i>Specjalne komórki w palcach i piętach</i>
<i>wyczuwają wibracje</i>

126
00:16:02,962 --> 00:16:04,755
<i>komunikującego się stada.</i>

127
00:16:08,467 --> 00:16:10,219
<i>Uczy się rozpoznawać mamę…</i>

128
00:16:11,845 --> 00:16:14,515
<i>i resztę wielopokoleniowej rodziny.</i>

129
00:16:18,268 --> 00:16:23,607
<i>Przez komunikację i współpracę</i>
<i>słonie tworzą silne relacje</i>

130
00:16:24,149 --> 00:16:27,528
<i>i więzy, które pozwolą mu przeżyć.</i>

131
00:16:36,829 --> 00:16:41,667
<i>Ale życie w stadzie</i>
<i>wymaga niesamowitej inteligencji.</i>

132
00:16:44,586 --> 00:16:49,008
<i>Nawet mając 20 miesięcy,</i>
<i>jeszcze nie do końca rozwinął</i>

133
00:16:49,174 --> 00:16:51,885
<i>największy mózg,</i>
<i>jakie mają zwierzęta lądowe.</i>

134
00:16:54,888 --> 00:16:59,977
<i>Przedłuża ona ciążę</i>
<i>o kolejne dwa miesiące,</i>

135
00:17:00,144 --> 00:17:03,564
<i>nieprzerwanie dostarczając</i>
<i>hormony do macicy…</i>

136
00:17:13,365 --> 00:17:19,538
<i>aż w końcu gotowy jest wyjść na świat.</i>

137
00:17:26,837 --> 00:17:30,007
<i>Oczy noworodka jeszcze nie do końca</i>
<i>działają, jak należy.</i>

138
00:17:34,470 --> 00:17:39,141
<i>Ale znajome niskie wołania mamy</i>
<i>są pokrzepiające.</i>

139
00:17:42,644 --> 00:17:46,148
<i>Inne samice uspokajają go</i>
<i>delikatnymi pomrukami.</i>

140
00:17:52,446 --> 00:17:55,240
<i>I okazują radość, wydzielając feromony</i>

141
00:17:55,324 --> 00:17:56,825
<i>z gruczołów skroniowych.</i>

142
00:18:06,668 --> 00:18:08,921
<i>Ale nie ma czasu na świętowanie.</i>

143
00:18:11,340 --> 00:18:15,677
<i>Zapach narodzin szybko roznosi się</i>
<i>w porannym powietrzu.</i>

144
00:18:22,768 --> 00:18:27,481
<i>Gdy inne samice usuwają popłód</i>
<i>i obrzucają się ziemią, by ukryć zapach,</i>

145
00:18:33,445 --> 00:18:37,950
<i>mama pomaga mu wstać, kusząc go mlekiem.</i>

146
00:18:54,216 --> 00:18:57,136
<i>Ale zanim się napije, muszą się ruszyć.</i>

147
00:19:03,308 --> 00:19:07,813
<i>Niektóre stada lwów specjalizują się</i>
<i>w polowaniu na bezbronne słonie.</i>

148
00:19:10,816 --> 00:19:13,485
<i>Ale w coraz cieplejszym świecie</i>

149
00:19:13,819 --> 00:19:17,990
<i>największym zagrożeniem</i>
<i>dla noworodka jest odwodnienie.</i>

150
00:19:28,417 --> 00:19:30,085
<i>Tego roku nie spadł deszcz.</i>

151
00:19:36,633 --> 00:19:41,013
<i>Potrzeba siły całej rodziny,</i>
<i>by znaleźć wodę podczas suszy,</i>

152
00:19:43,932 --> 00:19:47,644
<i>i niesamowitych zdolności rodzicielskich,</i>
<i>by mały przetrwał podróż.</i>

153
00:19:50,856 --> 00:19:55,402
<i>Nie wszyscy rodzice są blisko</i>
<i>i chronią swoje młode.</i>

154
00:19:57,237 --> 00:20:01,408
<i>Zamiast tego używają supermocy,</i>
<i>by zapewnić im bezpieczeństwo</i>

