1
00:00:13,240 --> 00:00:17,320
Với những người chưa biết về tôi,
tôi là Graham Hancock.

2
00:00:18,680 --> 00:00:24,960
Tôi đã khám phá về khả năng
của một nền văn minh đã mất ở thời tiền sử

3
00:00:25,040 --> 00:00:26,760
trong hơn 30 năm.

4
00:00:29,000 --> 00:00:32,880
Khảo cổ học cho rằng
nếu một nền văn minh như thế đã mất,

5
00:00:33,720 --> 00:00:36,240
họ đã tìm thấy nó rồi.

6
00:00:38,600 --> 00:00:40,440
Tôi hoàn toàn không đồng ý.

7
00:00:42,360 --> 00:00:44,760
Và giờ, nhiệm vụ của tôi tiếp tục…

8
00:00:48,880 --> 00:00:53,760
ở phần của thế giới thường bị bỏ qua
bởi giới sử học về nguồn gốc loài người…

9
00:00:55,640 --> 00:01:00,800
Những niên đại cổ nhất mà ta có được
khoảng 13.200 năm trước.

10
00:01:01,960 --> 00:01:05,400
…khám phá một số kỳ quan cổ đại
thú vị nhất thế giới.

11
00:01:06,880 --> 00:01:10,160
Có cả thần số học,
toán học và thiên văn học.

12
00:01:11,120 --> 00:01:14,600
Điều này có thể được coi là
một công nghệ đã mất.

13
00:01:15,200 --> 00:01:17,480
Và khám phá những điều mới mẻ.

14
00:01:18,200 --> 00:01:19,200
Chà.

15
00:01:23,400 --> 00:01:26,480
Không thể nào.

16
00:01:27,720 --> 00:01:32,680
Ý tôi là, hồi bé, tôi luôn nghĩ
dòng thời gian có gì đó bị sai.

17
00:01:33,360 --> 00:01:36,400
Tất cả đều dựa trên
một đề xuất mới táo bạo.

18
00:01:38,040 --> 00:01:41,960
Liệu chìa khóa để khám phá
một nền văn minh đã mất từ Kỷ Băng hà

19
00:01:42,040 --> 00:01:45,160
nằm ở đây, ở châu Mỹ?

20
00:02:03,760 --> 00:02:08,360
KHẢI HUYỀN THỜI CỔ ĐẠI
CHÂU MỸ

21
00:02:08,440 --> 00:02:10,600
CHƯƠNG I

22
00:02:20,080 --> 00:02:22,600
Truy tìm các nguồn gốc của chúng ta

23
00:02:23,680 --> 00:02:26,400
và truy tìm các nguồn gốc của nền văn minh

24
00:02:26,480 --> 00:02:30,600
là điều cơ bản đối với bản chất con người.

25
00:02:32,760 --> 00:02:35,280
Nhưng tôi nghĩ nó là bản chất con người.

26
00:02:35,880 --> 00:02:40,760
Nếu ta tin rằng thứ gì đó không tồn tại,
ta sẽ không tìm kiếm nó.

27
00:02:48,320 --> 00:02:51,280
Cuộc tìm kiếm nguồn gốc của tôi
đã đưa tôi đến đây,

28
00:02:52,320 --> 00:02:55,680
một trong những nơi nổi bật nhất Bắc Mỹ.

29
00:02:56,960 --> 00:02:58,200
White Sands.

30
00:02:59,360 --> 00:03:04,760
WHITE SANDS
BANG NEW MEXICO

31
00:03:05,360 --> 00:03:09,120
Đây là vùng đất
của vẻ đẹp khắc nghiệt và kỳ lạ,

32
00:03:09,200 --> 00:03:12,040
đã giấu kín một bí mật suốt hàng ngàn năm.

33
00:03:14,360 --> 00:03:16,520
Một bí mật giờ đây đã được hé lộ,

34
00:03:16,600 --> 00:03:19,680
buộc phải viết lại
lịch sử thời tiền sử của châu Mỹ.

35
00:03:21,680 --> 00:03:25,760
Cho đến những năm 1990,
chúng ta được dạy rằng trong Kỷ Băng hà,

36
00:03:25,840 --> 00:03:30,560
con người đã di cư từ Bắc Á đến Alaska,
qua cầu đất Bering,

37
00:03:31,480 --> 00:03:34,200
rồi khoảng 13.500 năm trước,

38
00:03:35,000 --> 00:03:39,760
đi về phía nam qua hành lang không có băng
trước khi tỏa đi khắp châu Mỹ.

39
00:03:39,840 --> 00:03:41,960
BẮC ĐẠI TÂY DƯƠNG

40
00:03:42,040 --> 00:03:45,120
Một kịch bản
được tin tưởng quá chắc chắn quá lâu

41
00:03:45,720 --> 00:03:50,400
khiến hiếm nhà khảo cổ nào đi tìm dấu vết
của di cư trước đó của loài người.

42
00:03:53,960 --> 00:03:56,560
Trong một thời gian rất dài, họ tin rằng

43
00:03:56,640 --> 00:03:59,480
không có bằng chứng
về sự hiện diện của con người

44
00:03:59,560 --> 00:04:01,440
từ hơn 13.500 năm trước.

45
00:04:03,160 --> 00:04:07,480
Hóa ra, ý tưởng đó là sai. Rất sai.

46
00:04:10,320 --> 00:04:13,880
Trưởng phòng quản lý tài nguyên
Vườn quốc gia White Sands,

47
00:04:13,960 --> 00:04:16,320
David Bustos làm việc ở đây từ năm 2005,

48
00:04:18,160 --> 00:04:19,760
hy vọng chia sẻ niềm đam mê

49
00:04:19,840 --> 00:04:23,120
về vùng hoang dã nguyên sơ này
và đời sống của nó.

50
00:04:24,840 --> 00:04:28,160
Nhưng ông ấy
đã sớm phát hiện ra một điều khác,

51
00:04:29,600 --> 00:04:31,880
điều mà lúc đầu có vẻ điên rồ.

52
00:04:34,280 --> 00:04:39,400
Khoảng năm 2006, tôi nghe một câu chuyện
về dấu chân của Bigfoot.

53
00:04:40,200 --> 00:04:44,720
Một người bẫy thú của chính phủ
đã tìm thấy những dấu chân đáng kinh ngạc.

54
00:04:44,800 --> 00:04:48,240
Ông ấy mô tả chúng dài 56 cm, rộng 20 cm.

55
00:04:48,320 --> 00:04:50,800
- Vâng.
- Nó có thể là gì? Phải là Bigfoot.

56
00:04:50,880 --> 00:04:53,960
Rất nhiều người đã chế giễu ông ấy.
Không có Bigfoot.

57
00:04:54,040 --> 00:04:57,720
- Nhưng tôi nghĩ: "Tôi đã thấy chúng".
- Vâng.

58
00:04:57,800 --> 00:05:01,480
Vì vậy chúng tôi đã ra đây
và phủi sạch những dấu chân này,

59
00:05:01,560 --> 00:05:04,400
anh có thể thấy
chúng có dấu móng vuốt kinh ngạc.

60
00:05:05,160 --> 00:05:07,400
Rõ ràng đây không phải là Bigfoot.

61
00:05:09,720 --> 00:05:12,440
Ông ấy đã tìm thấy
một dấu chân lớn của lười đất khổng lồ.

62
00:05:12,520 --> 00:05:15,440
- Đó chính là chúng.
- Chúng là lười đất khổng lồ.

63
00:05:16,760 --> 00:05:19,280
Họ biết các dấu chân này phải rất cổ xưa.

64
00:05:20,920 --> 00:05:25,640
Lười đất khổng lồ
đã tuyệt chủng khoảng 11.500 năm trước.

65
00:05:27,960 --> 00:05:32,040
Sau đó, David và đồng nghiệp
tìm thấy các dấu chân gần đó còn lớn hơn,

66
00:05:32,120 --> 00:05:34,440
từ voi ma mút, cũng tuyệt chủng từ lâu.

67
00:05:37,080 --> 00:05:41,520
Một số bước đi và sải chân
có thể dài bốn mét. Thật đáng kinh ngạc.

68
00:05:43,440 --> 00:05:47,400
Tìm kiếm thêm,
anh sẽ thấy lạc đà khổng lồ, lạc đà Mỹ.

