1 00:00:06,083 --> 00:00:08,963 EEN NETFLIX-SERIE 2 00:00:16,603 --> 00:00:19,163 Elektriciteit doet wonderen voor ons. 3 00:00:21,243 --> 00:00:24,083 Mensen zijn dag en nacht actief. 4 00:00:28,603 --> 00:00:31,043 Maar al dat licht sluit ons af… 5 00:00:31,123 --> 00:00:35,003 …voor een van de prachtigste aspecten van het leven op deze planeet. 6 00:00:37,603 --> 00:00:38,803 De nachthemel. 7 00:00:42,643 --> 00:00:44,003 In de oudheid… 8 00:00:44,083 --> 00:00:47,403 …zou sterren kijken de grootste show op aarde zijn geweest. 9 00:00:48,523 --> 00:00:52,123 De leukste manier om hun lange, donkere nachten door te komen. 10 00:00:53,203 --> 00:00:56,123 Ze zouden elke hoek van de Melkweg hebben gekend… 11 00:00:56,203 --> 00:01:01,163 …elke heldere sterrengroepering, elke komeet die door de hemel schoot. 12 00:01:02,683 --> 00:01:07,043 Het zou kunnen verklaren waarom we overal waar we in de oude wereld kijken… 13 00:01:07,123 --> 00:01:11,043 …grote bouwwerken vinden die onze aandacht naar de hemel brengen. 14 00:01:13,563 --> 00:01:15,723 Maar wat als er meer achter zit? 15 00:01:16,723 --> 00:01:20,443 Oude piramiden en tempels verspreid over de wereld… 16 00:01:20,523 --> 00:01:25,603 …verbinden hemel en aarde met precieze posities tot de zon, maan en sterren. 17 00:01:26,323 --> 00:01:30,403 Waarom deden de bouwers zoveel moeite en op zo'n grote schaal? 18 00:01:31,003 --> 00:01:33,203 Wilden ze ons er iets mee vertellen? 19 00:01:33,763 --> 00:01:39,203 Ons waarschuwen om vooral goed op de hemel te letten. 20 00:01:58,283 --> 00:02:01,323 Ik ben in Turkije, op weg naar een heuveltop… 21 00:02:01,403 --> 00:02:04,243 …op ongeveer 42 km van de Syrische grens. 22 00:02:06,803 --> 00:02:09,643 Nu is dit een roerig deel van de wereld… 23 00:02:11,043 --> 00:02:14,883 …maar het is heel belangrijk geweest voor onze geschiedenis. 24 00:02:17,483 --> 00:02:21,483 In Zuidoost-Turkije, bij het huidige Sanliurfa… 25 00:02:22,363 --> 00:02:25,563 …gebeurde er aan het einde van de IJstijd iets opmerkelijks. 26 00:02:25,643 --> 00:02:26,483 10.000 V. CHR. 27 00:02:27,123 --> 00:02:29,883 Onze voorouders, jager-verzamelaars… 28 00:02:29,963 --> 00:02:33,843 …ontdekten ineens landbouw en begonnen dorpen te bouwen. 29 00:02:34,883 --> 00:02:38,563 Dit gebeurde in wat later de Vruchtbare Sikkel genoemd werd… 30 00:02:38,643 --> 00:02:40,803 …helemaal tot aan de Perzische Golf. 31 00:02:41,483 --> 00:02:42,603 4000 V. CHR. 32 00:02:42,683 --> 00:02:46,883 Rond 6000 jaar geleden, in het gebied bekend als Mesopotamië… 33 00:02:46,963 --> 00:02:49,283 …ontstond wat lang beschouwd werd… 34 00:02:49,363 --> 00:02:53,403 …als 's werelds eerste beschaving, de Soemeriërs. 35 00:02:53,483 --> 00:02:55,283 SOEMER 36 00:02:56,963 --> 00:03:00,443 Maar dat idee over de geschiedenis moet herschreven worden. 37 00:03:01,603 --> 00:03:05,723 In 1994, tijdens onderzoek van een boerenland… 38 00:03:05,803 --> 00:03:10,523 …zagen archeologen vreemde, uitgehouwen stenen uit de grond komen. 39 00:03:17,563 --> 00:03:19,803 Sommige ervan waren gigantisch. 40 00:03:25,523 --> 00:03:29,763 Latere opgravingen hebben geleid tot enkele ongelofelijke ontdekkingen. 41 00:03:32,643 --> 00:03:35,563 Deze onlangs opgegraven archeologische plek… 42 00:03:35,643 --> 00:03:41,443 …dwingt ons al onze vooroordelen over het Stenen Tijdperk te laten varen. 43 00:03:42,363 --> 00:03:44,683 In plaats van technologisch primitief… 44 00:03:44,763 --> 00:03:47,083 …blijkt uit hun werk hier… 45 00:03:47,683 --> 00:03:50,403 …dat ze tot nu toe onbekende vaardigheden hadden… 46 00:03:50,483 --> 00:03:52,403 …zoals die uit jaren later… 47 00:03:52,483 --> 00:03:55,603 …van zogenaamd veel geavanceerdere beschavingen. 48 00:03:56,963 --> 00:04:00,763 Onder de moderne kap om het tegen het weer te beschermen… 49 00:04:01,923 --> 00:04:03,643 …ligt Göbekli Tepe. 50 00:04:08,003 --> 00:04:11,603 En gebaseerd op alles wat ons geleerd is over de prehistorie… 51 00:04:11,683 --> 00:04:13,243 …zou het niet moeten bestaan. 52 00:04:17,323 --> 00:04:22,363 Archeologen accepteren dat het ongeveer 11.600 jaar oud is… 53 00:04:24,483 --> 00:04:25,483 9600 V. CHR. 54 00:04:25,562 --> 00:04:29,323 …waardoor dit het oudste, bekende bouwwerk op aarde is. 55 00:04:32,483 --> 00:04:36,323 Het is een zeer geavanceerde, megalithische plek… 56 00:04:36,403 --> 00:04:39,963 …ongeveer 7000 jaar ouder dan Stonehenge… 57 00:04:40,043 --> 00:04:42,883 …en de piramiden van Gizeh. 