1
00:00:08,216 --> 00:00:09,342
<i>Wejdź do świata…</i>

2
00:00:10,885 --> 00:00:13,096
<i>którego nie doświadczysz zmysłami.</i>

3
00:00:18,977 --> 00:00:22,272
<i>Świata niesamowitych zwierząt…</i>

4
00:00:23,023 --> 00:00:26,443
<i>o ukrytych mocach i niezwykłych zmysłach.</i>

5
00:00:27,569 --> 00:00:30,697
<i>Jeśli myślisz, że znasz przyrodę…</i>

6
00:00:32,574 --> 00:00:33,825
<i>zastanów się.</i>

7
00:00:35,076 --> 00:00:39,664
CUDOWNY ŚWIAT ZWIERZĄT

8
00:00:40,665 --> 00:00:42,709
CZYTA BENEDICT CUMBERBATCH

9
00:00:42,792 --> 00:00:48,631
<i>W kostarykańskim lesie deszczowym czasem</i>
<i>jedyny sposób na zwrócenie na siebie uwagi</i>

10
00:00:50,800 --> 00:00:52,385
<i>to poruszanie się szybko</i>

11
00:00:53,887 --> 00:00:57,640
<i>i z elegancją.</i>

12
00:01:00,393 --> 00:01:02,479
<i>Ze wszystkich niesamowitych zwierząt,</i>

13
00:01:05,982 --> 00:01:09,402
<i>i ich niezwykłych sposobów</i>
<i>na bycie zauważonym,</i>

14
00:01:11,571 --> 00:01:14,157
<i>ten manakin aztecki</i>

15
00:01:16,076 --> 00:01:18,912
<i>może dawać najlepsze przedstawienie.</i>

16
00:01:23,958 --> 00:01:27,128
<i>Jego pokaz godowy</i>
<i>trzeba po prostu zobaczyć.</i>

17
00:01:30,673 --> 00:01:33,593
<i>Miesiącami przygotowuje się do występu.</i>

18
00:01:35,512 --> 00:01:38,098
<i>Dla mistrza liczy się perfekcja.</i>

19
00:01:39,557 --> 00:01:41,643
<i>Pozbędzie się każdego liścia.</i>

20
00:01:44,229 --> 00:01:47,649
<i>Co nie jest takie łatwe</i>
<i>w lesie deszczowym.</i>

21
00:02:01,830 --> 00:02:03,581
<i>Od razu lepiej.</i>

22
00:02:04,791 --> 00:02:07,460
<i>Przedstawienie czas zacząć.</i>

23
00:02:12,215 --> 00:02:14,884
<i>Przedziwne skakanie,</i>

24
00:02:15,969 --> 00:02:19,430
<i>dziwne trzaski</i>
<i>i cudaczne dźwięki klaksonu.</i>

25
00:02:21,432 --> 00:02:28,314
<i>Jeśli cię to dziwi, to dlatego,</i>
<i>że to pokaz tylko dla niej.</i>

26
00:02:30,441 --> 00:02:33,736
<i>Samice manakinów</i>
<i>przetwarzają informacje wizualne</i>

27
00:02:33,862 --> 00:02:36,573
<i>cztery razy szybciej niż człowiek.</i>

28
00:02:38,408 --> 00:02:42,579
<i>Ale kamery o ultrawysokiej prędkości</i>
<i>mogą odtworzyć pokaz</i>

29
00:02:42,996 --> 00:02:44,289
<i>z jej perspektywy.</i>

30
00:02:56,676 --> 00:03:01,389
<i>Skacząc po scenie,</i>
<i>manakin uderza skrzydłami,</i>

31
00:03:01,598 --> 00:03:03,683
<i>wywołując niesamowity trzask…</i>

32
00:03:07,729 --> 00:03:11,399
<i>Trzask, który słychać</i>
<i>z odległości 270 metrów.</i>

33
00:03:15,737 --> 00:03:21,075
<i>Gdy manakin powtarza pokaz,</i>
<i>podkreślający ultrafiolet wzrok samicy</i>

34
00:03:21,534 --> 00:03:23,369
<i>dostrzega jego upierzenie.</i>

35
00:03:29,375 --> 00:03:32,545
<i>A starannie dobrane neutralne tło samca</i>

36
00:03:33,129 --> 00:03:35,131
<i>zwiększa przyjemność z oglądania.</i>

37
00:03:37,383 --> 00:03:40,178
<i>I ozdobnik na koniec…</i>

38
00:03:42,347 --> 00:03:47,227
<i>niezwykły, odwrócony trzask i salto.</i>

39
00:03:52,732 --> 00:03:56,945
<i>Kłania się, rozkładając końcówki skrzydeł</i>
<i>i machając tak szybko, jak tylko się da,</i>

40
00:03:59,239 --> 00:04:03,785
<i>co dla niej brzmi jak zniewalający pomruk.</i>

41
00:04:05,912 --> 00:04:07,163
<i>Zwabił ją.</i>

42
00:04:08,957 --> 00:04:13,670
<i>Dołącza do niego,</i>
<i>by wykonać ostatni taniec.</i>

43
00:04:23,012 --> 00:04:25,265
<i>W walce o partnera</i>

44
00:04:26,224 --> 00:04:28,935
<i>każde zwierzę inaczej stara się</i>
<i>zachęcić drugą stronę.</i>

45
00:04:33,273 --> 00:04:37,026
<i>Ale tylko ci o najbardziej</i>
<i>zniewalających supermocach</i>

46
00:04:38,695 --> 00:04:40,613
<i>wygrają ten wyścig.</i>

47
00:04:40,780 --> 00:04:47,704
WALKA O PARTNERA

48
00:04:52,875 --> 00:04:56,963
<i>Idealny partner rzadko spada z nieba.</i>

49
00:05:01,009 --> 00:05:03,052
<i>Tak naprawdę znalezienie partnera</i>

50
00:05:03,845 --> 00:05:06,431
<i>to jedno z najtrudniejszych</i>
<i>zwierzęcych zadań.</i>

51
00:05:10,310 --> 00:05:13,938
<i>Mobule z meksykańskiego Morza Cortéza</i>

52
00:05:14,939 --> 00:05:18,901
<i>zwiększają swoje szanse</i>
<i>dzięki niezwykłej mocy.</i>

