1
00:00:06,083 --> 00:00:08,963
ISANG SERIES MULA SA NETFLIX

2
00:00:12,163 --> 00:00:13,123
-Ayos na?
-Oo.

3
00:00:13,203 --> 00:00:15,283
-Sige, heto na.
-At take one.

4
00:00:15,363 --> 00:00:17,243
Puwede ka bang magpakilala?

5
00:00:19,003 --> 00:00:20,683
Paano kaya?

6
00:00:20,763 --> 00:00:23,683
Sinasabing isa kang pseudo-archaeologist.

7
00:00:23,763 --> 00:00:26,003
-Oo nga.
-Namimili ka raw ng datos.

8
00:00:26,083 --> 00:00:29,283
Milyon-milyon ang mambabasa mo,
maliban sa mga akademiko.

9
00:00:29,363 --> 00:00:30,443
BALIW BA SI GRAHAM HANCOCK?

10
00:00:30,523 --> 00:00:33,363
Alam mo ba na kaaway ka ng academia?

11
00:00:33,443 --> 00:00:35,923
Dahil maraming may ayaw marinig 'yon.

12
00:00:36,003 --> 00:00:40,203
Ilang dekada ka nang lumalaban…

13
00:00:40,523 --> 00:00:43,403
…at nilantad mo ang mga
kontrobersyal na ideya…

14
00:00:44,003 --> 00:00:45,083
MAS LUMA PA SA INAAKALA

15
00:00:45,163 --> 00:00:46,923
…na ngayon ay pinag-aaralan.

16
00:00:48,323 --> 00:00:50,083
Ako si Graham Hancock.

17
00:00:51,563 --> 00:00:54,963
Di ko sinasabing isa akong
archaeologist o scientist.

18
00:00:55,043 --> 00:00:56,763
Isa akong mamamahayag,

19
00:00:56,843 --> 00:01:01,003
at iniimbestigahan ko ang
human prehistory.

20
00:01:15,083 --> 00:01:20,123
Suspetsa ko, may amnesia ang mga tao.

21
00:01:20,923 --> 00:01:25,763
May nakalimutan tayong
napakahalaga sa nakaraan natin.

22
00:01:26,443 --> 00:01:30,443
At tingin ko, ang limot na bagay na 'yon

23
00:01:30,523 --> 00:01:34,523
ay isang nawawalang advanced na
sibilisasyon ng Ice Age.

24
00:01:36,723 --> 00:01:40,883
Ilang dekada na akong naghahanap
ng patunay niyon

25
00:01:40,963 --> 00:01:42,643
sa mga lugar sa buong mundo.

26
00:01:43,123 --> 00:01:44,043
Grabe.

27
00:01:44,563 --> 00:01:48,483
Ngayon, ang pakay ko ay
pagkonektahin ang mga impormasyon…

28
00:01:48,563 --> 00:01:51,843
Kakaiba 'yon.

29
00:01:52,843 --> 00:01:56,603
…para ipakita sa inyo ang ebidensya
na sumasalungat sa nakasanayan.

30
00:01:57,603 --> 00:02:00,483
Inuurong nito ang mga petsa.

31
00:02:01,043 --> 00:02:05,523
Mga sinaunang estruktura na
sopistikado ang pagkakagawa…

32
00:02:06,043 --> 00:02:09,523
Ito ang pinakamainam na
archeoastronomy site sa North America.

33
00:02:10,203 --> 00:02:14,843
…ang bakas ng isang advanced
na sinaunang sibilisasyon.

34
00:02:14,923 --> 00:02:16,843
Para itong Rosetta Stone.

35
00:02:17,963 --> 00:02:21,483
Mas tumitibay ang posibilidad
na mas maagang nabuo ang

36
00:02:21,563 --> 00:02:22,403
sibilisasyon.

37
00:02:23,603 --> 00:02:27,363
Babaguhin niyon ang kasaysayan.

38
00:02:27,443 --> 00:02:28,283
Oo.

39
00:02:30,963 --> 00:02:35,163
Di gusto ng mga tinatawag na
eksperto ang ideyang iyon

40
00:02:35,243 --> 00:02:39,483
dahil pinagpipilitan nila na
mga hunter-gatherer lang

41
00:02:39,563 --> 00:02:41,123
ang mga tao noong Ice Age.

42
00:02:42,323 --> 00:02:47,123
Kaya ako nagiging kalaban ng mga
archaeologist.

43
00:02:47,203 --> 00:02:49,883
Bakit di na lang sabihin na
isa 'yong misteryo,

44
00:02:49,963 --> 00:02:50,883
ganoon na lang?

45
00:02:50,963 --> 00:02:53,963
Trabaho kong magbigay ng
alternatibong pananaw.

46
00:02:54,043 --> 00:02:57,443
Siguro nga may nakalimutang
yugto sa kasaysayan.

47
00:02:57,523 --> 00:02:59,483
Pero ang napakadepensibo at

48
00:02:59,563 --> 00:03:02,323
arogante at mayabang
na mainstream academia

49
00:03:02,403 --> 00:03:04,643
ang pumipigal sa pag-iisip ng posibilidad.

50
00:03:05,843 --> 00:03:09,043
Sinusubukan kong labanan…
ang agos ng kasaysayan.

51
00:03:23,163 --> 00:03:28,603
NOONG UNANG PANAHON, NAGKAROON NG BAHA

52
00:03:31,563 --> 00:03:34,923
30 taon na akong naghahanap

53
00:03:35,003 --> 00:03:37,603
ng bagay na di raw posibleng totoo.

54
00:03:39,443 --> 00:03:45,243
Isang advanced na sibilisasyon na mas
matanda sa atin, na wala sa kasaysayan.