58 00:04:42,963 --> 00:04:45,923 En ineens wordt het idee dat er geen beschaving was… 59 00:04:46,003 --> 00:04:48,563 …die 12.000 jaar geleden daartoe in staat was… 60 00:04:48,643 --> 00:04:50,123 …van de tafel geveegd. 61 00:04:54,363 --> 00:04:57,363 Het is zelfs ouder dan de uitvinding van het wiel… 62 00:04:57,443 --> 00:04:59,243 …of de domesticatie van paarden. 63 00:05:01,123 --> 00:05:04,843 Gebouwd in een tijd waarin de aarde net uit de laatste IJstijd kwam… 64 00:05:06,843 --> 00:05:08,803 …en de bewoners vermoedelijk nog… 65 00:05:08,883 --> 00:05:12,683 …simpele jager-verzamelaars waren die in modderhutten woonden. 66 00:05:14,363 --> 00:05:16,283 Maar als zij niet goed genoeg waren… 67 00:05:16,363 --> 00:05:19,083 …om dit megalithische wonder te bouwen… 68 00:05:20,163 --> 00:05:22,643 …wie heeft dat dan wel gedaan en waarom? 69 00:05:23,963 --> 00:05:25,843 Wat is dit voor plek? 70 00:05:28,283 --> 00:05:32,323 Op het eerste gezicht ziet het er chaotisch uit. 71 00:05:32,403 --> 00:05:36,283 Maar als we beter kijken en alle puzzelstukjes in elkaar passen… 72 00:05:36,363 --> 00:05:38,403 …krijgen we een goed idee… 73 00:05:38,483 --> 00:05:42,523 …van hoe ambitieus en indrukwekkend het toen moet zijn geweest. 74 00:05:46,523 --> 00:05:48,003 Hoog op een heuvelhelling… 75 00:05:48,083 --> 00:05:51,003 …met weinig sporen van nederzettingen in de buurt… 76 00:05:51,843 --> 00:05:56,523 …staan vier cirkelvormige omheiningen, allemaal met dezelfde indeling. 77 00:05:58,363 --> 00:05:59,483 In het centrum ervan… 78 00:05:59,563 --> 00:06:02,203 …staan twee enorme, T-vormige megalieten… 79 00:06:03,163 --> 00:06:04,923 …van ongeveer tien ton… 80 00:06:05,883 --> 00:06:08,163 …op een gepolijste, stenen vloer. 81 00:06:08,843 --> 00:06:10,483 Twee gelijke, enorme figuren… 82 00:06:10,563 --> 00:06:13,323 …waarvan sommige met armen en handen… 83 00:06:13,403 --> 00:06:14,483 …en scheve hoofden. 84 00:06:15,923 --> 00:06:18,563 Omringd door kleinere, T-vormige zuilen… 85 00:06:19,243 --> 00:06:21,483 …waarvan vele complex versierd… 86 00:06:22,923 --> 00:06:27,043 …en allemaal verbonden door een ring van stenen muren en doorgangen. 87 00:06:29,203 --> 00:06:32,523 Hoe deze enorme blokken opgetild en daar neergezet zijn… 88 00:06:34,643 --> 00:06:35,803 …weet niemand. 89 00:06:51,283 --> 00:06:54,443 Wat iedereen die hier komt, versteld doet staan… 90 00:06:54,523 --> 00:06:57,483 …ook de archeologen die de plek uitgegraven hebben… 91 00:06:57,563 --> 00:06:59,603 …zijn de ongelofelijke gravures. 92 00:07:02,803 --> 00:07:06,683 Symbolen van dieren zijn overal in Göbekli Tepe te vinden. 93 00:07:08,723 --> 00:07:10,643 Net de Ark van Noach in steen. 94 00:07:13,843 --> 00:07:18,803 De afgebeelde dieren in Göbekli Tepe zijn vreemd gerangschikt en gestileerd… 95 00:07:20,563 --> 00:07:23,363 …alsof het symbolisch, niet realistisch was bedoeld. 96 00:07:28,323 --> 00:07:32,403 En er is nog iets ongebruikelijks aan deze megalithische bouwwerken. 97 00:07:34,643 --> 00:07:36,643 Bij de koolstofdatering… 98 00:07:36,723 --> 00:07:40,923 …werd duidelijk dat deze vier cirkels niet in dezelfde tijd waren gebouwd. 99 00:07:42,003 --> 00:07:46,723 Omheining D is rond 11.600 jaar geleden gebouwd… 100 00:07:46,883 --> 00:07:52,003 …maar de jongste, omheining A, rond 10.500 jaar geleden. 101 00:07:53,563 --> 00:07:56,603 In plaats van het bestaande gebouw aan te passen… 102 00:07:57,403 --> 00:08:00,523 …bleven de mensen hier nieuwe bouwwerken maken… 103 00:08:00,603 --> 00:08:03,483 …in de loop van ongeveer 1100 jaar… 104 00:08:04,923 --> 00:08:07,683 …door haar elke keer licht te draaien. 105 00:08:12,523 --> 00:08:14,043 Wat nog interessanter is… 106 00:08:14,123 --> 00:08:17,923 …is dat de oudste omheining, D… 107 00:08:18,003 --> 00:08:20,243 …ook de grootste… 108 00:08:21,243 --> 00:08:23,923 …en meest versierde is van de groep. 109 00:08:26,323 --> 00:08:28,723 Het is niet iets wat een jager-verzamelaar… 110 00:08:28,803 --> 00:08:31,283 …op een ochtend denkt: ik ga… 111 00:08:31,363 --> 00:08:34,443 …het grootste, megalithische bouwwerk ter wereld maken. 