53
00:05:27,577 --> 00:05:31,247
<i>Mocy dźwięku.</i>

54
00:05:36,461 --> 00:05:40,882
<i>Skacząc na wysokość dwóch metrów,</i>
<i>tworzą fale dźwiękowe…</i>

55
00:05:50,558 --> 00:05:52,518
<i>Dwa razy szybciej od lecącego pocisku…</i>

56
00:05:56,939 --> 00:06:00,318
<i>dźwięk rozchodzi się po oceanie.</i>

57
00:06:04,322 --> 00:06:08,409
<i>Ponad 40 km dalej inne mobule,</i>

58
00:06:09,160 --> 00:06:13,998
<i>dzięki specjalnym narządom słuchu</i>
<i>z czuciowymi włoskami, przysłuchują się.</i>

59
00:06:19,712 --> 00:06:21,422
<i>Jest ich coraz więcej…</i>

60
00:06:27,512 --> 00:06:31,349
<i>aż gromadzą się w tysiącach.</i>

61
00:06:34,268 --> 00:06:36,562
<i>Dzięki tym zjawiskowym skupiskom</i>

62
00:06:37,688 --> 00:06:39,816
<i>każda mobula ma szansę znaleźć parę,</i>

63
00:06:41,734 --> 00:06:44,946
<i>ale teraz zaczyna się</i>
<i>prawdziwa walka o rozmnażanie.</i>

64
00:06:47,156 --> 00:06:49,659
<i>Samce mobul gonią samice</i>

65
00:06:51,327 --> 00:06:53,913
<i>i rywalizują o pierwsze miejsce.</i>

66
00:06:57,166 --> 00:07:01,170
<i>Ale to zajęcie przyciąga również kłopoty.</i>

67
00:07:15,977 --> 00:07:20,356
<i>To pierwsze nagranie orek</i>
<i>polujących na mobule.</i>

68
00:07:24,652 --> 00:07:28,114
<i>Skupisko mobul stanowi łatwy cel.</i>

69
00:07:34,871 --> 00:07:37,248
<i>Za możliwość przekazania genów</i>

70
00:07:39,333 --> 00:07:40,835
<i>warto umrzeć.</i>

71
00:07:46,424 --> 00:07:48,676
<i>Gdy walka o partnerów staje się zacięta…</i>

72
00:07:51,137 --> 00:07:52,805
<i>potrzeba supersiły</i>

73
00:07:55,308 --> 00:07:56,809
<i>i ukrytych mocy,</i>

74
00:07:59,061 --> 00:08:00,813
<i>by oddalić od siebie rywali.</i>

75
00:08:06,360 --> 00:08:08,821
<i>Dwa tysiące kilogramów tłuszczu</i>

76
00:08:10,198 --> 00:08:11,449
<i>wywołuje falę uderzeniową</i>

77
00:08:14,243 --> 00:08:18,581
<i>roznoszącą się po piasku</i>
<i>160 km na godzinę.</i>

78
00:08:25,922 --> 00:08:28,591
<i>Dzięki niesamowitej</i>
<i>wrażliwości sejsmicznej…</i>

79
00:08:32,386 --> 00:08:36,974
<i>dominujący samiec mirungi</i>
<i>wykrywa ruch rywala.</i>

80
00:08:49,820 --> 00:08:52,573
<i>Jeden z najgłośniejszych</i>
<i>zwierzęcych odgłosów,</i>

81
00:08:55,117 --> 00:08:56,827
<i>charakterystyczny ryk</i>

82
00:08:58,079 --> 00:08:59,664
<i>roznosi się po plaży,</i>

83
00:09:02,166 --> 00:09:06,337
<i>przypominając konkurencji, kto tu rządzi.</i>

84
00:09:11,842 --> 00:09:16,472
<i>Niekwestionowany lider kolonii</i>
<i>na kalifornijskim wybrzeżu</i>

85
00:09:16,806 --> 00:09:20,601
<i>znany jest jako władca plaży.</i>

86
00:09:23,396 --> 00:09:27,650
<i>Walczył o prawa do rozmnażania się</i>
<i>z ponad setką samic,</i>

87
00:09:30,528 --> 00:09:34,907
<i>ale pilnowanie haremu w jednym</i>
<i>z najgłośniejszych miejsc na ziemi…</i>

88
00:09:41,581 --> 00:09:43,207
<i>to prawdziwe utrapienie.</i>

89
00:09:45,585 --> 00:09:49,297
<i>Niemal nie słychać nadciągających rywali,</i>

90
00:09:50,464 --> 00:09:53,342
<i>do 60 osobników dziennie,</i>

91
00:09:54,218 --> 00:09:55,553
<i>z każdej strony.</i>

92
00:09:58,806 --> 00:10:02,143
<i>Ale dzięki zdolności wyczuwania drgań,</i>

93
00:10:07,273 --> 00:10:09,150
<i>niczym pająk w pajęczynie,</i>

94
00:10:09,900 --> 00:10:12,612
<i>obserwuje teren o wielkości</i>
<i>sześciu kortów tenisowych</i>

95
00:10:13,446 --> 00:10:14,947
<i>ze środkowej pozycji.</i>

96
00:10:21,746 --> 00:10:26,250
<i>Jego ostrzeżenie zazwyczaj wystarcza,</i>
<i>by rywale się poddali.</i>

97
00:10:28,419 --> 00:10:29,837
<i>Ale od czasu do czasu</i>

98
00:10:30,671 --> 00:10:33,007
<i>pojawia się prawdziwy zawodnik.</i>

99
00:10:37,470 --> 00:10:38,846
<i>Jest tak samo wielki,</i>

100
00:10:39,764 --> 00:10:41,307
<i>tak samo potężny,</i>

101
00:10:43,768 --> 00:10:45,936
<i>i zdeterminowany, by się rozmnażać.</i>

102
00:10:50,650 --> 00:10:52,360
<i>Władca plaży nie ma wyjścia,</i>

103
00:10:53,861 --> 00:10:57,782
<i>musi stanąć… do walki.</i>

104
00:11:04,580 --> 00:11:07,083
<i>Gruba tkanka bliznowata</i>
<i>chroni przed ciosami.</i>

105
00:11:09,877 --> 00:11:12,880
<i>Jednak takie krwawe pojedynki</i>
<i>pozostawiają po sobie ślad.</i>

106
00:11:27,978 --> 00:11:31,315
<i>Po dwóch latach i ponad 300 walkach…</i>

107
00:11:44,578 --> 00:11:47,832
<i>to koniec władcy plaży.</i>

108
00:12:00,177 --> 00:12:03,639
<i>Pora, by nowy olbrzym zajął jego miejsce.</i>

