1
00:00:12,120 --> 00:00:14,360
Deze enorme bouwwerken in de Amazone...
2
00:00:14,360 --> 00:00:15,920
REGIO ACRE
BRAZILIË
3
00:00:15,920 --> 00:00:18,920
...duiden op een gigantische
menselijke onderneming.
4
00:00:21,600 --> 00:00:24,160
Maar hoeveel van die bouwwerken zijn er?
5
00:00:27,400 --> 00:00:31,040
Wat heb je gevonden?
- Zie je de bomen?
6
00:00:31,560 --> 00:00:34,600
En nu het terrein.
- We halen ze weg.
7
00:00:34,600 --> 00:00:38,000
Wauw.
- Ongelooflijk.
8
00:00:42,240 --> 00:00:46,360
Professor Pärssinen en 't team
hebben negen nieuwe geogliefen gevonden...
9
00:00:46,360 --> 00:00:48,480
...verborgen onder het bladerdak.
10
00:00:54,160 --> 00:00:57,560
Dit hier is rond of achthoekig.
11
00:00:58,200 --> 00:01:01,840
Deze achthoek is ongeveer 100 meter.
12
00:01:01,840 --> 00:01:04,000
Honderd meter in doorsnee.
- Juist.
13
00:01:04,000 --> 00:01:08,280
Ongelooflijk. En niemand wist
dat hij er was tot jij kwam met je LiDAR.
14
00:01:08,280 --> 00:01:09,720
Niemand wist hiervan.
15
00:01:09,720 --> 00:01:12,840
Ongelooflijk
wat deze technologie kan onthullen.
16
00:01:12,840 --> 00:01:15,200
Dit is een interessant aspect.
17
00:01:18,440 --> 00:01:22,320
Deze twee overlappen elkaar bijna
en lijken te zijn verbonden...
18
00:01:24,160 --> 00:01:26,000
...misschien met andere sites.
19
00:01:27,440 --> 00:01:31,080
Dit is een weg
met aan beide kanten taluds.
20
00:01:31,080 --> 00:01:32,920
Een oude weg?
- Oude weg, ja.
21
00:01:32,920 --> 00:01:35,880
Naar het grote taludplein.
- Ja.
22
00:01:35,880 --> 00:01:37,120
Prachtig.
23
00:01:38,480 --> 00:01:42,480
Als deze geogliefen gelijktijdig
zijn gebouwd als andere in de buurt...
24
00:01:42,480 --> 00:01:46,400
...duiden de wegen op een bloeiende
georganiseerde beschaving...
25
00:01:47,680 --> 00:01:50,400
...minstens 2500 jaar geleden.
26
00:01:52,440 --> 00:01:56,200
En er is bewijs dat ze er
misschien al veel langer waren.
27
00:01:58,160 --> 00:02:04,840
We ontdekten dat veel van die sites
er 10.000 jaar geleden al waren.
28
00:02:06,040 --> 00:02:08,240
2500 JAAR GELEDEN
29
00:02:08,240 --> 00:02:13,360
We weten niet zeker of dit reconstructies
van veel oudere geogliefen zijn.
30
00:02:13,960 --> 00:02:17,720
Maar wat we wel weten,
is dat er mensen waren in dat gebied.
31
00:02:17,720 --> 00:02:21,800
En dat bewijs gaat
meer dan 10.000 jaar terug in de tijd...
32
00:02:21,800 --> 00:02:24,960
...tot heel dicht
bij het einde van de laatste ijstijd.
33
00:02:25,840 --> 00:02:27,520
Hoe oud ze ook zijn...
34
00:02:27,520 --> 00:02:30,960
...de schaal van de onderneming
is echt verbazingwekkend.
35
00:02:32,400 --> 00:02:36,120
Dit roept de vraag op:
hoeveel mensen zijn er hiervoor nodig?
36
00:02:36,880 --> 00:02:42,160
Dan spreken we over honderdduizenden.
- Ja. Letterlijk honderdduizenden inwoners.
37
00:02:42,760 --> 00:02:43,720
Geweldig.
38
00:02:45,240 --> 00:02:47,480
Professor Pärsinnen bedoelt niet...
39
00:02:47,480 --> 00:02:50,760
...dat al die mensen
de geogliefen fysiek hebben gebouwd.
40
00:02:51,280 --> 00:02:55,760
Maar zo'n grote populatie
moet hier al lang hebben bestaan...
41
00:02:55,760 --> 00:02:59,960
...om voor de nodige arbeidskrachten
te zorgen en ze te onderhouden.
42
00:03:03,680 --> 00:03:05,960
Op enkele honderden meters
van bekende geogliefen...
43
00:03:05,960 --> 00:03:09,720
...vond ons LiDAR-team
geogliefen waar niemand van afwist.
44
00:03:09,720 --> 00:03:13,120
Wat kunnen we in hemelsnaam ontdekken...
45
00:03:13,120 --> 00:03:17,040
...als we honderden kilometers
het dichte regenwoud intrekken?
46
00:03:19,240 --> 00:03:23,320
Dit heeft ons begrip van Amazonia
helemaal veranderd.
47
00:03:23,320 --> 00:03:25,280
Dit is een gigantisch fenomeen...
48
00:03:25,280 --> 00:03:30,280
...dat de geschiedenis van het continent
en van de hele wereld verandert.
49
00:03:58,680 --> 00:04:03,480
We kunnen het verhaal
van Amerika pas echt vertellen...
50
00:04:03,480 --> 00:04:05,840
...als we nog veel meer weten...
51
00:04:07,280 --> 00:04:09,560
...over wat er gaande was in de Amazone...
52
00:04:11,080 --> 00:04:16,080
...niet 1000 jaar geleden,
maar 10.000, 20.000, 30.000 jaar geleden.
53
00:04:18,840 --> 00:04:23,800
We moeten terug blijven gaan en onze ogen
niet sluiten voor deze mogelijkheden.
54
00:04:27,800 --> 00:04:31,160
En er is aanlokkelijk bewijs
van dat verre verleden...
55
00:04:31,160 --> 00:04:33,800
...op 1600 kilometer
ten noordoosten van Acre.
56
00:04:35,960 --> 00:04:40,560
Ik ben in het nationaal park Monte Alegre
op de noordoever van de Amazone.
57
00:04:45,280 --> 00:04:49,360
Hoewel het Amazonebekken
grotendeels vlak is en gehuld in bomen...
58
00:04:50,960 --> 00:04:55,800
...torenen hier karakteristieke rotspartijen
boven het bladerdak uit.
59
00:04:57,520 --> 00:05:00,960
Archeoloog en antropoloog
dr. Christopher Davis...
60
00:05:00,960 --> 00:05:05,440
...onderzoekt al jaren een ontdekking
die de geschiedenis kan veranderen...
61
00:05:05,440 --> 00:05:07,440
...hoog op een van deze richels.
62
00:05:13,840 --> 00:05:15,680
Dit is Serra do Paituna...
63
00:05:18,000 --> 00:05:19,760
...Heuvel van het Zwarte Meer...