55
00:03:47,123 --> 00:03:51,243
Ang sikat na bersyon ng kasaysayan,
sinasabing pagkatapos ng Ice Age…

56
00:03:53,083 --> 00:03:56,243
…sa kanilang sariling kilos,
nagsimula ang mga

57
00:03:56,323 --> 00:04:00,123
ninuno nating magsaka
at mag-alaga ng mga hayop,

58
00:04:00,203 --> 00:04:03,403
bumuo sila ng mga grupo
at kalaunan ay mga siyudad,

59
00:04:04,043 --> 00:04:08,763
hanggang nabuo ang unang sibilisasyon
6,000 taon na ang nakakaraan.

60
00:04:10,123 --> 00:04:14,083
Pero inaatras 'yon ng mga
bagong natutuklasan.

61
00:04:15,403 --> 00:04:19,203
Isa sa mga 'yon
ay nahanap dito sa Indonesia.

62
00:04:22,283 --> 00:04:24,603
Sa pinakapopuladong isla, Java…

63
00:04:26,523 --> 00:04:30,043
…mga apat na oras mula sa Jakarta,
malapit sa Karyamukti.

64
00:04:37,043 --> 00:04:40,483
Iimbestigahan ko rito
ang isa sa mga bukod-tangi

65
00:04:40,563 --> 00:04:43,843
at kontrobersyal na natuklasan
sa ating panahon.

66
00:04:45,083 --> 00:04:45,923
Ang ebidensya

67
00:04:46,003 --> 00:04:49,083
na nagpahirap sa mga
sikat na archaeologist

68
00:04:49,163 --> 00:04:52,563
dahil kinukuwestiyon nito
ang lahat ng tinuro sa atin

69
00:04:52,643 --> 00:04:54,323
tungkol sa sangkatauhan.

70
00:04:56,323 --> 00:04:58,883
Nagbibigay ito ng matinding katanungan.

71
00:04:59,883 --> 00:05:01,963
Paano kung may advanced na sibilisasyon

72
00:05:02,043 --> 00:05:04,683
na nabuhay rito
sa Indonesia noong Ice Age?

73
00:05:05,803 --> 00:05:07,923
Isang sibilisasyon na ngayon lang

74
00:05:08,003 --> 00:05:09,003
natagpuan.

75
00:05:12,483 --> 00:05:14,403
Ito ang Gunung Padang.

76
00:05:19,083 --> 00:05:23,083
"Bundok ng liwanag" o "bundok ng kaalaman"

77
00:05:23,163 --> 00:05:24,883
sa diyalektong Sundanese.

78
00:05:27,483 --> 00:05:31,043
Bilib ang mga lokal sa
misteryoso nitong pakiramdam…

79
00:05:34,483 --> 00:05:38,443
at ang mga dayuhan ay nagpupunta rito
para dasalan ang bundok.

80
00:05:40,203 --> 00:05:43,363
Naglilinis sila sa
sinaunang spring sa paanan…

81
00:05:45,963 --> 00:05:47,443
bago umakyat sa burol…

82
00:05:49,483 --> 00:05:51,163
na may taas na 360 feet.

83
00:05:52,603 --> 00:05:55,443
Mahirap ang pag-akyat.

84
00:05:57,443 --> 00:05:59,963
Pero sulit pagdating mo sa tuktok.

85
00:06:05,243 --> 00:06:09,203
Dahil walang katulad ang Gunung Padang.

86
00:06:17,323 --> 00:06:21,643
Matagal nang inisip ng mga archeologist
na normal lang ito.

87
00:06:23,283 --> 00:06:25,363
Pero may problema roon.

88
00:06:26,763 --> 00:06:30,043
Makikita mo ang mga batong
nakakalat sa bundok.

89
00:06:37,963 --> 00:06:41,923
Nakakalat ang mga bato
na hexagonal ang hugis.

90
00:06:46,523 --> 00:06:47,763
Libo-libo.

91
00:06:48,723 --> 00:06:49,883
Nakakamangha.

92
00:06:51,643 --> 00:06:55,323
Pero natural lang na makita rito

93
00:06:55,403 --> 00:06:58,163
dahil natural itong nabubuo ng bulkan.

94
00:07:00,163 --> 00:07:02,203
Tinatawag itong columnar jointing

95
00:07:02,283 --> 00:07:05,923
at nabubuo kapag ang basalt

96
00:07:06,003 --> 00:07:08,363
ay lumalamig at nabibiyak.

97
00:07:11,203 --> 00:07:14,083
Sa unang tingin, mapagkakamalan itong

98
00:07:14,163 --> 00:07:16,723
natural na pagkabuo ng mga bato,

99
00:07:16,803 --> 00:07:20,083
kaya di ito inimbestigahan ng
mga archaeologist.

100
00:07:21,043 --> 00:07:24,483
Pero kapag inobserbahan pa, makikita na

101
00:07:24,563 --> 00:07:28,643
tinabas ang mga bato at
ginamit na materyales

102
00:07:28,723 --> 00:07:30,483
ng mga tao.

103
00:07:33,443 --> 00:07:35,963
Sa nakakalat na mga bato,

104
00:07:36,043 --> 00:07:39,563
may mga bakas ng
estruktura sa burol na 'to.

105
00:07:40,363 --> 00:07:47,163
Mga tumpok, mga parihabang na kwarto,
at mahahabang pader

106
00:07:48,243 --> 00:07:50,483
sa nakalatag na mga terasa,

107
00:07:52,563 --> 00:07:54,323
na halata namang gawa ng tao.

108
00:07:58,403 --> 00:08:02,963
Nang magsimulang magtrabaho rito ang
archaeologist na si Ali Akbar noong 2012,

109
00:08:04,003 --> 00:08:06,243
ang mga estruktura daw sa burol na ito

110
00:08:06,323 --> 00:08:09,563
ay kulang 2,500 taon ang tanda.

111
00:08:10,843 --> 00:08:13,923
Di natin alam ang eksaktong panahon.

112
00:08:14,003 --> 00:08:18,643
Matagal nang inabandona
at kinalimutan ito.

