1
00:00:06,083 --> 00:00:08,963
SEBUAH SIRI NETFLIX

2
00:00:14,083 --> 00:00:17,803
Saya cuma mencadangkan
sesuatu yang kita akan iktiraf

3
00:00:17,883 --> 00:00:22,163
sebagai peradaban maju
telah wujud di Zaman Ais.

4
00:00:23,003 --> 00:00:25,683
Saya tak kata mereka ke bulan.

5
00:00:29,883 --> 00:00:33,963
Tapi maksud saya, mereka jauh lebih maju

6
00:00:34,043 --> 00:00:35,843
dari segi ilmu sains.

7
00:00:38,123 --> 00:00:40,963
Ilmu tentang bumi, alam semesta,

8
00:00:41,043 --> 00:00:42,603
berbanding yang kita ketahui.

9
00:00:44,843 --> 00:00:48,083
Mereka juga memiliki
pencapaian kejuruteraan yang hebat,

10
00:00:49,363 --> 00:00:52,763
contohnya tapak yang bakal saya lawati
di Cappadocia, Turkiye.

11
00:00:54,443 --> 00:00:58,483
Terdapat sebuah kubu pertahanan kuno
jauh di bawah tanah…

12
00:01:02,083 --> 00:01:06,483
dibina bukan untuk melindungi
beberapa orang, tapi ribuan orang.

13
00:01:08,243 --> 00:01:11,883
Sejarawan aliran utama
telah lama membahaskan tujuannya,

14
00:01:11,963 --> 00:01:14,523
tapi saya percaya ia mungkin menjelaskan

15
00:01:14,603 --> 00:01:19,843
bagaimana tamadun purba
yang saya cari selama ini hilang.

16
00:01:21,163 --> 00:01:24,203
Ini adalah kisah Derinkuyu.

17
00:01:34,203 --> 00:01:39,403
MUSIM SEJUK YANG MEMBAWA MAUT

18
00:01:42,723 --> 00:01:47,003
Saya berada di sebuah wilayah di Turkiye
yang dipanggil Cappadocia.

19
00:01:49,603 --> 00:01:55,923
Kira-kira 240 batu ke barat laut
dari Göbekli Tepe bermisteri…

20
00:01:56,003 --> 00:01:57,283
GÖBEKLI TEPE
TURKIYE

21
00:01:57,363 --> 00:01:59,523
…yang ditanam dengan sengaja,

22
00:02:01,083 --> 00:02:05,763
mengabadikan bencana maha hebat
di penghujung Zaman Ais.

23
00:02:09,483 --> 00:02:13,643
Berjuta-juta tahun lalu,
landskap kawasan ini mengalami perubahan

24
00:02:13,723 --> 00:02:20,363
akibat beberapa letupan gunung berapi
yang meninggalkan lapisan-lapisan abu

25
00:02:20,443 --> 00:02:25,203
yang mampat selama beribu tahun
menjadikannya batu lembut dipanggil tuf.

26
00:02:26,963 --> 00:02:29,763
Batu yang mudah dibentuk,

27
00:02:29,843 --> 00:02:32,803
penduduk tempatan
menggelarnya "serombong pari-pari."

28
00:02:33,923 --> 00:02:37,243
Namun, batu ini turut
memungkinkan pembinaan

29
00:02:37,323 --> 00:02:41,083
salah satu projek berskala besar
paling menakjubkan

30
00:02:41,163 --> 00:02:46,203
yang pernah dilaksanakan oleh manusia
jauh di bawah batu lembut ini.

31
00:02:47,283 --> 00:02:49,403
Beberapa batu dari tempat saya berdiri,

32
00:02:49,483 --> 00:02:54,483
kota misteri tersembunyi yang dibina
ribuan tahun lalu telah didedahkan.

33
00:02:54,563 --> 00:02:57,883
Ia ciptaan tamadun
yang masih belum dikenal pasti

34
00:02:57,963 --> 00:03:00,563
dan pembinaannya didorong oleh ketakutan.

35
00:03:00,643 --> 00:03:03,803
Persoalannya, apa yang menakutkan mereka?

36
00:03:14,563 --> 00:03:18,203
Pekan terdekat, Derinkuyu,
kelihatan biasa.

37
00:03:20,843 --> 00:03:26,363
Tetapi pada tahun 1963, apabila lantai
sebuah rumah dipecahkan oleh tukang,

38
00:03:27,963 --> 00:03:33,923
mereka temui sebuah terowong yang dalam,
menuju ke sebuah dunia terbiar.

39
00:03:35,403 --> 00:03:39,403
Sambil berjalan di pekan kecil ini,
sukar untuk kita percaya

40
00:03:39,883 --> 00:03:43,283
ada sebuah kompleks
bawah tanah purba penuh misteri

41
00:03:43,883 --> 00:03:47,643
yang digali dari batuan dasar
betul-betul di bawah kaki saya.

42
00:03:50,883 --> 00:03:54,243
Ini peringatan buat
mereka yang klaustrofobia.

43
00:03:57,003 --> 00:03:58,763
Kita akan ke bawah tanah.