64
00:05:23,520 --> 00:05:25,440
...een torenhoge steile rots...
65
00:05:25,440 --> 00:05:29,240
...versierd met schijnbaar oude,
geschilderde afbeeldingen.
66
00:05:39,200 --> 00:05:40,880
Bedankt dat je de weg wijst.
67
00:05:45,480 --> 00:05:50,440
We zijn duidelijk omgeven
door deze geweldige kunst hier.
68
00:05:50,440 --> 00:05:53,880
Hoe komt het dat je dit ging onderzoeken?
69
00:05:53,880 --> 00:05:57,560
{\an8}Ik ben met archeologie begonnen
toen ik afgestudeerd was.
70
00:05:57,560 --> 00:06:01,000
Ik wist niet
dat er rotskunst was in Amerika.
71
00:06:01,760 --> 00:06:03,960
En ik was er dus ondersteboven van.
72
00:06:06,680 --> 00:06:09,120
Deze afbeeldingen noemen we pictogrammen.
73
00:06:13,640 --> 00:06:15,440
Sommige zijn heel simpel.
74
00:06:15,440 --> 00:06:18,240
Misschien een slang
die over de rots glijdt.
75
00:06:19,960 --> 00:06:23,160
Andere stellen
complexere geometrische patronen voor.
76
00:06:26,680 --> 00:06:30,160
De vraag is: wanneer
zijn die afbeeldingen geschilderd?
77
00:06:33,800 --> 00:06:35,800
De kunst zelf is niet te dateren.
78
00:06:36,320 --> 00:06:39,720
Dus zochten dr. Davis en z'n team
naar andere bewijzen.
79
00:06:40,960 --> 00:06:43,920
Waarop is je datering
van deze site gebaseerd?
80
00:06:43,920 --> 00:06:46,920
Op de opgraving die we hier hebben gedaan.
81
00:06:48,120 --> 00:06:53,800
We vonden stukken verkoold hout,
meestal palmhout, wat verkoolde zaden.
82
00:06:53,800 --> 00:06:56,440
Ook bewijzen van een kampvuur.
83
00:06:58,000 --> 00:07:00,320
De resultaten waren echt onverwacht.
84
00:07:03,040 --> 00:07:06,880
De oudste data
die de radiokoolstofdatering opleverde...
85
00:07:06,880 --> 00:07:09,840
...waren ongeveer 13.200 jaar geleden.
86
00:07:09,840 --> 00:07:11,280
Fascinerend.
87
00:07:12,200 --> 00:07:13,760
HEDEN
88
00:07:13,760 --> 00:07:16,640
Meer dan 13.000 jaar oud...
89
00:07:16,640 --> 00:07:18,160
13.200 JAAR GELEDEN
90
00:07:18,160 --> 00:07:22,440
...zijn dit de oudste rotsschilderingen
die ooit in Amerika zijn gevonden.
91
00:07:28,640 --> 00:07:32,040
Kunst gemaakt tijdens de laatste ijstijd...
92
00:07:32,880 --> 00:07:36,680
...door mensen die hier,
naar het schijnt, plots opdoken...
93
00:07:37,280 --> 00:07:39,160
...diep in de Amazonewildernis.
94
00:07:42,480 --> 00:07:46,800
Duizenden jaren geleden
was dit veel feller, veel helderder.
95
00:07:54,640 --> 00:07:58,080
De afbeeldingen zijn geschilderd
met rode en gele oker...
96
00:07:58,600 --> 00:08:01,720
...en schijnbaar behandeld
om ze bestendig te maken.
97
00:08:05,840 --> 00:08:11,040
Ik heb hier als experiment met oker
op de rots getekend en het spoelt weg.
98
00:08:11,040 --> 00:08:15,000
Er moet dus een bindmiddel zijn.
- Ja. Een heel goed bindmiddel.
99
00:08:15,000 --> 00:08:17,880
We vermoeden
dat ze het vermengden met boomhars...
100
00:08:17,880 --> 00:08:22,040
...en de hars wordt bijna amber,
maar redelijk doorzichtig.
101
00:08:22,040 --> 00:08:25,320
Dat wijst erop
dat de makers van deze schilderingen...
102
00:08:25,320 --> 00:08:29,160
...ervaring hadden met het maken
van dit soort schilderingen.
103
00:08:29,160 --> 00:08:32,240
En ze wisten
hoe ze de verf bestendig konden maken.
104
00:08:32,240 --> 00:08:37,400
Absoluut. En daarnaast
geeft het blijk van voorbereiding en tijd.
105
00:08:40,520 --> 00:08:44,040
Wat mij het meeste boeit,
zijn de vele handafdrukken...
106
00:08:48,200 --> 00:08:53,120
...dat intieme menselijke contact uitgedrukt
in de handafdrukken in de rotskunst.
107
00:08:55,000 --> 00:08:59,960
Het is bijna alsof ze de muur aanraakten...
108
00:08:59,960 --> 00:09:04,960
...en door de muur ons aanraken
en een boodschap naar de toekomst sturen.
109
00:09:13,200 --> 00:09:17,040
{\an8}Er is nog meer paleolithische kunst
gevonden in de westelijke Amazone.
110
00:09:17,600 --> 00:09:20,360
Zoals deze muurschildering
in de Colombiaanse jungle...
111
00:09:20,360 --> 00:09:25,120
...waar 12.600 jaar oude afbeeldingen
mensen voorstellen...
112
00:09:25,120 --> 00:09:28,200
...naast wat wezens
uit de ijstijd lijken te zijn.
113
00:09:31,080 --> 00:09:35,000
{\an8}We zien een ooggetuigenverslag
van het samenleven van mensen...
114
00:09:35,000 --> 00:09:38,040
...met al lang uitgestorven megafauna
uit de ijstijd.
115
00:09:38,520 --> 00:09:40,200
{\an8}SERRA DA CAPIVARA
BRAZILIË
116
00:09:40,200 --> 00:09:44,720
{\an8}De schilderingen ten oosten van de Amazone
gaan nog verder terug in de tijd...
117
00:09:44,720 --> 00:09:46,320
13.200 JAAR GELEDEN
118
00:09:46,320 --> 00:09:48,960
...tot meer dan 25.000 jaar geleden.
119
00:09:48,960 --> 00:09:51,120
25.000 JAAR GELEDEN
120
00:09:51,120 --> 00:09:55,480
Dat betekent dat er 2000 jaar
voor de jager-verzamelaars...
121
00:09:55,480 --> 00:09:57,360
...in White Sands, New Mexico...
122
00:09:58,360 --> 00:10:02,320
...in de bossen van Zuid-Amerika
al andere mensen leefden...
123
00:10:02,320 --> 00:10:04,240
...die dit soort kunst maakten.
124
00:10:04,880 --> 00:10:06,600
En in grote hoeveelheden.
125
00:10:10,840 --> 00:10:13,280
Dat zou het onderzoek moeten stimuleren...
126
00:10:13,280 --> 00:10:17,120
...naar wat die mensen
misschien in Amerika deden...
