1
00:00:06,083 --> 00:00:08,963
‎LOẠT PHIM NETFLIX

2
00:00:14,243 --> 00:00:16,683
‎Con người đến châu Mỹ lần đầu khi nào?

3
00:00:18,283 --> 00:00:22,923
‎Nếu bạn đi học
‎trong khoảng từ năm 1960 đến 2010,

4
00:00:23,003 --> 00:00:25,363
‎khả năng cao là bạn được dạy thế này.

5
00:00:26,523 --> 00:00:29,683
‎Trong Kỷ Băng hà cuối cùng,
‎những nhóm người săn bắt hái lượm

6
00:00:29,763 --> 00:00:33,483
‎đã đi qua dải đất nối châu Á với Bắc Mỹ,

7
00:00:34,163 --> 00:00:36,243
‎là eo biển Bering ngày nay.

8
00:00:36,923 --> 00:00:41,083
‎Và thời điểm đó là tầm
‎13.000 năm trước, khi băng đã tan,

9
00:00:41,163 --> 00:00:44,123
‎rồi họ đi xuống phía Nam
‎vào vùng đất trung tâm của Mỹ.

10
00:00:45,283 --> 00:00:47,403
‎Giới khảo cổ tin chắc rằng mãi đến

11
00:00:47,483 --> 00:00:50,843
‎13.000 năm trước, châu Mỹ mới có người ở.

12
00:00:50,923 --> 00:00:54,163
‎Đây là luận thuyết chủ đạo
‎trong nghiên cứu về châu Mỹ cổ đại.

13
00:00:56,483 --> 00:00:57,763
‎Nhưng nó sai rồi.

14
00:00:59,243 --> 00:01:01,843
‎Quan niệm cũ
‎đã hoàn toàn bị lật đổ khi người ta

15
00:01:01,923 --> 00:01:04,603
‎phát hiện các di tích khảo cổ
‎có niên đại xưa hơn nhiều.

16
00:01:06,083 --> 00:01:09,763
‎Đã tìm thấy dấu chân người hóa thạch
‎ở hoang mạc New Mexico

17
00:01:09,843 --> 00:01:14,803
‎với niên đại 22.000 năm trước,
‎thời đỉnh điểm của Kỷ Băng hà cuối cùng.

18
00:01:16,163 --> 00:01:18,083
‎Mặc dù vẫn còn tranh cãi,

19
00:01:18,163 --> 00:01:20,523
‎thì gần đây đã tìm ra bằng chứng

20
00:01:20,603 --> 00:01:26,363
‎về sự tồn tại của con người
‎với niên đại đến 130.000 năm.

21
00:01:28,603 --> 00:01:32,163
‎Giờ là lúc thích hợp
‎để xem xét lại toàn bộ dòng thời gian

22
00:01:32,243 --> 00:01:34,803
‎về lịch sử con người ở châu Mỹ.

23
00:01:48,603 --> 00:01:53,883
‎NỀN VĂN MINH ĐÃ MẤT CỦA MỸ

24
00:01:55,163 --> 00:01:58,563
‎Các di tích Bắc Mỹ cổ đại còn lại rất ít.

25
00:01:58,643 --> 00:02:04,363
‎Hơn 90% các công trình
‎được ghi chép vào thế kỷ 19

26
00:02:04,443 --> 00:02:06,443
‎giờ đã biến mất hoàn toàn,

27
00:02:06,523 --> 00:02:09,643
‎và trong số chưa tới 10% còn lại đó,

28
00:02:09,723 --> 00:02:11,723
‎đa số đã bị phá hoại và phá hủy.

29
00:02:16,643 --> 00:02:20,883
‎Thật đau lòng khi hình dung
‎những bí mật quý giá của tiền nhân

30
00:02:20,963 --> 00:02:23,323
‎đã biến mất trong công cuộc chiếm đất,

31
00:02:23,403 --> 00:02:28,003
‎và trong cuộc tiêu diệt
‎có hệ thống các tín ngưỡng,

32
00:02:28,083 --> 00:02:30,643
‎truyền thống,
‎và cả di tích của người bản địa.

33
00:02:33,603 --> 00:02:34,923
‎Một số ít địa điểm còn lại

34
00:02:35,003 --> 00:02:39,363
‎có lẽ rất quan trọng trong việc xác định
‎khả năng có một nền văn minh đã mất.

35
00:02:41,283 --> 00:02:45,163
‎Và đây là một nơi như thế, Mũi Đất Nghèo.

36
00:02:45,243 --> 00:02:48,803
‎MŨI ĐẤT NGHÈO

37
00:02:50,203 --> 00:02:52,523
‎Cái tên bất thường này

38
00:02:52,603 --> 00:02:54,723
‎là tên đồn điền từng nằm ở đó…

39
00:02:54,803 --> 00:02:55,643
‎ARKANSAS - LOUISIANA - NHÁNH SÔNG MACON

40
00:02:55,723 --> 00:02:56,563
‎SÔNG MISSISSIPPI - VICKSBURG
‎MISSISSIPPI - JACKSON

41
00:02:56,643 --> 00:02:57,963
‎…chỉ cách sông Mississippi

42
00:02:58,043 --> 00:03:01,083
‎ở Đông Bắc Louisiana 24 km về phía Tây.

43
00:03:03,883 --> 00:03:07,523
‎Suốt một thời gian dài,
‎họ tưởng đây chỉ là một ngọn đồi

44
00:03:07,603 --> 00:03:09,563
‎trồi lên giữa vùng đất nông nghiệp.

45
00:03:11,603 --> 00:03:14,403
‎Nhưng nó không chỉ là ngọn đồi.

46
00:03:15,923 --> 00:03:17,963
‎Các nhà khảo cổ đã nhất trí rằng

47
00:03:18,043 --> 00:03:21,243
‎đây là một công trình
‎bằng đất nhân tạo khổng lồ

48
00:03:21,803 --> 00:03:24,563
‎mà ngày nay được gọi là Gò A.

49
00:03:29,603 --> 00:03:31,163
‎Và khi họ phát hiện

50
00:03:31,243 --> 00:03:34,683
‎khu vực xung quanh
‎đầy đồ đất nung và tượng hình người…

51
00:03:38,523 --> 00:03:44,643
‎các nhà khảo cổ nhận ra Gò A là một phần
‎của cụm công trình cổ lớn hơn nhiều.

52
00:03:47,323 --> 00:03:50,083
‎Leo lên Gò A đúng là bõ công.

53
00:03:50,163 --> 00:03:53,363
‎Từ đây, ta có tầm nhìn
‎vốn không có được khi đứng dưới kia.

54
00:03:55,883 --> 00:03:59,963
‎Tôi để ý thấy ngay
‎mảnh đất này rất bằng phẳng.

55
00:04:00,763 --> 00:04:03,643
‎Nếu chặt hết cây đi,
‎và tôi tin người cổ đại đã làm thế,

56
00:04:03,723 --> 00:04:08,403
‎thì ta có một đường chân trời
‎360 độ cực kỳ phẳng bao quanh mình.

57
00:04:11,523 --> 00:04:15,323
‎Nhưng đây không phải là
‎cấu trúc phòng thủ. Vậy đây là gì?

58
00:04:17,963 --> 00:04:21,163
‎Kể cả nhìn từ trên cao,
‎cũng khó hình dung được toàn cảnh.

59
00:04:22,923 --> 00:04:26,483
‎Nhưng chúng tôi có ý tưởng
‎về bố cục gốc của nơi này.

60
00:04:27,683 --> 00:04:30,523
‎Và nó khác hẳn
‎với mọi thứ khác của thế giới cổ đại.

61
00:04:34,723 --> 00:04:38,243
‎Gò A ban đầu có thể cao tới 30 mét,

62
00:04:39,563 --> 00:04:41,843
‎nhìn xuống quảng trường rộng 43 mẫu.