155
00:20:01,700 --> 00:20:02,868
<i>podczas nieobecności.</i>

156
00:20:06,121 --> 00:20:11,293
<i>W ekwadorskim lesie mglistym</i>
<i>ta mała diabelska żabka</i>

157
00:20:11,627 --> 00:20:15,505
<i>zajęta jest szukaniem zbiorników wodnych</i>
<i>dla każdej z pięciu kijanek.</i>

158
00:20:18,508 --> 00:20:20,344
<i>Jeszcze jedna.</i>

159
00:20:23,639 --> 00:20:27,935
<i>Wydziela specjalny płyn, dzięki czemu</i>
<i>kijanka płynie na jej grzbiecie.</i>

160
00:20:33,565 --> 00:20:38,070
<i>Potem wyczuwa wodę</i>
<i>dzięki niesamowitemu węchowi.</i>

161
00:20:41,865 --> 00:20:46,036
<i>Ale jest ona… na samej górze.</i>

162
00:20:50,249 --> 00:20:53,377
<i>Bromelie rosną na gałęziach</i>
<i>w piętrze koron.</i>

163
00:20:57,589 --> 00:21:02,803
<i>Brakuje tam ziemi wchłaniającej wodę,</i>
<i>więc zatrzymują swoją własną.</i>

164
00:21:03,971 --> 00:21:05,931
<i>To idealna wylęgarnia…</i>

165
00:21:10,811 --> 00:21:13,772
<i>ale małą żabkę czeka wielka wspinaczka.</i>

166
00:21:23,824 --> 00:21:27,077
<i>Zostawia kijankę w nowym domu.</i>

167
00:21:27,828 --> 00:21:29,830
<i>Ale nic tu po niej.</i>

168
00:21:31,164 --> 00:21:34,209
<i>Musi wrócić do karmienia na poszyciu,</i>

169
00:21:35,669 --> 00:21:37,296
<i>narażając młode</i>

170
00:21:38,380 --> 00:21:42,259
<i>na atak drapieżników</i>
<i>polujących wokół bromelii.</i>

171
00:21:50,350 --> 00:21:52,227
<i>Ale mama ma plan.</i>

172
00:21:56,690 --> 00:21:57,983
<i>W ściółce</i>

173
00:22:00,319 --> 00:22:03,780
<i>zjada maleńkie trujące mrówki.</i>

174
00:22:05,866 --> 00:22:07,701
<i>Mają niewiele wartości odżywczych,</i>

175
00:22:11,330 --> 00:22:12,622
<i>ale ta sprytna żaba</i>

176
00:22:12,789 --> 00:22:17,085
<i>potrafi zamienić mrówcze toksyny</i>
<i>w znacznie silniejszy związek…</i>

177
00:22:20,213 --> 00:22:23,467
<i>przez który jej skóra staje się</i>
<i>śmiercionośna w dotyku.</i>

178
00:22:29,056 --> 00:22:31,808
<i>W ten sposób tworzy chemiczną ochronę.</i>

179
00:22:34,394 --> 00:22:37,856
<i>Teraz musi przekazać tę moc swoim młodym.</i>

180
00:22:43,862 --> 00:22:45,280
<i>W każdym zbiorniku</i>

181
00:22:47,324 --> 00:22:49,534
<i>składa jedno niezapłodnione jajeczko</i>

182
00:22:52,996 --> 00:22:54,956
<i>z dodatkiem neurotoksyn.</i>

183
00:22:57,959 --> 00:22:59,878
<i>Gdy kijanki jedzą,</i>

184
00:23:02,130 --> 00:23:04,299
<i>z jajeczka wydobywa się trucizna</i>

185
00:23:06,426 --> 00:23:08,136
<i>i roznosi się po zbiorniku.</i>

186
00:23:20,273 --> 00:23:25,320
<i>Wałęsaki wyczuwają ofiarę,</i>
<i>smakując za pomocą nóg.</i>

187
00:23:28,698 --> 00:23:32,494
<i>Ale ta woda jest zbyt toksyczna,</i>
<i>by do niej wejść.</i>

188
00:23:39,793 --> 00:23:42,379
<i>Przez dwa miesiące ta nadopiekuńcza mama</i>