112 00:08:37,722 --> 00:08:41,403 Meestal is het zo dat je gaandeweg beter in iets wordt. 113 00:08:43,043 --> 00:08:45,243 Zoals deze moderne steenhouwers… 114 00:08:45,323 --> 00:08:48,923 …nog steeds steen houwen uit de heuvels rond Göbekli Tepe… 115 00:08:50,363 --> 00:08:53,083 …denken we dat antieke beschavingen net zo werkten… 116 00:08:54,123 --> 00:08:56,003 …en langzaamaan beter werden. 117 00:08:57,403 --> 00:09:01,163 Maar Göbekli Tepe en met name omheining D… 118 00:09:01,243 --> 00:09:04,123 …lijkt deze aanname op zijn kop te zetten. 119 00:09:06,123 --> 00:09:09,163 Hoe kon een groep jager-verzamelaars… 120 00:09:09,243 --> 00:09:10,803 …zo briljant slagen… 121 00:09:10,883 --> 00:09:14,683 …in het bouwen met megalieten bij hun eerste poging? 122 00:09:19,003 --> 00:09:23,843 Moeten we de mogelijkheid niet overwegen dat de grote, megalithische ringen… 123 00:09:23,923 --> 00:09:27,643 …geen plotselinge uitvinding was van jager-verzamelaars… 124 00:09:27,723 --> 00:09:29,483 …maar een erfenis… 125 00:09:29,563 --> 00:09:33,163 …van een geavanceerde, verloren beschaving uit de prehistorie? 126 00:09:37,723 --> 00:09:39,003 Dit is een idee… 127 00:09:39,083 --> 00:09:43,363 …dat traditionele archeologen bijna beledigend vinden. 128 00:09:44,083 --> 00:09:47,403 Academici houden vast aan het idee… 129 00:09:47,483 --> 00:09:49,083 …dat in de IJstijd… 130 00:09:49,163 --> 00:09:53,283 …de hele menselijke bevolking op aarde in de jager-verzamelaarsfase zat. 131 00:09:55,443 --> 00:09:59,003 Toch blijkt dat de bouwers van Göbekli Tepe… 132 00:09:59,083 --> 00:10:02,363 …veel ambitieuzer waren dan de gewone jager-verzamelaars. 133 00:10:04,243 --> 00:10:10,483 In 2003 vond een geofysisch onderzoek met gebruik van grondradar… 134 00:10:10,563 --> 00:10:14,843 …nog 20 stenen omheiningen binnen in de heuvel… 135 00:10:14,923 --> 00:10:17,043 …en meer dan 200 pilaren. 136 00:10:18,723 --> 00:10:20,643 De meeste zijn niet opgegraven. 137 00:10:22,323 --> 00:10:27,443 Een enorm, megalithisch complex verspreid over negen hectare… 138 00:10:27,523 --> 00:10:29,083 …meer dan 12 voetbalvelden. 139 00:10:32,483 --> 00:10:34,723 Het is een enorme plek. 140 00:10:34,803 --> 00:10:37,403 Je kunt niet ineens zonder vaardigheden… 141 00:10:37,483 --> 00:10:40,683 …zonder kennis, zonder ervaring in werken met steen… 142 00:10:40,763 --> 00:10:42,723 …iets bouwen als Göbekli Tepe. 143 00:10:42,803 --> 00:10:47,923 Er moet een lange geschiedenis achter zitten, die vermist wordt. 144 00:10:48,003 --> 00:10:52,123 En voor mij wijst het duidelijk op een verloren beschaving. 145 00:10:52,203 --> 00:10:53,843 Die hun technologie… 146 00:10:53,923 --> 00:10:56,043 …vaardigheden en kennis doorgaven. 147 00:11:05,563 --> 00:11:09,843 Göbekli Tepe is niet het enige complex uit het einde van de IJstijd… 148 00:11:09,923 --> 00:11:11,883 …dat hier onlangs is ontdekt. 149 00:11:13,723 --> 00:11:19,203 In 2019 begonnen Turkse archeologen op een andere plek te graven… 150 00:11:20,163 --> 00:11:24,643 …op een uur rijden ten oosten hiervan, Karahan Tepe… 151 00:11:26,403 --> 00:11:28,403 …en ontdekten iets onverwachts. 152 00:11:30,643 --> 00:11:34,523 De Turkse autoriteiten hebben hier nooit cameraploegen toegelaten… 153 00:11:35,723 --> 00:11:36,923 …tot nu toe. 154 00:11:41,443 --> 00:11:44,003 Hoofdarcheoloog, professor Necmi Karul… 155 00:11:44,083 --> 00:11:47,803 …gelooft dat deze plek ongeveer even oud is als Göbekli Tepe… 156 00:11:49,283 --> 00:11:50,603 …en misschien ouder. 157 00:11:52,043 --> 00:11:53,603 Maar het is heel anders. 158 00:11:55,803 --> 00:11:59,403 De hoofdkamer bevat geen T-vormige zuilen en megalieten… 159 00:12:00,363 --> 00:12:02,923 …maar één hoek is uit de rots gehouwen. 160 00:12:03,603 --> 00:12:05,843 Groot genoeg voor tientallen mensen. 161 00:12:07,723 --> 00:12:09,483 Wat denk je dat hier gebeurde? 162 00:12:09,563 --> 00:12:11,083 Heb je enig idee? 163 00:12:11,203 --> 00:12:14,803 We kunnen het interpreteren als een podium voor een zitgedeelte… 164 00:12:14,883 --> 00:12:16,683 …waar mensen bijeenkomen… 165 00:12:16,763 --> 00:12:18,523 …want het is een groot gebouw. 166 00:12:19,923 --> 00:12:23,843 Karahan Tepe is waarschijnlijk een soort rituele ontmoetingsruimte. 