63
00:04:43,003 --> 00:04:45,243
‎Với sáu dải đất đồng tâm,

64
00:04:45,323 --> 00:04:49,523
‎mỗi dải cao tầm 1,8 mét
‎với phần đỉnh bằng phẳng,

65
00:04:49,603 --> 00:04:53,803
‎tạo thành hình bán nguyệt
‎có đường kính tầm 1,2 km,

66
00:04:55,123 --> 00:04:57,283
‎được chia dọc ra bởi các lối đi,

67
00:04:57,363 --> 00:04:59,323
‎như trong nhà hát Hy Lạp.

68
00:05:00,883 --> 00:05:05,483
‎Và rải rác gần đó là
‎không dưới sáu gò đất nhân tạo lớn

69
00:05:05,563 --> 00:05:09,123
‎được các nhà khảo cổ học
‎đặt tên đơn giản từ "A" đến "F".

70
00:05:14,803 --> 00:05:16,683
‎Mũi Đất Nghèo là một trong những

71
00:05:16,763 --> 00:05:19,203
‎địa điểm cổ đại lớn
‎và phức tạp nhất Bắc Mỹ

72
00:05:21,123 --> 00:05:25,363
‎Khu vực cổ nhất của nó
‎có niên đại 3.700 năm trước…

73
00:05:25,443 --> 00:05:26,763
‎1.700 TCN

74
00:05:26,843 --> 00:05:30,163
‎…rất lâu trước khi người xây nó
‎trồng trọt hoặc chăn nuôi.

75
00:05:32,883 --> 00:05:35,283
‎Và người Mỹ cổ đại ở Mũi Đất Nghèo

76
00:05:35,363 --> 00:05:37,883
‎dành 600 năm tiếp theo

77
00:05:37,963 --> 00:05:41,123
‎để liên tục phát triển
‎và nâng cấp nơi này.

78
00:05:43,883 --> 00:05:44,723
‎Tại sao?

79
00:05:48,403 --> 00:05:50,403
‎Không có tài liệu hay chuyện dân gian nào

80
00:05:50,483 --> 00:05:53,283
‎nói cho ta biết
‎mục đích của Mũi Đất Nghèo.

81
00:05:53,363 --> 00:05:55,443
‎Nên các nhà khảo cổ đành phải đoán.

82
00:05:57,523 --> 00:06:00,283
‎Người quản lý nơi này,
‎sử gia Mark Brink Jr,

83
00:06:00,363 --> 00:06:03,323
‎là người đầu tiên thừa nhận rằng
‎giới khảo cổ chính thống

84
00:06:03,403 --> 00:06:06,963
‎không thể khẳng định nhiều
‎về nơi bí ẩn này.

85
00:06:08,163 --> 00:06:10,443
‎Nói tôi nghe mọi điều
‎anh biết về nơi này đi.

86
00:06:10,523 --> 00:06:11,363
‎QUẢN LÝ DI CHỈ

87
00:06:11,443 --> 00:06:12,763
‎Gò A cực lớn,

88
00:06:12,843 --> 00:06:17,483
‎là gò nhân tạo lớn nhất
‎ở Tây Bán cầu thời đó,

89
00:06:17,563 --> 00:06:20,963
‎nên ta có thể thấy Mũi Đất Nghèo
‎là trung tâm một thứ rất lớn.

90
00:06:21,043 --> 00:06:24,043
‎Vậy nghĩa là ẩn sau nó là động cơ mạnh mẽ.

91
00:06:24,123 --> 00:06:26,963
‎Anh có nghĩ động cơ đó là gì không?

92
00:06:27,043 --> 00:06:28,203
‎Ta thật sự không biết.

93
00:06:28,283 --> 00:06:32,163
‎Nó là một trung tâm nghi lễ gì đó,
‎nhưng ta chưa biết được.

94
00:06:32,243 --> 00:06:34,723
‎- Dùng "chưa" nhé?
‎- Ừ.

95
00:06:35,323 --> 00:06:36,603
‎Chúng tôi có ý tưởng

96
00:06:36,683 --> 00:06:40,123
‎về lý do nó được xây ở đây
‎chứ không phải nơi nào khác,

97
00:06:41,123 --> 00:06:45,963
‎và nó hẳn có liên quan với địa điểm
‎còn cổ hơn nữa, cách ba cây về phía Nam.

98
00:06:46,043 --> 00:06:47,563
‎Đi về phía Nam Mũi Đất Nghèo…

99
00:06:47,643 --> 00:06:48,483
‎BATH, ANH - 06/4/2019

100
00:06:48,563 --> 00:06:50,563
‎…ta đến một nơi tên là Gò Jackson Hạ.

101
00:06:50,643 --> 00:06:53,443
‎Và ba gò chính ở Mũi Đất Nghèo

102
00:06:53,523 --> 00:06:56,483
‎dóng thẳng hàng với Gò Jackson Hạ
‎theo phương Bắc-Nam.

103
00:06:56,563 --> 00:06:57,603
‎BỜ ĐẤT - GÒ B - GÒ A - GÒ E
‎GÒ MOTLEY - LOUISIANA

104
00:06:57,683 --> 00:06:58,563
‎ĐƯỜNG ĐẤT CỔ - GÒ JACKSON HẠ

105
00:06:58,643 --> 00:07:01,443
‎Và Gò Jackson Hạ cổ hơn Mũi Đất Nghèo xa.

106
00:07:01,523 --> 00:07:06,683
‎Nó có niên đại
‎3.500 TCN, là 5.500 năm trước.

107
00:07:06,763 --> 00:07:11,043
‎Những người xây nên Mũi Đất Nghèo
‎không chỉ biết về nó

108
00:07:11,123 --> 00:07:14,043
‎mà còn dùng nó làm mốc
‎cho toàn bộ công trình của họ.

109
00:07:17,363 --> 00:07:19,883
‎Rõ ràng các thợ xây cổ đại
‎hiểu biết về địa lý

110
00:07:19,963 --> 00:07:22,323
‎và cách hướng công trình
‎theo phương chính Bắc.

111
00:07:23,563 --> 00:07:26,083
‎Nhưng ở Mũi Đất Nghèo còn một thứ nữa

112
00:07:26,163 --> 00:07:28,883
‎mà các nhà khảo cổ chẳng muốn thừa nhận,

113
00:07:29,603 --> 00:07:32,083
‎và nó nằm trong hình học độc đáo của nó.

114
00:07:33,163 --> 00:07:37,523
‎Nhờ đường chân trời phẳng,
‎nó cho phép ta quan sát

115
00:07:37,603 --> 00:07:41,643
‎Mặt Trời mọc và lặn,
‎cũng như Mặt Trăng và các ngôi sao.

116
00:07:44,283 --> 00:07:46,723
‎Đây là địa điểm thiên văn.

117
00:07:52,003 --> 00:07:54,243
‎Thời nay, hầu hết chúng ta
‎chẳng biết vụ này.

118
00:07:54,323 --> 00:07:55,683
‎Thành phố ô nhiễm ánh sáng.

119
00:07:57,123 --> 00:07:59,043
‎Ta hầu như chẳng thấy bầu trời,

120
00:07:59,803 --> 00:08:02,643
‎nhưng nếu sống ở thời cổ đại
‎và nghiên cứu bầu trời,

121
00:08:03,963 --> 00:08:06,043
‎ta sẽ để ý hiện tượng này.

122
00:08:07,523 --> 00:08:10,043
‎Mặt Trời có những điểm dừng ở chân trời.

123
00:08:10,123 --> 00:08:11,683
‎Ta gọi đó là những điểm chí.