69
00:05:47,480 --> 00:05:49,880
Đôi khi anh sẽ thấy sói khổng lồ.

70
00:05:51,080 --> 00:05:53,600
Mọi dấu vết này đều từ các động vật lớn,

71
00:05:53,680 --> 00:05:57,880
những loài thú khổng lồ đột ngột biến mất
vào cuối kỷ Băng hà cuối cùng.

72
00:06:00,520 --> 00:06:03,160
Nhiều dấu vết chỉ còn lại là cát nén chặt,

73
00:06:03,240 --> 00:06:07,160
được chôn vùi và bảo vệ
bởi các lớp trầm tích qua hàng ngàn năm,

74
00:06:09,480 --> 00:06:12,280
cho đến khi sự xói mòn
đưa chúng trở lại bề mặt.

75
00:06:15,160 --> 00:06:17,640
Trong số các dấu vết
của voi ma mút cổ đại,

76
00:06:17,720 --> 00:06:20,840
David phát hiện
một bộ dấu chân khác đầy hấp dẫn.

77
00:06:23,960 --> 00:06:27,200
Ông ấy và đồng nghiệp
đã quyết định xem xét kỹ hơn.

78
00:06:29,880 --> 00:06:32,120
Sau khi phủi sạch những dấu chân khác,

79
00:06:32,200 --> 00:06:35,320
chúng tôi đã thấy
những dấu ngón chân rất rõ ràng.

80
00:06:37,600 --> 00:06:39,640
- Dấu chân người?
- Dấu chân người.

81
00:06:39,720 --> 00:06:43,360
Cùng niên đại với các động vật khổng lồ.

82
00:06:43,440 --> 00:06:46,120
- Thật tuyệt vời. Vâng.
- Thật kinh ngạc.

83
00:06:51,440 --> 00:06:53,440
Những dấu chân người hóa thạch này

84
00:06:53,520 --> 00:06:57,120
chắc đã được tạo ra
cùng thời voi ma mút và lười đất khổng lồ.

85
00:06:58,800 --> 00:07:01,920
Ít nhất 11.500 năm trước.

86
00:07:03,840 --> 00:07:05,960
Và có hàng ngàn dấu chân như vậy.

87
00:07:12,960 --> 00:07:18,120
White Sands có điều gì đó thân thiết
và đặc biệt. Nó không phải về công cụ.

88
00:07:18,200 --> 00:07:23,160
Không phải về xương đùi gãy
từ một con thú săn mồi đã bị làm thịt.

89
00:07:23,240 --> 00:07:25,640
Nó là dấu chân người. Là chúng ta.

90
00:07:29,000 --> 00:07:31,320
Ta đang thấy sự hiện diện của con người

91
00:07:31,400 --> 00:07:34,040
rất gần gũi, trực tiếp
qua các dấu chân đó.

92
00:07:38,920 --> 00:07:41,640
Nhưng chúng đã xuất hiện ở đây khi nào?

93
00:07:43,920 --> 00:07:46,360
Những dấu chân này bao nhiêu tuổi?

94
00:07:49,040 --> 00:07:52,600
Không công nghệ nào
có thể trực tiếp xác định tuổi của chúng.

95
00:07:53,760 --> 00:07:57,920
Do đó Sở Công viên Quốc gia đã hợp tác với
Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ

96
00:07:58,000 --> 00:07:59,680
để tìm kiếm thêm bằng chứng.

97
00:08:05,160 --> 00:08:06,720
Và họ đã thành công lớn,

98
00:08:07,320 --> 00:08:12,160
tìm thấy nhiều lớp dấu chân
của động vật và con người từ thời xa xưa.

99
00:08:16,320 --> 00:08:19,960
Cũng được chôn vùi ở đó
là các hạt của một loại cỏ thủy sinh.

100
00:08:21,240 --> 00:08:23,600
Phương pháp carbon có thể định tuổi hạt.

101
00:08:27,040 --> 00:08:29,600
Và kết quả thật đáng kinh ngạc.

102
00:08:33,560 --> 00:08:36,680
Chúng tôi biết
các dấu chân này hàng ngàn năm tuổi,

103
00:08:36,760 --> 00:08:41,680
ít nhất là từ 23.000 năm đến 21.000 năm.

104
00:08:41,760 --> 00:08:42,600
Chà.

105
00:08:48,800 --> 00:08:53,600
Phát hiện dấu chân người ở White Sands
là bước tiến rất lớn

106
00:08:53,680 --> 00:08:57,400
trong hiểu biết của ta
về quá trình con người định cư ở châu Mỹ.

107
00:08:59,200 --> 00:09:02,720
Chúng ta đang xem
những bằng chứng không thể chối cãi

108
00:09:02,800 --> 00:09:06,560
rằng con người đã có mặt
ở New Mexico từ Kỷ Băng hà,

109
00:09:06,640 --> 00:09:09,880
cách đây tới 23.000 năm.

110
00:09:11,240 --> 00:09:15,160
Nó là bằng chứng cho thấy
rất lâu trước khi họ di cư xuống phía nam

111
00:09:15,240 --> 00:09:17,640
vào châu Mỹ qua hành lang không băng đó,

112
00:09:18,320 --> 00:09:20,760
con người đã ở đây.

113
00:09:20,840 --> 00:09:22,880
22.860 NĂM TRƯỚC

114
00:09:24,440 --> 00:09:28,400
Điều này thay đổi lịch sử châu Mỹ
và thay đổi lịch sử thế giới.

115
00:09:32,800 --> 00:09:35,320
Đây là những con người giống như chúng ta,

116
00:09:35,400 --> 00:09:39,080
nhưng họ đã bị che giấu
sau bức màn thời gian.

117
00:09:39,160 --> 00:09:43,240
Và nhiệm vụ của chúng ta bây giờ
là vén bức màn đó

118
00:09:43,320 --> 00:09:49,000
và thiết lập lại mối liên hệ
với tổ tiên chúng ta và quá khứ xa xôi đó.

119
00:09:54,680 --> 00:09:57,360
Những dấu chân này có ý nghĩa đặc biệt

120
00:09:57,440 --> 00:09:59,920
với các cộng đồng người bản địa ở nơi này.

121
00:10:03,120 --> 00:10:07,080
Kim Pasqual-Charlie từ Acoma Pueblo
đã tham vấn với nhóm

122
00:10:07,160 --> 00:10:08,800
về phát hiện đột phá này.

123
00:10:12,520 --> 00:10:16,160
Kể tôi nghe về mối quan hệ
của người Acoma với vùng đất này.

124
00:10:16,240 --> 00:10:19,440
Bộ tộc của bà ở đây bao lâu rồi?

125
00:10:19,520 --> 00:10:22,720
Có huyền thoại và truyền thống
về câu chuyện nguồn gốc của bộ tộc bà?

126
00:10:22,800 --> 00:10:27,520
Có. Câu chuyện về nguồn gốc chúng tôi
bắt đầu ở đâu đó ở phía bắc.

127
00:10:27,600 --> 00:10:32,200
Câu chuyện di cư của chúng tôi
được truyền thế hệ này sang thế hệ khác,

128
00:10:32,280 --> 00:10:34,640
chúng tôi đi nhiều nơi và định cư ở đây.

129
00:10:34,720 --> 00:10:37,200
Và đó là nơi bộ tộc của tôi ở lại.

130
00:10:37,280 --> 00:10:39,920
Chúng tôi đã ở vùng tây nam rất lâu rồi.

131
00:10:40,000 --> 00:10:40,840
Vâng.

132
00:10:41,720 --> 00:10:43,240
Với Kim và bộ tộc bà ấy,

133
00:10:43,320 --> 00:10:46,440
các dấu chân này
không chỉ là các bằng chứng khảo cổ.

134
00:10:48,040 --> 00:10:50,800
Tổ tiên của bà đã để lại dấu chân.

135
00:10:50,880 --> 00:10:53,840
Tôi hiểu bà đã tham gia
tìm kiếm vài dấu chân?

136
00:10:53,920 --> 00:10:55,520
Không có từ nào để diễn tả.

137
00:10:58,560 --> 00:11:02,920
Chúng tôi đến để xem nơi tổ tiên chúng tôi
từng bước đi trên trái đất này.

138
00:11:09,080 --> 00:11:13,680
Và để đặt tay tôi
vào những dấu chân nhỏ của trẻ em.