127
00:10:17,120 --> 00:10:19,280
...gedurende die tienduizenden jaren...
128
00:10:19,280 --> 00:10:22,920
...waarvan archeologen dachten
dat daar geen mensen waren.
129
00:10:26,440 --> 00:10:30,440
Over Serra do Paituna
weet dr. Davis één ding zeker.
130
00:10:32,120 --> 00:10:35,040
Wie ze ook waren en wat ze ook deden...
131
00:10:35,560 --> 00:10:38,920
...de rotsschilders hier
zijn er plots mee gestopt.
132
00:10:40,000 --> 00:10:44,000
Dus de eerste mensen in deze regio
waren hier, maakten de kunst...
133
00:10:44,000 --> 00:10:47,840
...en ongeveer 12.700 jaar geleden
waren ze weg.
134
00:10:47,840 --> 00:10:51,920
Werd het gebied toen verlaten?
- Daar lijkt het op.
135
00:10:51,920 --> 00:10:54,080
Geruime tijd. Duizenden jaren.
136
00:10:54,080 --> 00:10:59,000
Voor mij is 12.700 jaar geleden
een belangrijke datum.
137
00:11:00,320 --> 00:11:02,760
Data hebben altijd foutenmarges.
138
00:11:03,400 --> 00:11:08,360
Maar dat is heel dicht bij het begin
van de Jongere Dryas-klimaatafwijking.
139
00:11:08,360 --> 00:11:10,680
Ik vraag me af of er een verband is.
140
00:11:13,160 --> 00:11:16,160
Toen doken de temperaturen
ineens naar beneden...
141
00:11:17,280 --> 00:11:20,800
...en woedden er onverwachts branden
over de hele planeet.
142
00:11:22,880 --> 00:11:24,560
En de zeespiegel steeg.
143
00:11:32,600 --> 00:11:35,800
Dat catastrofale tijdperk
horen we nog nagalmen...
144
00:11:38,720 --> 00:11:41,280
...in de verhalen van Amazonia.
145
00:11:44,360 --> 00:11:47,280
Talloze mythen en legendes
over een oude ramp...
146
00:11:47,280 --> 00:11:49,840
...worden nog overal in de Amazone verteld.
147
00:11:49,840 --> 00:11:53,120
En er is er één
die ik bijzonder intrigerend vind.
148
00:11:57,680 --> 00:12:00,400
Volgens het inheemse Tiriyó-volk...
149
00:12:00,400 --> 00:12:03,800
...zeiden de hemelgeesten
lang geleden tegen een sjamaan...
150
00:12:03,800 --> 00:12:09,360
...dat er een grote overstroming zou komen
als straf voor de slechtheid van het volk.
151
00:12:10,400 --> 00:12:14,760
Sommigen sloegen acht op z'n waarschuwing
en vluchtten de berg Kantani op.
152
00:12:18,400 --> 00:12:20,880
Maar de meesten kwamen om in de zondvloed.
153
00:12:22,040 --> 00:12:24,360
Uiteindelijk trok het water zich terug...
154
00:12:25,040 --> 00:12:27,640
...en konden de overlevenden
opnieuw beginnen.
155
00:12:33,920 --> 00:12:37,000
Wereldwijde verhalen
spreken van een gouden tijdperk.
156
00:12:37,000 --> 00:12:41,040
Er was een tijd dat mensen
in harmonie met elkaar leefden.
157
00:12:41,040 --> 00:12:43,960
Maar ze lieten die hoge normen varen...
158
00:12:43,960 --> 00:12:47,800
...werden gestraft met een overstroming,
een wereldwijde vernietiging...
159
00:12:47,800 --> 00:12:49,960
...en van de aardbodem weggevaagd.
160
00:12:51,520 --> 00:12:56,200
De wereldwijde verspreiding van
die gedeelde mythe kan geen toeval zijn.
161
00:12:57,160 --> 00:13:01,880
Die oude verhalen zijn misschien
onze laatst overgebleven herinneringen...
162
00:13:01,880 --> 00:13:05,000
...van echte gebeurtenissen
die wereldwijd plaatsvonden...
163
00:13:05,000 --> 00:13:06,920
...rond het einde van de ijstijd...
164
00:13:06,920 --> 00:13:11,560
...tijdens een periode van rampen
die wij de oude apocalyps noemen.
165
00:13:27,720 --> 00:13:29,840
Er zijn steeds meer bewijzen...
166
00:13:29,840 --> 00:13:33,800
...dat de aarde het pad kruiste
van komeetbrokstukken.
167
00:13:33,800 --> 00:13:39,360
De redenering is dat meerdere inslagen
van stukken komeetpuin...
168
00:13:39,360 --> 00:13:45,280
...de Jongere Dryas-klimaatcrisis
hebben veroorzaakt, 12.800 jaar geleden.
169
00:13:53,520 --> 00:13:59,280
Het is een idee dat we blijven tegenkomen.
Het heet de Jongere Dryas-impacthypothese.
170
00:14:01,320 --> 00:14:04,240
Zowel op het zuidelijk
als op het noordelijk halfrond...
171
00:14:04,240 --> 00:14:07,440
{\an8}...hebben wetenschappers
zwarte, matte lagen ontdekt...
172
00:14:07,440 --> 00:14:10,680
{\an8}...met sporen van nanodiamanten,
platina en iridium...
173
00:14:10,680 --> 00:14:13,960
...wat wijst op een kosmische inslag
of een explosie in de lucht.
174
00:14:14,840 --> 00:14:18,160
Maar hier in de Amazone
zien we misschien ander bewijs...
175
00:14:18,160 --> 00:14:19,800
...gegrift in deze muren.
176
00:14:25,520 --> 00:14:28,080
Er zijn meerdere afbeeldingen van kometen.
177
00:14:28,080 --> 00:14:32,440
Maar op één muurvak in het bijzonder
zien we een komeet...
178
00:14:33,040 --> 00:14:36,040
...die naar boven gericht is.
179
00:14:36,040 --> 00:14:38,800
De staart gaat omlaag, de kop gaat omhoog.
180
00:14:39,320 --> 00:14:42,480
Boven de komeet is de zon afgebeeld.
181
00:14:43,960 --> 00:14:46,520
Ik stond perplex
toen ik het voor het eerst zag...
182
00:14:46,520 --> 00:14:50,120
...want je ziet normaal
geen komeet voor zonsondergang.
183
00:14:50,720 --> 00:14:54,800
De meeste kometen zijn makkelijk
te onderscheiden door hun staart...
184
00:14:54,800 --> 00:14:57,840
...meestal alleen zichtbaar
boven de ondergaande zon...
185
00:14:57,840 --> 00:14:59,560
...als ze er vandaan bewegen.
186
00:15:00,400 --> 00:15:05,520
Het zou toch onmogelijk zijn om een komeet
onder de zon te zien, op klaarlichte dag?
187
00:15:07,840 --> 00:15:11,840
Dus vroeg ik me af: wanneer kun je
een komeet met de kop omhoog zien...