124
00:08:11,763 --> 00:08:13,923
‎Mặt Trời đứng yên ở điểm hạ chí,

125
00:08:14,003 --> 00:08:16,243
‎giữ nguyên vị trí trong hai, ba ngày,

126
00:08:16,323 --> 00:08:20,443
‎rồi bắt đầu lùi trở lại như con lắc
‎dao động dọc theo đường chân trời.

127
00:08:20,523 --> 00:08:22,043
‎Điểm đông chí cũng thế.

128
00:08:25,603 --> 00:08:30,043
‎Nhà khảo cổ thiên văn William Romain
‎phát hiện rằng những ngày quan trọng này,

129
00:08:30,123 --> 00:08:34,843
‎hai ngày chí, tương ứng
‎ngày dài nhất và ngắn nhất năm,

130
00:08:34,923 --> 00:08:36,923
‎thật sự được đánh dấu ở Mũi Đất Nghèo

131
00:08:37,003 --> 00:08:39,763
‎bởi một hệ thống dóng hàng khéo léo.

132
00:08:43,763 --> 00:08:46,683
‎Nếu bắt đầu từ rìa Đông của hình oval

133
00:08:46,763 --> 00:08:48,483
‎nằm ở trung tâm quảng trường,

134
00:08:48,563 --> 00:08:52,843
‎thì mặt trời lặn vào ngày hạ chí
‎sẽ dóng thẳng hàng với Gò B,

135
00:08:52,923 --> 00:08:54,123
‎gò cổ nhất.

136
00:08:55,483 --> 00:08:57,203
‎Và cũng từ điểm quy chiếu đó,

137
00:08:57,283 --> 00:09:01,523
‎mặt trời lặn vào ngày đông chí
‎thẳng hàng với Gò E.

138
00:09:02,803 --> 00:09:05,683
‎Chuyển đến cạnh Tây của hình oval này,

139
00:09:05,763 --> 00:09:10,523
‎ta sẽ thấy mặt trời ngày hạ chí
‎mọc thẳng hàng với Gò C,

140
00:09:11,523 --> 00:09:15,443
‎còn mặt trời ngày đông chí
‎xuất hiện thẳng hàng với Gò D.

141
00:09:17,603 --> 00:09:21,443
‎Và nếu từ trung tâm quảng trường,
‎ta nhìn thẳng hướng Tây

142
00:09:21,523 --> 00:09:23,643
‎vào ngày xuân phân hoặc thu phân,

143
00:09:24,803 --> 00:09:28,043
‎sẽ thấy mặt trời đi xuống rìa Bắc của Gò A

144
00:09:28,123 --> 00:09:30,203
‎trước khi lặn.

145
00:09:36,603 --> 00:09:39,003
‎Mũi Đất Nghèo còn có
‎các cấu trúc thú vị hơn nữa

146
00:09:39,083 --> 00:09:41,443
‎được thiết kế
‎để lần theo thay đổi của bầu trời.

147
00:09:42,683 --> 00:09:44,003
‎Ở một góc của di chỉ này,

148
00:09:44,083 --> 00:09:47,243
‎các nhà khảo cổ tìm thấy
‎những hố tạo thành vòng tròn lớn,

149
00:09:49,363 --> 00:09:51,803
‎và hiện đang được đánh dấu
‎bằng các cột trắng.

150
00:09:53,163 --> 00:09:57,003
‎Ta không biết các cột gốc
‎chôn ở những hố này cao bao nhiêu,

151
00:09:57,843 --> 00:10:00,363
‎nhưng thiết kế chung của chúng

152
00:10:00,443 --> 00:10:05,763
‎khiến tôi nhớ đến Woodhenge tiền sử
‎nằm gần Stonehenge ở Anh.

153
00:10:05,843 --> 00:10:06,963
‎WOODHENGE - ANH

154
00:10:07,243 --> 00:10:12,443
‎Cái độc nhất vô nhị của Mũi Đất Nghèo
‎nằm ở số lượng vòng mộc trụ của nó.

155
00:10:13,883 --> 00:10:16,203
‎Ở đây có bao nhiêu vòng tròn như vậy?

156
00:10:16,803 --> 00:10:19,643
‎Có ít nhất 40 vòng tròn như vậy.

157
00:10:20,603 --> 00:10:22,203
‎Quy mô? Trải…

158
00:10:22,283 --> 00:10:25,603
‎Một số nhỏ thôi, đường kính tầm 18 mét,

159
00:10:25,683 --> 00:10:28,683
‎một số lớn hơn,
‎đường kính tầm 60 mét hoặc hơn,

160
00:10:29,323 --> 00:10:32,043
‎nhưng niên đại thì khác nhau nhiều lắm.

161
00:10:33,923 --> 00:10:36,323
‎Chúng được tạo ra
‎trong khoảng hàng trăm năm,

162
00:10:37,283 --> 00:10:40,123
‎trải dài qua nhiều thế hệ
‎người châu Mỹ cổ đại

163
00:10:40,203 --> 00:10:43,283
‎đã mở rộng vị trí và kích cỡ
‎của chúng qua thời gian.

164
00:10:44,963 --> 00:10:47,563
‎Tôi nhớ đến Malta,
‎nơi các thợ xây cự thạch

165
00:10:47,643 --> 00:10:49,883
‎cứ thay đổi hướng đền thờ của họ

166
00:10:50,483 --> 00:10:54,443
‎để hướng về sao Sirius,
‎với đỉnh điểm là Ġgantija.

167
00:10:55,603 --> 00:10:57,803
‎Và Göbekli Tepe ở Thổ Nhĩ Kỳ,

168
00:10:57,883 --> 00:10:59,923
‎nơi người cổ đại xây một loạt đền thờ

169
00:11:00,003 --> 00:11:02,363
‎trong khoảng thời gian hàng ngàn năm,

170
00:11:02,883 --> 00:11:06,123
‎để theo dấu những ngôi sao.

171
00:11:07,763 --> 00:11:10,243
‎Đây đều là những dự án khổng lồ,

172
00:11:10,323 --> 00:11:12,803
‎với những công trình
‎được liên tục xây dựng lại

173
00:11:13,003 --> 00:11:16,483
‎và đổi phương hướng qua hàng thế hệ.

174
00:11:17,603 --> 00:11:20,643
‎Có khi nào những vòng trụ ở Mũi Đất Nghèo

175
00:11:20,723 --> 00:11:23,683
‎cũng được thiết kế
‎để dò theo gì đó trên trời?

176
00:11:25,963 --> 00:11:28,923
‎Kiến thức tinh vi, khoa học thật sự

177
00:11:29,003 --> 00:11:32,083
‎được chứng thực qua hình học
‎và thiên văn học của nơi này.

178
00:11:33,723 --> 00:11:36,403
‎Nhưng giới khảo cổ chính thống
‎vẫn ngần ngại

179
00:11:36,483 --> 00:11:40,163
‎công nhận giá trị thiên văn
‎của các vòng trụ ở Mũi Đất Nghèo.

180
00:11:42,643 --> 00:11:45,043
‎Tôi không nghĩ họ có lý.

181
00:11:45,123 --> 00:11:47,963
‎Tại sao những người
‎sống ở đây và tạo nên nơi này

182
00:11:48,043 --> 00:11:50,243
‎lại không hứng thú với bầu trời chứ?

183
00:11:50,323 --> 00:11:51,843
‎- Tôi đâu nói là không.
‎- Ừ.

184
00:11:51,923 --> 00:11:53,163
‎Tôi cá chắc là có.

185
00:11:53,243 --> 00:11:55,403
‎Anh nghĩ các vòng mộc trụ để làm gì?

186
00:11:56,243 --> 00:11:57,883
‎Ta không biết. Chưa biết

187
00:11:57,963 --> 00:11:59,963
‎chúng dùng cho mục đích thiên văn không.

188
00:12:00,043 --> 00:12:01,003
‎Ừ.

189
00:12:02,683 --> 00:12:05,683
‎Các nền văn hóa cổ
‎rất tập trung vào bầu trời.