113
00:08:19,883 --> 00:08:24,163
Sinabi rin nila na ang mga
sinaunang manggagawa ng Gunung Padang

114
00:08:24,243 --> 00:08:27,683
ang nakakita sa columnar jointing na
natural nang ganoon.

115
00:08:28,843 --> 00:08:31,283
Pero may nadiskubre silang kakaiba.

116
00:08:33,523 --> 00:08:38,003
Galing sa ibang rehiyon at ibang lokasyon

117
00:08:38,082 --> 00:08:39,403
ang columnar joint.

118
00:08:40,363 --> 00:08:45,962
Ibig sabihin, bawat isa
sa hanggang 50,000 bato,

119
00:08:46,043 --> 00:08:50,043
na halos isang tonelada ang bigat,
ay binuhat paakyat sa burol.

120
00:08:52,763 --> 00:08:55,243
Nang una itong aralin
ng grupo ni Dr. Akbar,

121
00:08:55,883 --> 00:08:59,083
agad silang nakakita ng ebidensya
na may mga tao rito,

122
00:08:59,643 --> 00:09:03,683
sa tinatawag na cultural layer,
pero di sa inaasahan nilang lugar.

123
00:09:05,243 --> 00:09:09,723
Nagulat kami dahil dalawa ang
cultural layer nito.

124
00:09:11,523 --> 00:09:15,643
Ang una ay galing sa 500 BC.

125
00:09:17,443 --> 00:09:19,123
Pero sa apat na metrong lalim,

126
00:09:19,203 --> 00:09:21,523
may nakita pa kaming isa.

127
00:09:22,363 --> 00:09:25,403
Mula iyon sa 5,200 BC.

128
00:09:29,323 --> 00:09:31,843
Nakakasurpresa. Gulat na gulat kami.

129
00:09:32,963 --> 00:09:34,043
Napakatanda na niyon.

130
00:09:37,883 --> 00:09:39,763
7,000 taon ang nakakaraan,

131
00:09:39,843 --> 00:09:42,563
noong malabong makagawa
ng ganitong estruktura,

132
00:09:43,243 --> 00:09:45,883
walang ebidensyang higit pa sa

133
00:09:45,963 --> 00:09:48,683
hunter-gatherers ang mga tao
sa rehiyong ito.

134
00:09:51,123 --> 00:09:54,443
Ano kayang nagtulak sa kanila na
magpakahirap dalhin

135
00:09:54,523 --> 00:09:56,243
ang mga batong iyon dito?

136
00:10:00,723 --> 00:10:03,843
Di ko alam ang papel ng site na ito.

137
00:10:03,923 --> 00:10:09,683
Pero di pa kami nakakahanap
ng labi ng tao,

138
00:10:09,763 --> 00:10:11,803
kaya di ito libingan.

139
00:10:12,723 --> 00:10:15,883
Baka para 'to sa mga seremonyas o ritwal.

140
00:10:18,883 --> 00:10:22,603
Isa itong misteryo.
Kailangan nating hanapan ng paliwanag.

141
00:10:26,803 --> 00:10:31,323
Nang mas lumalim pa ang
imbestigasyon sa site,

142
00:10:31,403 --> 00:10:36,283
may panibagong posibilidad na
pilit tinanggap ng mga mananaliksik.

143
00:10:38,043 --> 00:10:40,083
Iyon ay ang posibilidad na

144
00:10:40,163 --> 00:10:43,403
gawa ito ng isang sibilisasyon
na wala sa kasaysayan.

145
00:10:47,003 --> 00:10:50,963
Nag-aral si Dr. Danny Hilman Natawidjaja
sa Caltech, at ngayon

146
00:10:51,043 --> 00:10:54,683
ay nagtatrabaho sa Geotechnology
Research Center ng Indonesia.

147
00:10:56,963 --> 00:11:01,003
Bilang geologist, alam ni Dr. Hilman
na may kakaiba tungkol

148
00:11:01,083 --> 00:11:02,283
sa Gunung Padang.

149
00:11:05,723 --> 00:11:09,483
Nakita niya sa site na
di lang nakapatong sa tuktok ng burol

150
00:11:09,563 --> 00:11:11,803
ang mga columnar basalt na bato.

151
00:11:13,683 --> 00:11:16,123
Nakapalibot din 'yon sa mga dalusdos

152
00:11:17,843 --> 00:11:20,923
ng paligid na ang laki
ay higit 37 hektarya.

153
00:11:24,083 --> 00:11:27,123
Ang parteng ito
sa pagitan ng dalawang terasa

154
00:11:27,203 --> 00:11:29,563
ay mukhang isang pader.

155
00:11:30,443 --> 00:11:34,283
May mga archaeologist na kumbinsidong
lahat ito ay natural.

156
00:11:34,363 --> 00:11:35,763
Natural na bato ito,

157
00:11:35,843 --> 00:11:38,843
pero sinasabi nilang pati ang
pagkakaayos ay natural.

158
00:11:38,923 --> 00:11:42,803
Natural ang bato,
pero ang posisyon nila ay hindi.

159
00:11:43,123 --> 00:11:45,683
-Kadalasan, patayo.
-Patayo, oo.

160
00:11:45,763 --> 00:11:47,563
-Tama.
-At dito nakahiga.

161
00:11:47,643 --> 00:11:49,763
-Isa pa, di ganito ang hati.
-Oo.

162
00:11:49,843 --> 00:11:51,963
Dito iba ang sukat ng bawat hati.

163
00:11:52,043 --> 00:11:52,883
Tama.

164
00:11:54,443 --> 00:11:57,603
May isa pang napansing
kakaiba si Dr. Hilman

165
00:11:58,923 --> 00:12:00,403
sa pagitan ng mga bato.

166
00:12:01,323 --> 00:12:04,763
Ang natural na posisyon,
walang ground mass sa pagitan.

167
00:12:05,323 --> 00:12:06,723
Magkakadikit sila.

168
00:12:08,683 --> 00:12:12,203
Pero dito, sa pagitan ng mga bato,
may mortar

169
00:12:12,283 --> 00:12:16,003
-na nagdidikit sa kanila, parang semento.
-Oo.