44
00:04:06,083 --> 00:04:09,123
Inilah bandar bawah tanah Derinkuyu.

45
00:04:12,763 --> 00:04:15,603
Terdiri daripada beberapa terowong
dan bilik batu

46
00:04:15,683 --> 00:04:19,083
sedalam 85 meter di bawah permukaan…

47
00:04:21,322 --> 00:04:24,083
menghasilkan 18 tingkat
berisi terowong dan bilik.

48
00:04:26,882 --> 00:04:31,363
Keseluruhan kompleks ini
ditakik dengan kapak.

49
00:04:32,723 --> 00:04:34,883
Laluan-laluan sempit

50
00:04:34,963 --> 00:04:38,003
yang kemudiannya
melebar ke ruang lebih luas.

51
00:04:39,123 --> 00:04:44,243
Dari dalam, hampir mustahil
untuk mengetahui skala tempat ini.

52
00:04:45,723 --> 00:04:48,483
Namun, hampir kesemua
kota ini telah dicartakan

53
00:04:50,043 --> 00:04:52,963
dan jika batu
antara ruang-ruang ini dialihkan,

54
00:04:53,763 --> 00:04:55,883
kita boleh lihat keratan rentasnya

55
00:04:57,243 --> 00:04:59,043
dan ia benar-benar mengagumkan.

56
00:05:02,643 --> 00:05:09,163
Ia seperti sebuah sarang semut lengkap
dengan gua dan terowong bawah tanah

57
00:05:09,243 --> 00:05:12,723
menganjur seluas empat kilometer persegi.

58
00:05:14,203 --> 00:05:20,043
Bagi memastikan pengudaraan yang baik,
Derinkuyu dilengkapi 15,000 saluran udara

59
00:05:20,123 --> 00:05:22,403
menyambung tingkat atas dengan permukaan…

60
00:05:25,243 --> 00:05:27,803
dan lebih 50 syaf menegak,

61
00:05:27,883 --> 00:05:32,763
ada antaranya mencecah aras air bumi
85 meter di bawah permukaan.

62
00:05:36,323 --> 00:05:38,363
Dari sinilah ia mendapat namanya.

63
00:05:38,443 --> 00:05:41,163
Derinkuyu bermaksud "telaga dalam."

64
00:05:45,083 --> 00:05:48,523
Kepintaran dan kerumitan
seni bina ini amat menakjubkan.

65
00:05:48,603 --> 00:05:53,683
Derinkuyu dipercayai boleh
menempatkan sehingga 20,000 orang.

66
00:05:54,363 --> 00:05:55,603
Tapi soalannya,

67
00:05:56,283 --> 00:05:59,563
siapa, bila dan kenapa?

68
00:06:02,643 --> 00:06:04,403
Sukar untuk dapatkan jawapan

69
00:06:05,123 --> 00:06:09,883
kerana Derinkuyu seperti lokasi jenayah
yang telah dicemar untuk masa yang lama.

70
00:06:13,323 --> 00:06:15,683
Kawasan ini pernah
menempatkan banyak budaya.

71
00:06:17,043 --> 00:06:21,283
Selama berabad-abad, Cappadocia
merupakan sebuah kawasan strategik…

72
00:06:22,443 --> 00:06:26,963
…di sepanjang Jalan Sutera legenda
yang menghubungkan Asia ke Eropah

73
00:06:27,603 --> 00:06:29,923
sejak zaman Iskandar Agung.

74
00:06:30,003 --> 00:06:30,843
JALAN SUTERA

75
00:06:32,323 --> 00:06:34,523
Sarjana Turkiye, Sevim Tunçdemir,

76
00:06:34,603 --> 00:06:38,483
merupakan pakar terowong Derinkuyu ini
dan pelbagai penghuninya.

77
00:06:39,003 --> 00:06:39,923
PENGARAH MUZIUM

78
00:06:40,003 --> 00:06:41,683
Kawasan ini menempatkan banyak peradaban.

79
00:06:41,763 --> 00:06:45,123
Jika kita kira dari awal,

80
00:06:46,203 --> 00:06:47,483
ada Hittite,

81
00:06:47,563 --> 00:06:50,123
kemudian Phrygia, diikuti dengan Parsi,

82
00:06:50,963 --> 00:06:52,643
kerajaan Cappadocia,

83
00:06:52,723 --> 00:06:54,123
Empayar Rom.

84
00:06:54,203 --> 00:06:57,003
Mereka semua pernah tinggal di sini.

85
00:06:57,563 --> 00:07:02,163
Malah ia masih digunakan
sehingga zaman Uthmaniyah.

86
00:07:04,843 --> 00:07:06,803
Ketika terowong ini ditemui,

87
00:07:06,883 --> 00:07:10,483
ahli-ahli arkeologi menjumpai
artifak dari pengikut Kristian awal

88
00:07:12,043 --> 00:07:15,243
dan di tingkat paling bawah,
bilik-bilik mesyuarat sulit

89
00:07:15,323 --> 00:07:18,243
diukir dengan
siling berkubah seperti gereja.