189
00:23:42,546 --> 00:23:44,756
<i>zostawia zatrute jajeczka u kijanek,</i>

190
00:23:48,552 --> 00:23:50,554
<i>tak, by dorastając,</i>

191
00:23:50,637 --> 00:23:53,390
<i>zmieniły się w jadowite diabełki,</i>

192
00:23:57,561 --> 00:23:58,728
<i>tak jak ich mama.</i>

193
00:24:06,653 --> 00:24:09,573
<i>Dłuższa opieka nad młodymi</i>

194
00:24:10,949 --> 00:24:13,869
<i>wymaga szczególnie wyjątkowych</i>
<i>zdolności rodzicielskich.</i>

195
00:24:18,707 --> 00:24:23,587
<i>Szóstka dzieci to wyzwanie,</i>
<i>szczególnie dla młodej mamy.</i>

196
00:24:30,135 --> 00:24:33,430
<i>Ale ta gepardzica pochodzi</i>
<i>z rodziny supermam,</i>

197
00:24:34,973 --> 00:24:37,184
<i>znanych z liczebnych miotów.</i>

198
00:24:42,272 --> 00:24:45,567
<i>Opiekowanie się tak wielką rodziną</i>
<i>na afrykańskiej sawannie</i>

199
00:24:45,692 --> 00:24:47,861
<i>wymaga szczególnych zdolności.</i>

200
00:24:52,657 --> 00:24:55,410
<i>Musi polować niemal codziennie.</i>

201
00:25:02,250 --> 00:25:06,630
<i>By znaleźć wystarczającą ilość zdobyczy,</i>
<i>wykorzystuje ukryty wonny świat.</i>

202
00:25:13,261 --> 00:25:14,471
<i>Impale.</i>

203
00:25:14,721 --> 00:25:17,224
<i>Ich kopyta zostawiają ślady zapachowe,</i>

204
00:25:17,349 --> 00:25:19,226
<i>dzięki którym trzymają się razem,</i>

205
00:25:21,019 --> 00:25:24,648
<i>a ona może je wyśledzić</i>
<i>za pomocą wrażliwego węchu.</i>

206
00:25:29,861 --> 00:25:33,323
<i>Ale inne zwierzęta śledzą jej rodzinę</i>
<i>w ten sam sposób.</i>

207
00:25:35,033 --> 00:25:38,495
<i>Większe drapieżniki</i>
<i>znajdą i zabiją młode gepardy.</i>

208
00:25:41,831 --> 00:25:46,294
<i>By zatrzeć ślady za rodziną,</i>
<i>matka robi coś niesamowitego.</i>

209
00:25:49,673 --> 00:25:52,759
<i>Neutralizując związki siarki w diecie,</i>

210
00:25:53,426 --> 00:25:55,762
<i>usuwa zapach z moczu,</i>

211
00:25:58,265 --> 00:26:01,142
<i>dzięki czemu nie da się jej wyśledzić.</i>

212
00:26:05,272 --> 00:26:08,567
<i>Szóstka młodych stanowi wyzwanie</i>
<i>dla chytrego drapieżnika.</i>

213
00:26:11,736 --> 00:26:15,949
<i>Ale przewagę zapewnia jej</i>
<i>umiejętność polowania w czasie upałów.</i>

214
00:26:20,203 --> 00:26:22,080
<i>Wiele innych drapieżników musi odpoczywać,</i>

215
00:26:24,833 --> 00:26:27,419
<i>więc to najlepsza pora</i>
<i>na zostawienie młodych</i>

216
00:26:29,754 --> 00:26:31,172
<i>i wyruszenie na łowy.</i>

217
00:26:44,603 --> 00:26:49,441
<i>W gęstych krzewach cętkowana sierść</i>
<i>stapia się z rozproszonym światłem,</i>

218
00:26:51,026 --> 00:26:53,153
<i>dzięki czemu może zbliżyć się do ofiary.</i>