167 00:12:26,203 --> 00:12:27,643 De gravures op de muren… 168 00:12:27,723 --> 00:12:30,523 …zijn niet zo goed gemaakt als die in Göbekli Tepe. 169 00:12:31,443 --> 00:12:33,963 Maar we zien figuren in lange gewaden. 170 00:12:36,523 --> 00:12:39,323 Zouden zij de architecten hiervan voorstellen? 171 00:12:42,123 --> 00:12:44,003 Na jou, professor. 172 00:12:44,643 --> 00:12:48,123 Professor Karul brengt me naar een eigenaardige zijkamer… 173 00:12:48,203 --> 00:12:51,843 …van acht bij zes meter en twee meter diep. 174 00:12:53,763 --> 00:12:56,243 Tien zuilen die op fallussen lijken… 175 00:12:56,323 --> 00:13:01,443 …zijn opzettelijk en vaardig rechtstreeks uit de rots gekerfd. 176 00:13:04,003 --> 00:13:07,323 Met een elfde losstaande zuil in het midden. 177 00:13:11,163 --> 00:13:14,843 Een kronkelende geul is ook uit de rots gekerfd… 178 00:13:14,923 --> 00:13:18,603 …om er een of andere vloeistof binnen te kunnen laten… 179 00:13:18,683 --> 00:13:21,643 …zoals water of misschien bloed. 180 00:13:25,963 --> 00:13:30,443 En hij wordt gedomineerd door een imposant en mysterieus uitgehouwen hoofd. 181 00:13:33,363 --> 00:13:37,203 De nek van die figuur heeft iets slangachtigs… 182 00:13:37,283 --> 00:13:41,803 …zoals hij uit de rots komt en over die zuilen kijkt… 183 00:13:41,883 --> 00:13:43,803 …daar midden in die cirkel. 184 00:13:44,403 --> 00:13:50,123 Het is kronkelig en het heeft ook iets sinisters. 185 00:13:52,963 --> 00:13:55,123 Het is een heel krachtig gezicht. 186 00:13:55,203 --> 00:13:56,403 Het is een mensenhoofd… 187 00:13:56,483 --> 00:13:58,883 …uit de rots gehouwen… -Uit de rots gehouwen. 188 00:13:59,443 --> 00:14:01,563 …en het kijkt naar de ingang. 189 00:14:02,323 --> 00:14:05,323 Ja, de ogen zijn daarop gericht. 190 00:14:05,403 --> 00:14:06,243 Heel imposant. 191 00:14:06,323 --> 00:14:08,923 Het is net een slangenkop. 192 00:14:09,003 --> 00:14:11,643 Het gedraagt zich als een slang. 193 00:14:11,723 --> 00:14:13,683 Een slang met een mensenhoofd. 194 00:14:13,763 --> 00:14:14,643 Ja, misschien. 195 00:14:15,403 --> 00:14:17,243 Het is een unieke ontdekking. 196 00:14:17,323 --> 00:14:19,283 Ja, het is fantastisch. 197 00:14:22,643 --> 00:14:26,683 Die kamer straalt angst of terreur uit. 198 00:14:26,763 --> 00:14:28,443 Dit is niet wetenschappelijk. 199 00:14:28,523 --> 00:14:32,123 Het is gewoon mijn emotionele reactie op wat ik zag. 200 00:14:32,203 --> 00:14:35,283 Maar ik vraag me toch af of angst en terreur… 201 00:14:35,363 --> 00:14:37,363 …met de bouw ervan te maken hadden. 202 00:14:37,443 --> 00:14:42,323 Of het iets weergeeft wat we moeten weten over ons verleden. 203 00:14:42,403 --> 00:14:45,083 Dat het om een reden angstaanjagend is. 204 00:14:49,083 --> 00:14:52,243 De professor bevestigt dat er net als bij Göbekli Tepe… 205 00:14:52,323 --> 00:14:54,523 …geen bewijs van landbouw is gevonden. 206 00:14:56,243 --> 00:15:00,483 De mensen die dit complex bouwden, waren zeker nog jager-verzamelaars. 207 00:15:03,203 --> 00:15:06,923 Het idee was altijd dat er eerst landbouw kwam… 208 00:15:07,003 --> 00:15:10,803 …en dat daardoor mensen zich settelden en zulke plaatsen bouwden. 209 00:15:10,883 --> 00:15:14,643 Maar als ik het goed heb, zeg jij dat de nederzetting eerst kwam. 210 00:15:14,723 --> 00:15:15,843 Eerst kwamen er nederzettingen. 211 00:15:15,923 --> 00:15:18,163 Het zijn jager-verzamelaars. 212 00:15:18,243 --> 00:15:21,603 Toen begonnen ze hun leven te veranderen. 213 00:15:21,683 --> 00:15:23,363 Ze veranderden de gebouwen… 214 00:15:23,443 --> 00:15:25,563 …de technologie, enzovoort. 215 00:15:25,643 --> 00:15:28,603 Een soort revolutie van ideeën… 216 00:15:28,683 --> 00:15:31,203 We kunnen het een revolutie noemen. 217 00:15:31,283 --> 00:15:36,923 Dit is dus iets wat nieuw licht werpt op de menselijke geschiedenis. 218 00:15:39,483 --> 00:15:43,723 Tot nu toe zijn er slechts twee kamers in Karahan Tepe opgegraven. 219 00:15:44,883 --> 00:15:49,483 Maar de grondradar heeft zeker nog 20 kamers onthuld… 220 00:15:49,563 --> 00:15:51,323 …die we nog moeten onderzoeken. 221 00:15:52,963 --> 00:15:54,843 Net als Göbekli Tepe… 222 00:15:55,723 --> 00:15:58,563 …is deze aan het einde van de IJstijd gebouwd… 223 00:15:58,643 --> 00:16:02,163 …net voor de mensen hier met landbouw en veeteelt begonnen. 