109
00:12:06,600 --> 00:12:09,353
<i>Pokonany, wyczerpany,</i>

110
00:12:10,813 --> 00:12:13,232
<i>stary władca plaży</i>
<i>prawdopodobnie nie dotrwa</i>

111
00:12:13,399 --> 00:12:14,859
<i>do kolejnego okresu godowego,</i>

112
00:12:18,195 --> 00:12:19,989
<i>ale może spoczywać w pokoju.</i>

113
00:12:22,491 --> 00:12:26,579
<i>Podczas swoich rządów</i>
<i>spłodził ponad setkę młodych,</i>

114
00:12:29,373 --> 00:12:32,752
<i>dołączając do elity</i>
<i>jednego procenta samców,</i>

115
00:12:32,877 --> 00:12:34,420
<i>którzy mogli się rozmnażać.</i>

116
00:12:39,550 --> 00:12:44,722
<i>Czasem szanse znalezienia partnera</i>
<i>wydają się jeszcze mniejsze.</i>

117
00:12:51,103 --> 00:12:57,026
<i>Zakorzenione rośliny</i>
<i>nie są w stanie znaleźć partnera.</i>

118
00:12:58,778 --> 00:13:03,407
<i>Zamiast tego używają sił przyciągania</i>
<i>w sprytniejszy sposób.</i>

119
00:13:11,040 --> 00:13:14,710
<i>Świerzbiec to winorośl z misją.</i>

120
00:13:22,259 --> 00:13:26,806
<i>Musi maksymalnie zwiększyć szanse</i>
<i>na rozmnażanie, przyciągając zapylacza.</i>

121
00:13:34,104 --> 00:13:37,733
<i>Większość roślin robi to za pomocą</i>
<i>jaskrawych kwiatów…</i>

122
00:13:44,907 --> 00:13:48,994
<i>ale świerzbiec robi to nieco inaczej.</i>

123
00:13:54,917 --> 00:13:59,046
<i>W kostarykańskim lesie deszczowym</i>
<i>widać wiele różnych kwiatów,</i>

124
00:14:00,631 --> 00:14:05,302
<i>ale świerzbiec pokonuje konkurencję,</i>
<i>kwitnąc w nocy</i>

125
00:14:07,471 --> 00:14:11,684
<i>i korzystając z usług</i>
<i>szczególnego kuriera.</i>

126
00:14:15,271 --> 00:14:18,899
<i>Niektóre zwierzęta mogą poruszać się</i>
<i>po najciemniejszej dżungli.</i>

127
00:14:23,153 --> 00:14:27,032
<i>Nietoperz jęzornik emituje</i>
<i>serię ultradźwiękowych kliknięć,</i>

128
00:14:29,326 --> 00:14:31,871
<i>które odbijają się</i>
<i>i wracają do jego czułych uszu.</i>

129
00:14:35,916 --> 00:14:39,003
<i>W ten sposób opracowuje</i>
<i>szczegółową mapę lasu.</i>

130
00:14:45,342 --> 00:14:50,306
<i>Co niesamowite,</i>
<i>gładkie jak lustro płatki świerzbca</i>

131
00:14:51,307 --> 00:14:56,937
<i>tak dobrze odbijają kliknięcia nietoperza,</i>
<i>że nie da się ich z niczym pomylić.</i>

132
00:15:03,611 --> 00:15:04,862
<i>I powstrzymać od nich.</i>

133
00:15:10,576 --> 00:15:14,997
<i>Nietoperz potrafi wykryć świerzbiec</i>
<i>łatwiej niż jakąkolwiek inną roślinę</i>

134
00:15:16,540 --> 00:15:18,959
<i>i zdobywa dziesięć razy więcej nektaru,</i>

135
00:15:21,295 --> 00:15:26,634
<i>pijąc go superchłonnym językiem,</i>
<i>dłuższym od jego ciała.</i>

136
00:15:32,640 --> 00:15:33,891
<i>Gdy odlatuje,</i>

137
00:15:36,185 --> 00:15:38,479
<i>niezwykły mechanizm wybuchowy</i>

138
00:15:39,813 --> 00:15:45,402
<i>rozdziela płatki kwiatowe</i>
<i>i wypuszcza maleńkie ziarna pyłku,</i>

139
00:15:46,445 --> 00:15:48,405
<i>które przyczepiają się</i>
<i>do futra nietoperza,</i>

140
00:15:50,282 --> 00:15:53,285
<i>lecącego do następnej cukierni.</i>

141
00:16:02,378 --> 00:16:06,882
<i>Nietoperz rozróżnia stare i młode kwiaty…</i>

142
00:16:11,470 --> 00:16:14,223
<i>więc za każdym razem dostaje nektar</i>

143
00:16:17,059 --> 00:16:19,937
<i>i dostarcza cenne pyłki jedynie</i>

144
00:16:21,188 --> 00:16:23,148
<i>do świeżych, płodnych kwiatów.</i>

145
00:16:31,991 --> 00:16:34,910
<i>Czasem opłaca się skorzystać z pomocy,</i>

146
00:16:34,994 --> 00:16:37,204
<i>by wygrać walkę o partnera.</i>

147
00:16:44,878 --> 00:16:50,050
<i>Na kenijskim Jeziorze Wiktorii</i>
<i>nawet ludzie stali się</i>

148
00:16:50,175 --> 00:16:52,803
<i>ważnym elementem pewnego</i>

149
00:16:52,928 --> 00:16:54,763
<i>makabrycznego planu na podryw.</i>

150
00:17:05,691 --> 00:17:12,031
<i>Nie większy niż ziarnko ryżu,</i>
<i>samiec pająka wampira</i>

151
00:17:12,698 --> 00:17:15,909
<i>chce zwrócić na siebie uwagę</i>
<i>rytuałem godowym.</i>

152
00:17:19,413 --> 00:17:24,460
<i>Ale samica ma nieco</i>
<i>dziwaczne zainteresowania.</i>

153
00:17:26,879 --> 00:17:30,507
<i>W tym momencie samiec jej nie przekonuje.</i>

154
00:17:35,637 --> 00:17:37,139
<i>Pozwoli mu spółkować tylko wtedy,</i>

155
00:17:37,306 --> 00:17:42,978
<i>gdy będzie czuła od niego</i>
<i>słodką woń ludzkiej krwi.</i>