139
00:11:17,000 --> 00:11:20,360
Ông biết không? Và nó rất xúc động.

140
00:11:20,440 --> 00:11:21,760
- Ông biết? Nó…
- Vâng.

141
00:11:22,360 --> 00:11:24,200
Tôi xin lỗi, Graham, nhưng nó…

142
00:11:25,160 --> 00:11:26,960
Có lúc nó làm ông muốn khóc.

143
00:11:27,040 --> 00:11:28,360
- Vâng.
- Ông biết?

144
00:11:29,760 --> 00:11:32,080
Nhưng một khi các dấu chân lộ ra,

145
00:11:32,160 --> 00:11:34,400
chính quá trình xói mòn đã hé lộ chúng

146
00:11:34,480 --> 00:11:36,480
sẽ từ từ bắt đầu xóa nhòa chúng.

147
00:11:38,920 --> 00:11:42,760
Những dấu chân chứng minh
sự hiện diện cổ xưa của bộ tộc bà,

148
00:11:42,840 --> 00:11:45,440
chúng mong manh, có thể dễ dàng bị mất đi.

149
00:11:46,040 --> 00:11:48,880
Có lẽ 50 năm nữa,

150
00:11:48,960 --> 00:11:52,200
thế hệ tiếp theo
sẽ không thể thấy những dấu chân này.

151
00:11:52,280 --> 00:11:55,000
- Vâng.
- Nhưng câu chuyện sẽ tiếp tục.

152
00:11:55,080 --> 00:11:57,320
Câu chuyện của chúng tôi sẽ tiếp tục.

153
00:12:03,080 --> 00:12:06,080
Nhưng khung cảnh khô cằn
đặt ra một câu hỏi.

154
00:12:06,640 --> 00:12:10,080
Tại sao tất cả con người
và động vật này đã đến đây?

155
00:12:13,520 --> 00:12:17,000
Hãy nhớ rằng
Bắc Mỹ đã khác trong Kỷ Băng hà,

156
00:12:17,640 --> 00:12:20,880
Nửa phía bắc của lục địa bao phủ bởi băng.

157
00:12:22,840 --> 00:12:26,080
Và phần này của New Mexico cũng rất khác.

158
00:12:27,000 --> 00:12:29,320
Thoạt nhìn, sa mạc rộng lớn, trống trải

159
00:12:29,400 --> 00:12:32,200
với bụi cây rải rác
và cồn cát được gió tạc

160
00:12:32,280 --> 00:12:35,360
có vẻ quá khắc nghiệt và khác thường.

161
00:12:37,200 --> 00:12:40,720
Nhưng nếu ngược thời gian
về thời đỉnh điểm của Kỷ Băng hà,

162
00:12:40,800 --> 00:12:43,160
điều kiện ở đây rất khác so với bây giờ.

163
00:12:48,320 --> 00:12:53,160
Lưu vực Tularosa từng có
hồ nước ngọt khổng lồ gọi là hồ Otero,

164
00:12:55,120 --> 00:12:57,080
được bao quanh bởi thảm thực vật.

165
00:12:58,440 --> 00:13:02,640
Voi ma mút cổ đại,
lười đất và lạc đà đến hồ nước này,

166
00:13:02,720 --> 00:13:04,720
ăn cỏ và cây cối.

167
00:13:07,360 --> 00:13:09,880
Và như ta biết,
con người đã đi theo chúng.

168
00:13:15,360 --> 00:13:19,560
Xác định tuổi của những dấu chân
là một vấn đề khoa học phức tạp.

169
00:13:20,680 --> 00:13:25,120
David và một nhóm chuyên gia
đã dành hơn một thập kỷ tìm bằng chứng.

170
00:13:26,920 --> 00:13:31,520
Nhưng khi họ công bố phát hiện của họ
trên tạp chí Science vào năm 2021,

171
00:13:32,160 --> 00:13:34,360
không phải mọi phản ứng đều tích cực.

172
00:13:34,480 --> 00:13:36,720
NGHI VẤN VỀ NIÊN ĐẠI DẤU CHÂN Ở BẮC MỸ

173
00:13:36,800 --> 00:13:39,000
Những điều quá độc đáo và khác thường

174
00:13:39,080 --> 00:13:41,600
cần rất nhiều khoa học
để có thể hỗ trợ nó.

175
00:13:43,080 --> 00:13:45,880
Phương pháp carbon định tuổi hạt
đã bị nghi ngờ.

176
00:13:46,400 --> 00:13:51,000
Nhưng nhóm đã xác nhận kết quả đó nhờ
dùng các mẫu phấn hoa và trầm tích khác,

177
00:13:51,080 --> 00:13:53,080
làm người chỉ trích phải im lặng.

178
00:13:53,800 --> 00:13:57,960
Còn tranh cãi quanh niên đại 23.000 năm?

179
00:13:58,600 --> 00:14:01,840
Tôi nghĩ chưa có cỗ máy thời gian,
tranh cãi sẽ tồn tại.

180
00:14:01,920 --> 00:14:05,680
Nhưng ngoài tất cả các niên đại này,
nếu anh nhìn, anh vẫn thấy

181
00:14:05,760 --> 00:14:12,080
dấu chân voi ma mút nằm cao hơn
dấu chân người một mét, một mét rưỡi

182
00:14:12,160 --> 00:14:14,680
và có thêm dấu chân voi ma mút ở bên dưới,

183
00:14:14,760 --> 00:14:19,800
nên động vật khổng lồ và con người
đã cùng tồn tại hàng ngàn năm ở vùng này.

184
00:14:21,200 --> 00:14:23,640
Phát hiện ở White Sands giúp giải quyết

185
00:14:23,720 --> 00:14:26,600
một trong các bí ẩn
khó hiểu nhất thời tiền sử,

186
00:14:27,280 --> 00:14:31,000
động vật khổng lồ của Kỷ Băng hà ở châu Mỹ
đột ngột tuyệt chủng

187
00:14:32,080 --> 00:14:35,280
từ 13.000 đến 11.000 năm trước.

188
00:14:37,360 --> 00:14:40,440
Khảo cổ học cho rằng con người

189
00:14:40,520 --> 00:14:44,040
đã săn lùng
và giết tất cả các động vật lớn.

190
00:14:44,640 --> 00:14:47,360
Tôi không biết
bất kỳ nhóm săn bắn hái lượm nào

191
00:14:47,440 --> 00:14:50,040
lại sẵn sàng hủy diệt
nguồn thức ăn của mình.

192
00:14:50,120 --> 00:14:54,600
Quan điểm rằng con người chịu trách nhiệm
cho sự tuyệt chủng của động vật lớn

193
00:14:54,680 --> 00:14:57,320
luôn là điều kỳ lạ đối với tôi.

194
00:14:59,400 --> 00:15:03,800
Dấu vết ở đây chứng minh con người
và động vật lớn đã tồn tại song song

195
00:15:03,880 --> 00:15:07,360
trong ít nhất 10.000 năm
trước khi động vật lớn tuyệt chủng.

196
00:15:10,240 --> 00:15:12,560
Tôi nghĩ cách giải thích tốt hơn nhiều

197
00:15:12,640 --> 00:15:15,040
cho động vật lớn Kỷ Băng hà tuyệt chủng

198
00:15:15,120 --> 00:15:21,160
là trận đại hồng thủy toàn cầu
xảy ra khoảng 12.800-12.900 năm trước,

199
00:15:21,240 --> 00:15:22,520
sự kiện Younger Dryas.

200
00:15:32,800 --> 00:15:35,160
Nhiệt độ toàn cầu sụt giảm đột ngột,

201
00:15:35,760 --> 00:15:38,200
mực nước biển dâng cao đột ngột,

202
00:15:38,280 --> 00:15:43,240
và thế giới rất nhanh chóng
trở thành một nơi cực kỳ khó sống.

203
00:15:44,320 --> 00:15:47,600
Ta gọi thời đó là khải huyền thời cổ đại.

204
00:15:49,000 --> 00:15:51,280
Bắc Mỹ bị ảnh hưởng nặng nề nhất,

205
00:15:51,360 --> 00:15:54,360
nó có thể giải thích
sự tuyệt chủng của động vật lớn

206
00:15:54,440 --> 00:15:57,760
và các khoảng trống lớn
trong lịch sử loài người ở đây.