219
00:26:59,868 --> 00:27:01,411
<i>Ale ostatni odcinek…</i>

220
00:27:03,913 --> 00:27:05,790
<i>pokonuje na otwartym terenie.</i>

221
00:27:09,961 --> 00:27:13,757
<i>Po raz kolejny korzysta z upału.</i>

222
00:27:15,842 --> 00:27:19,387
<i>Dzięki skierowanym na boki oczom</i>
<i>impale mają szeroki zakres widzenia,</i>

223
00:27:25,894 --> 00:27:28,563
<i>ale słabą orientację przestrzenną.</i>

224
00:27:33,109 --> 00:27:37,155
<i>Rozedrgane powietrze</i>
<i>działa jak peleryna niewidka,</i>

225
00:27:42,243 --> 00:27:45,288
<i>dzięki czemu jest niewidoczna…</i>

226
00:27:52,837 --> 00:27:57,300
<i>i może zacząć się zbliżać,</i>

227
00:27:59,010 --> 00:28:01,680
<i>aż gotowa będzie na atak…</i>

228
00:28:09,229 --> 00:28:11,773
<i>W mniej niż trzy sekundy</i>
<i>osiąga prędkość 100 km/h.</i>

229
00:28:36,214 --> 00:28:39,300
<i>Nareszcie, posiłek dla całej rodziny.</i>

230
00:28:41,678 --> 00:28:47,183
<i>Jednak pogania jedzące młode.</i>
<i>Wie, że ma mało czasu.</i>

231
00:28:51,980 --> 00:28:55,900
<i>Gdy odsłaniają mięso,</i>
<i>krew miesza się z tlenem,</i>

232
00:28:56,609 --> 00:29:00,447
<i>tworząc zapach, niesiony przez wiatr.</i>

233
00:29:08,663 --> 00:29:11,624
<i>Ale potrafi dostrzec</i>
<i>nadciągające niebezpieczeństwo</i>

234
00:29:15,336 --> 00:29:17,213
<i>i zapewnić sobie przewagę.</i>

235
00:29:24,304 --> 00:29:27,182
<i>Brzuchy są pełne,</i>
<i>cała rodzina jest bezpieczna.</i>

236
00:29:27,557 --> 00:29:31,311
<i>W końcu mamę czeka zasłużony odpoczynek.</i>

237
00:29:32,479 --> 00:29:34,147
<i>Ale nie za długi.</i>

238
00:29:35,482 --> 00:29:39,527
<i>W nieco ponad rok musi przygotować</i>
<i>młode do samodzielnego życia.</i>

239
00:29:43,823 --> 00:29:49,120
<i>Rodzice mają dużo pracy,</i>
<i>przygotowując młode do wylotu z gniazda.</i>

240
00:29:55,376 --> 00:30:00,507
<i>Miejska dżungla Chicago to nie miejsce</i>
<i>do wychowywania dzieci,</i>

241
00:30:02,300 --> 00:30:04,636
<i>chyba że jesteś superrodzicem.</i>

242
00:30:10,058 --> 00:30:14,187
<i>Sokołowi wędrownemu Wietrzne Miasto</i>
<i>ma wiele do zaoferowania.</i>

243
00:30:16,314 --> 00:30:20,902
<i>Niewidoczna sieć prądów powietrznych</i>
<i>w centrum Chicago</i>

244
00:30:21,152 --> 00:30:24,405
<i>przydaje się tej sokolej matce.</i>

245
00:30:28,993 --> 00:30:31,287
<i>Słońce ogrzewające asfalt i beton</i>

246
00:30:32,372 --> 00:30:34,415
<i>tworzy silne prądy termiczne,</i>

247
00:30:36,209 --> 00:30:40,672
<i>dzięki którym wzlatuje 800 metrów</i>
<i>ponad szczyty wieżowców,</i>

248
00:30:46,511 --> 00:30:48,930
<i>gotowa… dać nura.</i>

249
00:30:59,274 --> 00:31:01,943
<i>Czterysta kilometrów na godzinę.</i>

250
00:31:03,403 --> 00:31:05,655
<i>Jeśli ofiara chowa się między budynkami,</i>

251
00:31:07,115 --> 00:31:11,119
<i>wykorzystuje szybko płynące powietrze,</i>
<i>kierując się między budynkami,</i>