170
00:12:16,083 --> 00:12:19,283
Ang kapal ay limang sentimetro,
at talagang pantay.

171
00:12:19,363 --> 00:12:22,363
Parang pinapantay nila ang mga bato

172
00:12:22,443 --> 00:12:26,163
gamit ang mortar sa loob.
Nilagay iyan ng mga tao

173
00:12:26,243 --> 00:12:28,163
-para sa konstruksyon nila.
-Oo.

174
00:12:32,003 --> 00:12:33,523
Inimbestigahan ni Danny,

175
00:12:33,603 --> 00:12:36,003
at talagang nasurpresa siya.

176
00:12:37,923 --> 00:12:42,403
Ang nalaman ni Dr. Hilman
ayon sa mga datos,

177
00:12:43,043 --> 00:12:46,243
di lang basta burol ang Gunung Padang.

178
00:12:50,803 --> 00:12:53,923
Ito ang sinaunang site ng Gunung Padang.

179
00:12:55,323 --> 00:12:57,923
Ang hilagang parte ng hagdanan

180
00:12:58,003 --> 00:12:59,763
ay nasa 300 feet,

181
00:12:59,843 --> 00:13:02,363
at nasa tuktok niyon ang
isa sa limang terasa.

182
00:13:03,843 --> 00:13:09,323
Ang sukat niyon ay nasa
490 feet ang haba at 130 feet ang lawak.

183
00:13:10,963 --> 00:13:15,883
Ang burol ay napapalibutan
ng mga pader na gawa sa columnar basalt.

184
00:13:17,323 --> 00:13:20,163
Gamit ang nasa 50,000 na bato,

185
00:13:20,243 --> 00:13:22,883
isa itong malaking proyekto

186
00:13:22,963 --> 00:13:24,923
na nagpabago sa burol

187
00:13:25,003 --> 00:13:28,643
para matawag iyong isang step pyramid.

188
00:13:34,323 --> 00:13:36,603
Gawa ito lahat ng tao.

189
00:13:36,683 --> 00:13:37,523
Oo.

190
00:13:38,043 --> 00:13:40,963
Di ito katulad ng mga pyramid

191
00:13:41,043 --> 00:13:43,803
na Mayan o Giza.

192
00:13:43,883 --> 00:13:48,603
Hindi. Pareho lang silang
tumataas sa hugis ng pyramid.

193
00:13:48,683 --> 00:13:50,723
-Pero medyo bilugan ito.
-Tama.

194
00:13:52,203 --> 00:13:55,083
Ano nga ba ang maituturing na pyramid?

195
00:13:55,163 --> 00:13:59,323
Kung 'yon ay isang estruktura
ng patong-patong na lebel pataas,

196
00:13:59,403 --> 00:14:01,923
eh di pyramid nga ang Gunung Padang.

197
00:14:03,803 --> 00:14:08,003
At ang pagkakaroon ng
sinaunang pyramid dito

198
00:14:08,083 --> 00:14:12,323
ay maaaring magpabago sa mga
alam natin tungkol sa ating mga ninuno.

199
00:14:14,123 --> 00:14:18,483
Pinaniniwalaan ng mga archaeologist
na ang pinakamatandang pyramid sa mundo

200
00:14:18,563 --> 00:14:21,563
ay noong 4,700 taon na ang nakakaraan.

201
00:14:22,723 --> 00:14:25,203
At di sa Egypt, kundi sa Peru.

202
00:14:26,923 --> 00:14:30,843
Pero nakahanap ng ebidensya si
Dr. Hilman na mas matanda ito.

203
00:14:33,243 --> 00:14:35,003
Gaano katanda na nga ba?

204
00:14:35,963 --> 00:14:38,963
Sinong nagtayo? At bakit?

205
00:14:44,283 --> 00:14:46,123
Ginamit ng grupo ni Dr. Hilman

206
00:14:46,203 --> 00:14:49,883
ang teknolohiyang kadalasang
ginagamit sa geological surveys

207
00:14:49,963 --> 00:14:52,883
para hanapin ang sagot
sa loob ng estruktura.

208
00:14:54,003 --> 00:14:56,443
Mayroon tayong tatlong metodo.

209
00:14:56,523 --> 00:14:59,843
-Ang GPR.
-Oo, ang ground-penetrating radar.

210
00:14:59,923 --> 00:15:02,203
-Ground-penetrating radar, oo.
-Oo.

211
00:15:02,283 --> 00:15:05,043
-At resistivity tomography.
-Oo.

212
00:15:05,123 --> 00:15:07,203
At ang seismic tomography.

213
00:15:09,523 --> 00:15:13,883
Noon, ilang metro lang ang
hinukay ng mga archaeologist

214
00:15:13,963 --> 00:15:16,483
at sa ilang bahagi lang.

215
00:15:17,923 --> 00:15:20,803
Mas malawak ang sakop nito…

216
00:15:21,323 --> 00:15:22,883
-30 metro, oo.
-30 metro.

217
00:15:23,443 --> 00:15:24,843
…at mas malalim pa.

218
00:15:25,683 --> 00:15:29,043
Gagawin natin ang
ground-penetration radar,

219
00:15:29,123 --> 00:15:30,443
ang GPR surveys.

220
00:15:31,403 --> 00:15:33,243
Ang ground-penetrating radar

221
00:15:33,323 --> 00:15:36,043
ay naglalabas ng mga radio wave sa lupa.

222
00:15:36,723 --> 00:15:41,923
Kapag may tinamaan, babalik 'yon, at
pag-aaralan ang mga datos na makokolekta.

223
00:15:43,483 --> 00:15:49,203
Pinili namin ang frequency na 40 megahertz
para abutin ang 30 metro.

224
00:15:51,883 --> 00:15:54,163
Sige na.