224 00:16:04,843 --> 00:16:08,683 Er was geen landbouw bij Göbekli Tepe toen het gebouwd werd… 225 00:16:08,763 --> 00:16:14,363 …maar in de tijd waarin het gebouwd werd, zo'n 11.600 jaar geleden… 226 00:16:14,443 --> 00:16:16,483 …werd eromheen wel land verbouwd. 227 00:16:19,723 --> 00:16:23,883 Voor mij is het duidelijk waar het op wijst. 228 00:16:23,963 --> 00:16:25,923 Het is een overdracht van technologie. 229 00:16:26,003 --> 00:16:29,723 Mensen die al wisten hoe je megalieten maakte… 230 00:16:29,803 --> 00:16:33,443 …en een groot, megalithisch bouwwerk, kwamen naar Göbekli Tepe. 231 00:16:34,043 --> 00:16:36,443 Ze hadden al kennis van landbouw… 232 00:16:36,523 --> 00:16:40,883 …en ze gebruikten die plek om de bewoners bijeen te brengen… 233 00:16:40,963 --> 00:16:44,603 …en ze de kennis mee te geven van landbouw. 234 00:16:49,163 --> 00:16:51,763 Volgens de overlevering van Mesopotamië… 235 00:16:51,843 --> 00:16:53,963 …gebeurde het inderdaad zo. 236 00:16:55,363 --> 00:16:59,123 Van de vele oude mythes over overstromingen en rampen… 237 00:16:59,203 --> 00:17:03,163 …is de Mesopotamische zondvloedtraditie hier van bijzonder belang. 238 00:17:05,683 --> 00:17:08,443 Hij vertelt over een kleine groep wijze ouderen… 239 00:17:09,003 --> 00:17:13,003 …de Apkallu, die de mensen hier de vaardigheden van beschaving leerden. 240 00:17:15,603 --> 00:17:18,402 In het begin, voor de geschreven geschiedenis… 241 00:17:19,203 --> 00:17:24,043 …werd de mensheid door de goden geschapen als beschermers van het land en de dieren. 242 00:17:25,043 --> 00:17:29,402 Maar de eerste mensen waren te lui en te ongehoorzaam om dat te doen… 243 00:17:30,443 --> 00:17:32,323 …en hun aantallen groeiden. 244 00:17:33,723 --> 00:17:35,843 De goden stuurden dus een zondvloed… 245 00:17:36,643 --> 00:17:40,283 …om ze allemaal uit te wissen en opnieuw te beginnen. 246 00:17:41,803 --> 00:17:45,323 Ze stuurden ook zeven wijzen, de Apkallu… 247 00:17:45,403 --> 00:17:49,123 …traditioneel afgebeeld als bebaarde figuren met lange gewaden… 248 00:17:49,203 --> 00:17:50,843 …naar de overlevenden. 249 00:17:51,763 --> 00:17:55,763 Hun leider was Oannas, die uit de zee zou zijn gekomen… 250 00:17:55,843 --> 00:17:58,843 …gewoonlijk afgebeeld als half-man en half-vis. 251 00:18:00,123 --> 00:18:01,843 Hij begaf zich onder de mensen… 252 00:18:01,923 --> 00:18:08,283 …en leerde ze over landbouw, architectuur en kennis van de sterren. 253 00:18:14,003 --> 00:18:16,043 Dat is een lijst die volgens mij… 254 00:18:16,123 --> 00:18:22,043 …veel ontwikkelingen bevat die uitgevonden zouden zijn in Göbekli Tepe. 255 00:18:23,083 --> 00:18:26,803 Oannas is nog een voorbeeld van een beschavende held. 256 00:18:27,603 --> 00:18:31,443 Een leraar die ineens aankomt, meestal vanuit de zee… 257 00:18:31,523 --> 00:18:33,643 …na een grote ramp… 258 00:18:34,523 --> 00:18:36,803 …zoals Quetzalcoatl in Mexico… 259 00:18:37,403 --> 00:18:41,323 …of Osiris, die volgens de legende per boot reisde… 260 00:18:41,403 --> 00:18:43,923 …om de mensheid beschaving bij te brengen. 261 00:18:45,403 --> 00:18:49,083 En niet alleen de verhalen van oude beschavingen lijken op elkaar. 262 00:18:49,163 --> 00:18:50,003 DE ASSYRIËRS 263 00:18:50,083 --> 00:18:53,803 Hun afbeeldingen lijken opvallend veel op elkaar… 264 00:18:54,803 --> 00:18:58,123 …met hun gewaden en handtassen. 265 00:18:59,803 --> 00:19:02,363 Ik denk dat het om echte gebeurtenissen gaat. 266 00:19:02,443 --> 00:19:04,483 In sommige gevallen zijn er dan… 267 00:19:04,563 --> 00:19:07,403 …symbolen of verhaallijnen toegevoegd… 268 00:19:07,483 --> 00:19:10,803 …maar verder denk ik dat we de mythes moeten vertrouwen. 269 00:19:14,363 --> 00:19:18,883 Göbekli Tepe's cirkelvormige stenen kamers met open zicht op de hemel… 270 00:19:18,963 --> 00:19:23,283 …doen me wat denken aan Ggantija en Malta's andere tempels. 271 00:19:25,043 --> 00:19:27,603 Zouden ze door hetzelfde geïnspireerd zijn? 272 00:19:31,043 --> 00:19:33,403 Op Malta liet Lenie Reedijk me zien… 273 00:19:33,483 --> 00:19:36,843 …hoe de veranderende richtingen van de megalithische tempels… 274 00:19:36,923 --> 00:19:42,123 …de veranderende opkomstpunten volgen van één enkele ster, Sirius… 275 00:19:43,603 --> 00:19:45,323 …over duizenden jaren tijd. 276 00:19:50,083 --> 00:19:54,843 Opmerkelijk genoeg vinden we hetzelfde fenomeen bij Göbekli Tepe. 277 00:19:57,683 --> 00:20:01,083 De centrale zuilen van de drie oudste ringen… 278 00:20:01,163 --> 00:20:03,483 …hadden zich ook op Sirius gericht. 