190
00:12:07,083 --> 00:12:09,443
‎Quan niệm này đâu có vô lý,

191
00:12:09,523 --> 00:12:11,683
‎nhưng giới khảo cổ xem nó không thỏa đáng.

192
00:12:12,643 --> 00:12:14,603
‎Tôi nghĩ một phần lý do

193
00:12:14,683 --> 00:12:18,203
‎là vì hầu hết nhà khảo cổ
‎không hiểu gì về thiên văn.

194
00:12:18,283 --> 00:12:20,083
‎Họ đâu được dạy cái đó,

195
00:12:20,163 --> 00:12:22,603
‎và thứ hai, họ xem nó là

196
00:12:22,683 --> 00:12:26,043
‎có kẻ ngoài cuộc xâm phạm địa hạt của họ.

197
00:12:30,123 --> 00:12:33,243
‎Tôi không khẳng định
‎Mũi Đất Nghèo được tạo ra

198
00:12:33,323 --> 00:12:36,203
‎bởi nền văn minh tiên tiến
‎đã mất mà tôi tìm kiếm.

199
00:12:38,123 --> 00:12:40,323
‎Nhưng tôi quan tâm đến nguồn gốc

200
00:12:40,403 --> 00:12:42,843
‎của thiên văn học và hình học tinh vi

201
00:12:42,923 --> 00:12:44,243
‎mà họ dùng ở đây.

202
00:12:45,843 --> 00:12:48,523
‎Có bằng chứng cho thấy có kiến trúc học,

203
00:12:48,603 --> 00:12:53,683
‎đo đạc đất đai và thiên văn học tiên tiến
‎kế thừa từ các thời trước đó,

204
00:12:53,763 --> 00:12:57,323
‎nhưng thừa kế từ ai,
‎và trước bao nhiêu năm?

205
00:12:59,923 --> 00:13:02,203
‎Tôi không nói rằng
‎người Mỹ cổ đại sống ở đây

206
00:13:02,283 --> 00:13:04,963
‎không thể tự mình khám phá và ứng dụng

207
00:13:05,043 --> 00:13:09,003
‎những quan sát thiên văn
‎vào công trình của họ.

208
00:13:09,723 --> 00:13:10,563
‎Ngược lại thì có.

209
00:13:11,203 --> 00:13:12,483
‎Tôi nghĩ ta đã có đủ

210
00:13:12,563 --> 00:13:15,443
‎để thôi xem các nền văn hóa Mỹ Bản địa

211
00:13:15,523 --> 00:13:17,203
‎là săn bắt hái lượm đơn thuần.

212
00:13:17,283 --> 00:13:21,043
‎Họ phức tạp hơn thế nhiều,
‎tinh vi hơn thế nhiều.

213
00:13:23,243 --> 00:13:26,203
‎Và cách nhìn của họ
‎về vị trí của Trái Đất trong vũ trụ

214
00:13:26,283 --> 00:13:28,643
‎được thể hiện bởi
‎các dóng hàng ở Mũi Đất Nghèo

215
00:13:28,723 --> 00:13:30,963
‎về căn bản cũng giống cách nhìn

216
00:13:31,043 --> 00:13:33,563
‎mà ta đã thấy
‎ở những di chỉ cổ khắp thế giới…

217
00:13:33,643 --> 00:13:34,483
‎ĐẠI KIM TỰ THÁP CHOLULA - MEXICO

218
00:13:35,003 --> 00:13:36,483
‎…đều cùng tập trung

219
00:13:36,563 --> 00:13:39,043
‎vào sự liên kết thiêng liêng
‎giữa đất với trời.

220
00:13:39,123 --> 00:13:40,203
‎STONEHENGE - ANH

221
00:13:40,283 --> 00:13:43,523
‎KARNAK - AI CẬP

222
00:13:45,803 --> 00:13:49,163
‎Mũi Đất Nghèo
‎chỉ là một trong 800 gò nhân tạo

223
00:13:49,843 --> 00:13:52,323
‎còn sót lại khắp bang Louisiana.

224
00:13:52,403 --> 00:13:53,243
‎DI CHỈ CAHOKIA - ILLINOIS

225
00:13:53,323 --> 00:13:55,323
‎Còn ở toàn Bắc Mỹ,

226
00:13:55,403 --> 00:13:58,403
‎trong số hơn một triệu gò
‎vốn có theo ước tính…

227
00:13:58,483 --> 00:13:59,363
‎CÁC GÒ ĐẤT DA ĐỎ ETOWAH - GEORGIA

228
00:13:59,443 --> 00:14:02,003
‎…giờ còn lại 100.000 gò.

229
00:14:02,083 --> 00:14:04,083
‎CÁC GÒ NỔI - IOWA

230
00:14:04,163 --> 00:14:08,643
‎Trong số đó, gò đất đặc biệt nhất

231
00:14:08,723 --> 00:14:11,443
‎thể hiện mối liên kết thiêng liêng
‎giữa đất với trời

232
00:14:12,363 --> 00:14:17,963
‎nằm cách Mũi Đất Nghèo
‎965 km về phía Đông Bắc,

233
00:14:19,003 --> 00:14:22,563
‎một di chỉ có thể nắm giữ
‎chìa khóa để hiểu chuyện đã xảy ra

234
00:14:22,643 --> 00:14:25,283
‎với nền văn minh đã mất
‎mà tôi đang tìm kiếm.

235
00:14:28,323 --> 00:14:30,603
‎Nằm trên dải đất rừng rậm rạp

236
00:14:31,683 --> 00:14:34,563
‎là một gò nổi ngoạn mục.

237
00:14:36,843 --> 00:14:40,563
‎Một công trình đất khổng lồ
‎tạo thành hình một sinh vật sống.

238
00:14:42,443 --> 00:14:45,603
‎Một con rắn dài 400 mét.

239
00:14:48,123 --> 00:14:50,243
‎Nó có tên là Gò Rắn.

240
00:14:50,323 --> 00:14:52,723
‎GÒ RẮN

241
00:14:52,803 --> 00:14:54,443
‎Bắt đầu từ chiếc đuôi cuộn tròn,

242
00:14:54,523 --> 00:14:57,363
‎uốn lượn bảy lần dọc thân, rồi đến đầu,

243
00:14:58,643 --> 00:15:03,363
‎với miệng há ra như chuẩn bị nuốt chửng
‎một công trình đất hình oval tách biệt.

244
00:15:06,083 --> 00:15:09,643
‎Kể cả khi nhìn từ trên trời,
‎cũng khó thấy hết mọi chi tiết.

245
00:15:10,523 --> 00:15:14,963
‎Nhưng bằng cách đưa vào
‎các khám phá mới về công trình gốc

246
00:15:15,043 --> 00:15:16,523
‎và loại bỏ cây cối,

247
00:15:17,163 --> 00:15:20,523
‎chúng tôi có thể tái hiện hình ảnh
‎của gò nổi vào thời huy hoàng.

248
00:15:25,483 --> 00:15:28,403
‎Gò Rắn kéo dài hơn 400 mét

249
00:15:28,483 --> 00:15:30,243
‎từ hàm ở góc Tây Bắc

250
00:15:30,323 --> 00:15:33,323
‎cho đến đuôi ở góc Tây Nam của đỉnh đồi.

251
00:15:36,523 --> 00:15:40,243
‎Nguyên gốc, có một vòng tròn
‎những khối đá dựng đứng ở đầu rắn,

252
00:15:40,323 --> 00:15:41,643
‎chưa rõ có chức năng gì.

253
00:15:43,123 --> 00:15:46,923
‎Và ngay sau đầu,
‎có hai nét trang trí thêm,

254
00:15:47,003 --> 00:15:48,883
‎vẫn chưa rõ chức năng là gì.