207
00:16:02,000 --> 00:16:06,120
Ta sẽ phải thay đổi hoàn toàn
câu chuyện về con người định cư ở châu Mỹ

208
00:16:06,200 --> 00:16:07,880
khi có bằng chứng mới này.

209
00:16:09,280 --> 00:16:14,880
Giới khảo cổ đang cởi mở hơn về khả năng
loài người đã xuất hiện sớm hơn nhiều.

210
00:16:16,120 --> 00:16:19,480
Ta mới chỉ chạm vào phần nổi
của những gì cần học hỏi.

211
00:16:19,560 --> 00:16:21,400
Khắp Tây Nam, khi họ tìm kiếm,

212
00:16:21,480 --> 00:16:25,080
họ sẽ tìm thấy
các địa điểm cũng cổ xưa như White Sands.

213
00:16:25,160 --> 00:16:29,000
Như anh đã mở cánh cửa về quá khứ
mà chưa ai từng bước qua?

214
00:16:29,080 --> 00:16:30,080
Vâng.

215
00:16:31,760 --> 00:16:34,720
Những thay đổi lớn lao
không đến ngay lập tức.

216
00:16:34,800 --> 00:16:38,560
Cần tích lũy bằng chứng
để làm mất uy tín một quan điểm cũ

217
00:16:38,640 --> 00:16:41,600
và cho phép ta cởi mở hơn
trước các khả năng mới.

218
00:16:41,680 --> 00:16:44,280
Đó là điều ta đang chứng kiến ở châu Mỹ.

219
00:16:46,720 --> 00:16:50,960
Những phát hiện ở White Sands
là một phần của câu chuyện lớn hơn nhiều,

220
00:16:51,040 --> 00:16:55,320
một câu chuyện toàn cầu
mà tôi đã điều tra trong hơn 30 năm.

221
00:16:55,400 --> 00:17:00,000
Nếu muốn phá tan sự lãng quên
với quá khứ xa xôi của chúng ta,

222
00:17:00,080 --> 00:17:03,520
ta cần tìm hiểu sâu hơn,
lùi xa hơn trong thời tiền sử,

223
00:17:03,600 --> 00:17:06,320
hơn những gì ta từng làm,
ở ngay châu Mỹ này,

224
00:17:06,400 --> 00:17:11,000
nơi dòng thời gian của thời tiền sử
cứ kéo dài thêm với mọi phát hiện mới.

225
00:17:15,600 --> 00:17:16,760
Những khám phá mới

226
00:17:18,920 --> 00:17:21,880
không chỉ thu hút
sự quan tâm của giới khảo cổ học.

227
00:17:32,280 --> 00:17:33,720
Vậy, Keanu.

228
00:17:33,800 --> 00:17:34,960
Graham.

229
00:17:35,040 --> 00:17:36,240
Hãy nói về quá khứ.

230
00:17:36,320 --> 00:17:37,560
KEANU REEVES
DIỄN VIÊN

231
00:17:37,640 --> 00:17:40,240
- Vâng.
- Tại sao quá khứ quan trọng với anh?

232
00:17:40,920 --> 00:17:42,680
Anh biết đấy.

233
00:17:43,240 --> 00:17:46,200
Tôi nhớ hồi nhỏ, tôi đã luôn tò mò.

234
00:17:46,280 --> 00:17:48,200
Và khi tôi lớn lên,

235
00:17:48,280 --> 00:17:52,040
nó dẫn đến câu hỏi cơ bản:

236
00:17:53,400 --> 00:17:54,600
"Chúng ta là ai?"

237
00:17:54,680 --> 00:17:59,920
Vâng. Và điều đã thúc đẩy tôi
trong hành trình này hơn 30 năm qua,

238
00:18:00,840 --> 00:18:03,240
là cố gắng tìm lại một nguồn gốc nào đó.

239
00:18:03,320 --> 00:18:06,760
- Nguồn gốc của cái gì?
- Nguồn gốc của chúng ta là ai.

240
00:18:07,360 --> 00:18:08,600
Và dòng thời gian.

241
00:18:08,680 --> 00:18:09,840
Nó sai hết.

242
00:18:09,920 --> 00:18:15,080
Do đó, các dấu chân ở White Sands
rất quan trọng với tôi.

243
00:18:15,680 --> 00:18:19,920
Tôi nghĩ 23.000 năm chỉ là khởi đầu.
Ta sẽ quay lại trước đó rất nhiều.

244
00:18:20,000 --> 00:18:22,560
Ừ. Tôi cũng có cảm giác đó.

245
00:18:22,640 --> 00:18:27,680
Ta chỉ mới ở ngưỡng cửa khám phá lại
rất nhiều về quá khứ đã mất của mình.

246
00:18:28,440 --> 00:18:32,560
Và theo một cách nào đó, châu Mỹ
là nơi câu chuyện đó đang dần hiện ra.

247
00:18:32,640 --> 00:18:34,680
Chà, đó là một ý tưởng thú vị.

248
00:18:36,880 --> 00:18:39,240
Tôi nghĩ anh có một sứ mệnh, Graham,

249
00:18:39,320 --> 00:18:43,400
dạy và truyền đạt sự hiểu biết, có lẽ thế.

250
00:18:43,480 --> 00:18:47,040
Chà, vấn đề về châu Mỹ là

251
00:18:47,120 --> 00:18:51,320
ta đã quên rất nhiều quá khứ của chúng ta.

252
00:18:51,400 --> 00:18:54,120
Và vai trò của tôi, như nó vốn có,

253
00:18:54,200 --> 00:18:59,000
là cố gắng khôi phục
một phần ký ức bị mất đó.

254
00:18:59,600 --> 00:19:03,160
Khi tôi nghĩ về quá khứ theo cách đó,
nó nghe rất thú vị.

255
00:19:03,240 --> 00:19:07,000
Chắc chắn rồi.
Với tôi, quá khứ luôn đầy bí ẩn.

256
00:19:07,080 --> 00:19:09,920
Không phải về điều ta biết
mà về điều ta không biết.

257
00:19:10,000 --> 00:19:13,360
Các vùng rộng lớn
chưa được khám phá hay nghiên cứu.

258
00:19:13,440 --> 00:19:16,080
- Các khả năng chưa được xem xét.
- Vâng.

259
00:19:21,560 --> 00:19:24,720
Ta cần bắt đầu tìm kiếm bằng chứng cụ thể

260
00:19:24,800 --> 00:19:27,640
ở những nơi mà ta chưa từng tìm kiếm.

261
00:19:29,400 --> 00:19:33,360
Trong Kỷ băng hà, phía bắc của Bắc Mỹ
là vùng đất hoang băng giá.

262
00:19:33,440 --> 00:19:38,560
Những nơi cần tìm kiếm
nằm gần khu vực nhiệt đới, gần xích đạo.

263
00:19:38,640 --> 00:19:42,200
Những nơi ấm áp, thoải mái,
nhiều thức ăn và dễ sống.

264
00:19:43,560 --> 00:19:45,640
Có lẽ thậm chí cả một vùng rộng lớn

265
00:19:45,720 --> 00:19:49,160
từ lâu đã bị cho là
vùng hoang vu không có giá trị khảo cổ,

266
00:19:50,760 --> 00:19:53,960
nhưng các bí mật kinh ngạc
trong quá khứ của loài người

267
00:19:54,040 --> 00:19:55,400
giờ bắt đầu được hé lộ.

268
00:19:57,480 --> 00:19:59,240
Đây là rừng Amazon.

269
00:19:59,320 --> 00:20:03,360
RỪNG AMAZON

270
00:20:03,440 --> 00:20:07,080
Đây là khu vực rộng hơn sáu triệu km vuông

271
00:20:07,160 --> 00:20:10,040
bao phủ bởi rừng mưa nhiệt đới rậm rạp.

272
00:20:12,600 --> 00:20:17,400
Vùng đất rộng lớn này là một bí ẩn to lớn

273
00:20:17,480 --> 00:20:19,720
trong tâm điểm của lịch sử loài người.

274
00:20:19,800 --> 00:20:22,520
Và từng chút một,
chúng ta đang bắt đầu nhận ra

275
00:20:22,600 --> 00:20:24,600
sự vĩ đại của bí ẩn đó.