252
00:31:13,079 --> 00:31:14,664
<i>zwiększając prędkość poziomą,</i>

253
00:31:17,292 --> 00:31:19,294
<i>i działając z zaskoczenia.</i>

254
00:31:26,843 --> 00:31:30,680
<i>Polując w mieście,</i>
<i>wychowuje więcej młodych</i>

255
00:31:30,763 --> 00:31:32,765
<i>niż jej wiejscy kuzyni.</i>

256
00:31:40,064 --> 00:31:44,068
<i>Przez ostatnie pięć tygodni</i>
<i>wychowała trzy silne pisklaki,</i>

257
00:31:51,534 --> 00:31:54,454
<i>dając im wszystko,</i>
<i>czego potrzebują do przeżycia.</i>

258
00:31:55,914 --> 00:31:58,875
<i>Z niewielką pomocą supertaty.</i>

259
00:32:05,840 --> 00:32:09,052
<i>Razem zajmują się opieką i łowami.</i>

260
00:32:12,180 --> 00:32:14,015
<i>Pisklęta opuszczają gniazdo.</i>

261
00:32:15,767 --> 00:32:17,310
<i>W zaledwie osiem tygodni</i>

262
00:32:17,769 --> 00:32:20,855
<i>muszą być gotowe</i>
<i>na samodzielne życie w mieście.</i>

263
00:32:24,067 --> 00:32:28,154
<i>Ich przygotowanie stanowi</i>
<i>największe rodzicielskie wyzwanie.</i>

264
00:32:32,575 --> 00:32:35,244
<i>Gdy tata leci po posiłek,</i>

265
00:32:40,124 --> 00:32:44,629
<i>mama zaczyna lekcje latania po mieście.</i>

266
00:32:49,968 --> 00:32:53,680
<i>Polowanie nad miastem</i>
<i>wymaga specjalnych zdolności.</i>

267
00:32:56,849 --> 00:33:00,561
<i>Mama musi pokazać im,</i>
<i>jak wykorzystać prądy termiczne</i>

268
00:33:00,645 --> 00:33:02,188
<i>jako powietrzne superautostrady.</i>

269
00:33:08,486 --> 00:33:10,279
<i>Pokazuje im…</i>

270
00:33:11,906 --> 00:33:12,949
<i>raz jeszcze.</i>

271
00:33:15,034 --> 00:33:15,952
<i>I raz jeszcze.</i>

272
00:33:18,371 --> 00:33:19,539
<i>I raz jeszcze.</i>

273
00:33:22,125 --> 00:33:25,503
<i>Pisklaki ćwiczą utrzymanie się na prądach…</i>

274
00:33:32,093 --> 00:33:33,511
<i>aż w końcu,</i>

275
00:33:35,304 --> 00:33:36,514
<i>gotowe są…</i>

276
00:33:40,184 --> 00:33:41,686
<i>wzbić się w powietrze.</i>

277
00:33:52,238 --> 00:33:53,948
<i>Gdy odnalazły swoje skrzydła,</i>

278
00:33:56,200 --> 00:33:59,245
<i>pora na bardziej zaawansowaną akrobatykę.</i>

279
00:34:14,886 --> 00:34:19,098
<i>Tata powrócił i ma zamiar</i>
<i>przejść do kolejnej lekcji.</i>

280
00:34:24,020 --> 00:34:28,107
<i>Puszczanie zdobyczy uczy młode,</i>
<i>jak korzystać z grawitacji</i>

281
00:34:29,525 --> 00:34:32,862
<i>i zmieniać kształt ciała,</i>
<i>żeby przecinać powietrze</i>

282
00:34:34,947 --> 00:34:36,407
<i>i rozpędzać się.</i>

283
00:34:40,078 --> 00:34:43,456
<i>Mama zwiększa stawkę</i>
<i>kolejnym pożywieniem,</i>

284
00:34:49,712 --> 00:34:53,841
<i>to kluczowy krok w rozwoju umiejętności</i>
<i>łapania szybko lecącej ofiary.</i>

285
00:35:00,973 --> 00:35:04,727
<i>Żadne inne ptaki</i>
<i>tak długo nie uczą młodych.</i>

