1
00:00:06,083 --> 00:00:08,963
‎LOẠT PHIM NETFLIX

2
00:00:14,083 --> 00:00:17,803
‎Điều tôi muốn nói là ta phải công nhận

3
00:00:17,883 --> 00:00:22,163
‎có một nền văn minh tiên tiến
‎tồn tại trong Kỷ Băng hà.

4
00:00:23,003 --> 00:00:25,683
‎Tôi không nói là họ đã bay lên mặt trăng.

5
00:00:29,883 --> 00:00:33,963
‎Nhưng ý tôi là họ đã tiến bộ xa, rất xa

6
00:00:34,043 --> 00:00:35,843
‎về mặt kiến thức khoa học,

7
00:00:38,123 --> 00:00:40,963
‎kiến thức về Trái Đất, về vũ trụ,

8
00:00:41,043 --> 00:00:42,603
‎so với những gì ta được dạy.

9
00:00:44,843 --> 00:00:48,083
‎Và họ có tay nghề kỹ thuật
‎điêu luyện cực kỳ,

10
00:00:49,363 --> 00:00:52,763
‎như ở nơi tôi đang đến,
‎vùng Cappadocia của Thổ Nhĩ Kỳ.

11
00:00:54,443 --> 00:00:58,483
‎Đây là một boongke sinh tồn cổ đại
‎nằm sâu dưới đất…

12
00:01:02,083 --> 00:01:06,483
‎được xây dựng không phải chỉ để
‎chứa vài người, mà là vài ngàn người.

13
00:01:08,243 --> 00:01:11,883
‎Các nhà sử học chính thống
‎từ lâu đã tranh cãi về mục đích của nó,

14
00:01:11,963 --> 00:01:14,523
‎nhưng tôi tin nó giải thích được

15
00:01:14,603 --> 00:01:19,843
‎cách nền văn minh cổ đại đã mất
‎mà tôi đang tìm đã biến mất như thế nào.

16
00:01:21,163 --> 00:01:24,203
‎Đây là câu chuyện về Derinkuyu.

17
00:01:34,203 --> 00:01:39,403
‎MÙA ĐÔNG CHẾT CHÓC

18
00:01:42,723 --> 00:01:47,003
‎Tôi đến vùng Cappadocia ở Thổ Nhĩ Kỳ.

19
00:01:49,603 --> 00:01:55,923
‎Cách 386 km về hướng Tây Bắc
‎của khu Göbekli Tepe bí ẩn…

20
00:01:56,003 --> 00:01:57,283
‎GÖBEKLI TEPE - THỔ NHĨ KỲ

21
00:01:57,363 --> 00:01:59,523
‎…vốn bị chủ ý chôn vùi,

22
00:02:01,083 --> 00:02:05,763
‎ghi lại một thời đại biến cố
‎vào cuối Kỷ Băng hà.

23
00:02:09,483 --> 00:02:13,643
‎Hàng triệu năm trước,
‎địa hình vùng này đã bị biến đổi

24
00:02:13,723 --> 00:02:20,363
‎bởi một loạt vụ phun trào núi lửa,
‎để lại hàng lớp tro,

25
00:02:20,443 --> 00:02:25,203
‎nén dần qua ngàn năm
‎thành loại đá mềm tên là đá tuff.

26
00:02:26,963 --> 00:02:29,763
‎Nó là loại đá
‎dễ được tạo hình bởi thiên nhiên,

27
00:02:29,843 --> 00:02:32,803
‎thành một thứ mà dân địa phương
‎gọi là "ống khói tiên".

28
00:02:33,923 --> 00:02:37,243
‎Nhưng nó cũng là loại đá cho phép xây dựng

29
00:02:37,323 --> 00:02:41,083
‎một trong những dự án
‎quy mô lớn phi thường nhất

30
00:02:41,163 --> 00:02:46,203
‎mà nhân loại từng làm,
‎nằm sâu dưới lớp đá mềm này.

31
00:02:47,283 --> 00:02:49,403
‎Chỉ cách nơi tôi đang đứng vài cây số,

32
00:02:49,483 --> 00:02:54,483
‎người ta đã tìm ra thành phố ngầm
‎bí ẩn có từ hàng ngàn năm trước.

33
00:02:54,563 --> 00:02:57,883
‎Nó là công trình của
‎một nền văn minh chưa được xác định,

34
00:02:57,963 --> 00:03:00,563
‎và rõ ràng được thúc đẩy bởi nỗi sợ.

35
00:03:00,643 --> 00:03:03,803
‎Do đó, câu hỏi lớn là, họ sợ điều gì?

36
00:03:14,563 --> 00:03:18,203
‎Thị trấn gần nhất,
‎Derinkuyu, trông rất bình thường.

37
00:03:20,843 --> 00:03:26,363
‎Nhưng vào năm 1963, khi trùng tu
‎một ngôi nhà và đào xuống lớp sàn,

38
00:03:27,963 --> 00:03:33,923
‎họ phát hiện ra một đường hầm sâu
‎dẫn đến một thế giới bị lãng quên.