279 00:20:05,043 --> 00:20:08,803 Rond het einde van de IJstijd kwamen hun verschillende richtingen… 280 00:20:08,883 --> 00:20:11,963 …overeen met de verschillende opkomstpunten. 281 00:20:15,723 --> 00:20:18,643 Deze gedeelde aandacht voor Sirius is voor mij… 282 00:20:19,323 --> 00:20:23,883 …nog een aanwijzing dat de oude bouwers in zoals Malta als Turkije… 283 00:20:23,963 --> 00:20:26,963 …toegang hadden tot een gedeelde kennispool… 284 00:20:27,723 --> 00:20:30,843 …wat betreft astronomie en megalithische bouwkunde. 285 00:20:32,243 --> 00:20:36,163 Is het mogelijk dat de grote bouwprojecten op beide plaatsen… 286 00:20:36,923 --> 00:20:40,243 …geleid waren door overlevenden van een geavanceerde cultuur… 287 00:20:41,643 --> 00:20:44,443 …die aan het eind van de IJstijd rondreisden… 288 00:20:45,323 --> 00:20:49,323 …misschien afgebeeld door die enorme, stenen zuilgiganten… 289 00:20:49,403 --> 00:20:51,603 …of de figuren in Karahan Tepe? 290 00:20:52,763 --> 00:20:54,123 Mensen die hier kwamen… 291 00:20:54,203 --> 00:20:56,603 …in de Vruchtbare Sikkel na een overstroming. 292 00:20:58,963 --> 00:21:01,763 Zo ja, wat probeerden ze te zeggen? 293 00:21:05,323 --> 00:21:09,483 Zouden al die afbeeldingen van dieren ons iets willen vertellen? 294 00:21:13,603 --> 00:21:15,963 Bij die recente onderzoeken… 295 00:21:16,043 --> 00:21:18,923 …heb ik nieuwe informatie gekregen over Göbekli Tepe… 296 00:21:19,003 --> 00:21:22,843 …die nog meer bijdraagt tot het fascinerende beeld. 297 00:21:26,603 --> 00:21:30,803 Ik ben hier bij dr. Martin Sweatman in het nabijgelegen Sanliurfa Museum… 298 00:21:31,683 --> 00:21:36,003 …waar een prachtige replica is gemaakt van de grootste ring van Göbekli Tepe. 299 00:21:37,683 --> 00:21:41,203 Een ervaren wetenschapper met interesse in archeoastronomie… 300 00:21:41,283 --> 00:21:44,083 …die veel onderzoek heeft gedaan naar zuil 43… 301 00:21:45,403 --> 00:21:47,723 …ook bekend als de Vulture Stone. 302 00:21:50,803 --> 00:21:53,603 Wat betekent deze zuil voor jou, Martin? 303 00:21:54,723 --> 00:21:58,803 Het is waarschijnlijk een van de belangrijkste artefacten ter wereld. 304 00:21:58,883 --> 00:22:00,003 Het is ongelofelijk. 305 00:22:00,843 --> 00:22:03,443 Deze zuil is als onze Steen van Rosetta. 306 00:22:03,523 --> 00:22:04,723 Juist. 307 00:22:04,803 --> 00:22:08,083 Dr. Sweatman gelooft dat de symbolen op de steen… 308 00:22:08,163 --> 00:22:10,323 …asterismen vertegenwoordigen… 309 00:22:11,523 --> 00:22:15,043 …figuren die felle sterrengroepen aan de nachthemel afbeeldden. 310 00:22:15,843 --> 00:22:18,203 We zien meteen een schorpioen. 311 00:22:18,283 --> 00:22:20,403 Dat kan het sterrenbeeld Schorpioen zijn. 312 00:22:20,483 --> 00:22:22,843 Heel verleidelijk om dat aan te nemen. 313 00:22:22,923 --> 00:22:24,203 Absoluut. 314 00:22:24,683 --> 00:22:27,923 Verschillende culturen hebben verschillende namen gegeven… 315 00:22:28,003 --> 00:22:30,163 …aan de sterrenbeelden. 316 00:22:30,243 --> 00:22:35,123 Het is dus heel wat dat we er één op zuil 43 herkennen. 317 00:22:35,203 --> 00:22:38,403 Daarboven zouden we Boogschutter verwachten… 318 00:22:38,483 --> 00:22:42,203 …en wij kennen het als de schutter met pijl en boog. 319 00:22:43,083 --> 00:22:47,683 We zien de gier met de vleugels precies in de juiste hoek gespreid… 320 00:22:47,763 --> 00:22:49,363 …als de pijl en boog. 321 00:22:49,443 --> 00:22:51,763 Verder zien we andere dierensymbolen… 322 00:22:51,843 --> 00:22:54,043 …die met andere asterismen overeenkomen… 323 00:22:54,123 --> 00:22:57,803 …en zo bijna een kaart van de nachthemel weergeven. 324 00:23:01,443 --> 00:23:03,843 Dit is een kaart van de zichtbaarste sterren… 325 00:23:03,923 --> 00:23:07,323 …in het gebied wat we nu als Schorpioen kennen. 326 00:23:09,003 --> 00:23:13,163 Als we Schorpioen op één lijn zetten met de Schorpioen op zuil 43… 327 00:23:14,403 --> 00:23:17,043 …lijken de andere sterrengroepen overeen te komen… 328 00:23:17,123 --> 00:23:19,523 …met andere figuren op de zuil. 329 00:23:23,803 --> 00:23:26,443 Het klopt dus precies. -Absoluut. 