156
00:17:45,689 --> 00:17:48,525
<i>Ale jego kły nie są przystosowane</i>
<i>do ludzkiego mięsa.</i>

157
00:17:51,153 --> 00:17:55,616
<i>Więc będzie musiał się kimś wyręczyć.</i>

158
00:18:01,538 --> 00:18:05,375
<i>Komar sprawdzi się o wiele lepiej.</i>

159
00:18:20,265 --> 00:18:25,604
<i>Jego superczułe czułki skupiają się</i>
<i>na wydychanym przez nas dwutlenku węgla…</i>

160
00:18:27,022 --> 00:18:29,274
<i>i cieple emitowanym przez ciało.</i>

161
00:18:32,945 --> 00:18:36,698
<i>Potem komar stosuje zaawansowane</i>

162
00:18:36,865 --> 00:18:39,034
<i>narzędzie do wydobywania krwi.</i>

163
00:18:41,662 --> 00:18:47,501
<i>Sześć narządów gębowych razem wwierca</i>
<i>i podłącza się do ludzkiego rurociągu.</i>

164
00:18:52,131 --> 00:18:56,051
<i>Gdy komar wypija</i>
<i>cztery razy więcej krwi niż waży,</i>

165
00:18:58,387 --> 00:19:00,597
<i>pora na atak pająka.</i>

166
00:19:21,702 --> 00:19:25,789
<i>Dzięki wielkim, patrzącym na wprost oczom</i>
<i>z ruchowymi soczewkami</i>

167
00:19:29,001 --> 00:19:34,214
<i>pająk uchwyca kolor i kształt</i>
<i>pełnego krwi komara.</i>

168
00:19:37,509 --> 00:19:40,679
<i>Potem, na sprężynowych nogach</i>

169
00:19:42,222 --> 00:19:43,682
<i>zaczyna się zbliżać.</i>

170
00:19:46,351 --> 00:19:49,104
<i>Gorszy od pająka wampira jest jedynie…</i>

171
00:19:51,982 --> 00:19:54,443
<i>skaczący pająk wampir.</i>

172
00:19:56,028 --> 00:20:01,241
<i>Niech będzie,</i>
<i>jadowity skaczący pająk wampir.</i>

173
00:20:03,952 --> 00:20:07,372
<i>Szybkodziałająca neurotoksyna</i>
<i>w jednej chwili unieruchamia ofiarę.</i>

174
00:20:09,583 --> 00:20:12,211
<i>Potem pająk wysysa całą krew.</i>

175
00:20:22,429 --> 00:20:26,642
<i>A to dopiero początek</i>
<i>jego krwawej masakry.</i>

176
00:20:48,247 --> 00:20:50,374
<i>Im więcej pije…</i>

177
00:20:52,000 --> 00:20:54,044
<i>tym seksowniej pachnie.</i>

178
00:21:01,093 --> 00:21:02,469
<i>Teraz</i>

179
00:21:04,221 --> 00:21:05,806
<i>jest gotowy na flirt.</i>

180
00:21:14,564 --> 00:21:19,027
<i>Gdy każdy por wydziela słodką woń krwi…</i>

181
00:21:23,365 --> 00:21:25,826
<i>kto mu się oprze?</i>

182
00:21:31,581 --> 00:21:34,418
<i>Niewiele zwierząt robi</i>
<i>dziwniejsze rzeczy w imię miłości,</i>

183
00:21:36,169 --> 00:21:40,007
<i>ale niektóre</i>
<i>są o wiele bardziej podstępne.</i>

184
00:21:45,178 --> 00:21:51,560
<i>Jedno z nich żyje</i>
<i>na południowoaustralijskiej mieliźnie.</i>

185
00:21:56,189 --> 00:21:59,985
<i>Mątwy to mistrzowie kamuflażu,</i>

186
00:22:01,570 --> 00:22:03,613
<i>ale wiecznie nie mogą się ukrywać.</i>

187
00:22:06,199 --> 00:22:08,535
<i>Samce żyją tylko dwa lata,</i>

188
00:22:10,120 --> 00:22:12,706
<i>mają tylko jeden sezon na rozmnażanie</i>

189
00:22:14,249 --> 00:22:16,585
<i>i mnóstwo konkurencji.</i>

190
00:22:20,339 --> 00:22:24,634
<i>O każdą samicę walczy 11 samców.</i>

191
00:22:28,597 --> 00:22:31,183
<i>Wielu jest dwa razy większych…</i>

192
00:22:36,897 --> 00:22:39,024
<i>i nastawionych bojowo.</i>

193
00:22:41,401 --> 00:22:44,696
<i>Emitowane w wyższej rozdzielczości</i>
<i>niż telewizor 4K,</i>

194
00:22:45,030 --> 00:22:49,785
<i>błyskają setki tysięcy</i>
<i>zmieniających kolory komórek.</i>

195
00:22:57,626 --> 00:23:03,507
<i>To ostrzeżenie,</i>
<i>na które maluch musi uważać,</i>

196
00:23:04,383 --> 00:23:08,095
<i>w przeciwnym razie pozostaje mu walka.</i>

197
00:23:12,682 --> 00:23:14,434
<i>Gdy ogromne samce ścierają się,</i>

198
00:23:17,521 --> 00:23:19,272
<i>ryzykują poważnymi obrażeniami.</i>

199
00:23:21,525 --> 00:23:24,152
<i>Walki mogą trwać do 20 minut…</i>

200
00:23:28,407 --> 00:23:31,660
<i>zazwyczaj kończą się,</i>
<i>gdy jeden chowa się w chmurze atramentu…</i>

201
00:23:34,913 --> 00:23:37,332
<i>a zwycięzca zostaje, pilnując nagrody:</i>

202
00:23:38,834 --> 00:23:41,920
<i>mniejszej i bladszej samicy.</i>

203
00:23:45,257 --> 00:23:48,260
<i>Dzięki źrenicom o wyjątkowym kształcie,</i>
<i>które zwiększają wykrywanie kolorów</i>

204
00:23:50,095 --> 00:23:52,472
<i>i obracają się na wszystkie strony,</i>

205
00:23:54,099 --> 00:23:55,767
<i>wypatruje on</i>

206
00:23:56,143 --> 00:23:58,478
<i>innych samców,</i>
<i>którzy ośmielą się z nim zadrzeć.</i>