90
00:07:19,843 --> 00:07:21,403
Maka, teori asalnya,

91
00:07:21,483 --> 00:07:24,123
yang masih dipegang oleh ramai sejarawan,

92
00:07:24,723 --> 00:07:26,723
adalah terowong-terowong ini

93
00:07:26,803 --> 00:07:30,243
digali oleh penganut Kristian
pada abad ketujuh Masihi…

94
00:07:32,243 --> 00:07:34,963
untuk bersembunyi
dari puak Arab yang menyerang.

95
00:07:36,483 --> 00:07:38,963
Kisah yang menarik bagi pelancong Barat.

96
00:07:39,923 --> 00:07:42,243
Ia juga salah.

97
00:07:45,203 --> 00:07:49,323
Ekskavasi kemudian menjumpai bukti
bahawa kota bawah tanah ini

98
00:07:49,403 --> 00:07:52,043
digunakan seawal
abad kelapan sebelum Masihi,

99
00:07:52,563 --> 00:07:55,763
beratus tahun sebelum ketibaan Kristian.

100
00:07:57,883 --> 00:08:01,803
Perkara begini kerap berlaku
di mana-mana tapak arkeologi.

101
00:08:01,883 --> 00:08:06,283
Terapat pemahaman berdasarkan
teori-teori arkeologi yang diterima pakai

102
00:08:06,363 --> 00:08:09,043
dan berulang kali juga ia didapati salah.

103
00:08:09,803 --> 00:08:11,083
Salah fakta.

104
00:08:11,163 --> 00:08:14,683
Hasil ekskavasi membuktikan kesalahan,
tapi masih tak berubah.

105
00:08:15,243 --> 00:08:18,643
Jangan percaya begitu sahaja.
Selidik sendiri.

106
00:08:18,723 --> 00:08:21,243
Jangan berharap pada pakar-pakar sahaja.

107
00:08:25,123 --> 00:08:28,443
Banyak peradaban
yang menggunakan terowong ini,

108
00:08:29,523 --> 00:08:33,323
tapi saya ingin tahu
siapa yang memulakan projek hebat ini?

109
00:08:34,483 --> 00:08:36,403
Bilakah ia dimulakan?

110
00:08:38,443 --> 00:08:43,722
Sejarawan Hüsam Süleymangil telah mengkaji
perkara ini selama berpuluh tahun

111
00:08:43,803 --> 00:08:46,443
untuk cuba merungkai asal-usul misterinya.

112
00:08:47,763 --> 00:08:53,763
Apabila melihat Derinkuyu
dan kerumitannya, saya hairan.

113
00:08:53,843 --> 00:08:57,723
Pada pendapat awak,
bilakah projek ini dimulakan?

114
00:08:57,803 --> 00:08:59,723
Terdapat beberapa teori berbeza…

115
00:08:59,803 --> 00:09:00,643
SEJARAWAN

116
00:09:00,723 --> 00:09:02,803
tapi tiada yang dibuktikan dengan sains.

117
00:09:02,883 --> 00:09:03,723
Okey.

118
00:09:03,803 --> 00:09:05,843
Tiada sebarang maklumat bertulis ditemui.

119
00:09:05,923 --> 00:09:09,963
Tiada bahan organik yang boleh
digunakan untuk tentukan pentarikhan.

120
00:09:10,043 --> 00:09:11,523
Ada anggaran?

121
00:09:11,603 --> 00:09:13,803
Setahu saya, tiada.

122
00:09:13,883 --> 00:09:14,723
Itu luar biasa.

123
00:09:14,803 --> 00:09:17,283
Usianya masih lagi misteri besar.

124
00:09:21,443 --> 00:09:23,443
Saya ada teori saya sendiri,

125
00:09:23,523 --> 00:09:25,203
tapi Hüsam mencadangkan tarikh

126
00:09:25,283 --> 00:09:29,043
berdasarkan peradaban terawal
yang menggunakan gua ini.

127
00:09:29,843 --> 00:09:32,083
Pada fikiran saya, teori paling munasabah

128
00:09:32,163 --> 00:09:35,403
adalah sekitar
abad kelapan sebelum Masihi.

129
00:09:37,243 --> 00:09:39,203
Pada masa itu, kawasan ini

130
00:09:39,283 --> 00:09:42,323
didiami oleh orang Phrygia

131
00:09:43,443 --> 00:09:47,083
yang berada dalam ancaman empayar Assyria.

132
00:09:49,043 --> 00:09:53,003
Kita tahu tentang pergerakan
bala tentera Assyria dari tenggara.

133
00:09:55,283 --> 00:09:59,163
Tentera penceroboh ini
pastinya menggerunkan mereka.

134
00:10:02,203 --> 00:10:05,283
Tentera Assyria terkenal dengan perbuatan

135
00:10:05,843 --> 00:10:09,683
menyelinap dan menyula banduan
dan membakar kanak-kanak hidup.

136
00:10:12,843 --> 00:10:14,363
Berdasarkan rekod kemudian,

137
00:10:14,443 --> 00:10:18,043
ketika penceroboh Assyria
menyerang penduduk di lembah ini,

138
00:10:18,683 --> 00:10:22,323
mereka terkejut dengan
taktik inovatif lawan mereka.