188
00:15:11,840 --> 00:15:13,400
...voor de zon ondergaat?
189
00:15:13,920 --> 00:15:16,000
Tijdens een zonsverduistering?
190
00:15:16,000 --> 00:15:19,760
En dus begon ik
in astronomiesoftware te zoeken.
191
00:15:19,760 --> 00:15:22,600
En er was een eclips
tegenover die afbeelding...
192
00:15:22,600 --> 00:15:26,480
...zo'n 13.027 jaar geleden.
- Oké.
193
00:15:26,480 --> 00:15:30,920
En er was een komeet
in de buurt van de zon.
194
00:15:32,800 --> 00:15:35,360
Als een eclips de zon verduisterde...
195
00:15:35,360 --> 00:15:38,720
...zou je die komeet
misschien plots kunnen zien...
196
00:15:38,720 --> 00:15:41,680
...en hij zou met z'n kop
naar de zon gericht zijn.
197
00:15:41,680 --> 00:15:45,720
Dus dat zien we in de kunst?
- De kunst lijkt dat te laten zien.
198
00:15:46,320 --> 00:15:50,800
Zou dit een bewijs kunnen zijn van
de komeet die volgens velen uiteenviel...
199
00:15:50,800 --> 00:15:55,040
...de aarde onder puin bedolf
en de Jongere Dryas veroorzaakte?
200
00:15:57,840 --> 00:16:01,960
Ik denk dat de Ouden
al waarschuwingen uit de lucht kregen.
201
00:16:01,960 --> 00:16:05,960
Ze beseften
dat er aan de hemel iets was veranderd...
202
00:16:05,960 --> 00:16:10,040
...en misschien schilderden ze
de eerste tekenen van de apocalyps...
203
00:16:10,040 --> 00:16:11,120
...die eraan kwam.
204
00:16:24,720 --> 00:16:29,160
De timing komt zeker overeen met
het moment dat mensen deze rots verlieten.
205
00:16:30,520 --> 00:16:33,880
Archeologen speculeren niet graag,
maar ik vraag het toch.
206
00:16:33,880 --> 00:16:37,920
Heeft de Jongere Dryas plots
een einde gemaakt aan die activiteit?
207
00:16:37,920 --> 00:16:42,440
Je kunt er zeker niet omheen
omdat het precies in die periode gebeurt.
208
00:16:53,960 --> 00:16:59,400
Wat denk je persoonlijk van de mensen
die deze kunst hebben gemaakt?
209
00:16:59,400 --> 00:17:01,520
Welk beeld heb je van ze?
210
00:17:01,520 --> 00:17:03,880
Je kunt je moeilijk voorstellen...
211
00:17:03,880 --> 00:17:07,280
...hoe dapper je moet zijn
om naar een nieuwe omgeving te komen.
212
00:17:07,880 --> 00:17:09,840
Ze waren pioniers.
213
00:17:12,120 --> 00:17:15,600
Maar hoe zijn die pioniers
hier om te beginnen beland?
214
00:17:18,120 --> 00:17:24,120
Wetenschappers die die vraag onderzochten,
hadden in 2015 sensationeel nieuws.
215
00:17:25,640 --> 00:17:29,440
Ze ontdekten dat leden
van bepaalde inheemse Amazonestammen...
216
00:17:29,440 --> 00:17:32,480
...een specifieke DNA-marker gemeen hebben...
217
00:17:33,800 --> 00:17:36,880
...met mensen van de andere kant
van de Stille Oceaan.
218
00:17:39,840 --> 00:17:43,560
Dat we die vinden bij geïsoleerde stammen
in het Amazonegebied...
219
00:17:43,560 --> 00:17:47,680
...en in Papoea-Nieuw-Guinea,
Taiwan en Australië...
220
00:17:47,680 --> 00:17:52,680
...wijst er heel sterk op
dat er een directe oversteek was...
221
00:17:52,680 --> 00:17:54,760
...over de Stille Oceaan.
222
00:17:56,000 --> 00:18:00,040
Het is nog verrassender
waar dit DNA-deeltje niet is.
223
00:18:02,000 --> 00:18:07,880
Dit DNA-deeltje
is nergens te vinden in Noord-Amerika.
224
00:18:08,480 --> 00:18:11,840
Als Amerika helemaal
via het land bevolkt werd...
225
00:18:11,840 --> 00:18:15,960
...zouden we dat DNA-deeltje
moeten terugvinden in Noord-Amerika...
226
00:18:15,960 --> 00:18:17,520
...en in Zuid-Amerika.
227
00:18:18,720 --> 00:18:22,160
Bovendien is het DNA-deeltje heel oud.
228
00:18:23,080 --> 00:18:25,920
Minstens 10.000 jaar oud.
229
00:18:26,600 --> 00:18:30,040
Niemand zou de Stille Oceaan
over hebben kunnen steken...
230
00:18:30,040 --> 00:18:34,520
...van de ene naar de andere kant,
10.000 of 11.000 jaar geleden.
231
00:18:34,520 --> 00:18:38,320
Dat dat toch is gebeurd,
zet het hele verhaal op z'n kop.
232
00:18:38,920 --> 00:18:41,400
Als er één plek is
die aanwijzingen kan bevatten...
233
00:18:41,400 --> 00:18:44,000
...over wie toen de Stille Oceaan overstak...
234
00:18:47,560 --> 00:18:48,600
...dan is het deze.
235
00:18:52,360 --> 00:18:56,240
Dit is een van 's werelds
meest afgelegen bewoonde eilanden...
236
00:18:58,080 --> 00:19:01,440
...3.700 kilometer
ten westen van Zuid-Amerika...
237
00:19:01,960 --> 00:19:05,520
...en 4.200 kilometer ten oosten van Tahiti.
238
00:19:07,680 --> 00:19:09,880
Op paaszondag 1722...
239
00:19:10,400 --> 00:19:14,400
...stuitten Nederlandse ontdekkingsreizigers
op dit kleine stukje land...
240
00:19:14,400 --> 00:19:15,760
STILLE OCEAAN
241
00:19:15,760 --> 00:19:18,080
...verloren in de Stille Oceaan.
242
00:19:20,240 --> 00:19:22,960
Dus noemden ze het Paaseiland.
243
00:19:24,080 --> 00:19:26,920
Maar ze waren stomverbaasd
dat het bewoond was...
244
00:19:27,920 --> 00:19:30,320
...door een volk dat hun thuis vandaag...
245
00:19:31,640 --> 00:19:32,720
...Rapa Nui noemt.
246
00:19:38,480 --> 00:19:40,120
Kijk naar de geografie.
247
00:19:43,160 --> 00:19:47,040
Het ligt gewoon
in het midden van de Stille Oceaan...
248
00:19:47,040 --> 00:19:51,080
...dit piepkleine stipje land.
249
00:19:53,040 --> 00:19:59,120
Dus het eerste opmerkelijke feit is:
hoe hebben mensen het gevonden?
250
00:19:59,120 --> 00:20:03,480
Hoe komt het dat iemand
zich ooit op Paaseiland heeft gesetteld...