207
00:24:03,984 --> 00:24:08,321
<i>Ale ten maluch wie,</i>
<i>jak działać pod obserwacją.</i>

208
00:24:11,575 --> 00:24:15,871
<i>Pora przyjąć nieoczekiwaną tożsamość.</i>

209
00:24:30,260 --> 00:24:31,511
<i>Zmienić kolor,</i>

210
00:24:33,972 --> 00:24:35,765
<i>schować macki</i>

211
00:24:37,559 --> 00:24:40,437
<i>i wyglądać jak samica.</i>

212
00:24:43,148 --> 00:24:47,444
<i>Musi uważać,</i>
<i>inaczej dostanie lanie od olbrzyma</i>

213
00:24:48,820 --> 00:24:50,864
<i>za zbliżanie się do jego partnerki.</i>

214
00:24:54,659 --> 00:24:57,829
<i>Ale przebranie jest tak przekonujące,</i>

215
00:25:01,249 --> 00:25:02,459
<i>że unika kary.</i>

216
00:25:06,630 --> 00:25:10,926
<i>Samica doskonale wie,</i>
<i>co planuje mały oszust.</i>

217
00:25:12,802 --> 00:25:15,096
<i>I jej się to podoba.</i>

218
00:25:19,601 --> 00:25:23,980
<i>Tak naprawdę podstępne samce</i>
<i>mają większe szanse</i>

219
00:25:24,064 --> 00:25:25,690
<i>niż więksi rywale.</i>

220
00:25:27,442 --> 00:25:32,280
<i>Gdy olbrzym się orientuje,</i>
<i>jest już za późno.</i>

221
00:25:34,699 --> 00:25:39,955
<i>Mały pozer zwiał. Ale zrobił swoje.</i>

222
00:25:44,000 --> 00:25:49,297
<i>Mała zamiana ról może pomóc w wygranej.</i>

223
00:25:51,258 --> 00:25:55,470
<i>Może też być pomocna</i>
<i>w poszukiwaniu miłości.</i>

224
00:26:01,810 --> 00:26:06,648
<i>Niedźwiedzica brunatna szuka partnera</i>
<i>tylko przez kilka wiosennych tygodni.</i>

225
00:26:10,443 --> 00:26:13,613
<i>Do tej pory</i>
<i>nie odwiedził jej żaden samiec,</i>

226
00:26:14,906 --> 00:26:16,533
<i>a jeśli wkrótce nie znajdzie pary,</i>

227
00:26:17,450 --> 00:26:19,160
<i>nie zrobi tego w tym roku.</i>

228
00:26:26,710 --> 00:26:29,462
<i>W dzikich ostępach Kolumbii Brytyjskiej</i>

229
00:26:30,672 --> 00:26:35,093
<i>szanse napotkania tego jedynego są nikłe.</i>

230
00:26:38,555 --> 00:26:44,102
<i>Ale ta samica zna miejsce,</i>
<i>gdzie będzie mogła go przyciągnąć.</i>

231
00:26:49,441 --> 00:26:52,402
<i>Ukryte głęboko w lesie</i>

232
00:26:54,237 --> 00:26:56,323
<i>stoi zaczarowane drzewo.</i>

233
00:27:00,201 --> 00:27:01,786
<i>Wygląda niepozornie,</i>

234
00:27:03,455 --> 00:27:05,540
<i>ale ta jodła wonna</i>

235
00:27:06,458 --> 00:27:12,422
<i>ma niesamowite właściwości.</i>
<i>Przyciąga niedźwiedzie.</i>

236
00:27:15,842 --> 00:27:18,428
<i>Przychodzą tu od ponad 100 lat.</i>

237
00:27:20,680 --> 00:27:22,891
<i>Pocierając gruczoły na plecach,</i>

238
00:27:24,559 --> 00:27:26,061
<i>z przodu,</i>

239
00:27:26,978 --> 00:27:27,896
<i>i na stopach,</i>

240
00:27:31,608 --> 00:27:34,569
<i>zostawiają informacje w formie zapachu</i>

241
00:27:35,153 --> 00:27:39,616
<i>o wieku, sprawności fizycznej</i>
<i>i statusie społecznym.</i>

242
00:27:42,369 --> 00:27:45,455
<i>Jako że zapach zostaje w lepkim soku,</i>

243
00:27:45,955 --> 00:27:50,710
<i>powoli rozprzestrzenia się w atmosferze</i>
<i>i zostaje w niej nawet przez miesiąc.</i>

244
00:27:57,759 --> 00:28:02,806
<i>Niedźwiedzie regularnie ocierają się</i>
<i>o drzewo, by ustalić hierarchię.</i>

245
00:28:05,517 --> 00:28:09,437
<i>Ale to coś niezwykle rzadkiego.</i>

246
00:28:12,982 --> 00:28:19,531
<i>Samica odkryła, że drzewo</i>
<i>jest jak leśna aplikacja randkowa.</i>

247
00:28:27,038 --> 00:28:30,250
<i>Ustawia w niej status „szukam miłości”</i>

248
00:28:31,960 --> 00:28:33,461
<i>dla uważnego samca.</i>

249
00:28:45,014 --> 00:28:51,938
<i>Zmieniła status na leśnym Tinderze,</i>
<i>teraz pozostało jej</i>

250
00:28:53,523 --> 00:28:55,775
<i>czekać, aż drzewo zacznie działać…</i>

251
00:29:00,029 --> 00:29:04,993
<i>Dzięki sokowi jej zapach</i>
<i>zaczyna być powoli wydzielany.</i>

252
00:29:08,121 --> 00:29:10,999
<i>Godziny zmieniają się w dni,</i>

253
00:29:12,250 --> 00:29:16,546
<i>a nikt się nie pojawia. Aż w końcu,</i>

254
00:29:18,798 --> 00:29:19,966
<i>jest i on.</i>

255
00:29:25,054 --> 00:29:28,057
<i>Gdy dowiaduje się o dostępnej samicy,</i>

256
00:29:31,770 --> 00:29:33,688
<i>ma zamiar ją wytropić.</i>

257
00:29:37,901 --> 00:29:39,277
<i>Dzięki węchowi</i>

258
00:29:39,527 --> 00:29:42,030
<i>siedmiokrotnie wrażliwszym</i>
<i>niż węch psa myśliwskiego,</i>