255
00:15:55,923 --> 00:15:59,363
‎Gò Rắn là công trình
‎phi thường và tuyệt đẹp,

256
00:15:59,443 --> 00:16:02,483
‎vẫn khiến những ai tham quan
‎phải kinh ngạc.

257
00:16:03,843 --> 00:16:06,763
‎Rõ ràng nó là một địa điểm cổ và bí ẩn.

258
00:16:06,843 --> 00:16:09,363
‎Nhưng ai xây
‎gò nổi khồng lồ này, và tại sao?

259
00:16:12,403 --> 00:16:14,043
‎OHIO - GHI CHÚ LỊCH SỬ: GÒ RẮN

260
00:16:14,123 --> 00:16:17,283
‎Bảng giới thiệu cho biết
‎nó được xây khoảng năm 1.000

261
00:16:17,363 --> 00:16:21,163
‎bởi dân tộc bản địa
‎với tên gọi Văn hóa Pháo đài Cổ.

262
00:16:22,723 --> 00:16:27,403
‎Nhưng như nhiều bảng giới thiệu lịch sử,
‎bảng này sai rồi.

263
00:16:28,923 --> 00:16:33,123
‎Sự thật là không ai biết rõ
‎Gò Rắn lâu đời đến thế nào.

264
00:16:35,243 --> 00:16:37,243
‎Niên đại 1.000

265
00:16:37,323 --> 00:16:40,323
‎chỉ dựa vào hai mẫu vật hữu cơ

266
00:16:40,403 --> 00:16:43,803
‎lấy từ vài phần của gò
‎vốn có thể đã được trùng tu,

267
00:16:45,323 --> 00:16:49,323
‎vì một khảo sát khảo cổ khác
‎tìm thấy mẫu vật ở nền gò

268
00:16:49,403 --> 00:16:52,883
‎có niên đại vào năm 321 TCN.

269
00:16:54,523 --> 00:16:56,723
‎Bằng chứng về việc Gò Rắn

270
00:16:56,803 --> 00:16:59,683
‎đã từng được trùng tu là quá rõ ràng.

271
00:16:59,763 --> 00:17:03,323
‎Tôi cho rằng việc trùng tu
‎đã có từ rất xưa rồi.

272
00:17:05,083 --> 00:17:08,243
‎Khi điều tra về giả thuyết của tôi,
‎chỉ có một vấn đề thôi.

273
00:17:09,122 --> 00:17:13,362
‎Ban quản lý Gò Rắn quyết định cấm tôi.

274
00:17:15,843 --> 00:17:20,043
‎Chúng tôi đã liên tục
‎xin giấy phép vào quay phim ở đây,

275
00:17:20,122 --> 00:17:22,122
‎nhưng họ cứ từ chối.

276
00:17:22,203 --> 00:17:24,162
‎GÒ RẮN

277
00:17:24,243 --> 00:17:29,243
‎Họ lấy căn cứ theo kiểu
‎hệ tư tưởng và cơ sở cá nhân,

278
00:17:29,323 --> 00:17:31,203
‎tôi đọc email của họ cho xem.

279
00:17:33,122 --> 00:17:34,643
‎"Vai trò của chúng tôi

280
00:17:34,723 --> 00:17:37,283
‎là bảo đảm sự nguyên vẹn và bảo tồn

281
00:17:37,363 --> 00:17:38,403
‎về mặt vật chất

282
00:17:38,483 --> 00:17:41,563
‎lẫn diễn giải lịch sử của Gò Rắn.

283
00:17:42,523 --> 00:17:47,243
‎Vì người đại diện
‎của chương trình này, Graham Hancock,

284
00:17:47,323 --> 00:17:51,083
‎đề ra một giả thuyết
‎và câu chuyện không tương hợp

285
00:17:51,163 --> 00:17:54,923
‎với cái mà chúng tôi
‎biết là đúng về Gò Rắn,

286
00:17:55,003 --> 00:17:57,523
‎nên yêu cầu của ông bị bác bỏ".

287
00:18:00,323 --> 00:18:05,483
‎Từ chính xác cho cái sứ mạng
‎bảo vệ sự diễn giải về di chỉ này,

288
00:18:05,563 --> 00:18:07,963
‎dĩ nhiên là, kiểm duyệt.

289
00:18:08,043 --> 00:18:10,483
‎Và để các nhà khảo cổ kiểm duyệt, kìm hãm

290
00:18:10,563 --> 00:18:16,403
‎và đập tan những ý kiến đối lập,
‎còn cách nào hay hơn là

291
00:18:16,483 --> 00:18:20,123
‎không cho tiếp cận các di chỉ khảo cổ?

292
00:18:20,203 --> 00:18:21,803
‎GRAHAM HANCOCK BỊ ĐIÊN?

293
00:18:21,883 --> 00:18:24,563
‎Đây chắc chắn
‎không phải lần đầu có chuyện này.

294
00:18:24,643 --> 00:18:29,083
‎Thật đáng tiếc, đây đã thành
‎cách hành xử nhất quán và có hệ thống

295
00:18:29,163 --> 00:18:30,243
‎của các nhà khảo cổ.

296
00:18:30,323 --> 00:18:32,163
‎Họ kiểm duyệt.

297
00:18:32,243 --> 00:18:37,603
‎Họ kiểm duyệt bằng cách
‎giễu cợt và miệt thị ý kiến khác với họ.

298
00:18:39,803 --> 00:18:43,083
‎Vậy luận thuyết của tôi

299
00:18:43,163 --> 00:18:45,403
‎có gì đáng bị phản đối như thế?

300
00:18:46,883 --> 00:18:49,843
‎Khá đơn giản, là bởi tôi dám gợi ý rằng

301
00:18:49,923 --> 00:18:53,283
‎ý tưởng ẩn sau thiết kế của Gò Rắn

302
00:18:53,363 --> 00:18:57,523
‎có từ thời điểm xưa hơn 300 TCN nhiều,

303
00:18:58,683 --> 00:19:03,243
‎xưa đến tận 10.000 năm trước,
‎vào cuối Kỷ Băng hà cuối cùng.

304
00:19:05,243 --> 00:19:11,003
‎Và với tôi, bằng chứng cho chuyện này
‎nằm ở một trong những thuộc tính của nó,

305
00:19:11,083 --> 00:19:14,403
‎thuộc tính mà giới khảo cổ chính thống
‎không muốn thừa nhận.

306
00:19:15,043 --> 00:19:17,923
‎Bởi vì, một lần nữa,
‎nó lại liên quan đến bầu trời.

307
00:19:20,003 --> 00:19:25,003
‎Nếu bay trên Gò Rắn
‎vào ngày hạ chí, khoảng 21 tháng 6,

308
00:19:25,083 --> 00:19:27,843
‎bạn sẽ thấy ngay hàm rắn

309
00:19:27,923 --> 00:19:32,163
‎dóng gần như thẳng hàng
‎với điểm Mặt Trời lặn.

310
00:19:34,923 --> 00:19:38,003
‎Đây là cảnh mặt trời lặn vào ngày hạ chí.

311
00:19:38,083 --> 00:19:38,923
‎BATH, ANH - 06/4/2019

312
00:19:39,003 --> 00:19:42,723
‎Ta thấy đầu rắn như đang tìm đến Mặt Trời,

313
00:19:42,803 --> 00:19:45,803
‎rồi khi mặt trời lặn, ta thấy rõ hơn nữa,

314
00:19:45,883 --> 00:19:49,563
‎sự dóng hàng tuyệt đẹp giữa đất và trời,

315
00:19:49,643 --> 00:19:52,403
‎sự uy nghi choáng ngợp của nơi này.

316
00:19:54,363 --> 00:19:57,483
‎Bất kỳ ai ngày nay cũng thấy rõ

317
00:19:57,563 --> 00:20:01,043
‎đầu của con rắn hướng về đâu.