139
00:10:27,963 --> 00:10:31,283
Mereka menentang tentera Assyria

140
00:10:31,363 --> 00:10:32,883
dengan kaedah perang gerila,

141
00:10:32,963 --> 00:10:35,483
menyerang musuh
dari tempat yang tak diduga.

142
00:10:35,563 --> 00:10:37,043
Apabila tentera mula mengejar,

143
00:10:37,123 --> 00:10:39,723
mereka gunakan tempat ini
untuk bersembunyi.

144
00:10:42,643 --> 00:10:45,443
Ini strategi tradisional perang gerila.

145
00:10:47,883 --> 00:10:51,363
Terowong yang serupa digali
oleh Viet Cong di Vietnam Selatan.

146
00:10:52,723 --> 00:10:54,923
Begitu juga dengan pemberontak Afghanistan

147
00:10:55,443 --> 00:10:59,243
dalam usaha untuk bersembunyi daripada
tentera Soviet dan Amerika.

148
00:11:01,963 --> 00:11:03,523
Teori yang mengatakan

149
00:11:03,603 --> 00:11:07,443
terowong-terowong ini digali
sebagai pangkalan tentera sulit

150
00:11:08,123 --> 00:11:11,963
disokong oleh salah satu ciri pintar
dalam kompleks ini.

151
00:11:14,123 --> 00:11:17,563
Cakera batu gergasi yang boleh diguling

152
00:11:17,643 --> 00:11:19,163
bagi menutup laluan.

153
00:11:22,203 --> 00:11:26,003
Pintu ini dibina
dengan diameter sehingga lima kaki

154
00:11:26,683 --> 00:11:28,243
dan berat sehingga setengah tan.

155
00:11:32,523 --> 00:11:35,603
Di permukaan dalamnya terdapat lubang.

156
00:11:36,563 --> 00:11:41,443
Batu pengunci kecil dimasukkan
sebagai pemegang untuk menutup pintu

157
00:11:42,403 --> 00:11:46,083
dan ini menghasilkan penghalang
yang mencabar bagi musuh.

158
00:11:54,603 --> 00:11:58,403
Namun adakah pintu-pintu ini
dibuat oleh orang Phrygia

159
00:11:59,683 --> 00:12:01,603
atau ia telah sedia ada di sana?

160
00:12:03,563 --> 00:12:05,923
Ia dibuat daripada abu mampat yang sama

161
00:12:06,003 --> 00:12:07,683
seperti serombong pari-pari.

162
00:12:11,643 --> 00:12:16,763
Batu lembut yang sama yang membolehkan
seseorang untuk menggali tempat ini.

163
00:12:18,923 --> 00:12:22,763
Pintu-pintu ini boleh dikunci
bagi memisahkan setiap tingkat,

164
00:12:22,843 --> 00:12:26,403
dan memerlukan
kemahiran kejuruteraan sofistikated.

165
00:12:26,483 --> 00:12:28,123
Tapi batu ini lembut

166
00:12:28,203 --> 00:12:31,203
dan penyerang boleh
menggunakan tukul besi dan pahat

167
00:12:31,283 --> 00:12:33,163
untuk memecahkannya dengan mudah

168
00:12:33,243 --> 00:12:37,443
dan mensia-siakan
usaha pembinaan megalit ini.

169
00:12:37,523 --> 00:12:41,523
Saya tertanya-tanya jika benar
ia dicipta untuk menghalang musuh manusia.

170
00:12:44,283 --> 00:12:48,123
Bagi saya, ia tak nampak
seperti benteng pertahanan,

171
00:12:48,203 --> 00:12:51,643
tapi lebih kepada kaedah bijak
untuk membenarkan privasi

172
00:12:53,243 --> 00:12:55,243
atau menghalang penyebaran api.

173
00:12:57,603 --> 00:13:02,123
Sekalipun tempat ini pada asalnya
dibina sebagai pangkalan tentera,

174
00:13:02,203 --> 00:13:04,043
kenapa di sini?

175
00:13:06,043 --> 00:13:07,883
Tiada apa untuk dipertahankan di sini.

176
00:13:09,683 --> 00:13:11,603
Penempatan atas tanah tak wujud

177
00:13:12,283 --> 00:13:16,723
di Derinkuyu sehingga tahun 1830.

178
00:13:21,563 --> 00:13:26,123
Idea tempat ini digunakan untuk
bersembunyi dari serangan tentera

179
00:13:26,203 --> 00:13:27,883
langsung tak masuk akal.

180
00:13:27,963 --> 00:13:30,603
Apabila tentera menyerang sesuatu tempat,

181
00:13:30,683 --> 00:13:33,443
mereka merampas
dan menguasai tempat tersebut.

182
00:13:33,523 --> 00:13:37,323
Mereka cuma perlu halang pintu
dan biar mangsa mati kelaparan.

183
00:13:38,203 --> 00:13:41,203
Jadi, idea ini tak munasabah langsung.