276
00:20:26,360 --> 00:20:30,080
Trong nhiều thập kỷ,
quan điểm chi phối trong giới khảo cổ là

277
00:20:30,160 --> 00:20:32,520
các cư dân duy nhất trong lịch sử Amazon

278
00:20:32,600 --> 00:20:36,080
chỉ là các bộ lạc nhỏ bán du mục
sống bằng săn bắn hái lượm,

279
00:20:36,960 --> 00:20:40,280
như các bộ lạc vẫn tồn tại
trong rừng nhiệt đới ngày nay.

280
00:20:42,440 --> 00:20:45,640
Nhưng tôi tin rằng
quan điểm chi phối đó là sai.

281
00:20:53,240 --> 00:20:57,120
Tôi đang đi về phía tây xa xôi của Brazil,
đến bang Acre.

282
00:20:58,120 --> 00:21:00,360
Giống như hầu hết lưu vực sông Amazon,

283
00:21:00,440 --> 00:21:03,520
từ lâu nó đã được che phủ
bởi rừng nhiệt đới rộng lớn

284
00:21:05,920 --> 00:21:09,440
cho đến khi những khu vực rộng lớn
bắt đầu bị đốt cháy

285
00:21:09,520 --> 00:21:11,280
để lấy đất chăn nuôi gia súc.

286
00:21:15,480 --> 00:21:21,640
Trải nghiệm đến rừng nhiệt đới Amazon
vừa phấn khích, vừa buồn bã.

287
00:21:23,720 --> 00:21:26,720
Diện tích rừng bị chặt phá

288
00:21:26,800 --> 00:21:31,000
đang trở thành một thảm họa thời hiện đại
mà không có giải pháp dễ dàng.

289
00:21:31,920 --> 00:21:35,120
Nhưng khi rừng không còn cây,

290
00:21:35,200 --> 00:21:37,600
nó dẫn đến một điều mà không ai ngờ tới.

291
00:21:42,840 --> 00:21:45,080
Tôi đến để gặp tiến sĩ Alceu Ranzi,

292
00:21:46,520 --> 00:21:49,760
nhà địa lý học cổ đại,
bắt đầu sự nghiệp bằng nghiên cứu

293
00:21:49,840 --> 00:21:51,560
động vật Kỷ Băng hà ở Amazon.

294
00:21:56,240 --> 00:22:01,280
Ông ấy muốn cho tôi xem bằng chứng
về một bí ẩn vẫn chưa có lời giải.

295
00:22:11,240 --> 00:22:12,560
- Chà!
- Chà!

296
00:22:13,760 --> 00:22:14,720
Như tàu lượn.

297
00:22:23,040 --> 00:22:26,920
Từ trên này, không thể không thấy
sự tàn phá đang xảy ra.

298
00:22:30,480 --> 00:22:33,440
Anh có thể thấy
bao nhiêu diện tích đã bị chặt phá.

299
00:22:33,520 --> 00:22:34,800
- Rất nhiều.
- Vâng.

300
00:22:36,280 --> 00:22:40,080
Hai mươi năm nữa,
tất cả khu rừng sẽ biến mất.

301
00:22:40,880 --> 00:22:45,360
Nhưng việc chặt rừng này
đã hé lộ một bí ẩn lớn.

302
00:22:46,760 --> 00:22:50,440
Năm 1986, tiến sĩ Ranzi bay qua vùng này

303
00:22:50,520 --> 00:22:53,360
và đã thoáng thấy điều gì đó đầy bất ngờ.

304
00:22:54,600 --> 00:22:58,040
Tôi đã đến Rio Branco bằng máy bay,
máy bay thương mại.

305
00:22:58,120 --> 00:22:58,960
Vâng.

306
00:22:59,040 --> 00:23:00,960
- Ngồi ở ghế cạnh cửa sổ.
- Vâng.

307
00:23:01,480 --> 00:23:04,680
Nhìn ngắm môi trường bên ngoài như này.

308
00:23:04,760 --> 00:23:06,760
Và rồi tôi thấy một vòng tròn lớn.

309
00:23:15,080 --> 00:23:16,640
Chúa ơi. Cái gì đây?

310
00:23:17,600 --> 00:23:20,560
- Máy bay bay rất nhanh. Không thấy nữa.
- Vâng.

311
00:23:20,640 --> 00:23:21,680
Biến mất.

312
00:23:23,960 --> 00:23:25,320
Ông ấy chưa nhận ra nó,

313
00:23:25,400 --> 00:23:29,120
nhưng trong vài giây đó,
Tiến sĩ Ranzi đã phát hiện ra thứ gì đó

314
00:23:29,200 --> 00:23:33,800
sẽ không thể tồn tại nếu quan điểm cũ
của chúng ta về Amazon là đúng.

315
00:23:36,320 --> 00:23:37,520
- Chà.
- Vâng.

316
00:23:38,800 --> 00:23:44,040
Những thiết kế hình học khổng lồ,
rộng tới 300 mét,

317
00:23:44,960 --> 00:23:48,160
được tạo thành
bởi các hào rãnh và ụ đất khổng lồ,

318
00:23:49,240 --> 00:23:51,680
giờ được gọi là hình vẽ địa lý, geoglyph.

319
00:23:52,880 --> 00:23:54,960
Thiết kế tuyệt vời. Chúa ơi.

320
00:23:55,040 --> 00:23:57,400
Thiết kế tuyệt vời. Và rất lớn.

321
00:23:57,480 --> 00:23:58,320
Và khổng lồ.

322
00:23:58,400 --> 00:24:00,600
Khổng lồ.

323
00:24:00,680 --> 00:24:01,520
Vâng.

324
00:24:04,360 --> 00:24:06,720
- Đẹp. Nó đẹp quá.
- Đẹp quá.

325
00:24:09,320 --> 00:24:13,680
Và tôi thấy một hình vuông
được bao quanh bởi một hình bầu dục.

326
00:24:14,560 --> 00:24:16,000
Nhìn kìa. Một cái nữa.

327
00:24:16,720 --> 00:24:19,000
Vâng. Chúng ở khắp mọi nơi.

328
00:24:19,080 --> 00:24:19,920
Mọi nơi.

329
00:24:20,920 --> 00:24:22,000
Một cái nữa ở đây.

330
00:24:22,880 --> 00:24:23,960
Một cái nữa ở đây.

331
00:24:24,880 --> 00:24:27,040
Chà. Không thể tin nổi.

332
00:24:31,440 --> 00:24:35,960
Sự hoàn hảo về hình học chỉ có thể thấy
từ độ cao khoảng 50 mét trở lên.

333
00:24:36,880 --> 00:24:40,400
Nhưng bằng cách nào đó,
tất cả đều do con người tạo ra

334
00:24:40,480 --> 00:24:42,880
khi đôi chân của họ vẫn ở trên mặt đất.

335
00:24:45,600 --> 00:24:49,440
Điều này làm tôi vô cùng tôn kính chúng.

336
00:24:52,800 --> 00:24:57,240
Làm sao để họ có cái nhìn tổng quát
chúng sẽ như nào từ trên cao nhìn xuống?

337
00:24:59,440 --> 00:25:00,800
Trải nghiệm đáng nhớ.

338
00:25:00,880 --> 00:25:05,400
Tôi đã đến thăm nhiều đền, kim tự tháp
và các điểm linh thiêng khắp thế giới,

339
00:25:05,480 --> 00:25:08,040
và nơi này có một cảm giác rất đặc biệt.

340
00:25:08,560 --> 00:25:10,560
Rất đặc biệt, ông biết đấy.

341
00:25:13,680 --> 00:25:16,240
Ý tôi là, nó chạm đến trái tim tôi.

342
00:25:16,320 --> 00:25:21,120
Tôi đang nhìn thứ gì đó đáng kinh ngạc.

343
00:25:27,480 --> 00:25:31,680
Nó như thể tấm màn
đang được kéo ra khỏi bức Mona Lisa.

344
00:25:31,760 --> 00:25:35,560
Đột nhiên, tôi đang thấy thứ gì đó
mà trước đó tôi không hề biết,

345
00:25:35,640 --> 00:25:38,480
và nó làm tôi vô cùng xúc động.

346
00:25:42,640 --> 00:25:45,640
Như thể người xưa
đang nói chuyện trực tiếp với tôi:

347
00:25:45,720 --> 00:25:50,080
"Hãy nhìn những gì chúng tôi có thể làm.
Đừng đánh giá thấp chúng tôi.