259
00:29:46,284 --> 00:29:48,203
<i>podąża za kuszącym zapachem,</i>

260
00:29:52,248 --> 00:29:54,793
<i>aż do plaży.</i>

261
00:30:02,050 --> 00:30:03,551
<i>Dopiero co przybył,</i>

262
00:30:06,721 --> 00:30:09,724
<i>ale przynajmniej wiedzą już,</i>
<i>że łączy ich chemia.</i>

263
00:30:16,022 --> 00:30:21,569
<i>Dzięki tajemniczej mocy drzewa-swatki.</i>

264
00:30:25,615 --> 00:30:27,075
<i>Pod powierzchnią,</i>

265
00:30:29,953 --> 00:30:31,329
<i>dalej na południe,</i>

266
00:30:32,705 --> 00:30:36,084
<i>inne zwierzę również korzysta z mocy drzew</i>

267
00:30:36,584 --> 00:30:38,837
<i>w walce o partnera.</i>

268
00:30:41,840 --> 00:30:44,050
<i>Ta cykada wieloletnia</i>

269
00:30:44,926 --> 00:30:48,888
<i>karmi się korzeniami</i>
<i>północnoamerykańskich drzew</i>

270
00:30:49,806 --> 00:30:52,141
<i>od ponad 16 lat.</i>

271
00:31:12,370 --> 00:31:14,914
<i>Gdy zauważa wiosenne soki</i>

272
00:31:15,081 --> 00:31:16,791
<i>w siedemnastym sezonie,</i>

273
00:31:19,335 --> 00:31:21,921
<i>wie, że czas wyjść na powierzchnię.</i>

274
00:31:26,634 --> 00:31:31,890
<i>Ten numeryczny cud obliczył,</i>
<i>kiedy ma największe szanse na rozmnażanie.</i>

275
00:31:34,475 --> 00:31:37,270
<i>Jednak wciąż nie ma gwarancji.</i>

276
00:31:39,564 --> 00:31:40,565
<i>Powolne,</i>

277
00:31:41,858 --> 00:31:42,984
<i>i soczyste,</i>

278
00:31:44,903 --> 00:31:46,779
<i>cykady stanowią łatwy cel,</i>

279
00:31:49,073 --> 00:31:50,700
<i>nawet dla najwolniejszych drapieżników.</i>

280
00:31:56,039 --> 00:31:59,083
<i>Ale mają przewagę liczebną.</i>

281
00:32:03,254 --> 00:32:07,425
<i>Każda populacja cykad</i>
<i>synchronizuje swoje życie</i>

282
00:32:07,675 --> 00:32:10,762
<i>według dokładnego 17-letniego planu,</i>

283
00:32:15,391 --> 00:32:18,269
<i>nieprzewidywalnego cyklu liczb pierwszych,</i>

284
00:32:18,436 --> 00:32:23,608
<i>przez który drapieżnicy niemal nie mają</i>
<i>co liczyć na taką ilość ofiar.</i>

285
00:32:27,028 --> 00:32:31,908
<i>Miliony jednocześnie</i>
<i>wychodzą na powierzchnię,</i>

286
00:32:33,910 --> 00:32:37,038
<i>a to ich największe tego typu wyjście,</i>

287
00:32:37,914 --> 00:32:40,249
<i>znane jako Brood X.</i>

288
00:32:42,627 --> 00:32:47,757
<i>Muszą się szybko rozmnażać.</i>
<i>W zaledwie sześć tygodni wszystkie umrą.</i>

289
00:32:50,760 --> 00:32:55,723
<i>Czas zacząć największe</i>
<i>amerykańskie szybkie randki.</i>

290
00:32:57,350 --> 00:33:01,437
<i>Ale najpierw pora</i>
<i>na niesamowitą przemianę.</i>

291
00:33:17,245 --> 00:33:18,913
<i>Do czasu świtu…</i>

292
00:33:21,374 --> 00:33:23,960
<i>nimfy zmieniają się w dorosłe osobniki,</i>

293
00:33:25,878 --> 00:33:27,547
<i>gotowe zainteresować partnera.</i>

294
00:33:31,676 --> 00:33:33,761
<i>Pocieranie specjalnych narządów po bokach</i>

295
00:33:34,804 --> 00:33:36,848
<i>wywołuje dziwne brzęczenie,</i>

296
00:33:39,392 --> 00:33:41,644
<i>spotęgowane przez ich puste ciało.</i>

297
00:33:44,063 --> 00:33:48,818
<i>Ich wołanie o miłość</i>
<i>jest głośne jak koncert rockowy.</i>

298
00:33:51,612 --> 00:33:55,158
<i>Ale nie wszystkie odpowiedzi</i>
<i>są mile widziane.</i>

299
00:34:05,043 --> 00:34:06,753
<i>Cykada zombie,</i>

300
00:34:07,962 --> 00:34:13,301
<i>wypełniona pudrowymi zarodnikami</i>
<i>grzyba </i>Massospora.

301
00:34:14,719 --> 00:34:20,266
<i>To jedyny wróg, który może złamać</i>
<i>17-letni kod cykad wieloletnich.</i>

302
00:34:23,811 --> 00:34:29,692
<i>Ten grzybny porywacz ciał</i>
<i>zjada ofiary od środka,</i>

303
00:34:33,112 --> 00:34:37,950
<i>wypełniając im mózgi</i>
<i>kontrolującymi umysł substancjami,</i>

304
00:34:39,702 --> 00:34:42,747
<i>które zmuszają je do łączenia się w pary.</i>

305
00:34:46,542 --> 00:34:51,047
<i>Zarażone samce nawet naśladują</i>
<i>zalotne trzepotanie samic,</i>

306
00:34:52,423 --> 00:34:55,134
<i>by skusić innych do kopulacji.</i>

307
00:34:56,761 --> 00:34:59,764
<i>I tak zaraza się rozprzestrzenia.</i>

308
00:35:03,309 --> 00:35:05,353
<i>Grzyb utrzymuje ofiary przy życiu,</i>

309
00:35:05,561 --> 00:35:08,898
<i>tak by zarażały jak najwięcej cykad</i>

310
00:35:14,403 --> 00:35:19,492
<i>i rozsiewały zarodniki</i>
<i>na wszystkie strony.</i>

311
00:35:25,081 --> 00:35:28,459
<i>W końcu, po 14 dniach…</i>

312
00:35:32,797 --> 00:35:34,632
<i>cykady zombie umierają.</i>

313
00:35:40,638 --> 00:35:46,686
<i>Ale zarodniki będą czekały kolejne 17 lat,</i>