251
00:20:04,200 --> 00:20:07,960
...in die enorme wildernis
van de Stille Oceaan?
252
00:20:09,960 --> 00:20:13,560
Dat pan-Pacifische DNA-deeltje
overtuigt mij...
253
00:20:13,560 --> 00:20:18,320
...dat dit eiland een sleutelrol kan spelen
in mijn reconstructie van het verhaal...
254
00:20:18,320 --> 00:20:21,080
...van een verloren beschaving
uit de ijstijd.
255
00:20:22,400 --> 00:20:23,240
Waarom?
256
00:20:25,920 --> 00:20:27,160
Vanwege deze...
257
00:20:29,760 --> 00:20:33,640
...enorme megalithische beelden
die boven het landschap uit torenen...
258
00:20:36,760 --> 00:20:39,400
...waar Rapa Nui tegenwoordig beroemd om is.
259
00:20:47,520 --> 00:20:48,720
In de Stille Oceaan...
260
00:20:48,720 --> 00:20:52,800
...vind je op enkele eilanden
opmerkelijke megalithische bouwwerken.
261
00:20:53,320 --> 00:20:57,240
Maar de grootste concentratie
van zulke monumenten vind je hier.
262
00:20:57,760 --> 00:20:59,840
De eilandbewoners noemen ze moais.
263
00:21:05,600 --> 00:21:07,480
Er zijn er meer dan 1000...
264
00:21:10,760 --> 00:21:14,360
...op een afgelegen rots
kleiner dan Washington, DC.
265
00:21:19,160 --> 00:21:21,480
Vele staan samen langs de kust...
266
00:21:22,920 --> 00:21:24,480
...en kijken naar het binnenland...
267
00:21:27,680 --> 00:21:31,160
...en andere vond men
op schijnbaar willekeurige plekken...
268
00:21:31,800 --> 00:21:35,760
...alsof een enorm project
halverwege in de steek werd gelaten.
269
00:21:41,480 --> 00:21:46,480
Voor mij is Paaseiland gewoon
een van de betoverendste plekken op aarde.
270
00:21:47,080 --> 00:21:49,720
De grote moai-beelden...
271
00:21:49,720 --> 00:21:53,680
...menselijke figuren gehouwen
uit het zachte vulkanische gesteente.
272
00:21:55,160 --> 00:21:59,840
Het confronteert ons met een mysterie,
dat uitgelegd moet worden.
273
00:22:03,760 --> 00:22:07,320
Wie waren de beeldhouwers
van deze gigantische beelden?
274
00:22:07,320 --> 00:22:09,120
Wat wilden ze bereiken...
275
00:22:09,120 --> 00:22:12,760
...en waarom deden ze
zo veel moeite om het te bereiken?
276
00:22:14,520 --> 00:22:20,280
Dit zijn puzzels die geen definitieve
oplossing hebben, er is alleen speculatie.
277
00:22:32,280 --> 00:22:35,600
Het hiaat in onze kennis
komt vooral door de verwoesting...
278
00:22:35,600 --> 00:22:37,680
...aangericht door buitenstaanders.
279
00:22:39,880 --> 00:22:41,640
In de 19e eeuw...
280
00:22:41,640 --> 00:22:46,240
...werd het Rapa Nui-volk
zwaar uitgedund door slavenroof...
281
00:22:46,760 --> 00:22:47,840
...en ziekte.
282
00:22:48,920 --> 00:22:53,680
Een kleine kern had z'n toevlucht gezocht
in ondergrondse lavabuizen zoals deze.
283
00:22:56,760 --> 00:22:59,880
Ik zeg vaak
dat we een soort zijn met geheugenverlies...
284
00:22:59,880 --> 00:23:04,800
...en dat geldt bij uitstek voor Paaseiland
vanwege z'n tragische geschiedenis.
285
00:23:05,600 --> 00:23:11,120
Want vanaf het moment dat Paaseiland
in aanraking kwam met de westerse cultuur...
286
00:23:12,280 --> 00:23:14,120
...sloeg het noodlot toe.
287
00:23:15,120 --> 00:23:20,000
Alle ouderen, die de herinneringen
hadden bewaard, werden meegenomen.
288
00:23:20,760 --> 00:23:26,360
Sommige slaven werden later gerepatrieerd,
maar brachten dodelijke ziekten mee terug...
289
00:23:26,840 --> 00:23:30,480
...waardoor de resterende inwoners
bijna allemaal stierven.
290
00:23:35,320 --> 00:23:38,440
Leo Pakarati
is een inheemse documentairemaker...
291
00:23:38,440 --> 00:23:43,720
{\an8}...wiens familie de mondelinge overlevering
van Rapa Nui al generaties lang bewaart.
292
00:23:44,960 --> 00:23:50,600
Hij is zich pijnlijk bewust van wat er
verloren is gegaan tijdens de slavenroven.
293
00:23:52,000 --> 00:23:55,320
Al wat bewaard is gebleven
van de origine van Paaseiland...
294
00:23:55,320 --> 00:23:58,480
...is de herinnering
die de 19e eeuw heeft overleefd.
295
00:23:59,080 --> 00:24:04,040
Op een bepaald moment in de geschiedenis
waren we maar met 111 mensen hier.
296
00:24:04,040 --> 00:24:05,600
Dat was een grote ramp.
297
00:24:05,600 --> 00:24:10,280
Ook cultureel, omdat je veel mensen
nodig hebt om de kennis te behouden.
298
00:24:10,280 --> 00:24:12,120
Weinig mensen, weinig kennis.
299
00:24:12,120 --> 00:24:15,960
Toen zijn we een groot deel
van onze geschiedenis verloren.
300
00:24:17,520 --> 00:24:20,800
Maar ondanks die enorme tegenslagen...
301
00:24:20,800 --> 00:24:23,360
...hebben de Rapa Nui herinneringen bewaard...
302
00:24:23,360 --> 00:24:26,880
...over het intrigerendste mysterie
van dit kleine eiland.
303
00:24:28,080 --> 00:24:30,760
Wat zeggen de oude verhalen over de moais?
304
00:24:30,760 --> 00:24:35,120
De echte naam van de moai is
te aringa ora o te Tupuna.
305
00:24:35,120 --> 00:24:38,560
'Het levende gezicht van onze voorouders'.
Dat is de naam.
306
00:24:38,560 --> 00:24:42,920
Het idee is dat de moai
een echte persoon voorstelt.
307
00:24:42,920 --> 00:24:46,560
Tijdens zijn leven
was die persoon speciaal, belangrijk.
308
00:24:48,000 --> 00:24:49,960
Volgens de Rapa Nui-overlevering...
309
00:24:49,960 --> 00:24:53,600
...werden die belangrijke voorouders
herdacht in de moais.
310
00:24:54,280 --> 00:24:57,240
Bepaalde elementen
zijn kenmerkend voor hun rang.
311
00:24:57,960 --> 00:25:01,800
Sommige moais hebben korte oren,
andere lange. Hoe komt dat?