184
00:13:42,323 --> 00:13:45,563
Pada pendapat saya,
tak masuk akal apabila sarjana

185
00:13:45,643 --> 00:13:47,603
mendakwa ia dari abad kelapan SM

186
00:13:47,683 --> 00:13:50,843
kerana ia tarikh terawal
kita dapati ia digunakan.

187
00:13:50,923 --> 00:13:51,883
Betul.

188
00:13:51,963 --> 00:13:54,843
Tapi kita tak tahu
jika mereka pembina tempat ini.

189
00:13:54,923 --> 00:13:56,843
Mungkin ia dah sedia ada.

190
00:13:56,923 --> 00:13:58,723
Mungkin juga, ia masih misteri.

191
00:13:58,803 --> 00:14:00,803
- Ia teori paling munasabah…
- Ya.

192
00:14:00,883 --> 00:14:02,723
…tapi tak semestinya betul.

193
00:14:07,643 --> 00:14:09,563
Pentarikhan karbon

194
00:14:09,643 --> 00:14:13,523
masih samar-samar
tentang usia kota bawah tanah ini.

195
00:14:15,363 --> 00:14:19,523
Semua cadangan dibuat
berdasarkan struktur pada tempoh berbeza.

196
00:14:19,603 --> 00:14:21,763
Rumah yang saya diami tak bermaksud

197
00:14:21,843 --> 00:14:24,163
ia dibina sejurus sebelum
saya pindah ke sana.

198
00:14:32,363 --> 00:14:36,563
Tanggapan ini membuatkan saya
mempersoalkan pentarikhan terowong ini.

199
00:14:37,723 --> 00:14:39,163
Mungkinkah ia lebih tua,

200
00:14:39,963 --> 00:14:43,363
jauh lebih tua,
berbanding teori yang diterima?

201
00:14:45,363 --> 00:14:50,443
Adakah sebab ia dibina bukan untuk
bersembunyi daripada serangan tentera

202
00:14:51,963 --> 00:14:53,963
tapi dari sesuatu yang lain?

203
00:14:56,323 --> 00:15:00,363
Di tingkat paling lama,
paling dekat dengan permukaan,

204
00:15:00,443 --> 00:15:03,283
ruangnya tak seperti
untuk tujuan pertahanan

205
00:15:03,363 --> 00:15:04,643
tapi kehidupan harian.

206
00:15:08,283 --> 00:15:14,363
Kota-kota bawah tanah
dibina untuk kehidupan manusia.

207
00:15:14,443 --> 00:15:17,843
Dalam kata lain, kehidupan harian.

208
00:15:19,083 --> 00:15:21,683
Sebab itulah semua sumber tersedia.

209
00:15:23,203 --> 00:15:28,083
Dengan dapur,
bilik makanan, ruang keluarga.

210
00:15:30,683 --> 00:15:34,043
Ada bahagian yang digunakan untuk memasak

211
00:15:34,123 --> 00:15:36,763
dan kita tahu
mereka cipta serombong kecil.

212
00:15:37,803 --> 00:15:41,243
Di tingkat masuk, terdapat bilik-bilik
yang dipanggil kandang.

213
00:15:41,883 --> 00:15:45,563
Haiwan merupakan harta
paling berharga buat mereka.

214
00:15:48,643 --> 00:15:51,683
Satu kawasan dikenal pasti
sebagai tempat membuat wain,

215
00:15:52,363 --> 00:15:53,803
tempat anggur dilumatkan.

216
00:15:55,883 --> 00:15:58,723
Wain boleh disimpan dengan baik di sini.

217
00:15:59,643 --> 00:16:01,523
Suhunya kekal sederhana,

218
00:16:01,603 --> 00:16:04,883
tak terpengaruh dengan
suhu panas atau sejuk di permukaan.

219
00:16:06,203 --> 00:16:08,603
Makanan boleh kekal segar
lebih lama di sini.

220
00:16:10,963 --> 00:16:16,723
Jelas sekali Derinkuyu dibina untuk
saiz populasi yang besar.

221
00:16:17,643 --> 00:16:18,843
Kubu bawah tanah.

222
00:16:21,643 --> 00:16:22,763
KOMPLEKS GUNUNG CHEYENNE
AMERIKA SYARIKAT

223
00:16:22,843 --> 00:16:24,563
Bayangkan semua contoh moden

224
00:16:24,643 --> 00:16:28,483
ruang-ruang bawah tanah luas
yang dicipta manusia.

225
00:16:29,283 --> 00:16:31,643
Kompleks Gunung Cheyenne di Colorado.

226
00:16:34,083 --> 00:16:38,283
Rangkaian terowong Dixia Cheng
yang digali di bawah Beijing.

227
00:16:38,843 --> 00:16:40,163
PUSAT OPERASI DARURAT PRESIDEN
AMERIKA SYARIKAT

228
00:16:40,243 --> 00:16:43,563
Pusat Operasi Darurat Presiden
di bawah Rumah Putih.

229
00:16:45,123 --> 00:16:48,643
Tiada satu pun dibina
untuk tujuan pertahanan.

230
00:16:49,963 --> 00:16:52,163
Ia dibina sebagai tempat berlindung,

231
00:16:52,243 --> 00:16:55,843
untuk keselamatan seandainya
berlaku ancaman dari atas.