318
00:20:01,643 --> 00:20:06,443
‎Nhưng giới khảo cổ làm ngơ
‎và bác bỏ điều đó suốt một thời gian dài.

319
00:20:07,323 --> 00:20:10,003
‎Tổ chức quản lý di chỉ này

320
00:20:10,083 --> 00:20:13,843
‎đã để cây cối mọc rậm rạp quanh đầu rắn.

321
00:20:13,923 --> 00:20:17,043
‎Tôi nghĩ họ muốn du khách có bóng râm.

322
00:20:17,123 --> 00:20:20,483
‎Nhưng nó lại hạn chế tầm nhìn

323
00:20:20,563 --> 00:20:23,843
‎cho ta thấy đầu con rắn
‎hướng thẳng về phía Mặt Trời lặn.

324
00:20:28,123 --> 00:20:32,083
‎Jeff Wilson, người sở hữu nhiều đất đai
‎kế bên di chỉ gò nổi cổ,

325
00:20:32,163 --> 00:20:36,123
‎là chủ tịch của một nhóm độc lập
‎có tên Hội Bằng hữu Gò Rắn,

326
00:20:37,203 --> 00:20:41,843
‎sứ mệnh của họ là bảo tồn và quảng bá
‎nơi này và các di chỉ Mỹ Bản địa khác.

327
00:20:43,043 --> 00:20:46,203
‎Rõ ràng Gò Rắn rất quan trọng với anh.

328
00:20:46,283 --> 00:20:48,483
‎Phải, nó rất quan trọng với tôi.

329
00:20:48,563 --> 00:20:51,523
‎Nó là một trong những nơi
‎linh thiêng nhất tôi từng đến.

330
00:20:51,603 --> 00:20:52,443
‎NHÀ SỬ HỌC GÒ RẮN

331
00:20:52,523 --> 00:20:53,843
‎Nó là nơi linh thiêng.

332
00:20:53,923 --> 00:20:55,243
‎Khi thấy nó rồi,

333
00:20:55,323 --> 00:20:59,483
‎ta ra về với cảm giác được biến đổi
‎bởi trải nghiệm khi đến đây.

334
00:21:03,003 --> 00:21:06,203
‎Nó là di chỉ khảo cổ thiên văn
‎tuyệt nhất Bắc Mỹ,

335
00:21:06,283 --> 00:21:07,123
‎- chắc chắn.
‎- Ừ.

336
00:21:09,203 --> 00:21:13,003
‎Lý do chắc chắn như vậy là vì
‎xác nhận mới nhất rằng người xây Gò

337
00:21:13,083 --> 00:21:16,963
‎đã khéo léo đưa
‎một loạt dóng hàng đất với trời

338
00:21:17,043 --> 00:21:18,683
‎vào thiết kế của Gò Rắn.

339
00:21:22,643 --> 00:21:25,083
‎Trung tâm của khúc uốn thứ hai sau đầu rắn

340
00:21:25,163 --> 00:21:28,923
‎hướng về phía Đông,
‎nơi Mặt Trời mọc vào ngày hạ chí,

341
00:21:31,043 --> 00:21:33,003
‎và trung tâm của khúc uốn tiếp theo

342
00:21:33,083 --> 00:21:36,483
‎hướng về phía Mặt Trời mọc
‎vào ngày xuân phân và thu phân,

343
00:21:36,563 --> 00:21:39,123
‎khi ngày và đêm dài bằng nhau.

344
00:21:41,483 --> 00:21:43,523
‎Còn trung tâm của khúc uốn cuối

345
00:21:43,603 --> 00:21:46,843
‎hướng về phía Mặt Trời mọc
‎trong ngày đông chí,

346
00:21:46,923 --> 00:21:48,803
‎ngày ngắn nhất năm.

347
00:21:50,363 --> 00:21:52,923
‎Còn khúc đuôi cuộn lại phức tạp này,

348
00:21:53,643 --> 00:21:56,883
‎nếu vẽ một đường thẳng từ tâm của nó

349
00:21:56,963 --> 00:21:59,083
‎đến điểm gốc của hàm rắn,

350
00:21:59,163 --> 00:22:03,443
‎sẽ là hướng chính Bắc thiên văn.

351
00:22:07,323 --> 00:22:10,283
‎Để xây dựng được nó và nghĩ ra cách

352
00:22:10,363 --> 00:22:14,323
‎đưa mọi dóng hàng thiên văn này
‎vào trong thiết kết của nó

353
00:22:14,403 --> 00:22:17,883
‎- đúng là công trình thiên tài…
‎- Công trình thiên tài.

354
00:22:17,963 --> 00:22:19,563
‎…của người Mỹ Bản địa tiền sử.

355
00:22:19,643 --> 00:22:23,203
‎Và sự thiên tài đó lại dễ dàng bị bỏ qua.

356
00:22:23,283 --> 00:22:26,603
‎Giới khảo cổ có nghiêm túc
‎xem xét tính thiên văn của nơi này?

357
00:22:26,683 --> 00:22:29,043
‎Nhiều nhà khảo cổ có xem trọng nó không?

358
00:22:29,123 --> 00:22:31,123
‎Tôi nghĩ là không.

359
00:22:32,483 --> 00:22:37,323
‎Có rất ít người
‎để ý đến nó hoặc xem xét nó.

360
00:22:41,843 --> 00:22:45,043
‎Như thể giới khảo cổ chính thống
‎muốn chúng ta tin rằng

361
00:22:45,123 --> 00:22:48,803
‎mọi sự dóng hàng thiên văn này
‎đều là do ngẫu nhiên.

362
00:22:50,243 --> 00:22:55,243
‎Tôi nghĩ có thể nói rằng
‎người Mỹ Bản địa cổ

363
00:22:55,323 --> 00:22:59,803
‎có kỹ thuật thiên văn,
‎hình học và khảo sát tiên tiến,

364
00:22:59,883 --> 00:23:03,243
‎và họ dùng những kỹ thuật đó
‎để tạo ra những công trình khổng lồ

365
00:23:03,323 --> 00:23:06,683
‎mà đau lòng thay, hầu hết đã bị tiêu hủy.

366
00:23:08,603 --> 00:23:13,803
‎Những sự dóng hàng theo mặt trời này
‎thể hiện theo quy mô khổng lồ

367
00:23:13,883 --> 00:23:16,803
‎là một thành tựu phi thường
‎đối với người săn bắt hái lượm

368
00:23:16,883 --> 00:23:18,923
‎sống vào thế kỷ thứ 3 TCN.

369
00:23:20,483 --> 00:23:24,123
‎Nhưng có chứng cứ cho thấy
‎dải đất của Gò Rắn

370
00:23:24,203 --> 00:23:27,963
‎được xem là linh thiêng
‎trong hàng ngàn năm trước đó.

371
00:23:29,643 --> 00:23:33,403
‎Mỗi một nền văn hóa từng tồn tại ở đây,

372
00:23:33,483 --> 00:23:37,923
‎có niên đại tận Kỷ Băng hà cuối cùng,
‎đã để lại di tích văn hóa ở Gò Rắn.

373
00:23:38,003 --> 00:23:41,123
‎Sự hiện diện liên tục của con người này

374
00:23:41,803 --> 00:23:45,643
‎gợi ý rằng nơi này là
‎nơi linh thiêng trong thời gian rất dài.

375
00:23:45,723 --> 00:23:46,563
‎Phải.

376
00:23:46,643 --> 00:23:48,803
‎Tôi thấy nên đưa điểm này

377
00:23:48,883 --> 00:23:50,563
‎vào trong tường thuật khảo cổ.

378
00:23:50,643 --> 00:23:52,683
‎Nó phải là một phần câu chuyện về Gò Rắn.

379
00:23:52,763 --> 00:23:53,603
‎Phải.