312
00:25:01,800 --> 00:25:04,640
Door de sociale klassen op het eiland.
313
00:25:04,640 --> 00:25:08,160
Sommige mensen
hadden tijd voor lange oorbellen.
314
00:25:08,160 --> 00:25:12,280
Ze hadden ook lange nagels.
Dat beeldt een sociale klasse uit.
315
00:25:12,280 --> 00:25:15,720
Dus die lange vingers
van de moais zijn eigenlijk nagels?
316
00:25:15,720 --> 00:25:20,360
Ze hebben lange vingers en sommige
hebben ook heel lange, gebogen nagels.
317
00:25:23,720 --> 00:25:26,680
Ik kan niet anders dan parallellen zien...
318
00:25:26,680 --> 00:25:30,280
...met soortgelijke oude beelden
die elders werden gevonden.
319
00:25:31,880 --> 00:25:34,640
{\an8}Op het Indonesische eiland Sulawesi...
320
00:25:34,640 --> 00:25:37,680
{\an8}...vinden we
4000 jaar oude megalithische figuren...
321
00:25:37,680 --> 00:25:42,880
{\an8}...in een opmerkelijk vergelijkbare houding
en met handen in een soortgelijke positie.
322
00:25:46,080 --> 00:25:49,040
{\an8}Zelfs in Turkije,
aan de andere kant van de wereld...
323
00:25:49,040 --> 00:25:52,960
{\an8}...neemt het beeld van de Urfa-man,
dat dateert uit de ijstijd...
324
00:25:52,960 --> 00:25:57,200
...een vergelijkbare houding aan,
z'n handen gevouwen over z'n buik.
325
00:26:00,240 --> 00:26:03,960
{\an8}Een even intrigerende parallel
vind je ook in Turkije...
326
00:26:03,960 --> 00:26:07,720
{\an8}...in de tien ton wegende
megalithische pilaren van Göbekli Tepe.
327
00:26:08,200 --> 00:26:12,240
Deze pilaren zijn 11.600 jaar oud.
328
00:26:14,720 --> 00:26:19,640
Kunnen de overeenkomsten
tussen deze ontwerpen door tijd en ruimte...
329
00:26:19,640 --> 00:26:23,000
...het bewijs zijn
van één gedeelde vooroudercultuur...
330
00:26:23,480 --> 00:26:27,280
...die een erfenis van ideeën achterliet
voor latere volkeren?
331
00:26:34,160 --> 00:26:38,360
Er zijn geen documenten die de oorsprong
van deze beelden kunnen verklaren.
332
00:26:39,760 --> 00:26:42,560
Maar volgens de verhalen van de Rapa Nui...
333
00:26:42,560 --> 00:26:46,560
...zijn de moais niet alleen
megalithische gedenktekens.
334
00:26:47,080 --> 00:26:50,920
Ze channelen ook een heilige
spirituele kracht van hun voorouders...
335
00:26:52,640 --> 00:26:54,960
...een energie die bekendstaat als mana.
336
00:26:57,280 --> 00:26:58,840
Vertel eens over mana.
337
00:26:58,840 --> 00:27:03,240
Mana is heel belangrijk. Mana is
de energie. Alle mensen hebben mana.
338
00:27:03,240 --> 00:27:06,640
Alle stenen, alle elementen
in het universum hebben mana.
339
00:27:06,640 --> 00:27:10,080
Dus de moais zitten vol met mana?
340
00:27:10,080 --> 00:27:14,600
Ja. Als iemand sterft,
laat de familie een moai maken.
341
00:27:15,120 --> 00:27:20,920
De bedoeling is dat de ziel, de mana,
de geest van die persoon in de moai gaat.
342
00:27:22,440 --> 00:27:26,240
Interessant om te weten is
dat die mana pas begint te stromen...
343
00:27:26,240 --> 00:27:30,480
...nadat de moais op hun plaats zijn gezet
en netjes zijn afgewerkt.
344
00:27:31,280 --> 00:27:34,680
Zodra de moai
veilig op het platform staat...
345
00:27:34,680 --> 00:27:38,680
...houwen de te Puna, de voorouders,
eerst de gaten voor de ogen...
346
00:27:38,680 --> 00:27:42,360
...en later zetten ze er koraal in
voor het witte deel...
347
00:27:42,360 --> 00:27:45,800
...en soms obsidiaan
of andere stenen voor de ogen.
348
00:27:45,800 --> 00:27:50,120
Op dat moment is het geen moai meer.
Nu is het aringa ora o te Tupuna.
349
00:27:50,120 --> 00:27:53,320
Het levende gezicht van onze voorouders.
- Zodra hij ogen heeft?
350
00:27:53,320 --> 00:27:55,840
En vanaf het platform, vanaf de ahu...
351
00:27:55,840 --> 00:27:59,080
...kijkt de moai naar het dorp
en beschermt de familie.
352
00:27:59,080 --> 00:28:01,280
Dat is de functie van de moai.
353
00:28:07,960 --> 00:28:11,360
De moais zijn duidelijk heilig
voor de Rapa Nui.
354
00:28:12,720 --> 00:28:15,720
Maar betekent dat
dat zij ze hebben gebeeldhouwd?
355
00:28:18,360 --> 00:28:21,360
Of zouden de moais hier al zijn geweest?
356
00:28:21,880 --> 00:28:25,080
In dat geval
moeten we de hele tijdlijn herzien...
357
00:28:26,520 --> 00:28:28,360
...van het bevolken van Rapa Nui.
358
00:28:29,480 --> 00:28:32,080
We bekijken een alternatief scenario...
359
00:28:32,080 --> 00:28:36,720
...waarin het voor het eerst werd verkend
door heel geavanceerde zeevaarders...
360
00:28:36,720 --> 00:28:40,240
...veel verder terug in de prehistorie
dan nu wordt gedacht.
361
00:28:53,440 --> 00:28:57,480
Op basis van genetische tests
weten we dat het Rapa Nui-volk...
362
00:28:59,160 --> 00:29:03,760
...afstamt van die geweldige zeevaarders,
de Polynesiërs.
363
00:29:05,600 --> 00:29:10,400
De Polynesiërs waren fantastisch
geavanceerde zeevaarders...
364
00:29:10,400 --> 00:29:12,840
...en bevolkten
vele delen van de Stille Oceaan...
365
00:29:12,840 --> 00:29:16,520
...tijdens de Polynesische expansie
zo'n 3000 jaar geleden.
366
00:29:18,240 --> 00:29:22,240
Koolstofdatering van de oudste
nederzettingen hier doet vermoeden...
367
00:29:22,240 --> 00:29:26,000
...dat Rapa Nui een van de laatste eilanden
was die ze bereikten...
368
00:29:26,000 --> 00:29:28,400
...zo'n 1100 jaar geleden.
369
00:29:31,400 --> 00:29:32,720
Volgens nieuw onderzoek...
370
00:29:32,720 --> 00:29:35,520
...kwamen de eerste mensen
hier nog recenter aan...