232
00:16:58,043 --> 00:17:00,843
Saya percaya itulah yang berlaku…

233
00:17:04,083 --> 00:17:05,323
di Derinkuyu.

234
00:17:07,803 --> 00:17:11,362
Tapi saya turut percaya
tempat ini dibina lebih lama

235
00:17:11,443 --> 00:17:13,963
dari jangkaan ahli-ahli arkeologi.

236
00:17:15,642 --> 00:17:17,443
Terdapat bukti yang menunjukkan

237
00:17:17,523 --> 00:17:20,803
Derinkuyu mungkin telah wujud
sejak Zaman Ais akhir.

238
00:17:25,362 --> 00:17:29,402
Ini berdasarkan kesan-kesan takikan kapak

239
00:17:29,483 --> 00:17:31,083
pada dinding Derinkuyu.

240
00:17:32,803 --> 00:17:35,163
Satu batu dari Derinkuyu,

241
00:17:35,243 --> 00:17:38,723
ahli arkeologi Turkiye
yang menggali dasar sungai purba

242
00:17:38,803 --> 00:17:41,603
menemui beberapa kapak dan peralatan batu

243
00:17:42,203 --> 00:17:46,643
berusia lebih kurang 9500 sebelum Masihi,

244
00:17:47,843 --> 00:17:49,443
penghujung Zaman Ais akhir.

245
00:17:50,243 --> 00:17:51,563
Peralatan yang sama

246
00:17:51,643 --> 00:17:55,603
yang membentuk ruang tertua
dan paling cetek Derinkuyu.

247
00:17:59,243 --> 00:18:02,963
Fikirkan tentang ruang
separa bawah tanah di Karahan Tepe,

248
00:18:03,043 --> 00:18:05,363
kurang dari 300 batu dari sini

249
00:18:06,083 --> 00:18:08,123
dengan tiangnya yang hampir serupa

250
00:18:08,203 --> 00:18:11,363
dengan bentuk
serombong pari-pari Cappadocia.

251
00:18:14,203 --> 00:18:15,483
Memandangkan tiada pihak

252
00:18:15,563 --> 00:18:18,843
yang menolak ruang ini digali
pada penghujung Zaman Ais akhir,

253
00:18:20,803 --> 00:18:22,443
tiada sebab kenapa Derinkuyu

254
00:18:22,523 --> 00:18:24,963
tak boleh dibina dalam tempoh yang sama.

255
00:18:30,003 --> 00:18:33,123
Dengan kedalaman dan kerumitan
yang dipamerkan Derinkuyu,

256
00:18:33,203 --> 00:18:37,443
sukar untuk kita abaikan
bahawa ia sebuah projek yang besar

257
00:18:38,603 --> 00:18:43,083
dan memerlukan usaha luar biasa
untuk menggali tempat ini.

258
00:18:45,643 --> 00:18:48,843
Perkara yang menjadikan
pencapaian ini lebih menakjubkan

259
00:18:49,563 --> 00:18:53,123
adalah ia bukan satu-satunya
kota bawah tanah Cappadocia.

260
00:18:58,243 --> 00:19:01,083
Pada tahun 2013,
pekerja pembinaan terjumpa

261
00:19:01,163 --> 00:19:03,443
satu lagi deretan terowong di Nevşehir,

262
00:19:05,403 --> 00:19:07,043
tujuh belas batu dari Derinkuyu.

263
00:19:08,083 --> 00:19:11,923
Kota bawah tanah yang ditemui
jauh lebih besar dari Derinkuyu.

264
00:19:14,843 --> 00:19:17,883
Sejak itu, lebih banyak lagi
kota bawah tanah ditemui.

265
00:19:21,083 --> 00:19:23,763
Perkara yang menakjubkan di Cappadocia…

266
00:19:24,283 --> 00:19:28,923
ahli arkeologi telah mengenal pasti
36 kota bawah tanah.

267
00:19:32,603 --> 00:19:35,123
Jika diambil kira kompleks dua tingkat,

268
00:19:35,643 --> 00:19:37,803
jumlah itu menjadi 200.

269
00:19:43,243 --> 00:19:47,203
Salah satu kota ini
yang terletak lima batu dari Derinkuyu

270
00:19:47,283 --> 00:19:49,443
menyimpan rahsia luar biasa.

271
00:19:51,283 --> 00:19:54,043
Terowong di Kaymakli
dibina sedalam lapan tingkat

272
00:19:54,123 --> 00:19:56,883
di kawasan lebih luas daripada Derinkuyu.

273
00:19:58,963 --> 00:20:02,683
Berdasarkan jumlah ruang simpanan
yang ditakik di dinding,

274
00:20:02,763 --> 00:20:08,243
ahli arkeologi berpendapat ia boleh
memuatkan sehingga 3,500 orang.

275
00:20:12,643 --> 00:20:18,363
Namun, perkara paling menakjubkan
boleh ditemui di sini, di tingkat tiga.

276
00:20:22,963 --> 00:20:26,363
Sebuah terowong yang amat panjang.