348
00:25:50,840 --> 00:25:52,520
Chúng tôi là nhà khoa học".

349
00:25:57,640 --> 00:26:02,360
Khi ông lần đầu nói với các nhà khảo cổ
về hiện tượng này, họ đã nói gì?

350
00:26:02,440 --> 00:26:05,200
Người đầu tiên
là một nhà khảo cổ nổi tiếng.

351
00:26:05,280 --> 00:26:07,680
Tôi cho cô ấy xem bức ảnh,

352
00:26:07,760 --> 00:26:13,520
cô ấy nhìn và nói:
"Nó ở đâu? Ở Amazon? Không thể nào".

353
00:26:14,320 --> 00:26:17,160
Nó không thể. Nhìn ảnh đi.

354
00:26:17,240 --> 00:26:19,880
- Giúp tôi. Tôi không biết nó là gì.
- Vâng.

355
00:26:22,800 --> 00:26:24,800
Bằng chứng là không thể phủ nhận

356
00:26:24,880 --> 00:26:28,080
và trải rộng trên một vùng
rộng bằng bang Tây Virginia.

357
00:26:32,920 --> 00:26:37,080
Ban đầu, họ nghĩ những ụ đất này
có thể là thành lũy phòng thủ.

358
00:26:39,160 --> 00:26:41,720
Nhưng ở đây
không có bằng chứng chiến tranh.

359
00:26:41,800 --> 00:26:45,880
Và các rãnh nằm bên trong các ụ đất,
nên chúng không phải là hào.

360
00:26:48,440 --> 00:26:51,640
Và không có bằng chứng
chúng được dùng làm nơi định cư.

361
00:26:56,800 --> 00:27:01,320
Không thể tránh các suy đoán
khi nhìn hình vẽ địa lý ở Amazon. Tại sao?

362
00:27:01,400 --> 00:27:04,680
Vì không có tài liệu
từ những người đã làm ra chúng

363
00:27:04,760 --> 00:27:07,360
về lý do họ làm chúng.
Ta không biết lý do.

364
00:27:09,880 --> 00:27:13,760
Anh nghĩ cả khu vực này
có bao nhiêu hình vẽ địa lý như này?

365
00:27:15,360 --> 00:27:16,800
- Hàng ngàn.
- Hàng ngàn.

366
00:27:16,880 --> 00:27:20,160
- Hàng ngàn.
- Được rồi.

367
00:27:24,720 --> 00:27:26,360
Nó đặt ra nhiều câu hỏi.

368
00:27:27,000 --> 00:27:29,680
Các công trình hình học này bao tuổi?

369
00:27:30,800 --> 00:27:35,200
Chúng có trước hay có sau
rừng nhiệt đới Amazon đã che giấu chúng?

370
00:27:39,520 --> 00:27:43,440
Quy mô lực lượng lao động là bao nhiêu
để tạo ra chúng ngay từ đầu?

371
00:27:46,240 --> 00:27:49,720
Và các kỹ năng cần thiết
để có thể chỉ đạo thành công?

372
00:27:52,040 --> 00:27:55,840
Đây không phải những người mới vào nghề.
Họ đã biết họ sẽ làm gì.

373
00:27:55,920 --> 00:27:57,880
Họ đã làm điều này nhiều lần rồi.

374
00:27:58,840 --> 00:28:03,000
Tôi muốn biết họ nghĩ gì khi họ làm chúng.

375
00:28:03,080 --> 00:28:04,160
Vâng.

376
00:28:04,240 --> 00:28:06,480
Cần nỗ lực và công sức rất lớn.

377
00:28:12,520 --> 00:28:15,720
Việc làm vô số hình vẽ địa lý
là một bí ẩn hấp dẫn,

378
00:28:15,800 --> 00:28:18,880
vô số nhà nghiên cứu đang cố tìm hiểu nó.

379
00:28:25,000 --> 00:28:28,880
Trở lại mặt đất,
ta sẽ gặp Giáo sư Martti Pärssinen,

380
00:28:28,960 --> 00:28:32,360
một nhà khảo cổ học và nhân chủng học
từ Đại học Helsinki,

381
00:28:34,280 --> 00:28:38,920
người đã và đang tìm kiếm các câu trả lời
cùng Tiến sĩ Ranzi hai thập kỷ qua.

382
00:28:41,400 --> 00:28:44,280
Rõ ràng ta đang xem
một hiện tượng rất lớn ở đây,

383
00:28:44,360 --> 00:28:45,960
không phải chuyện nhỏ.

384
00:28:46,040 --> 00:28:48,640
Một hiện tượng thể hiện kiến thức hình học

385
00:28:49,720 --> 00:28:53,040
và phải có khả năng tổ chức ở cấp độ cao.

386
00:28:53,640 --> 00:28:56,800
Tôi nghĩ vậy
vì rất nhiều hình vẽ này rất phức tạp.

387
00:28:56,880 --> 00:28:57,840
Rất phức tạp.

388
00:28:57,920 --> 00:29:02,080
Cần phải lên kế hoạch
để làm điều đó và cách để tổ chức nó.

389
00:29:07,480 --> 00:29:10,000
Sau khi xem xét hàng trăm hình vẽ địa lý,

390
00:29:10,080 --> 00:29:13,640
Giáo sư Pärssinen đã phát hiện ra
một bằng chứng quan trọng,

391
00:29:14,560 --> 00:29:17,680
chỉ ra kiểu xã hội
đã xây dựng những công trình này,

392
00:29:20,720 --> 00:29:25,720
những con đường cổ xưa
kết nối nhiều hình vẽ địa lý này với nhau.

393
00:29:29,160 --> 00:29:31,160
Khu vực này đầy đường.

394
00:29:31,240 --> 00:29:35,000
Thợ săn và người hái lượm không làm đường.

395
00:29:35,080 --> 00:29:36,720
Họ không có nhu cầu đó.

396
00:29:36,800 --> 00:29:42,000
Nó chỉ cần thiết ở xã hội
có mức độ nhận thức cao hơn nhiều,

397
00:29:42,080 --> 00:29:45,360
có các mối quan hệ với nhau.

398
00:29:45,440 --> 00:29:48,120
Nên đó là một xã hội phức tạp.

399
00:29:48,200 --> 00:29:51,200
Nếu tôi đúng,
không ai nghĩ điều này sẽ có ở Amazon.

400
00:29:51,280 --> 00:29:54,920
Vâng, đây là bất ngờ lớn với chúng tôi.

401
00:29:57,280 --> 00:30:00,120
Để tìm hiểu thêm
về chủ nhân của các hình vẽ này,

402
00:30:00,200 --> 00:30:04,840
đội ngũ của Giáo sư Pärssinen đã khai quật
các khu vực xung quanh các hình vẽ,

403
00:30:04,920 --> 00:30:07,360
kể cả địa điểm được gọi là Tequinho này.

404
00:30:09,000 --> 00:30:13,400
Về mặt khảo cổ học, các ông đã tìm thấy gì
trong các công trình dưới đất?

405
00:30:13,480 --> 00:30:17,680
Từ Tequinho,
chúng tôi đã tìm thấy 40.000 mảnh gốm sứ.

406
00:30:20,760 --> 00:30:23,600
Những mảnh này khoảng 2.000 năm tuổi.

407
00:30:24,200 --> 00:30:28,880
Các công trình dưới đất
có niên đại khoảng 2.500 năm trước.

408
00:30:28,960 --> 00:30:32,480
Nhưng đồ gốm thì tinh xảo đến không ngờ.

409
00:30:33,480 --> 00:30:36,640
- Phần lớn là gốm sứ chất lượng cao…
- Vâng.

410
00:30:36,720 --> 00:30:39,360
…và gốm sứ đa sắc.

411
00:30:39,440 --> 00:30:42,360
Gốm đa sắc đó
là một dạng gốm sứ khá tiên tiến.

412
00:30:42,440 --> 00:30:46,760
Vâng, gốm đa sắc thường được coi là
một phần của nền văn minh.

413
00:30:49,440 --> 00:30:52,640
Gốm đa sắc này
có nhiều điểm tương đồng bất ngờ

414
00:30:54,080 --> 00:30:56,240
với một nền văn minh xa xôi khác

415
00:30:56,320 --> 00:30:58,680
nổi tiếng với hiểu biết sâu về hình học,

416
00:31:00,400 --> 00:31:01,880
văn minh Hy Lạp cổ đại.