371
00:29:35,520 --> 00:29:37,960
...amper 800 jaar geleden of minder.
372
00:29:48,080 --> 00:29:52,480
En toch zijn er fragmenten
van een ander, eerder oorsprongsverhaal...
373
00:29:52,480 --> 00:29:57,320
...die de archeologische tijdlijn lijken
tegen te spreken, hier in leven gehouden.
374
00:29:57,920 --> 00:30:01,120
Ik ben een bevoorrechte getuige
van de viering daarvan.
375
00:30:10,120 --> 00:30:14,320
De overleveringen spreken
van een oerland met de naam Hiva...
376
00:30:14,320 --> 00:30:17,160
...een groot eiland verwoest
door een wereldwijde overstroming...
377
00:30:17,160 --> 00:30:19,680
...die hun voorouders dwong te vluchten.
378
00:30:22,200 --> 00:30:26,040
Volgens dat verhaal werd de grote koning
van Hiva, Hutu Matu'a...
379
00:30:26,560 --> 00:30:30,760
...gewaarschuwd dat z'n eilandnatie
een vreselijke zondvloed zou meemaken...
380
00:30:30,760 --> 00:30:32,680
...en voor altijd zou verdwijnen.
381
00:30:37,240 --> 00:30:42,280
Geleid door een visioen stuurde hij
zeven uitverkorenen in zeevarende kano's...
382
00:30:44,360 --> 00:30:48,200
...in de richting van de rijzende zon
op zoek naar een nieuw thuis.
383
00:30:49,760 --> 00:30:54,200
Na weken op zee gingen ze veilig aan land
op het eiland Rapa Nui...
384
00:30:54,200 --> 00:30:58,640
...waar later Hutu Matu'a en honderden
van z'n mensen naartoe kwamen...
385
00:30:58,640 --> 00:31:01,120
...om hun beschaving weer op te bouwen.
386
00:31:08,320 --> 00:31:11,560
Volgens de verhalen was er dus
een overstroming en een expeditie...
387
00:31:11,560 --> 00:31:14,480
...en we moeten ons afvragen:
is er zoiets gebeurd?
388
00:31:15,680 --> 00:31:18,920
Je moet teruggaan
naar het einde van de laatste ijstijd...
389
00:31:18,920 --> 00:31:23,080
...voor het soort overstroming
dat een heel land onder water zou zetten.
390
00:31:24,840 --> 00:31:31,240
De naam van dat verzonken eiland, Hiva,
betekent in Rapa Nui-taal 'ver land'...
391
00:31:31,240 --> 00:31:35,080
...wat erop wijst dat het geen land was
dat de Polynesiërs kenden.
392
00:31:35,720 --> 00:31:42,000
Maar de komst van een groep van zeven
over zee na een tijd van grote rampen...
393
00:31:42,000 --> 00:31:45,720
{\an8}...is een verhaal dat we
in heel de oude wereld tegenkomen...
394
00:31:45,720 --> 00:31:47,880
{\an8}...van de Abgal in Mesopotamië...
395
00:31:49,600 --> 00:31:51,720
{\an8}...tot de zeven wijzen van Egypte...
396
00:31:52,600 --> 00:31:54,240
{\an8}...en India's zeven rishi's.
397
00:31:56,080 --> 00:32:00,080
{\an8}Die verhalen spreken vaak van een kleine
groep overlevenden van de overstromingen...
398
00:32:00,080 --> 00:32:03,760
...die in een tijd van chaos
aankomen in een ver land...
399
00:32:03,760 --> 00:32:06,840
...met een missie
om de beschaving herop te bouwen.
400
00:32:09,040 --> 00:32:13,560
Toeval? Kunnen die verhalen herinneringen
zijn aan echte gebeurtenissen...
401
00:32:13,560 --> 00:32:17,080
...ervaren door veel oude culturen
over de hele wereld?
402
00:32:23,200 --> 00:32:28,160
Cruciaal is dat de legende
van Hotu Matu'a en Hiva geen datum heeft.
403
00:32:33,760 --> 00:32:38,920
Dat roept bij mij vragen op over wanneer
Paaseiland voor het eerst werd bevolkt.
404
00:32:40,440 --> 00:32:43,240
Ik betwist de Polynesische expansie niet.
405
00:32:43,240 --> 00:32:47,080
Ik betwist niet
dat de huidige bevolking van Paaseiland...
406
00:32:47,080 --> 00:32:49,720
...een Polynesische bevolking is.
407
00:32:50,440 --> 00:32:53,640
Maar kunnen ze zich
daar eerder hebben gevestigd?
408
00:33:05,240 --> 00:33:09,280
Helaas kunnen de moais ons niet helpen
met het antwoord op die vraag.
409
00:33:10,880 --> 00:33:15,640
De typische moais zijn gehouwen
uit een vrij zacht gesteente, tufsteen...
410
00:33:16,400 --> 00:33:21,400
...een soort versteende vulkanische as.
Op zich zijn ze niet te dateren.
411
00:33:22,920 --> 00:33:24,880
Bij gebrek aan direct bewijs...
412
00:33:24,880 --> 00:33:28,080
...van wanneer
deze megalithische beelden zijn gehouwen...
413
00:33:28,680 --> 00:33:31,800
...dateerden archeologen de organische stof...
414
00:33:31,800 --> 00:33:36,200
...die vastzit in de Ahu-platformen,
waarop veel moais staan.
415
00:33:37,640 --> 00:33:38,720
Een voorbeeld.
416
00:33:38,720 --> 00:33:45,120
Ahu Nau Nau zou
tussen de 400 en 900 jaar oud zijn.
417
00:33:45,120 --> 00:33:49,640
400-900 JAAR GELEDEN
418
00:33:50,600 --> 00:33:55,200
Volgens historici begonnen
de eilandbewoners toen de moais te houwen.
419
00:33:57,720 --> 00:34:00,120
Maar als dat waar is, betekent dat...
420
00:34:00,120 --> 00:34:03,120
...dat na een paar eeuwen
van een eenvoudig leven...
421
00:34:03,120 --> 00:34:06,520
...zonder spoor dat ze
de nodige vaardigheden ontwikkelden...
422
00:34:07,040 --> 00:34:10,880
...het Rapa Nui-volk
plots aan dit gigantische project begon...
423
00:34:12,360 --> 00:34:16,520
...dat doorging tot een paar decennia
voor de Europeanen arriveerden.
424
00:34:18,600 --> 00:34:23,040
Veel platformen zijn heel primitief
in vergelijking met de beelden.
425
00:34:23,040 --> 00:34:25,280
En we moeten ons afvragen:
426
00:34:25,280 --> 00:34:29,240
zijn de platformen wel even oud
als de beelden die erop staan?
427
00:34:29,840 --> 00:34:33,360
Of is het mogelijk
dat de beelden opnieuw werden geplaatst...
428
00:34:33,360 --> 00:34:35,360
...door laatkomers op Paaseiland...
429
00:34:35,360 --> 00:34:38,600
...waardoor wij de ouderdom
van de beelden verkeerd inschatten...