330 00:23:27,803 --> 00:23:32,203 Maar dr. Sweatmans echte doorbraak kwam toen hij de suggestie overwoog… 331 00:23:32,283 --> 00:23:35,603 …dat de centrale cirkel de zon kon vertegenwoordigen. 332 00:23:37,563 --> 00:23:41,803 Wat zou je proberen te zeggen met een beeld van de zon… 333 00:23:41,883 --> 00:23:45,203 …in een bepaalde positie tot de sterrengroepen? 334 00:23:45,843 --> 00:23:48,843 Eén ding dat je misschien wilt aangeven, is een datum. 335 00:23:51,803 --> 00:23:55,963 Een aanwijzing daarvoor is dat er nog drie dierensymbolen zijn… 336 00:23:56,043 --> 00:23:57,123 …aan de zuiltop… 337 00:23:57,203 --> 00:24:00,843 …wat het idee versterkte dat het een datum was… 338 00:24:00,923 --> 00:24:02,443 …een datumstempel. 339 00:24:04,243 --> 00:24:05,523 Dr. Sweatman gelooft… 340 00:24:05,603 --> 00:24:08,923 …dat de drie kleine dieren aan de top van zuil 43… 341 00:24:09,003 --> 00:24:13,563 …naast symbolische afbeeldingen staan van drie zonsondergangen. 342 00:24:15,483 --> 00:24:18,243 Met betrekking tot de zon midden op de zuil… 343 00:24:18,323 --> 00:24:22,003 …kunnen ze vier belangrijke momenten van het jaar afbeelden: 344 00:24:22,083 --> 00:24:27,523 de zomerwende, de winterwende en de lente- en herfstequinoxen. 345 00:24:30,163 --> 00:24:34,003 Ze zouden asterismen voorstellen die aan de nachthemel verschenen… 346 00:24:34,083 --> 00:24:36,523 …achter of rond de ondergaande zon… 347 00:24:36,603 --> 00:24:39,043 …op al die belangrijke data van het jaar. 348 00:24:41,243 --> 00:24:45,923 Ineens hebben we informatie over die vier momenten van het jaar… 349 00:24:46,003 --> 00:24:48,843 …over het moment waar ze ons op willen wijzen… 350 00:24:48,923 --> 00:24:51,083 …en dat de zuil domineert. -Precies. 351 00:24:53,603 --> 00:24:56,003 Het is een briljant en interessant idee. 352 00:24:57,563 --> 00:25:02,123 Een in steen gegraveerde datum in de universele taal van astronomie. 353 00:25:04,283 --> 00:25:06,803 Naar welke datum verwijst de zuil dus? 354 00:25:09,003 --> 00:25:10,843 Met behulp van computersoftware… 355 00:25:10,923 --> 00:25:14,563 …waarmee we de hemel over duizenden jaren kunnen zien veranderen… 356 00:25:15,403 --> 00:25:21,083 …vinden we een venster van 100 jaar dat precies met Martins theorie klopt. 357 00:25:22,043 --> 00:25:25,043 Uiteindelijk vond ik een waarschijnlijke datum… 358 00:25:25,123 --> 00:25:29,403 …namelijk tussen 10.900 en 10.800 v. Chr. 359 00:25:34,043 --> 00:25:38,803 Maar dat is meer dan 1000 jaar voor de bouw van Göbekli Tepe begon. 360 00:25:40,803 --> 00:25:42,563 Waarom was die datum belangrijk? 361 00:25:42,643 --> 00:25:47,483 We weten heel veel over dat tijdstip in de geschiedenis. 362 00:25:47,563 --> 00:25:52,843 Bijna precies in die periode, een korte tijd van ongeveer 100 jaar… 363 00:25:52,923 --> 00:25:58,603 …was er een dramatisch klimaat-evenement, bekend als de Jongere Dryas. 364 00:25:58,683 --> 00:26:00,723 Het veranderde hun wereld volledig. 365 00:26:07,483 --> 00:26:10,403 We hebben dit steeds de Oude Apocalyps genoemd… 366 00:26:10,483 --> 00:26:13,243 …maar wetenschappers noemen het de Jongere Dryas. 367 00:26:14,403 --> 00:26:19,363 Het begon 12.800 jaar geleden met een grote ramp… 368 00:26:19,443 --> 00:26:23,163 …en eindigde 11.600 jaar geleden… 369 00:26:23,243 --> 00:26:25,563 …de datum van de bouw van Göbekli Tepe. 370 00:26:28,443 --> 00:26:33,483 De wereld leed onder een geologisch zeer onrustige tijd… 371 00:26:34,043 --> 00:26:35,923 …waaronder enorme overstromingen… 372 00:26:36,963 --> 00:26:40,763 …gevolgd door meer dan 1000 jaar van ijzige koude. 373 00:26:41,883 --> 00:26:44,843 Het leven op aarde veranderde radicaal. 374 00:26:46,123 --> 00:26:49,283 De sabeltandtijgers en mammoeten stierven uit. 375 00:26:51,763 --> 00:26:53,523 Maar de mensheid overleefde. 376 00:26:56,203 --> 00:26:59,243 En rond 11.600 jaar geleden… 377 00:26:59,323 --> 00:27:02,923 …eindigde de kou met nog een laatste, enorme overstroming… 378 00:27:03,003 --> 00:27:05,083 …die de zeeniveaus deed stijgen. 