417
00:31:03,560 --> 00:31:07,000
Ông biết đấy, nhìn chung
giới sử học và khảo cổ học đều nói

418
00:31:07,080 --> 00:31:09,840
người Hy Lạp
ở nhóm tạo ra hình học đầu tiên

419
00:31:09,920 --> 00:31:12,640
nhưng rõ ràng,
ta phải xem lại quan điểm đó.

420
00:31:12,720 --> 00:31:14,040
Tôi nghĩ ông đúng

421
00:31:14,120 --> 00:31:17,920
vì văn hóa hình vẽ địa lý này
chính xác là cùng một lúc

422
00:31:18,000 --> 00:31:21,600
với thời kỳ khảo cổ học của văn hóa Hy Lạp

423
00:31:21,680 --> 00:31:24,760
được gọi là thời kỳ Hy Lạp hình học.

424
00:31:24,840 --> 00:31:27,720
HY LẠP CỔ ĐẠI
AMAZON CỔ ĐẠI

425
00:31:27,800 --> 00:31:31,760
Sự thật là hai nền văn hóa cách xa nhau
làm nghệ thuật hình học

426
00:31:31,840 --> 00:31:35,280
và sản xuất đồ gốm tinh xảo
vào cùng một thời kỳ

427
00:31:35,360 --> 00:31:37,960
có vẻ không chỉ là trùng hợp ngẫu nhiên.

428
00:31:40,640 --> 00:31:44,240
Thật thú vị khi thấy sự phát triển
tương đồng về ý tưởng giữa các nền văn hóa

429
00:31:44,320 --> 00:31:45,520
không liên quan này.

430
00:31:45,600 --> 00:31:46,560
Vâng, chính xác.

431
00:31:48,000 --> 00:31:51,960
Tôi không nói rằng văn hóa Hy Lạp
và Amazon có liên hệ với nhau.

432
00:31:53,800 --> 00:31:56,880
Nhưng có lẽ cả hai
đã thừa hưởng một di sản kiến thức

433
00:31:56,960 --> 00:31:59,760
từ một nền văn minh cổ đại hơn rất nhiều,

434
00:32:00,920 --> 00:32:03,840
một nền văn minh đã du hành Trái Đất
trong đêm dài thời gian,

435
00:32:04,400 --> 00:32:07,240
để lại dấu vết trí tuệ ở nơi nó đã đi qua?

436
00:32:09,080 --> 00:32:12,000
Bây giờ, giới khảo cổ học
giải thích điều này là:

437
00:32:12,080 --> 00:32:14,600
"Chúng ta đều có cùng bộ óc con người,

438
00:32:14,680 --> 00:32:17,880
nên chúng ta làm những điều giống nhau".

439
00:32:17,960 --> 00:32:23,160
Việc họ làm điều đó vào cùng một thời kỳ,
ở các địa điểm địa lý cách xa nhau,

440
00:32:23,240 --> 00:32:25,840
chỉ được giải thích
bởi điểm chung thần kinh học đó.

441
00:32:25,920 --> 00:32:28,200
Điều đó không thuyết phục được tôi.

442
00:32:29,960 --> 00:32:33,560
Nhìn thiết kế thì thấy rõ
phải có nền tảng cho việc này.

443
00:32:33,640 --> 00:32:36,880
Nó không thể bất thình lình xuất hiện.

444
00:32:36,960 --> 00:32:41,040
Ông có thể truy ngược
tiền sử của khu vực này đến thời nào?

445
00:32:41,120 --> 00:32:44,160
Và có bằng chứng nào
cho thấy những nơi này đặc biệt

446
00:32:44,240 --> 00:32:47,640
trước khi các hình vẽ địa lý tồn tại ở đó?

447
00:32:47,720 --> 00:32:52,120
Đó là một câu hỏi rất hay
vì chúng tôi đã khai quật sâu đến một mét,

448
00:32:52,200 --> 00:32:55,200
và sau đó, gốm sứ biến mất.

449
00:32:55,280 --> 00:32:58,840
Nhưng rồi tôi nhận thấy
than tiếp tục xuất hiện.

450
00:32:59,640 --> 00:33:02,240
Và chúng tôi tiếp tục đào xuống,

451
00:33:02,320 --> 00:33:06,640
và rồi chúng tôi bắt đầu
lấy các mẫu carbon phóng xạ,

452
00:33:06,720 --> 00:33:10,840
và cuối cùng, chúng tôi phát hiện ra
rất nhiều địa điểm này

453
00:33:10,920 --> 00:33:14,360
đã tồn tại từ 10.000 năm trước.

454
00:33:15,400 --> 00:33:18,400
Chúa ơi. Chà. Từ quá khứ xa xôi.

455
00:33:18,480 --> 00:33:20,800
- Đúng là từ quá khứ xa xôi.
- Hấp dẫn.

456
00:33:22,400 --> 00:33:23,320
2.500 NĂM TRƯỚC

457
00:33:23,400 --> 00:33:27,640
Mười nghìn năm trước,
không lâu sau khi Kỷ Băng hà kết thúc…

458
00:33:27,720 --> 00:33:28,800
10.000 NĂM TRƯỚC

459
00:33:28,880 --> 00:33:32,960
…các địa điểm này
dường như có ý nghĩa lớn lao

460
00:33:33,040 --> 00:33:35,040
với những người đã đến thăm chúng.

461
00:33:36,320 --> 00:33:38,320
Nó bổ sung vào bức tranh tổng thể.

462
00:33:38,400 --> 00:33:42,560
Theo một nghĩa nào đó,
điều ta thấy bây giờ là hiện thân mới nhất

463
00:33:42,640 --> 00:33:47,360
của mối quan hệ rất lâu dài với nơi này,
một dự án rất dài hạn theo cách nào đó.

464
00:33:48,880 --> 00:33:53,560
Ta có bằng chứng về nền văn minh bản địa
có tổ chức cao và phức tạp,

465
00:33:53,640 --> 00:33:56,960
có mọi sáng kiến
của một nền văn minh cao cấp.

466
00:33:58,640 --> 00:34:00,680
Nghiên cứu này là đột phá

467
00:34:00,760 --> 00:34:04,080
cho hiểu biết ngày càng lớn của ta
về lịch sử loài người.

468
00:34:06,920 --> 00:34:10,520
Ta phải xem xét lại
toàn bộ nhận thức của ta về Amazon cổ đại

469
00:34:10,600 --> 00:34:13,640
và toàn bộ nhận thức
về các nền văn minh cổ đại.

470
00:34:13,720 --> 00:34:17,840
Với tôi, đây là một trong các phát hiện
thú vị nhất trong 100 năm qua.

471
00:34:17,920 --> 00:34:19,560
Nó là điều rất đặc biệt.

472
00:34:24,560 --> 00:34:26,560
Và công việc còn lâu mới kết thúc.

473
00:34:28,480 --> 00:34:33,000
Giờ ta nhận thức được một hiện tượng
ta không biết đã tồn tại 20 năm trước.

474
00:34:33,080 --> 00:34:36,720
Câu hỏi tiếp theo là
có bao nhiêu hình vẽ địa lý như thế?

475
00:34:36,800 --> 00:34:39,240
Bao nhiêu công trình này thật sự tồn tại?

476
00:34:42,720 --> 00:34:47,320
Đến nay, chỉ riêng vùng Acre,
hơn 1000 hình vẽ địa lý đã được phát hiện.

477
00:34:53,080 --> 00:34:55,000
Cách sân bay 13 km,

478
00:34:55,640 --> 00:34:58,640
Giáo sư Pärssinen
hy vọng sẽ thêm vào danh sách trên

479
00:34:58,720 --> 00:35:01,040
ở một nơi trong rừng chưa được khám phá

480
00:35:01,120 --> 00:35:04,480
gần một hình vẽ địa lý đã lộ ra,
có tên là Fazenda Cipoal.

481
00:35:07,160 --> 00:35:11,440
Sự hiểu biết của chúng ta
dừng lại ở bìa rừng,

482
00:35:11,520 --> 00:35:13,720
và giờ chúng ta muốn biết có gì ở đó.

483
00:35:16,920 --> 00:35:19,240
Để phát hiện những gì bên dưới tán cây,

484
00:35:19,320 --> 00:35:22,680
nhóm dựa vào một công nghệ
có thể nhìn xuyên qua chúng.