314
00:35:48,354 --> 00:35:52,567
<i>by zinfiltrować kolejne pokolenie</i>
<i>nieszczęsnych cykad.</i>

315
00:36:02,451 --> 00:36:04,036
<i>Jako że kopulują ich miliony,</i>

316
00:36:05,705 --> 00:36:09,625
<i>a każda samica składa po 400 jaj,</i>

317
00:36:12,628 --> 00:36:17,133
<i>dzięki zadziwiającej przewadze liczbowej</i>
<i>cykady wieloletnie</i>

318
00:36:17,341 --> 00:36:19,427
<i>zawsze będą w stanie się rozmnażać.</i>

319
00:36:22,972 --> 00:36:27,768
<i>Dla niektórych zwierząt</i>
<i>znalezienie partnera to dłuższa gra.</i>

320
00:36:33,774 --> 00:36:35,943
<i>Na rafie koralowej</i>
<i>w południowo-wschodniej Azji</i>

321
00:36:36,819 --> 00:36:40,531
<i>jedno stworzenie używa</i>
<i>tajemniczej mocy uwodzenia,</i>

322
00:36:40,907 --> 00:36:43,659
<i>by oczarować swojego partnera.</i>

323
00:36:49,248 --> 00:36:53,836
<i>Samice krewetki arlekin mogą łączyć się</i>
<i>w pary tylko przez krótki okres,</i>

324
00:36:55,379 --> 00:36:57,298
<i>po tym jak zrzucają skórę,</i>

325
00:36:58,716 --> 00:37:01,469
<i>a to zdarza się</i>
<i>tylko raz na trzy tygodnie.</i>

326
00:37:04,055 --> 00:37:05,973
<i>Musi się przygotować.</i>

327
00:37:09,769 --> 00:37:12,855
<i>Największe szanse na zdrowe potomstwo</i>

328
00:37:13,064 --> 00:37:16,108
<i>daje jej jedzenie, ile tylko się da.</i>

329
00:37:18,819 --> 00:37:21,239
<i>Powolne i pełne białka</i>

330
00:37:22,865 --> 00:37:25,326
<i>rozgwiazdy to jej ulubiony przysmak.</i>

331
00:37:32,375 --> 00:37:36,420
<i>Ale dostanie się na jej miękki spód</i>
<i>nie jest łatwe.</i>

332
00:37:39,548 --> 00:37:44,512
<i>Dziesięciokrotnie większa od krewetki,</i>
<i>stanowi niemałe wyzwanie.</i>

333
00:37:46,931 --> 00:37:50,142
<i>Na szczęście pomoc jest zawsze w pobliżu.</i>

334
00:37:53,271 --> 00:37:54,897
<i>Jej długoletni partner.</i>

335
00:37:58,734 --> 00:38:03,990
<i>Ma nad nim kontrolę,</i>
<i>stosując niewidzialny chemiczny eliksir.</i>

336
00:38:10,705 --> 00:38:13,582
<i>Samiec wyczuwa tę feromonową smugę</i>

337
00:38:15,626 --> 00:38:18,421
<i>za pomocą wrażliwych włosków na czułkach.</i>

338
00:38:22,925 --> 00:38:24,593
<i>Nie może się oprzeć,</i>

339
00:38:27,346 --> 00:38:30,433
<i>więc zawsze jest w pobliżu,</i>
<i>gdy go potrzebuje…</i>

340
00:38:35,313 --> 00:38:37,064
<i>Rozgwiazda odwrócona,</i>

341
00:38:39,608 --> 00:38:43,696
<i>pożywienia jest aż nadto,</i>
<i>żeby nakarmić ją do czasu kopulacji.</i>

342
00:38:46,324 --> 00:38:48,242
<i>Dzięki niesamowitym</i>
<i>umiejętnościom przyciągania</i>

343
00:38:48,909 --> 00:38:50,328
<i>jej partner zostaje na miejscu.</i>

344
00:38:56,667 --> 00:38:59,920
<i>Cierpliwie czeka kolejne 20 dni,</i>
<i>aż w końcu</i>

345
00:39:02,548 --> 00:39:06,886
<i>znika ona w sekretnej szczelinie,</i>
<i>by zrzucić szaty.</i>

346
00:39:09,305 --> 00:39:11,390
<i>Wychodzi ze starej skorupy,</i>

347
00:39:13,934 --> 00:39:15,394
<i>gładka</i>

348
00:39:17,021 --> 00:39:19,315
<i>i jeszcze piękniejsza.</i>

349
00:39:22,026 --> 00:39:25,738
<i>Ale ma tylko kilka godzin na kopulację,</i>

350
00:39:25,821 --> 00:39:27,782
<i>zanim skorupa stwardnieje.</i>

351
00:39:28,783 --> 00:39:31,327
<i>By wprawić partnera w odpowiedni nastrój,</i>

352
00:39:34,455 --> 00:39:36,123
<i>wypuszcza kolejny eliksir,</i>

353
00:39:39,752 --> 00:39:43,923
<i>tym razem jest to mocny afrodyzjak,</i>

354
00:39:44,590 --> 00:39:48,469
<i>który zmienia posłuszną krewetkę</i>
<i>w pożądliwego samca,</i>

355
00:39:49,387 --> 00:39:51,514
<i>któremu tylko jedno w głowie.</i>

356
00:39:57,311 --> 00:40:00,898
<i>To pierwsze nagranie</i>
<i>parzących się krewetek.</i>

357
00:40:06,278 --> 00:40:08,280
<i>Trwa to tylko kilka sekund.</i>

358
00:40:12,535 --> 00:40:15,704
<i>Potem wraca do starych sztuczek</i>
<i>i kontrolowania go swoim urokiem.</i>

359
00:40:19,125 --> 00:40:21,919
<i>Kilka tygodni później,</i>

360
00:40:24,296 --> 00:40:27,633
<i>gdy młode wykluwają się</i>
<i>z tysiąca jajeczek,</i>

361
00:40:29,135 --> 00:40:32,388
<i>jest tuż obok niej,</i>

362
00:40:34,640 --> 00:40:37,560
<i>a ich potomstwo ucieka z objęć matki,</i>

363
00:40:38,519 --> 00:40:42,064
<i>by spróbować swoich sił</i>
<i>w morskiej głębinie.</i>