225
00:16:06,483 --> 00:16:10,643
Mas nagiging misteryoso pa
ang lahat dahil sa mga

226
00:16:10,723 --> 00:16:12,723
scan ng loob ng site.

227
00:16:14,323 --> 00:16:17,323
Mas komplikado ang
estruktura nito sa ilalim ng lupa.

228
00:16:17,403 --> 00:16:19,523
Nandoon na talaga ang columnar basalt

229
00:16:19,603 --> 00:16:21,243
at ginagamit talaga sa paggawa.

230
00:16:22,923 --> 00:16:27,923
May nadiskubre ang seismic tomography
na nakakaintrigang pwesto

231
00:16:28,003 --> 00:16:29,443
sa loob ng burol.

232
00:16:30,883 --> 00:16:34,683
Mayroong seismic velocity
na 200 meters per second.

233
00:16:34,763 --> 00:16:37,723
Anong ibig sabihin niyon?

234
00:16:38,723 --> 00:16:39,763
Mayroong espasyo.

235
00:16:41,523 --> 00:16:43,763
-May bakanteng espasyo sa loob.
-Bakante.

236
00:16:43,843 --> 00:16:46,243
At alam mo ba ang hugis ng espasyo?

237
00:16:46,323 --> 00:16:48,483
Oo, makikita rito, parihaba.

238
00:16:48,563 --> 00:16:50,043
-Oo nga.
-Oo.

239
00:16:50,123 --> 00:16:51,963
-At nasa kanan ito…
-Oo.

240
00:16:52,043 --> 00:16:54,203
-…dahil sa sentro ng site…
-Oo.

241
00:16:55,363 --> 00:16:58,003
…sa ilalim ng Terrace One,
mayroon ding espasyo…

242
00:17:00,243 --> 00:17:02,323
-Oo.
-…na konektado sa espasyo

243
00:17:02,403 --> 00:17:04,203
sa ilalim ng pangalawang terasa.

244
00:17:07,403 --> 00:17:09,963
Ang nadiskubre ng grupo ni Dr. Hilman,

245
00:17:10,763 --> 00:17:14,083
may tatlong malalaking parihabang espasyo.

246
00:17:14,763 --> 00:17:17,243
Isa sa kanila ay nasa 10 metro pababa,

247
00:17:17,323 --> 00:17:19,763
siguro, pasukan iyon,

248
00:17:19,843 --> 00:17:23,723
at konektado iyon sa mas malaking espasyo.

249
00:17:25,003 --> 00:17:28,483
At isa pang lagusan papunta sa pangatlo,

250
00:17:28,563 --> 00:17:30,563
mga 20 hanggang 30 metro ang lalim.

251
00:17:31,362 --> 00:17:35,083
Ang tatlong iyon ay
matatagpuan sa sentrong axis ng site.

252
00:17:37,443 --> 00:17:40,483
Naintriga ako ng mga espasyong ito.

253
00:17:40,563 --> 00:17:43,243
Sana lang may mga archaeologist

254
00:17:43,323 --> 00:17:44,883
na pwedeng maghukay rito.

255
00:17:44,963 --> 00:17:47,683
Noong nakita na namin ito…

256
00:17:47,763 --> 00:17:48,923
-Oo.
-…ang tatlong espasyo,

257
00:17:49,643 --> 00:17:51,643
sobrang namangha kami.

258
00:17:55,043 --> 00:17:57,523
Alam mo nang may nadiskubre kang kakaiba.

259
00:17:57,603 --> 00:17:59,683
-Oo.
-Di na maipagkakaila.

260
00:17:59,763 --> 00:18:00,643
Oo.

261
00:18:04,883 --> 00:18:09,283
Pero para sa mga unang
naghukay ng site na ito,

262
00:18:09,363 --> 00:18:12,603
di posible ang nadiskubre ni Dr. Hilman.

263
00:18:15,803 --> 00:18:18,603
Ang tanggap na timeline
ng kasaysayan ng tao

264
00:18:18,683 --> 00:18:20,803
ay nagsasabing ang tribo

265
00:18:20,883 --> 00:18:23,643
na nakatira dito
7,000 taon na ang nakakaraan…

266
00:18:25,283 --> 00:18:28,123
…ay walang kakayahang makagawa

267
00:18:28,203 --> 00:18:30,483
ng ganitong kalaki at kakomplikado.

268
00:18:31,723 --> 00:18:33,643
Pero nandito ito.

269
00:18:36,443 --> 00:18:38,843
Misteryong kailangang imbestigahan.

270
00:18:42,883 --> 00:18:46,043
Para bigyan ng edad ang burol na di burol,

271
00:18:46,723 --> 00:18:50,123
gumamit si Dr. Hilman
ng isa pang geological tool,

272
00:18:51,523 --> 00:18:52,443
ang core drilling.

273
00:18:56,443 --> 00:19:01,683
Gaya ng inaasahan, 3,000 taon na
ang unang dalawang lebel…

274
00:19:04,003 --> 00:19:06,163
…mga 8,000 taon na ang nakakaraan.

275
00:19:07,803 --> 00:19:12,083
Pero nang maghukay sila nang
15 metro, mga 50 feet o higit pa,

276
00:19:12,163 --> 00:19:14,563
may nakita silang di inaasahan.

277
00:19:17,123 --> 00:19:22,123
Ang mga parteng iyon ay nilapag
11,600 taon na ang nakakaraan…

278
00:19:24,163 --> 00:19:28,363
…kaya ang pinagmulan nito
ay noong katapusan ng huling Ice Age.

279
00:19:31,723 --> 00:19:34,923
At di lang doon nagtapos ang
nadiskubre ni sDr. Hilman.

280
00:19:35,763 --> 00:19:41,603
Sa lalim na 100 feet, naabot
ang pinakaunang lebel ng konstruksyon.

281
00:19:41,683 --> 00:19:44,043
Alamin natin kung kailan ito nagawa.

282
00:19:44,123 --> 00:19:47,083
Ang ikaapat na lebel ay maaaring
bago pa ang 20,000.