485
00:35:24,320 --> 00:35:25,160
LiDAR.

486
00:35:27,040 --> 00:35:32,080
Nhờ dùng hệ thống này,
ta có thể loại bỏ thảm thực vật

487
00:35:32,160 --> 00:35:35,280
và thu được kết quả từ dưới cùng.

488
00:35:35,360 --> 00:35:39,280
Nhờ đó,
ta sẽ thấy địa hình một cách chính xác.

489
00:35:40,960 --> 00:35:43,760
Với LiDAR,
bạn có thể thấy có gì dưới tán cây

490
00:35:43,840 --> 00:35:45,920
mà không phải chặt một cái cây nào.

491
00:35:46,440 --> 00:35:49,960
Bạn không cần phá rừng nhiệt đới,
hoặc phá bất cứ thứ gì.

492
00:35:51,680 --> 00:35:54,640
Cùng tham gia là Fabio De Novaes Filho,

493
00:35:54,720 --> 00:35:58,800
ông sẽ khảo sát khu rừng bằng
hệ thống LiDAR gắn vào drone của ông ấy.

494
00:35:59,560 --> 00:36:02,120
Nó sẽ bay ở độ cao 80 mét.

495
00:36:02,200 --> 00:36:03,240
NGƯỜI KHẢO SÁT

496
00:36:03,320 --> 00:36:08,640
Ta có thể có khoảng 100 đến 200 điểm
trên mỗi mét vuông.

497
00:36:08,720 --> 00:36:09,960
Thật tuyệt vời.

498
00:36:10,040 --> 00:36:12,600
Địa hình thu được sẽ rất chính xác.

499
00:36:27,600 --> 00:36:30,680
Thiết bị này
bắn các tia laser xuyên qua tán cây,

500
00:36:30,760 --> 00:36:32,840
phát hiện những thay đổi về độ cao.

501
00:36:36,320 --> 00:36:39,840
Dữ liệu sau đó được dùng
để tạo ra một bản đồ cảnh quan 3D,

502
00:36:39,920 --> 00:36:41,720
tiết lộ mọi điều bất thường.

503
00:36:43,560 --> 00:36:46,600
Các drone này
sẽ thay đổi mọi thứ trong khảo cổ học.

504
00:36:53,800 --> 00:36:57,160
Trong khi nhóm tìm kiếm
điều có thể bị giấu dưới tán cây,

505
00:36:57,240 --> 00:36:59,080
tôi điều tra một câu hỏi khác.

506
00:37:01,920 --> 00:37:05,160
Tại sao ngay từ đầu
lại có các hình vẽ địa lý này?

507
00:37:07,440 --> 00:37:11,760
Các khai quật khảo cổ không cung cấp
manh mối về lý do chúng được tạo ra.

508
00:37:12,760 --> 00:37:16,160
Nhưng người bản địa ở vùng này
có những kiến thức và ký ức

509
00:37:16,240 --> 00:37:18,720
giúp làm sáng tỏ tầm quan trọng và ý nghĩa

510
00:37:18,800 --> 00:37:20,800
của những công trình đặc biệt này.

511
00:37:25,720 --> 00:37:30,520
Tôi đến hình vẽ địa lý có tên là Jaco Sá
để gặp một trong những người bảo vệ nó.

512
00:37:34,720 --> 00:37:39,520
Antônio Apurinã thuộc dân tộc Apurinã
và làm việc tại FUNAI,

513
00:37:39,600 --> 00:37:42,080
Ủy ban quốc gia về người bản địa ở Brazil.

514
00:37:43,920 --> 00:37:46,800
Apurinã là một dân tộc có nguồn gốc

515
00:37:46,880 --> 00:37:53,040
gắn liền với thiên nhiên, với trái đất.

516
00:37:53,120 --> 00:37:57,960
Người Apurinã có quan điểm như nào
về những công trình này?

517
00:37:58,040 --> 00:37:59,520
Ông nghĩ gì về chúng?

518
00:37:59,600 --> 00:38:01,960
Tôi đang đứng ở một nơi

519
00:38:04,200 --> 00:38:07,320
mà tôi hết sức tôn thờ.

520
00:38:08,520 --> 00:38:11,680
Với chúng tôi, nó là một nơi thiêng liêng.

521
00:38:11,760 --> 00:38:16,080
Nó được tạo ra không phải cho chiến tranh,
không phải cho phòng thủ.

522
00:38:16,160 --> 00:38:21,200
Nó được tạo ra
để thể hiện điều gì đó về văn hóa.

523
00:38:23,880 --> 00:38:27,080
Nếu các công trình hình học
không có giá trị thực tế,

524
00:38:27,160 --> 00:38:31,240
những nỗ lực rất lớn để tạo ra chúng
cho thấy một mục đích cao cả hơn.

525
00:38:32,800 --> 00:38:37,000
Có thể có manh mối trong
truyền thống tâm linh của người Apurinã.

526
00:38:37,880 --> 00:38:42,080
Chúng ta thấy điều này ở đây

527
00:38:42,160 --> 00:38:47,960
như thể nó là vòng tròn của người Apurinã,

528
00:38:48,040 --> 00:38:54,120
khi họ nhảy múa và tỏ lòng tôn kính
một thủ lĩnh đã qua đời, một pháp sư,

529
00:38:54,600 --> 00:38:57,680
một người quan trọng trong làng đã mất.

530
00:39:01,600 --> 00:39:06,160
Chúng tôi coi không gian này
như một nơi sẽ chào đón chúng tôi

531
00:39:06,920 --> 00:39:13,040
khi chúng tôi rời thế giới vật chất này.

532
00:39:16,040 --> 00:39:18,200
Đây là một quan niệm rất phổ biến

533
00:39:18,280 --> 00:39:21,800
trong các văn hóa bản địa
khắp Amazon cho đến ngày nay,

534
00:39:21,880 --> 00:39:25,160
rằng sau khi chết,
linh hồn chúng ta có một hành trình,

535
00:39:25,240 --> 00:39:28,520
và cuối cùng là đến thế giới bên kia.

536
00:39:30,120 --> 00:39:32,440
Quan niệm này phổ biến khắp thế giới,

537
00:39:32,520 --> 00:39:37,920
và các cấu trúc được tạo ra để hỗ trợ
hành trình của linh hồn sau khi chết.

538
00:39:40,240 --> 00:39:43,280
Hãy lấy ví dụ về kim tự tháp.

539
00:39:44,080 --> 00:39:49,160
Tôi không biết
một cấu trúc kim tự tháp nào trên thế giới

540
00:39:49,240 --> 00:39:54,120
mà không gắn với ý niệm về cái chết
và hành trình của linh hồn sau khi chết.

541
00:39:56,280 --> 00:39:59,880
Điều này đặc biệt rõ ràng
ở các kim tự tháp Ai Cập cổ đại,

542
00:39:59,960 --> 00:40:05,200
và cũng rất rõ ràng
ở các kim tự tháp ở châu Mỹ và Mexico.

543
00:40:07,560 --> 00:40:11,280
Thật thú vị khi nghe từ Antônio
rằng các hình vẽ địa lý ở Amazon

544
00:40:11,360 --> 00:40:13,200
có thể có một mục đích tương tự

545
00:40:13,280 --> 00:40:17,480
cho những người đầu tiên
đã tạo ra chúng hàng ngàn năm trước.

546
00:40:24,920 --> 00:40:29,600
Quay lại sân bay, đã đến lúc tìm hiểu
xem cuộc khảo sát LiDAR của chúng ta

547
00:40:29,680 --> 00:40:33,840
có phát hiện thêm
địa điểm linh thiêng dưới tán cây không.

548
00:40:35,360 --> 00:40:37,680
Fabio, xin cho biết ông tìm thấy gì.

549
00:40:38,320 --> 00:40:40,760
Chúng tôi đã khảo sát khu vực bằng LiDAR.

550
00:40:41,360 --> 00:40:43,920
Và ông có thấy cây cối không?

551
00:40:44,000 --> 00:40:44,840
Vâng.

552
00:40:48,120 --> 00:40:49,160
Và giờ…

553
00:40:50,560 --> 00:40:52,240
Chà. Thật khó tin.

554
00:40:52,320 --> 00:40:53,240
Chà.