380
00:23:56,563 --> 00:24:00,403
‎Giới khảo cổ đã nhầm
‎và họ có thể nhầm tiếp.

381
00:24:01,003 --> 00:24:05,763
‎Nhìn chung, rõ ràng
‎nguồn gốc của Gò Rắn rất phức tạp.

382
00:24:07,123 --> 00:24:12,123
‎Lỡ như năm 321 TCN không phải
‎là năm xây dựng Gò Rắn,

383
00:24:12,803 --> 00:24:15,363
‎mà chỉ là một trong những lần trùng tu?

384
00:24:17,643 --> 00:24:20,603
‎Đừng quên, đây cũng là chuyện về rắn,

385
00:24:20,683 --> 00:24:24,923
‎và rắn là loài có tiếng
‎với khả năng thay da.

386
00:24:26,843 --> 00:24:31,243
‎Với sự dóng hàng độc nhất vô nhị
‎của Gò Rắn, khả năng đó hoàn toàn có thể.

387
00:24:32,123 --> 00:24:34,843
‎Mà sự dóng hàng đó không hoàn hảo.

388
00:24:36,963 --> 00:24:40,523
‎Ngày nay, nhìn từ Gò Rắn,
‎Mặt Trời vào ngày hạ chí

389
00:24:40,603 --> 00:24:44,723
‎thật ra nằm cách hai độ
‎so với chính giữa hàm.

390
00:24:45,883 --> 00:24:47,923
‎Chỉ nhìn bằng mắt, thì vẫn ổn.

391
00:24:49,883 --> 00:24:54,123
‎Nhưng thật khó tin rằng
‎những người thai nghén và tạo ra

392
00:24:54,203 --> 00:24:58,283
‎gò nổi phức tạp
‎dò theo mọi thời khắc niên lịch này,

393
00:24:58,923 --> 00:25:02,883
‎lại dốc hết sức để làm
‎mà lại làm không chuẩn.

394
00:25:04,603 --> 00:25:06,483
‎Tôi nghĩ là họ đã làm chuẩn.

395
00:25:08,323 --> 00:25:12,283
‎Vấn đề chỉ là cách Trái Đất
‎lệch trên trục của nó qua thiên niên kỷ.

396
00:25:13,843 --> 00:25:16,283
‎Đây là hiện tượng mà các nhà thiên văn

397
00:25:16,883 --> 00:25:20,163
‎gọi là tuế sai trục.

398
00:25:21,123 --> 00:25:22,483
‎Nói đơn giản,

399
00:25:22,563 --> 00:25:24,763
‎Trái Đất nghiêng trên trục của nó,

400
00:25:24,843 --> 00:25:27,163
‎nhưng độ nghiêng đó
‎không cố định và trường tồn.

401
00:25:27,243 --> 00:25:30,723
‎Nó thay đổi theo chu kỳ 41.000 năm.

402
00:25:30,803 --> 00:25:33,563
‎Nó thay đổi gần 2,5 độ trong chu kỳ đó.

403
00:25:33,643 --> 00:25:35,163
‎Nó lật lui, ngả tới,

404
00:25:35,843 --> 00:25:40,083
‎và nó ảnh hưởng đến vị trí mọc
‎của Mặt Trời vào ngày hạ chí.

405
00:25:42,683 --> 00:25:44,763
‎Thay vì hỏi tại sao hàm rắn

406
00:25:44,843 --> 00:25:48,123
‎không dóng thẳng hoàn hảo
‎với Mặt Trời lặn ngày hạ chí,

407
00:25:49,843 --> 00:25:52,123
‎lỡ như ta cần hỏi khác đi thì sao?

408
00:25:53,403 --> 00:25:57,763
‎Nếu tính đến tuế sai trục,

409
00:25:57,843 --> 00:26:01,723
‎liệu hàm rắn có từng
‎dóng thẳng hoàn hảo với vị trí Mặt Trời?

410
00:26:05,843 --> 00:26:08,003
‎Có, nhưng không phải là ngàn năm trước…

411
00:26:08,083 --> 00:26:08,923
‎NĂM 1.000

412
00:26:09,003 --> 00:26:10,723
‎…hay 2.300 năm trước,

413
00:26:10,803 --> 00:26:14,283
‎thời điểm mà các nhà khảo cổ
‎xác định là khởi công Gò Rắn.

414
00:26:15,243 --> 00:26:18,843
‎Miệng rắn hướng thẳng
‎chính xác về phía Mặt Trời

415
00:26:18,923 --> 00:26:21,963
‎vào khoảng 12.800 năm trước…

416
00:26:22,043 --> 00:26:23,003
‎NĂM 10.800 TCN

417
00:26:23,083 --> 00:26:24,843
‎…vào cuối Kỷ Băng hà cuối cùng…

418
00:26:27,323 --> 00:26:29,123
‎khi dải đất xây Gò Rắn

419
00:26:29,203 --> 00:26:33,483
‎nằm ở một vị trí vô cùng có ý nghĩa.

420
00:26:37,883 --> 00:26:42,443
‎Vào đỉnh điểm của Kỷ Băng hà,
‎cách đây tầm 20.000 năm…

421
00:26:42,523 --> 00:26:43,803
‎THÁI BÌNH DƯƠNG - MẢNG BĂNG CORDILLERAN
‎BẮC MỸ - MẢNG BĂNG LAURENTIDE

422
00:26:43,883 --> 00:26:48,043
‎…phần lớn Bắc Mỹ
‎vẫn nằm dưới lớp băng dày hơn cây số.

423
00:26:51,083 --> 00:26:55,643
‎Ngày nay, Thung lũng Gò Rắn ở Ohio
‎là vùng rừng hoang dã rậm rạp,

424
00:26:56,243 --> 00:26:58,363
‎nhưng đừng nhìn nó như bây giờ.

425
00:26:59,243 --> 00:27:02,763
‎Hãy nhìn nó vào thời Kỷ Băng hà cuối cùng.

426
00:27:04,163 --> 00:27:08,123
‎Thung lũng nơi xây dựng Gò Rắn

427
00:27:08,203 --> 00:27:12,603
‎thật ra là điểm cực Nam
‎của mảng băng Bắc Mỹ.

428
00:27:13,803 --> 00:27:17,283
‎Những vách đá băng khổng lồ
‎nằm ngay bên cạnh dải đất này

429
00:27:17,363 --> 00:27:20,283
‎sẽ trông giống khung cảnh
‎trong tiểu thuyết giả tưởng.

430
00:27:21,443 --> 00:27:23,763
‎Với những người sống vào thời đó,

431
00:27:23,843 --> 00:27:27,403
‎hẳn sẽ cảm thấy như có
‎uy quyền màu nhiệm tốt lành đang giúp họ.

432
00:27:29,283 --> 00:27:32,843
‎Nhưng việc mừng mảng băng dừng lại
‎chẳng được bền lâu,

433
00:27:34,203 --> 00:27:37,323
‎vì đâu đó khoảng 12.800 năm trước,

434
00:27:38,003 --> 00:27:41,763
‎khi con rắn dóng hàng hoàn hảo
‎với Mặt Trời ngày hạ chí,

435
00:27:41,843 --> 00:27:45,123
‎thì một biến cố lớn
‎đã xảy ra trên toàn hành tinh.

436
00:27:46,603 --> 00:27:48,803
‎Một biến cố như tận thế

437
00:27:50,603 --> 00:27:52,283
‎có tên là Younger Dryas.

438
00:27:53,643 --> 00:27:57,723
‎Đó là thời đại biến đổi khí hậu cực đoan
‎và mực nước biển dâng lên.

439
00:27:59,843 --> 00:28:02,523
‎Nhân loại sống sót, nhưng chỉ số ít.