286
00:35:08,606 --> 00:35:12,527
<i>Ale tak duża inwestycja</i>
<i>przynosi dużą nagrodę.</i>

287
00:35:20,034 --> 00:35:23,121
<i>Za zaledwie miesiąc</i>
<i>nowe pokolenie superłowców</i>

288
00:35:23,329 --> 00:35:26,124
<i>gotowe będzie na wielkie, groźne miasto.</i>

289
00:35:33,506 --> 00:35:34,757
<i>Na tej rafie koralowej</i>

290
00:35:35,925 --> 00:35:39,679
<i>żyje jedno małe zwierzę,</i>
<i>które nigdy nie pozwoli potomstwu odejść.</i>

291
00:35:42,431 --> 00:35:47,353
<i>Gąbka tworzy zamek</i>
<i>królowej krewetki pistoletowej…</i>

292
00:35:49,021 --> 00:35:51,983
<i>i jej kolonii liczącej 300 osobników.</i>

293
00:35:53,359 --> 00:35:56,696
<i>Każda krewetka</i>
<i>jest nie większa niż ziarnko ryżu.</i>

294
00:36:00,950 --> 00:36:04,912
<i>I posiada ona silne moce,</i>
<i>dzięki którym może je kontrolować.</i>

295
00:36:07,206 --> 00:36:09,250
<i>Wydziela chemiczną mieszankę,</i>

296
00:36:10,918 --> 00:36:13,713
<i>która hamuje zdolność córek</i>
<i>do rozmnażania,</i>

297
00:36:15,965 --> 00:36:18,509
<i>zamieniając je w posłuszne pracownice.</i>

298
00:36:20,219 --> 00:36:24,390
<i>Ciężko pracują, czyszcząc gąbkę</i>

299
00:36:24,515 --> 00:36:26,309
<i>i utrzymując wolne przejścia.</i>

300
00:36:30,104 --> 00:36:32,648
<i>Ale nie wszyscy poddani są sobie równi.</i>

301
00:36:34,025 --> 00:36:36,235
<i>Niektórzy stają się</i>
<i>krewetkami-żołnierzami,</i>

302
00:36:37,153 --> 00:36:40,823
<i>z wielkimi szczypcami</i>
<i>i instynktem obronnym.</i>

303
00:36:48,831 --> 00:36:51,292
<i>Rozgwiazdy to dla gąbek drapieżniki,</i>

304
00:36:53,252 --> 00:36:56,672
<i>próbujące do szczętu objeść krewetki.</i>

305
00:36:59,508 --> 00:37:02,220
<i>Mimo że jest około tysiąc razy</i>
<i>większy od nich,</i>

306
00:37:02,929 --> 00:37:05,598
<i>krewetki jednoczą się przeciwko wrogowi.</i>

307
00:37:20,655 --> 00:37:26,619
<i>Ale gdy wszyscy żołnierze pilnują przodu,</i>
<i>większe zagrożenie skrada się od tyłu.</i>

308
00:37:30,039 --> 00:37:31,415
<i>Wieloszczet,</i>

309
00:37:32,792 --> 00:37:36,254
<i>którego kształt idealnie nadaje się</i>
<i>do infiltracji kolonii.</i>

310
00:37:39,382 --> 00:37:41,133
<i>Ale nie je on gąbek.</i>

311
00:37:43,094 --> 00:37:47,807
<i>Te szczęki służą do cięcia krewetek.</i>

312
00:37:49,350 --> 00:37:52,144
<i>Pracownice nie mogą odeprzeć ataku.</i>

313
00:37:55,231 --> 00:37:57,942
<i>Ale alarmowymi kliknięciami</i>
<i>wzywają posiłki.</i>

314
00:38:07,326 --> 00:38:12,373
<i>Żołnierze przybywają</i>
<i>i uruchamiają wyjątkową broń.</i>

315
00:38:15,459 --> 00:38:20,423
<i>Tak szybko trzaskają szczypcami,</i>
<i>że powodują odparowanie wody,</i>

316
00:38:20,715 --> 00:38:23,217
<i>która tworzy bańkę.</i>

317
00:38:23,843 --> 00:38:26,971
<i>Gdy przez ciśnienie oceaniczne</i>
<i>bańka eksploduje do wewnątrz,</i>