283
00:19:47,163 --> 00:19:49,163
-Maaaring bago ang 20,000.
-Napakatanda na.

284
00:19:49,763 --> 00:19:52,843
Nakuha ng mga drill core ang materyales

285
00:19:52,923 --> 00:19:56,043
na higit pa sa 24,000 taong gulang
na ang tanda.

286
00:19:59,483 --> 00:20:03,883
Naghalo na ang mga organic material
sa mga structural element na nakabaon.

287
00:20:05,523 --> 00:20:08,563
At nakumbinsi si Danny, pati ako na rin,

288
00:20:08,643 --> 00:20:12,003
na ang Gunung Padang ay
mula sa sinaunang panahon.

289
00:20:16,243 --> 00:20:20,043
Nakakabilib at nakakagulat
ang mga nadiskubre ni Danny.

290
00:20:21,243 --> 00:20:24,923
Noon, pinaniwalaan ng mga
archaeologist na totoong

291
00:20:25,003 --> 00:20:28,763
walang malaking estruktura
na tinayo sa Southeast Asia

292
00:20:28,843 --> 00:20:30,883
bago pa ang 4,000 taon.

293
00:20:36,203 --> 00:20:39,363
Ang sinasabi mong edad nito
ay noon pang Ice Age.

294
00:20:39,443 --> 00:20:42,123
Para sa akin, nakakasabik ito.

295
00:20:42,203 --> 00:20:43,643
-Oo.
-Iniisip ko

296
00:20:43,723 --> 00:20:47,083
kung may mga ebidensya o
impormasyon sa loob

297
00:20:47,163 --> 00:20:49,043
na maaaring makatulong sa…

298
00:20:49,123 --> 00:20:51,523
…paghahanap ko ng nawawalang sibilisasyon.

299
00:20:51,603 --> 00:20:55,483
-Kakaunti ang alam natin sa kasaysayan.
-Tama.

300
00:20:55,563 --> 00:20:57,763
May malaking nakaligtaang bagay rito.

301
00:21:00,883 --> 00:21:04,403
Hirap tanggapin ng mainstream archaeology
ang ideyang ito.

302
00:21:04,963 --> 00:21:07,803
Ang paniniwalang gawa iyon ng tao

303
00:21:07,883 --> 00:21:10,283
ay di na tinutuligsa ng kahit sino.

304
00:21:10,883 --> 00:21:14,403
Pero ang ayaw tanggapin ng archaeology ay

305
00:21:14,483 --> 00:21:18,163
ang edad ng estrukturang ito
ay maaaring 24,000 taon na.

306
00:21:20,403 --> 00:21:22,163
Abot sa huling Ice Age.

307
00:21:32,963 --> 00:21:35,883
Ang ayaw tanggapin ng mga iskolar

308
00:21:35,963 --> 00:21:38,803
ay espesyal na panahon ang Ice age

309
00:21:40,043 --> 00:21:42,363
kung kailan ibang-iba ang mundo.

310
00:21:45,803 --> 00:21:50,803
Noon, 20,000 taon na ang nakakalipas,
di ganito ang itsura ng mundo.

311
00:21:50,883 --> 00:21:53,523
Ang isla ng Java ay hindi isla.

312
00:21:54,923 --> 00:21:59,643
Ito ang dulo ng
malaking kontinente ng Southeast Asia.

313
00:21:59,723 --> 00:22:02,843
Ang kontinente na tinatawag ng
mga geologist na Sundaland.

314
00:22:05,883 --> 00:22:07,843
Noong huling Ice Age,

315
00:22:07,923 --> 00:22:13,523
ang lebel ng dagat ay nasa 120 metro,
400 feet, mas mababa sa ngayon.

316
00:22:14,883 --> 00:22:19,683
Kaya ang Java Sea ngayon
ay isang malaking landmass noon

317
00:22:19,763 --> 00:22:22,123
na umaabot sa mainland ng Asia.

318
00:22:22,963 --> 00:22:28,123
Ang sukat ng Sundaland ay nasa
695,000 square miles…

319
00:22:29,123 --> 00:22:32,323
…halos kasinlaki ng western United States.

320
00:22:32,403 --> 00:22:34,843
Isa 'yong subcontinent.

321
00:22:38,603 --> 00:22:43,643
Alam nating may mga tribo na
tumira sa Sundaland,

322
00:22:43,723 --> 00:22:48,803
higit pa sa 45,000 taon na ang nakakalipas
at maaaring higit pa roon.

323
00:22:50,643 --> 00:22:54,403
Bakit di pwedeng mayroon nang
kulturang may teknolohiya

324
00:22:54,483 --> 00:22:56,083
rito noon?

325
00:22:57,923 --> 00:23:02,483
Sa malamig at marahas na mundo,
ang lupain ng Southeast Asia

326
00:23:02,563 --> 00:23:05,683
ay isa sa mga mainit at
matitirahang lokasyon

327
00:23:05,763 --> 00:23:08,363
kung saan ang mga sinaunang tao
ay maaaring

328
00:23:08,443 --> 00:23:11,323
sumubok gumawa ng
sopistikadong sibilisasyon.

329
00:23:13,203 --> 00:23:15,683
Kung sino man ang gumawa ng Gunung Padang

330
00:23:15,763 --> 00:23:17,923
ay kasama ng mga hunter-gatherer,

331
00:23:18,003 --> 00:23:20,563
na alam nating marami noong panahong 'yon.

332
00:23:25,643 --> 00:23:27,603
Di iyon imposible.

333
00:23:28,843 --> 00:23:32,403
Kahit ngayon, ang mga
advanced na nasyon sa mundo

334
00:23:32,483 --> 00:23:36,403
ay kasama ang mga ganoong lipunan,
gaya ng San ng Namibia,

335
00:23:37,123 --> 00:23:38,883
o Lacandon ng Mexico,

336
00:23:40,163 --> 00:23:42,523
o ang Kazakhs ng western Mongolia.