440
00:28:09,443 --> 00:28:14,363
‎Tôi thấy thật thú vị, với sự dóng hàng
‎theo Mặt Trời lặn ngày hạ chí,

441
00:28:15,123 --> 00:28:19,843
‎Gò Rắn như một biển báo,
‎một ấn chứng ngày tháng,

442
00:28:19,923 --> 00:28:24,483
‎khiến ta chú ý đến
‎bầu trời của 12.800 năm trước,

443
00:28:24,563 --> 00:28:28,003
‎thời mà ta biết đã có đại biến cố toàn cầu

444
00:28:28,083 --> 00:28:31,043
‎đủ lớn để hủy diệt
‎một nền văn minh tiên tiến.

445
00:28:34,643 --> 00:28:37,043
‎Nó lại khiến tôi nhớ về Göbekli Tepe,

446
00:28:37,123 --> 00:28:40,803
‎nơi những tượng sinh vật được khắc vào
‎một trong những cột đá ngoạn mục

447
00:28:41,443 --> 00:28:45,203
‎có vẻ là minh họa vị trí
‎các ngôi sao vào ngày hạ chí

448
00:28:45,283 --> 00:28:47,283
‎trong thời Younger Dryas.

449
00:28:48,963 --> 00:28:53,243
‎Không phải ngẫu nhiên
‎mà sự dóng hàng hạ chí của Gò Rắn

450
00:28:53,323 --> 00:28:56,443
‎cũng khiến tôi nhớ lại
‎mở đầu kỷ nguyên đại biến cố đó.

451
00:28:57,883 --> 00:28:59,363
‎Nhưng sao lại là rắn?

452
00:29:04,403 --> 00:29:06,163
‎Với sự thích đáng hợp lý nhất,

453
00:29:06,243 --> 00:29:08,763
‎vô số thần thoại
‎và truyền thống Mỹ Bản địa

454
00:29:08,843 --> 00:29:14,003
‎nói về mãng xà khổng lồ có liên quan
‎trực tiếp đến các biến động đại biến cố.

455
00:29:16,803 --> 00:29:19,163
‎Có một thần thoại cổ của người Iroquois

456
00:29:19,243 --> 00:29:23,563
‎với lãnh thổ vào thời hoàng kim
‎mở rộng sâu vào vùng Ohio này.

457
00:29:23,643 --> 00:29:27,483
‎Kẻ phản diện trong thần thoại đó
‎là mãng xà có sừng khổng lồ.

458
00:29:30,923 --> 00:29:34,563
‎Ngày xưa, có ngôi làng
‎bị mãng xà khổng lồ quấy nhiễu,

459
00:29:34,643 --> 00:29:36,283
‎nó sống ở cái hồ gần đó.

460
00:29:37,123 --> 00:29:41,563
‎Vậy là thần linh trên trời
‎cử một anh hùng xuống diệt nó.

461
00:29:43,283 --> 00:29:47,123
‎Trong trận chiến anh dũng,
‎ngài phóng sét vào mãng xà,

462
00:29:48,483 --> 00:29:52,043
‎ầm ầm rúng động mặt đất,
‎chớp giật sáng lòa

463
00:29:52,123 --> 00:29:56,803
‎đến nỗi người phàm
‎phải che mắt, bịt tai và sợ hãi trốn đi.

464
00:29:58,563 --> 00:30:02,363
‎Những chòm sao bị rơi khỏi bầu trời đêm

465
00:30:02,443 --> 00:30:07,283
‎và va vào mặt đất
‎gây nổ tung và tỏa nhiệt thiêu đốt.

466
00:30:07,363 --> 00:30:10,763
‎Một ngôi sao rơi xuống hồ,
‎làm mãng xà bị thương.

467
00:30:13,083 --> 00:30:15,963
‎Khi mãng xà khổng lồ
‎vung đuôi trong đau đớn,

468
00:30:16,043 --> 00:30:17,643
‎nó tạo nên con sóng cao 30 mét

469
00:30:17,723 --> 00:30:20,883
‎tạo thành những trận lụt lớn
‎tàn phá khắp các thung lũng.

470
00:30:22,643 --> 00:30:26,843
‎Hầu hết bộ lạc đều không qua khỏi,
‎nhưng mãng xà đã bị đuổi đi.

471
00:30:28,923 --> 00:30:30,803
‎KARAHAN TEPE - THỔ NHĨ KỲ

472
00:30:30,883 --> 00:30:35,643
‎Chúng ta đã thấy hình tượng mãng xà
‎trong các di tích cổ khắp thế giới.

473
00:30:37,243 --> 00:30:38,323
‎Ở các đền thờ Mexico,

474
00:30:38,403 --> 00:30:41,803
‎là hình ảnh về Quetzalcoatl,
‎mãng xà có lông…

475
00:30:42,803 --> 00:30:45,523
‎được khắc ở đền thờ Ġgantija tại Malta,

476
00:30:46,243 --> 00:30:49,843
‎và khắc đổ từ trên xuống
‎trên các cột ở Göbekli Tepe.

477
00:30:49,923 --> 00:30:51,123
‎GÖBEKLI TEPE - THỔ NHĨ KỲ

478
00:30:51,203 --> 00:30:52,923
‎Nó là biểu tượng uy quyền

479
00:30:53,003 --> 00:30:56,283
‎được tìm thấy ở những di chỉ
‎mời gọi chúng ta hướng lên trời.

480
00:30:56,363 --> 00:30:57,643
‎ĐẠI KIM TỰ THÁP CHOLULA - MEXICO

481
00:30:57,723 --> 00:30:58,563
‎Tại sao?

482
00:31:00,803 --> 00:31:05,003
‎Tôi nghĩ thần thoại của người Iroquois
‎có yếu tố thật hơn ta nghĩ.

483
00:31:05,083 --> 00:31:06,483
‎Có lẽ những ngôi sao

484
00:31:06,563 --> 00:31:10,203
‎hay thứ gì đó giống ngôi sao
‎đã rơi xuống Trái Đất thật.

485
00:31:10,283 --> 00:31:12,523
‎Có lẽ sau đó, có các trận lụt lớn,

486
00:31:12,603 --> 00:31:16,483
‎một phần của đại biến cố
‎rúng động địa cầu vào thời Younger Dryas.

487
00:31:18,603 --> 00:31:20,683
‎Nếu phiên bản ban đầu của Gò Rắn

488
00:31:20,763 --> 00:31:25,283
‎được thiết kế vào khoảng
‎cuối Kỷ Băng hà cuối cùng, như tôi tin,

489
00:31:25,363 --> 00:31:29,643
‎thì có lẽ nó được định
‎truyền đi thông điệp đến tương lai,

490
00:31:29,723 --> 00:31:34,323
‎thậm chí là lời cảnh báo
‎về thứ đã gây ra loạt biến cố tận thế

491
00:31:34,403 --> 00:31:36,643
‎khoảng 12.800 năm trước,

492
00:31:37,283 --> 00:31:42,043
‎một lời cảnh báo hãy nhìn lên trời,
‎coi chừng các ngôi sao rơi.

493
00:31:46,123 --> 00:31:48,083
‎Cách đó một phần tư vòng Trái Đất,

494
00:31:48,163 --> 00:31:51,683
‎có bằng chứng cho thấy
‎một dân tộc cổ đại khác cũng đã

495
00:31:51,763 --> 00:31:53,603
‎sống trong sợ hãi về hiểm họa trên cao

496
00:31:54,563 --> 00:31:56,763
‎và đã ra tay để tự bảo vệ mình,

497
00:31:56,843 --> 00:32:00,403
‎họ ở trung tâm vùng Cappadocia,
‎Thổ Nhĩ Kỳ thời nay,

498
00:32:01,163 --> 00:32:03,123
‎cũng là điểm đến tiếp theo của tôi.

499
00:32:27,643 --> 00:32:32,643
‎Biên dịch: Ka Nguyen