318
00:38:28,723 --> 00:38:33,227
<i>woda w środku nagrzewa się do 400 stopni,</i>

319
00:38:34,979 --> 00:38:37,565
<i>wypychając potężną falę uderzeniową.</i>

320
00:38:40,276 --> 00:38:44,697
<i>Która powoduje wycofanie się</i>
<i>armii wieloszczetów.</i>

321
00:38:50,661 --> 00:38:52,997
<i>Ale szkody zostały wyrządzone.</i>

322
00:38:57,126 --> 00:38:59,628
<i>Królowa nie żyje.</i>

323
00:39:03,966 --> 00:39:09,138
<i>Gdy jej rządy się kończą,</i>
<i>rozpoczyna się walka o władzę.</i>

324
00:39:12,767 --> 00:39:17,396
<i>Wolne od chemicznej kontroli matki,</i>
<i>pracownice zaczynają przemianę.</i>

325
00:39:19,357 --> 00:39:22,735
<i>Zwycięża ta,</i>
<i>która najszybciej wydorośleje</i>

326
00:39:23,486 --> 00:39:27,239
<i>i zacznie wywierać wpływ na rodzeństwo.</i>

327
00:39:34,955 --> 00:39:37,333
<i>Linia została zachowana.</i>

328
00:39:39,710 --> 00:39:42,922
<i>Rodziny są najsilniejsze,</i>
<i>gdy trzymają się razem.</i>

329
00:39:44,715 --> 00:39:47,718
<i>Ale nie zawsze jest to możliwe.</i>

330
00:39:53,808 --> 00:39:57,186
<i>Wyprawa po wodę staje się tak trudna,</i>

331
00:39:58,104 --> 00:40:00,272
<i>że powoduje rozdzielenie się rodziny.</i>

332
00:40:03,484 --> 00:40:06,028
<i>Słonie potrafią przejść</i>
<i>dziennie 30 kilometrów,</i>

333
00:40:08,447 --> 00:40:11,117
<i>ale niektóre nie mogą nadążyć.</i>

334
00:40:16,705 --> 00:40:18,749
<i>Jeden krok dorosłego</i>

335
00:40:20,167 --> 00:40:22,837
<i>to sześć kroków młodego.</i>

336
00:40:24,922 --> 00:40:27,091
<i>Stado musi iść dalej,</i>

337
00:40:29,051 --> 00:40:31,679
<i>ale matka nie może opuścić dziecka.</i>

338
00:40:33,597 --> 00:40:35,266
<i>W 37-stopniowym upale</i>

339
00:40:37,226 --> 00:40:38,519
<i>są wykończone,</i>

340
00:40:42,231 --> 00:40:44,108
<i>bliskie odwodnienia,</i>

341
00:40:47,403 --> 00:40:48,863
<i>bliskie śmierci.</i>

342
00:40:51,949 --> 00:40:56,704
<i>Rozkopanie chłodnej ziemi</i>
<i>to jedyny sposób na ulgę.</i>

343
00:40:58,456 --> 00:40:59,957
<i>Zyskuje trochę czasu…</i>

344
00:41:02,042 --> 00:41:05,087
<i>by przywołać swoją największą moc.</i>

345
00:41:11,760 --> 00:41:16,474
<i>Pochylając się do przodu, przenosi ciężar,</i>
<i>tak by głowa była na równi z nogami,</i>

346
00:41:18,767 --> 00:41:22,062
<i>rozstawia przednie stopy,</i>
<i>tak że mocno trzymają się ziemi.</i>

347
00:41:24,356 --> 00:41:27,485
<i>Potem robi coś niesamowitego.</i>

348
00:41:32,114 --> 00:41:34,241
<i>Wyczuwa swoją rodzinę.</i>

349
00:41:37,786 --> 00:41:39,288
<i>Pięć kilometrów dalej,</i>

350
00:41:43,542 --> 00:41:46,253
<i>obniżając trąbami częstotliwość sygnałów,</i>

351
00:41:48,088 --> 00:41:50,966
<i>stado przesyła wibracje po ziemi.</i>

352
00:41:54,887 --> 00:41:58,807
<i>Czułe komórki w stopach matki</i>
<i>wyczuwają dźwięk</i>