430
00:34:38,600 --> 00:34:40,400
...op basis van de platformen?
431
00:34:43,360 --> 00:34:48,120
In de geschiedenis zijn veel objecten
van grote culturele waarde...
432
00:34:48,120 --> 00:34:51,520
...later verplaatst
naar een nieuwere omgeving.
433
00:34:52,440 --> 00:34:53,720
{\an8}VENETIË
434
00:34:53,720 --> 00:34:57,640
{\an8}In Venetië zijn de vier tetrarchen
van de Basiliek van San Marco...
435
00:34:57,640 --> 00:35:00,160
...eigenlijk in Constantinopel gehouwen...
436
00:35:00,160 --> 00:35:03,240
...zo'n 900 jaar
voordat ze daar werden geïnstalleerd.
437
00:35:05,520 --> 00:35:10,120
{\an8}En de renaissancefontein voor het Pantheon
in Rome is lang niet zo oud...
438
00:35:10,120 --> 00:35:13,120
{\an8}...als de Egyptische obelisk
die hij ondersteunt.
439
00:35:15,480 --> 00:35:20,440
Veel van die enorme beelden werden
verplaatst en in andere posities gezet.
440
00:35:20,440 --> 00:35:23,160
En ik denk dat het mogelijk is...
441
00:35:23,160 --> 00:35:28,440
...dat de beelden er al waren
toen de eerste Polynesiërs arriveerden.
442
00:35:29,680 --> 00:35:33,120
En dat ze geadopteerd werden
door de nieuwe kolonisten...
443
00:35:33,120 --> 00:35:35,360
...en opgenomen in hun cultuur.
444
00:35:37,440 --> 00:35:40,040
Dat idee wordt gestaafd door Ahu Nau Nau...
445
00:35:40,560 --> 00:35:44,120
...waar een ander,
erg verweerd moai-hoofd wordt gebruikt...
446
00:35:44,640 --> 00:35:48,640
...als fundering,
bewust daarvoor hergebruikt.
447
00:35:55,200 --> 00:35:59,440
Nog een hint dat de moais veel ouder
zouden kunnen zijn dan we dachten...
448
00:35:59,960 --> 00:36:02,240
...vinden we bij de uitgedoofde vulkaan...
449
00:36:02,760 --> 00:36:06,480
...waar bijna alle megalieten
werden uitgehakt en gevormd.
450
00:36:10,800 --> 00:36:16,200
In de zuidoostelijke hoek van het eiland
is een uitgedoofde vulkaan, Rano Raraku.
451
00:36:17,520 --> 00:36:20,200
Het is een opvallend element
in het landschap.
452
00:36:22,600 --> 00:36:27,840
Op de hellingen liggen de overblijfselen
van honderden deels voltooide moais.
453
00:36:29,280 --> 00:36:32,840
Het is echt een van 's werelds
meest mysterieuze plekken.
454
00:36:39,600 --> 00:36:43,000
Bijna 400 moais,
verspreid over de vulkaan...
455
00:36:48,120 --> 00:36:50,560
...in verschillende stadia van voltooiing.
456
00:37:02,560 --> 00:37:05,360
Vele steken maar net boven de grond uit.
457
00:37:05,360 --> 00:37:08,600
Hun gedrongen romp
zit diep vast in sediment.
458
00:37:10,800 --> 00:37:15,320
Deze sedimentatie kan het gevolg zijn
van aardverschuivingen, modderstromen...
459
00:37:15,320 --> 00:37:17,120
...of zelfs tsunami's.
460
00:37:20,600 --> 00:37:22,960
Maar hoewel ze misschien scheef staan...
461
00:37:22,960 --> 00:37:27,120
...staan de meeste beelden overeind
en zijn ze niet omgevallen...
462
00:37:27,120 --> 00:37:30,000
...zoals je zou verwachten
na zo'n gebeurtenis.
463
00:37:32,640 --> 00:37:34,600
Dus wat is hier echt gebeurd?
464
00:37:36,200 --> 00:37:39,600
Eeuwenlang
verhulde het sediment het bewijs.
465
00:37:41,040 --> 00:37:45,800
Tot in 1914
archeologen met opgravingen begonnen.
466
00:37:47,200 --> 00:37:48,960
Zoals je op deze foto ziet...
467
00:37:48,960 --> 00:37:52,960
...zijn sommige moais veel meer
dan gewoon kop en schouders...
468
00:37:52,960 --> 00:37:57,360
...en is de hele romp
diep in de helling vast komen te zitten...
469
00:38:00,080 --> 00:38:04,120
...iets wat pas in de jaren 50
volledig aan de wereld werd onthuld...
470
00:38:04,120 --> 00:38:07,080
...door de beroemde etnograaf
Thor Heyerdahl.
471
00:38:11,200 --> 00:38:13,720
Thor Heyerdahl was een opmerkelijk mens.
472
00:38:13,720 --> 00:38:16,680
Ik heb hem meer dan eens mogen ontmoeten.
473
00:38:17,640 --> 00:38:19,840
Hij was bereid conventies te betwisten.
474
00:38:19,840 --> 00:38:24,720
Hij was ervan overtuigd dat er stukken
ontbraken in het verhaal van ons verleden.
475
00:38:24,720 --> 00:38:28,960
En hij probeerde aan te tonen
dat ver in de prehistorie...
476
00:38:28,960 --> 00:38:32,120
...mensen al in staat waren tot prestaties...
477
00:38:32,120 --> 00:38:35,760
...die wij meestal
aan veel latere periodes toeschrijven.
478
00:38:37,520 --> 00:38:40,480
Zoals dit mysterieuze moai-bouwproject.
479
00:38:42,120 --> 00:38:47,040
Volgens archeologen werden de laatste
moais zo'n 400 jaar geleden gebeeldhouwd.
480
00:38:47,640 --> 00:38:51,320
Maar het lijkt
op zo'n klein eiland onwaarschijnlijk...
481
00:38:51,840 --> 00:38:54,400
...dat zo'n enorme massa sedimentatie...
482
00:38:54,400 --> 00:38:57,960
...zich in zo'n korte tijd
kan hebben opgehoopt.
483
00:38:59,880 --> 00:39:03,400
Geen van deze moais
lijkt met opzet te zijn begraven.
484
00:39:04,200 --> 00:39:06,280
Is er dan een andere verklaring?
485
00:39:09,160 --> 00:39:11,760
Zou het kunnen
dat dit het eindresultaat is...
486
00:39:11,760 --> 00:39:13,560
...van een sedimentatieproces...
487
00:39:13,560 --> 00:39:17,120
...dat niet honderden,
maar duizenden jaren heeft geduurd?
488
00:39:19,640 --> 00:39:21,560
Het probleem met die theorie?
489
00:39:21,560 --> 00:39:25,320
Er is geen bewijs
van menselijke bewoning zo ver terug.
490
00:39:26,800 --> 00:39:27,840
Of toch?
491
00:40:03,960 --> 00:40:06,840
{\an8}Ondertiteld door: Mireille Van Overmeiren