379 00:27:08,323 --> 00:27:11,963 Pas toen de aarde weer rustig was… 380 00:27:12,043 --> 00:27:14,563 …begon het werk aan Göbekli Tepe. 381 00:27:16,283 --> 00:27:19,043 En ik geloof dat het tijdstip geen toeval was. 382 00:27:21,203 --> 00:27:23,683 Op dat moment begon ik Göbekli Tepe te zien… 383 00:27:24,323 --> 00:27:27,163 …als een nieuwe opleving van beschaving… 384 00:27:27,243 --> 00:27:29,603 …nadat een eerdere beschaving… 385 00:27:29,683 --> 00:27:31,763 …door een grote ramp was verwoest. 386 00:27:38,083 --> 00:27:40,323 Mooi om zuil 43 van hieruit te zien… 387 00:27:40,403 --> 00:27:43,763 …en hij is verrassend goed gebleven… 388 00:27:44,323 --> 00:27:47,243 …als je bedenkt dat hij 11.600 jaar oud is. 389 00:27:47,963 --> 00:27:49,203 Het is ongelofelijk. 390 00:27:52,323 --> 00:27:56,923 Wat als dit mysterieuze complex niet alleen een plek voor rituelen was… 391 00:27:57,003 --> 00:28:01,243 …maar ook een gedenkteken voor een evenement dat de wereld veranderde? 392 00:28:03,883 --> 00:28:05,323 Het zou goed kunnen. 393 00:28:05,923 --> 00:28:08,963 Sommige grote gebouwen van nu zijn ook gedenktekens. 394 00:28:10,403 --> 00:28:12,963 Het Lincoln Memorial in Washington DC… 395 00:28:14,443 --> 00:28:16,443 …of de Taj Mahal in India. 396 00:28:17,523 --> 00:28:20,563 Maar zou Göbekli Tepe nog meer zijn? 397 00:28:22,603 --> 00:28:25,003 Wat als de architecten hadden geprobeerd… 398 00:28:25,083 --> 00:28:27,883 …een belangrijk bericht achter te laten… 399 00:28:27,963 --> 00:28:31,043 …dat latere generaties zouden moeten ontcijferen? 400 00:28:32,123 --> 00:28:34,203 Want toen archeologen… 401 00:28:34,283 --> 00:28:37,523 …de leeftijd bepaalden van het puin op het bouwwerk… 402 00:28:37,603 --> 00:28:39,403 …kwam er nog een verrassing. 403 00:28:41,963 --> 00:28:44,523 Ergens rond 10.000 jaar geleden… 404 00:28:45,763 --> 00:28:47,723 …werden alle bouwwerken… 405 00:28:48,403 --> 00:28:53,523 …in dezelfde tijd snel en met opzet begraven. 406 00:28:56,083 --> 00:29:00,363 Het was een enorm karwei om Göbekli Tepe te begraven. 407 00:29:00,443 --> 00:29:02,403 Het werd niet alleen begraven… 408 00:29:02,483 --> 00:29:06,603 …maar er werd een kunstmatige heuvel bovenop gezet. 409 00:29:06,683 --> 00:29:10,043 We moeten ons voorstellen dat teams van honderden mensen… 410 00:29:10,123 --> 00:29:14,243 …manden puin droegen en in de omheiningen gooiden. 411 00:29:18,283 --> 00:29:21,563 Maar dan komt de vraag op: waarom deden ze dat? 412 00:29:24,283 --> 00:29:28,123 Het was niet verlaten, verwoest of leeggeplunderd. 413 00:29:28,203 --> 00:29:32,403 Het was zorgvuldig begraven, verstopt en bewaard. 414 00:29:33,843 --> 00:29:37,763 En daar bleef het duizenden jaren veilig opgeborgen… 415 00:29:38,443 --> 00:29:40,323 …tot de recente ontdekking. 416 00:29:42,123 --> 00:29:46,883 Voor mij heeft dit alleen maar betekenis als tijdcapsule. 417 00:29:46,963 --> 00:29:49,203 En net als alle tijdcapsules… 418 00:29:49,283 --> 00:29:52,643 …was het doel om een bericht aan de toekomst door te geven. 419 00:29:56,163 --> 00:30:01,283 In Göbekli Tepe en Karahan Tepe overheersen slangen de afbeeldingen. 420 00:30:02,083 --> 00:30:03,403 Er is iets bijzonders… 421 00:30:03,483 --> 00:30:06,443 …aan hoe hun kronkelende vormen afgebeeld zijn… 422 00:30:06,523 --> 00:30:09,283 …alsof de bouwers erdoor geobsedeerd waren. 423 00:30:10,203 --> 00:30:12,323 Alsof deze slangen het bericht waren… 424 00:30:12,403 --> 00:30:15,443 …dat ze ons op beide plekken wilden meegeven. 425 00:30:17,283 --> 00:30:22,083 Maar zijn het slangen of zouden ze iets anders kunnen vertegenwoordigen? 426 00:30:26,403 --> 00:30:31,723 Het lijkt erop dat overal waar we iets van een vergeten tijdperk vinden… 427 00:30:31,803 --> 00:30:33,323 …we ook slangen vinden. 428 00:30:34,363 --> 00:30:37,923 In Mexico is Quetzalcoatl zelf een slang. 429 00:30:38,843 --> 00:30:42,483 Op Malta kom je het heiligdom van Ggantija binnen… 430 00:30:42,563 --> 00:30:44,403 …door over een slang te stappen. 431 00:30:47,563 --> 00:30:52,923 Ik denk te weten wat die slangen betekenen en het beste voorbeeld is niet in Turkije. 432 00:30:54,363 --> 00:30:59,363 Het is halverwege de wereld, in het midden van Amerika, in Ohio… 433 00:31:00,203 --> 00:31:06,163 …waar oude wijzen een enorme slang van aarde vervaardigd hadden… 434 00:31:06,923 --> 00:31:10,883 …zowel als gedenkteken als misschien een waarschuwing. 435 00:31:37,643 --> 00:31:42,643 Ondertiteld door: Brigitta Broeke