277
00:20:32,243 --> 00:20:33,883
Ia telah disekat,

278
00:20:33,963 --> 00:20:39,043
tapi ada yang mendakwa terowong ini
menghubungkan Kaymakli dengan Derinkuyu.

279
00:20:41,323 --> 00:20:43,883
Jarak garis lurus kira-kira lima batu.

280
00:20:48,843 --> 00:20:51,323
Malah, ahli arkeologi telah mengesahkan

281
00:20:51,403 --> 00:20:55,443
sekurang-kurangnya enam lagi
kompleks bawah tanah Cappadocia

282
00:20:55,523 --> 00:20:59,083
bersambung dengan satu sama lain
menggunakan laluan yang sama.

283
00:21:00,803 --> 00:21:03,963
Pada pandangan saya,
ini mengubah segalanya.

284
00:21:05,243 --> 00:21:09,603
Terowong-terowong berselirat ini
bukan sekadar kubu terasing.

285
00:21:09,683 --> 00:21:12,763
Tapi sebahagian
daripada projek yang besar dan luas

286
00:21:12,843 --> 00:21:16,603
melibatkan berpuluh-puluh tapak lain
di serata kawasan ini.

287
00:21:17,683 --> 00:21:21,443
Tugas ini hanya boleh dilaksanakan
oleh peradaban bermotivasi tinggi.

288
00:21:23,803 --> 00:21:27,083
Apakah ancaman yang begitu dahsyat

289
00:21:27,163 --> 00:21:30,283
untuk memaksa seluruh populasi,

290
00:21:30,363 --> 00:21:35,243
mungkin beratus ribu orang,
untuk menggali penempatan bawah tanah?

291
00:21:36,243 --> 00:21:39,283
Pastinya ada penjelasan lain
mengapa ia dibina,

292
00:21:39,363 --> 00:21:43,163
penjelasan lebih munasabah berbanding
bersembunyi daripada tentera musuh.

293
00:21:46,203 --> 00:21:50,203
Jawapannya mungkin terletak
pada salah satu mitos tertua rantau ini,

294
00:21:51,363 --> 00:21:55,683
mitos Majusi sejak ribuan tahun lalu.

295
00:21:59,043 --> 00:22:02,643
Ini adalah beberapa
darwis terkenal Cappadocia.

296
00:22:07,323 --> 00:22:10,403
Penganut agama yang dipanggil Sufisme.

297
00:22:14,763 --> 00:22:18,363
Salah satu peninggalan budaya kuno Majusi.

298
00:22:20,843 --> 00:22:25,243
Nabi Parsi purba, Zarathustra,
mengasaskan agama yang didakwa oleh

299
00:22:25,323 --> 00:22:28,643
beberapa pihak sebagai
agama tertua yang masih diamalkan.

300
00:22:32,123 --> 00:22:37,043
Kitabnya merujuk kepada
kota bawah tanah seperti Derinkuyu,

301
00:22:37,123 --> 00:22:41,323
memberitahu kita sebab
ia dibina dan tentang pembinanya.

302
00:22:41,843 --> 00:22:46,683
Zarathustra menyebut tentang
raja dan pengasas tamadun pertama,

303
00:22:46,763 --> 00:22:48,123
lelaki bernama Yima.

304
00:22:54,043 --> 00:22:57,043
Satu hari, sedang Yima berdiri
di tebing sungai,

305
00:22:57,123 --> 00:23:01,763
dewa agung Ahura Mazda muncul
membawa amaran dan petanda.

306
00:23:02,843 --> 00:23:06,123
Bukan banjir, tapi musim sejuk
yang membawa maut.

307
00:23:07,363 --> 00:23:12,203
Ia mengarahkan Yima untuk membina vara,
sebuah tempat perlindungan bawah tanah.

308
00:23:14,083 --> 00:23:17,963
Dia perlu membawa lelaki dan wanita
serta haiwan terbaik,

309
00:23:18,043 --> 00:23:19,323
dan perlulah sepasang.

310
00:23:20,363 --> 00:23:23,643
Yima juga disuruh menyimpan
benih setiap pokok dan buah,

311
00:23:23,723 --> 00:23:27,883
serta bekalan secukupnya
sehinggalah musim sejuk itu berakhir.

312
00:23:28,763 --> 00:23:31,723
Oh, ya. Ia turut memberitahu kita

313
00:23:31,803 --> 00:23:37,123
bahawa petanda permulaan musim sejuk itu
akan dibawa oleh seekor ular di langit.

314
00:23:40,603 --> 00:23:42,763
Vara seperti dalam mitos ini

315
00:23:42,843 --> 00:23:46,803
amat menyerupai kota-kota bawah tanah
yang ditemui di Cappadocia.

316
00:23:47,843 --> 00:23:50,843
Tapi sejarawan enggan
melihat bagaimana ia berkait.

317
00:23:51,963 --> 00:23:54,483
Mitos Yima ini antara mitos-mitos

318
00:23:54,563 --> 00:23:56,923
yang ahli arkeologi anggap tak bermakna,

319
00:23:57,003 --> 00:24:00,603
tapi ia menyebut tentang
musim sejuk yang dahsyat.