364
00:40:47,736 --> 00:40:51,073
<i>Nasz świat pełen jest cudownych zwierząt,</i>

365
00:40:53,075 --> 00:40:56,245
<i>które w przedziwny sposób</i>
<i>starają się wygrać walkę o partnera.</i>

366
00:41:01,292 --> 00:41:03,335
<i>Ale tylko nieliczni mogą sprawić,</i>

367
00:41:05,087 --> 00:41:07,756
<i>by miłość trwała.</i>

368
00:41:15,139 --> 00:41:19,935
<i>Związki gibonów białorękich</i>
<i>mogą trwać dekadami.</i>

369
00:41:22,521 --> 00:41:25,399
<i>Ale gdy zaczyna się życie rodzinne,</i>

370
00:41:26,817 --> 00:41:30,613
<i>trzeba zrobić wszystko,</i>
<i>by iskra nie zgasła.</i>

371
00:41:42,791 --> 00:41:46,212
<i>Matka skupia się na wychowywaniu dzieci.</i>

372
00:41:49,340 --> 00:41:54,261
<i>Jej partner musi zająć się ochroną domu.</i>

373
00:42:08,025 --> 00:42:13,447
<i>Domu, który stanowi 40 hektarów</i>
<i>dziewiczych tajskich lasów deszczowych.</i>

374
00:42:16,534 --> 00:42:18,953
<i>Teren jest zbyt duży, by go patrolować.</i>

375
00:42:22,873 --> 00:42:25,876
<i>Stosuje więc bardziej</i>
<i>wyrafinowany środek odstraszający.</i>

376
00:42:31,799 --> 00:42:34,301
<i>Jego supermoc to śpiew.</i>

377
00:42:35,886 --> 00:42:40,599
<i>Im głośniejszy i bardziej melodyczny,</i>
<i>tym silniejszy gibon.</i>

378
00:42:43,060 --> 00:42:45,646
<i>Dźwięk najlepiej niesie się</i>
<i>w chłodnym powietrzu.</i>

379
00:42:48,983 --> 00:42:50,568
<i>Gdy śpiewa o świcie,</i>

380
00:42:52,027 --> 00:42:57,324
<i>jego rywale doskonale</i>
<i>słyszą go na całym jego terytorium.</i>

381
00:43:00,160 --> 00:43:01,328
<i>Ale wkrótce</i>

382
00:43:03,789 --> 00:43:07,209
<i>gorące słońce sprawia, że wilgoć z drzew</i>

383
00:43:08,711 --> 00:43:10,004
<i>unosi się.</i>

384
00:43:12,715 --> 00:43:16,427
<i>Tworząc prądy powietrzne,</i>
<i>które zakłócają jego śpiew,</i>

385
00:43:17,511 --> 00:43:19,138
<i>zmniejszając jego skuteczność.</i>

386
00:43:22,182 --> 00:43:25,561
<i>Do tego czasu zazwyczaj kończy pracę.</i>

387
00:43:28,230 --> 00:43:29,690
<i>Dziś jest inaczej.</i>

388
00:43:36,614 --> 00:43:40,909
<i>Drzewa owocowe</i>
<i>w sercu rodzinnego terytorium</i>

389
00:43:42,536 --> 00:43:45,414
<i>przyciągnęły uwagę</i>
<i>konkurencyjnej gromady.</i>

390
00:44:06,894 --> 00:44:10,189
<i>Jeśli tata nie potrafi ochronić domu,</i>

391
00:44:11,523 --> 00:44:15,152
<i>straci partnerkę</i>
<i>i zabierze ją samiec, który potrafi,</i>

392
00:44:15,736 --> 00:44:18,739
<i>a jego potomstwo może nawet zginąć.</i>

393
00:44:23,118 --> 00:44:25,079
<i>Pora, by ojciec postawił się</i>

394
00:44:26,747 --> 00:44:28,332
<i>i pokazał, na co go stać.</i>

395
00:44:43,597 --> 00:44:49,978
<i>Rozciągając ramiona, z łapami jak haczyki</i>
<i>i obrotowym stawem barkowym,</i>

396
00:44:55,025 --> 00:44:57,820
<i>rozpędza się do 56 km na godzinę.</i>

397
00:45:04,785 --> 00:45:07,663
<i>Tym niezwykłym pokazem prędkości i siły</i>

398
00:45:11,208 --> 00:45:13,419
<i>onieśmiela rywali.</i>

399
00:45:15,963 --> 00:45:17,756
<i>To wystarczy, by ich zniechęcić</i>

400
00:45:19,258 --> 00:45:20,634
<i>i udowodnić partnerce,</i>

401
00:45:22,219 --> 00:45:23,429
<i>że niczego mu nie brakuje.</i>

402
00:45:34,565 --> 00:45:35,733
<i>Następnego ranka</i>

403
00:45:36,734 --> 00:45:39,278
<i>samiec śpiewa jak zwykle.</i>

404
00:45:47,411 --> 00:45:50,247
<i>Ale tym razem dołącza ona…</i>

405
00:45:58,505 --> 00:46:01,842
<i>chce, by wiedział,</i>
<i>że dla niej wciąż jest królem swingu.</i>

406
00:46:12,102 --> 00:46:18,108
<i>I by cała dżungla wiedziała,</i>
<i>że łączy ich silna więź.</i>

407
00:46:24,865 --> 00:46:27,159
<i>Chcąc przekazać swoje geny,</i>

408
00:46:29,495 --> 00:46:33,415
<i>zwierzęta używają niesamowitych zdolności,</i>
<i>by zdobyć partnera.</i>

409
00:46:34,958 --> 00:46:38,170
<i>Tworzą widowiskowe pokazy,</i>
<i>by pokonać rywali.</i>

410
00:46:44,259 --> 00:46:45,594
<i>Ostatecznie,</i>

411
00:46:47,638 --> 00:46:49,848
<i>gdy w grę wchodzi wspólna przyszłość…</i>

412
00:46:54,645 --> 00:46:57,815
<i>nada się tylko partner o wielkiej mocy.</i>

413
00:47:02,653 --> 00:47:04,363
<i>Jeśli myślisz, że znasz przyrodę…</i>

414
00:47:06,615 --> 00:47:07,783
<i>zastanów się.</i>

415
00:47:29,179 --> 00:47:31,181
Napisy: Klara Wojtkowiak