337
00:23:43,923 --> 00:23:47,083
Iba't ibang kultura at
iba't ibang antas ng pagsulong,

338
00:23:47,643 --> 00:23:49,763
ay matagal nang magkakasama.

339
00:23:51,043 --> 00:23:52,723
Pinapakita ng Gunung Padang

340
00:23:52,803 --> 00:23:57,603
na may ilang kultura na nasa Sunda Shelf,

341
00:23:57,683 --> 00:24:01,803
na kayang makagawa ng
malalaking megalithic na estruktura.

342
00:24:05,363 --> 00:24:09,123
Mga espesyalista ng
pagtatayo gamit ang columnar basalt.

343
00:24:11,283 --> 00:24:14,843
Estilo 'yon ng paggawa
na nakita ko na sa parteng ito ng mundo

344
00:24:16,523 --> 00:24:21,843
sa maliit na isla ng Pohnpei,
sa site na kilala bilang Nan Madol.

345
00:24:23,643 --> 00:24:27,203
Ginawa rin iyon gamit
ang mga volcanic basalt block

346
00:24:27,283 --> 00:24:30,683
na pinagpatong-patong,
gaya ng Gunung Padang.

347
00:24:32,443 --> 00:24:34,923
Naniniwala ang mga archaeologist na

348
00:24:35,003 --> 00:24:39,283
ang mga 'yon ay ginawa
900 taon na ang nakakaraan,

349
00:24:39,363 --> 00:24:42,083
nang kinuha ang mga bato
mula sa kabilang isla.

350
00:24:44,123 --> 00:24:46,923
Pero noong mga eksplorasyon
sa nakaraang pagbisita,

351
00:24:47,003 --> 00:24:52,363
nakakita ako ng ilang parte
niyon na nasa ilalim ng tubig,

352
00:24:53,963 --> 00:24:56,843
kaya maaaring may mas naunang
bersyon niyon

353
00:24:56,923 --> 00:25:00,443
sa ilalim ng tubig, noong huling Ice Age.

354
00:25:03,963 --> 00:25:05,603
Pareho kaya iyon

355
00:25:05,683 --> 00:25:08,923
ng mga gumawa ng nasa Gurung Padang?

356
00:25:10,883 --> 00:25:13,283
At kung ganoon, anong nangyari sa kanila?

357
00:25:17,403 --> 00:25:20,403
Tingin ko, may kinalaman iyon sa nangyari

358
00:25:20,963 --> 00:25:23,123
noong 12,800 taon na ang nakakaraan,

359
00:25:23,683 --> 00:25:28,483
nang bigla na lang nagbago ang Ice Age.

360
00:25:30,443 --> 00:25:34,523
Biglaang uminit ang panahon.

361
00:25:35,483 --> 00:25:38,203
Tapos, dalawa ang nangyari.

362
00:25:38,283 --> 00:25:40,683
Una, bumulusok ang temperatura ng mundo

363
00:25:40,763 --> 00:25:43,483
sa lebel noong tugatog ng Ice Age,

364
00:25:43,563 --> 00:25:46,363
at literal na isang gabi lang iyon.

365
00:25:47,363 --> 00:25:51,603
At pangalawa, may mabilisang
pagtaas sa lebel ng dagat.

366
00:25:53,003 --> 00:25:58,603
Sa Ice Age, kapag pumasok na
sa panahon ng pagyeyelo,

367
00:25:58,683 --> 00:26:02,123
di mo aasahan na dumami ang
tubig sa karagatan

368
00:26:02,203 --> 00:26:04,363
dahil nagyelo na ang mga 'yon.

369
00:26:06,283 --> 00:26:09,283
Ang nangyari ay isang literal
na dakilang pagbaha.

370
00:26:10,003 --> 00:26:16,763
Sa pagitan ng 12,800 at 11,600 na taon,
malaki ang tinaas ng karagatan…

371
00:26:17,363 --> 00:26:21,603
…sa serye ng matitinding delubyo.

372
00:26:21,683 --> 00:26:24,803
Kalaunan, ang malaking kontinente
ng Sundaland

373
00:26:24,883 --> 00:26:27,963
ay nilamon ng karagatan,
isang nawawalang mundo.

374
00:26:30,443 --> 00:26:32,283
Kaya may isang tanong.

375
00:26:32,883 --> 00:26:37,483
Mayroon pa kayang mga templo
at estruktura sa Java Sea

376
00:26:37,563 --> 00:26:39,123
na di pa nadidiskubre?

377
00:26:42,163 --> 00:26:45,763
Walang nakakaalam sa mga nawala
dahil sa karagatan.

378
00:26:58,283 --> 00:27:02,683
Ang panahon ng mga matinding pagbaha
ay may danyos sa sangkatauhan.

379
00:27:04,643 --> 00:27:06,803
At may testimonya roon.

380
00:27:09,163 --> 00:27:12,643
Halos lahat ng sinaunang kultura
ay nagpreserba ng tradisyon

381
00:27:12,723 --> 00:27:14,163
ng pagbaha sa daigdig.

382
00:27:14,883 --> 00:27:16,123
Dito sa Indonesia,

383
00:27:16,203 --> 00:27:19,803
ang mga Batak ay may sariling
bersyon ng pandaigdigang pagbaha.

384
00:27:24,963 --> 00:27:28,723
Noong unang panahon,
luma at marumi na ang mundo.

385
00:27:29,683 --> 00:27:32,963
Kaya ang diyos, si Debata,
ay nagpadala ng pagbaha

386
00:27:33,043 --> 00:27:35,283
para linisin ang daigdig at mga nilalang.

387
00:27:36,843 --> 00:27:40,203
Lumikas sa pinakamataas na bundok
ang huling dalawang tao.

388
00:27:40,963 --> 00:27:43,603
Pero bago pa sila lunurin ng tubig,

389
00:27:43,683 --> 00:27:46,043
pinagsisihan ng diyos ang ginawa niya.