320
00:24:03,363 --> 00:24:05,523
Sepertimana ahli geologi mengesahkan

321
00:24:05,603 --> 00:24:09,563
kejadian banjir besar
yang berlaku ketika Younger Dryas,

322
00:24:09,643 --> 00:24:12,123
sama seperti kisah mitos tadi,

323
00:24:13,203 --> 00:24:17,283
mereka turut menyatakan bahawa
suhu dunia jatuh mendadak selepas itu.

324
00:24:18,563 --> 00:24:20,283
Benarlah, musim sejuk maut.

325
00:24:21,843 --> 00:24:26,043
Begitu juga butiran yang menghubungkan
permulaan musim sejuk itu

326
00:24:26,123 --> 00:24:29,043
dengan ketibaan
seekor ular gergasi di langit,

327
00:24:30,523 --> 00:24:34,563
sama seperti ular-ular yang ditemui
dalam mitos-mitos Aztek purba

328
00:24:36,043 --> 00:24:37,603
atau Iroquois.

329
00:24:37,683 --> 00:24:40,643
Ular sentiasa dikaitkan dengan bencana.

330
00:24:46,163 --> 00:24:48,963
Ia turut mengingatkan saya
pada tiang Göbekli Tepe

331
00:24:49,043 --> 00:24:54,283
yang penuh dengan ukiran ular
yang seolah-olah turun dari langit.

332
00:24:55,203 --> 00:24:59,003
Atau ular yang terukir
di kuil besar Malta, Ġgantija.

333
00:24:59,963 --> 00:25:02,003
Atau Busut Ular di Amerika Utara.

334
00:25:02,923 --> 00:25:07,443
Tentu sekali ahli arkeologi tak mengaitkan
simbol-simbol dan tradisi kuno

335
00:25:07,523 --> 00:25:10,363
dari lokasi-lokasi di seluruh planet,

336
00:25:10,843 --> 00:25:12,963
inikan pula satu peristiwa.

337
00:25:13,843 --> 00:25:18,043
Tapi kita dah lihat bagaimana
struktur yang berbeza

338
00:25:18,123 --> 00:25:19,523
dari seluruh dunia

339
00:25:19,603 --> 00:25:23,723
menerima manfaat
daripada legasi ilmu purba.

340
00:25:24,083 --> 00:25:26,603
Legasi yang tak diketahui asal-usul.

341
00:25:27,803 --> 00:25:30,963
Implikasi yang menakjubkan
ialah semasa Zaman Ais,

342
00:25:31,043 --> 00:25:35,083
sebuah tamadun maju,
dengan pengaruhnya menjangkau dunia,

343
00:25:35,163 --> 00:25:39,603
wujud bersama pemburu-pengumpul
yang turut hidup pada waktu itu.

344
00:25:40,403 --> 00:25:42,563
Peradaban yang musnah

345
00:25:42,643 --> 00:25:45,563
dalam bencana misteri Younger Dryas.

346
00:25:47,523 --> 00:25:52,043
Adakah semua rujukan kepada ular
sebahagian daripada legasi itu juga?

347
00:25:52,963 --> 00:25:56,363
Amaran yang ditinggalkan
oleh mereka yang terselamat.

348
00:26:04,203 --> 00:26:11,083
Apa yang saya boleh katakan,
manusia spesis yang menghidap amnesia.

349
00:26:12,723 --> 00:26:15,523
Kepala kita dihentam teruk oleh bencana

350
00:26:15,603 --> 00:26:17,563
di penghujung Zaman Ais akhir

351
00:26:17,643 --> 00:26:21,723
sehingga kita lupa babak penting
dalam kisah sendiri.

352
00:26:23,043 --> 00:26:28,243
Ini boleh menjadi masalah besar
kerana sama seperti mitos-mitos lain,

353
00:26:28,323 --> 00:26:32,803
kisah Yima berakhir
dengan amaran jelas dari dewa

354
00:26:32,883 --> 00:26:36,803
bahawa pada suatu hari,
malapetaka yang sama akan kembali.

355
00:26:39,163 --> 00:26:40,123
Mungkinkah?

356
00:26:41,843 --> 00:26:46,763
Buat masa yang lama,
tiada siapa tahu pencetus banjir,

357
00:26:46,843 --> 00:26:50,203
kebakaran dan suhu yang jatuh mendadak
ketika Younger Dryas,

358
00:26:51,123 --> 00:26:55,163
tapi bukti geologi baru
mencadangkan kemungkinan yang dahsyat.

359
00:26:56,483 --> 00:26:58,803
Bukti masih boleh dilihat

360
00:26:58,883 --> 00:27:01,883
di landskap tercalar prasejarah Amerika.

361
00:27:01,963 --> 00:27:03,483
Destinasi saya seterusnya.

362
00:27:04,483 --> 00:27:08,363
Saya cukup yakin asal-usul simbol ular

363
00:27:08,443 --> 00:27:11,203
ada kaitan rapat
dengan ular-ular di langit

364
00:27:11,283 --> 00:27:12,883
yang kita gelar komet.

365
00:27:41,643 --> 00:27:46,643
Terjemahan sari kata oleh Leia Li