353
00:41:59,308 --> 00:42:02,478
<i>i kierują go przez kości do ucha.</i>

354
00:42:07,274 --> 00:42:11,987
<i>Zmieniając pozycję,</i>
<i>rozszyfrowuje kierunek sygnału</i>

355
00:42:13,322 --> 00:42:14,907
<i>oraz jego znaczenie.</i>

356
00:42:18,202 --> 00:42:20,579
<i>Rodzina je pogania.</i>

357
00:42:24,333 --> 00:42:26,335
<i>Jej dziecko nie daje już rady,</i>

358
00:42:35,886 --> 00:42:37,555
<i>ale mama jest zdeterminowana.</i>

359
00:42:38,973 --> 00:42:41,892
<i>Wie, że rodzina wzywa z ważnego powodu.</i>

360
00:42:49,191 --> 00:42:51,986
<i>W ten sam sposób wyczuwając</i>
<i>dalekie drżenia,</i>

361
00:42:52,736 --> 00:42:55,197
<i>usłyszały coś nadzwyczajnego.</i>

362
00:42:57,324 --> 00:43:01,495
<i>Burze też tworzą ultradźwięki</i>
<i>o niskiej częstotliwości.</i>

363
00:43:05,082 --> 00:43:09,003
<i>Podobno słonie potrafią je wyczuć</i>
<i>z odległości ponad 160 km.</i>

364
00:43:10,671 --> 00:43:12,881
<i>Uważnie nasłuchując,</i>

365
00:43:18,012 --> 00:43:20,556
<i>stado zmierza prosto do źródła.</i>

366
00:43:26,687 --> 00:43:28,814
<i>Są głodne i osłabione.</i>

367
00:43:31,108 --> 00:43:35,529
<i>Ale motywuje je</i>
<i>obietnica życiodajnej wody.</i>

368
00:43:44,622 --> 00:43:45,664
<i>Aż w końcu…</i>

369
00:43:51,587 --> 00:43:53,255
<i>jest w zasięgu ręki.</i>

370
00:44:00,512 --> 00:44:03,474
<i>Gdy radosna nowina</i>
<i>roznosi się na wszystkie strony,</i>

371
00:44:04,892 --> 00:44:06,644
<i>zbiera się więcej słoni,</i>

372
00:44:09,688 --> 00:44:13,484
<i>aż cała wielka rodzina jest w komplecie…</i>

373
00:44:15,653 --> 00:44:16,695
<i>prawie cała.</i>

374
00:44:22,159 --> 00:44:24,244
<i>Maluch wciąż się męczy.</i>

375
00:44:26,664 --> 00:44:29,041
<i>Ale mama go nie opuszcza.</i>

376
00:44:31,669 --> 00:44:35,798
<i>A teraz są tak blisko, że czują wodę.</i>

377
00:45:06,912 --> 00:45:08,872
<i>Gdy rodzina trzyma się razem,</i>

378
00:45:10,124 --> 00:45:14,545
<i>komunikując się,</i>
<i>współpracując i łącząc siły,</i>

379
00:45:18,507 --> 00:45:25,431
<i>każdy, nawet najmniejszy,</i>
<i>ma równe szanse na przeżycie.</i>

380
00:45:39,236 --> 00:45:43,615
<i>Przedłużenie gatunku</i>
<i>to najważniejsza misja życiowa.</i>

381
00:45:49,621 --> 00:45:55,586
<i>Potrzeba każdej supermocy,</i>
<i>by chronić rodzinę, opiekować się nią</i>

382
00:45:58,839 --> 00:46:00,132
<i>i zapewnić przyszłość</i>

383
00:46:01,425 --> 00:46:06,388
<i>nowym pokoleniom niesamowitych zwierząt.</i>

384
00:46:12,936 --> 00:46:15,022
<i>Jeśli myślisz, że znasz przyrodę…</i>

385
00:46:17,065 --> 00:46:18,358
<i>zastanów się.</i>

386
00:46:41,423 --> 00:46:43,425
Napisy: Klara Wojtkowiak