390
00:27:47,283 --> 00:27:49,243
Naglabas siya ng lupain, pinatong

391
00:27:49,843 --> 00:27:53,163
sa tumataas na baha
at iyon ang mga isla ng Indonesia,

392
00:27:54,043 --> 00:27:55,803
kaya nailigtas ang dalawa.

393
00:27:57,283 --> 00:28:01,283
At nagkaroon sila ng mga anak
para maparami ulit ang mga tao,

394
00:28:01,363 --> 00:28:03,803
at sila ang ninuno ng mga Batak.

395
00:28:06,683 --> 00:28:11,123
Istorya iyon ng sinaunang
pagkagunaw na palaging makikita

396
00:28:11,203 --> 00:28:16,403
sa mga tradisyon sa buong mundo
na matagal nang pinapamana.

397
00:28:17,043 --> 00:28:19,683
Syempre, mayroong kwento
ni Noah sa Bibliya.

398
00:28:20,483 --> 00:28:24,203
Pero sa Indian folklore,
may mangingisdang si Manu

399
00:28:24,283 --> 00:28:27,603
na nakaligtas sa pagbaha
matapos mabalaan ng isang diyos.

400
00:28:28,403 --> 00:28:34,803
Mula sa mga Sumerian, Babylonian,
hanggang sinaunang Greek at Chinese,

401
00:28:35,483 --> 00:28:38,123
lahat sila may kwentong ganoon.

402
00:28:38,723 --> 00:28:41,203
Ang paniniwalang lahat ay nagkataon lang

403
00:28:41,283 --> 00:28:44,923
at walang koneksyon sa isa't isa
ay kalokohan.

404
00:28:47,643 --> 00:28:51,363
Lahat ng ito ay mula sa kwento

405
00:28:51,443 --> 00:28:53,763
ng mga tao na pinamana

406
00:28:53,843 --> 00:28:55,403
ng mga nakaligtas niyon.

407
00:28:55,483 --> 00:28:57,323
Oo. Mga pagkagunaw

408
00:28:57,403 --> 00:28:59,963
-na mabilis na pagtaas ng tubig…
-Oo.

409
00:29:00,043 --> 00:29:04,003
…kaya naging tradisyon na
ang pandaigdigang pagbaha

410
00:29:04,083 --> 00:29:07,083
at di na lang 'yon mito
kundi alaala na rin.

411
00:29:07,163 --> 00:29:08,683
-Oo.
-Totoong pangyayari.

412
00:29:11,683 --> 00:29:14,683
Interesado ako sa sinaunang kasaysayan
ng Indonesia,

413
00:29:15,603 --> 00:29:19,003
at ang sikretong inilalantad
ng Gunung Padang.

414
00:29:19,923 --> 00:29:21,923
Pero sa archaeology,

415
00:29:22,003 --> 00:29:25,643
di pa rin nila tanggap iyon,

416
00:29:25,723 --> 00:29:27,123
at problema 'yon

417
00:29:27,203 --> 00:29:29,403
dahil dapat bukas ang siyensya

418
00:29:29,483 --> 00:29:31,523
at dapat handa iyong magbago

419
00:29:31,603 --> 00:29:34,643
base sa bagong ebidensya.

420
00:29:35,603 --> 00:29:38,763
Ano ang reaksyon mo roon?

421
00:29:38,843 --> 00:29:41,483
-Di pa rin nila tanggap.
-Tama.

422
00:29:41,563 --> 00:29:43,803
Nagsisisi ako dahil ang mga archaeologist,

423
00:29:43,883 --> 00:29:47,083
o ibang mga mananaliksik, ay tumitigil na.

424
00:29:47,643 --> 00:29:51,283
Nakakalungkot, dahil may
malaking misteryo rito,

425
00:29:51,363 --> 00:29:53,643
na dapat pinapansin ng archaeology.

426
00:29:53,723 --> 00:29:56,843
Kung mapatunayan natin,

427
00:29:56,923 --> 00:30:01,923
at tanggapin na may advanced na
mga kultura bago ang 11,000 BC,

428
00:30:02,003 --> 00:30:03,243
malaking hakbang iyon.

429
00:30:06,283 --> 00:30:07,403
Pinaglalaban ko

430
00:30:07,483 --> 00:30:11,243
na may malaking pagkagunaw
12,500 taon na nakakaraan

431
00:30:12,843 --> 00:30:14,763
na nagbura ng mga bakas.

432
00:30:15,723 --> 00:30:19,203
Naiwan sa atin ang mga alaala…

433
00:30:23,243 --> 00:30:25,723
na sinusubukang pagpilitang

434
00:30:26,483 --> 00:30:29,123
kathang-isip, mito, o tradisyon lang.

435
00:30:30,003 --> 00:30:31,243
Tingin ko, alaala 'yon.

436
00:30:31,323 --> 00:30:33,763
Totoong masalimuot na alaala iyon

437
00:30:33,843 --> 00:30:36,643
na nangyari sa mga ninuno natin
noong Ice Age.

438
00:30:37,243 --> 00:30:41,563
Nakapreserba sa mga kwento,
sining, at bato.

439
00:30:42,403 --> 00:30:44,643
At di lang 'yon tungkol sa pagbaha.

440
00:30:45,523 --> 00:30:48,843
Tungkol din 'yon sa mga nakaligtas,

441
00:30:48,923 --> 00:30:53,043
na sinimulang muli ang sangkatauhan.

442
00:30:54,723 --> 00:30:57,083
Tradisyon na malaking bagay

443
00:30:57,163 --> 00:30:58,723
sa ilang mga sinaunang kultura

444
00:30:59,483 --> 00:31:02,923
na nakagawa ng pinakamalaking
pyramid na gawa ng tao.

445
00:31:04,243 --> 00:31:05,643
Doon ako sunod na patungo,

446
00:31:07,003 --> 00:31:08,603
at di 'yon sa Egypt.

447
00:31:33,643 --> 00:31:38,643
Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni
EMN