39
00:03:35,403 --> 00:03:39,403
‎Thật khó tin, khi ẩn dưới con đường
‎đầy bụi của thị trấn nhỏ này,

40
00:03:39,883 --> 00:03:43,283
‎là một khu phức hợp ngầm bí ẩn,
‎cổ xưa, rộng lớn vô cùng

41
00:03:43,883 --> 00:03:47,643
‎được đục vào lớp đá nền
‎ngay dưới chân tôi đây.

42
00:03:50,883 --> 00:03:54,243
‎Nếu bạn sợ không gian hẹp,
‎thì tôi xin cảnh báo trước.

43
00:03:57,003 --> 00:03:58,763
‎Ta sẽ xuống dưới mặt đất.

44
00:04:06,083 --> 00:04:09,123
‎Đây là vùng dưới mặt đất
‎ở thị trấn Derinkuyu.

45
00:04:12,763 --> 00:04:15,603
‎Một loạt đường hầm và phòng bằng đá,

46
00:04:15,683 --> 00:04:19,083
‎nằm sâu tận 85 mét dưới mặt đất…

47
00:04:21,322 --> 00:04:24,083
‎với 18 tầng gồm các phòng và đường hầm.

48
00:04:26,882 --> 00:04:31,363
‎Toàn bộ khu phức hợp này
‎được người ta dùng rìu tay đục vào đá.

49
00:04:32,723 --> 00:04:34,883
‎Một mê cung ngầm không có phương hướng

50
00:04:34,963 --> 00:04:38,003
‎thỉnh thoảng có những không gian mở lớn.

51
00:04:39,123 --> 00:04:44,243
‎Từ bên trong, không thể nào
‎hình dung được quy mô của nơi này.

52
00:04:45,723 --> 00:04:48,483
‎Nhưng hầu hết thành phố ngầm này
‎đã được vẽ bản đồ,

53
00:04:50,043 --> 00:04:52,963
‎và nếu ta loại bỏ lớp đá
‎ngăn giữa các không gian trống,

54
00:04:53,763 --> 00:04:55,883
‎thì sẽ có hình mặt cắt của thành phố,

55
00:04:57,243 --> 00:04:59,043
‎và nó sẽ khiến ta choáng váng.

56
00:05:02,643 --> 00:05:09,163
‎Đây là một ổ kiến theo kích cỡ con người,
‎với những hang và đường hầm ngầm

57
00:05:09,243 --> 00:05:12,723
‎mở rộng trong một khu vực rộng 4 km2.

58
00:05:14,203 --> 00:05:20,043
‎Để thông gió cho nó,
‎Derinkuyu có 15.000 ống khí thông lên trên

59
00:05:20,123 --> 00:05:22,403
‎kết nối các tầng trên cùng với mặt đất…

60
00:05:25,243 --> 00:05:27,803
‎và hơn 50 hầm thông gió trục dọc,

61
00:05:27,883 --> 00:05:32,763
‎một số kéo dài đến tận
‎mực nước ngầm cách mặt đất 85 mét…

62
00:05:36,323 --> 00:05:38,363
‎và nó cũng là cái tên cho khu này.

63
00:05:38,443 --> 00:05:41,163
‎Derinkuyu nghĩa là "giếng sâu".

64
00:05:45,083 --> 00:05:48,523
‎Được xây với sự khéo léo
‎và phức tạp về kiến trúc khủng khiếp,

65
00:05:48,603 --> 00:05:53,683
‎người ta ước tính Derinkuyu
‎có thể chứa đến 20.000 người.

66
00:05:54,363 --> 00:05:55,603
‎Nhưng câu hỏi vẫn còn đó.

67
00:05:56,283 --> 00:05:59,563
‎Người nào, khi nào và tại sao?

68
00:06:02,643 --> 00:06:04,403
‎Thật khó để biết chính xác,

69
00:06:05,123 --> 00:06:09,883
‎vì Derinkuyu như một hiện trường vụ án
‎đã bị hàng thế hệ giẫm qua giẫm lại.

70
00:06:11,403 --> 00:06:13,243
‎THỔ NHĨ KỲ

71
00:06:13,323 --> 00:06:15,683
‎Nhiều nền văn hóa đã sống ở khu vực này.

72
00:06:17,043 --> 00:06:21,283
‎Suốt nhiều thế kỷ, Cappadocia
‎là nơi có vị trí chiến lược quan trọng

73
00:06:22,443 --> 00:06:26,963
‎dọc Con đường Tơ lụa kết nối Á Âu,

74
00:06:27,603 --> 00:06:29,923
‎có từ thời Alexander Đại Đế.

75
00:06:30,003 --> 00:06:30,843
‎CON ĐƯỜNG TƠ LỤA

76
00:06:32,323 --> 00:06:34,523
‎Học giả Thổ Nhĩ Kỳ, Sevim Tunçdemir,

77
00:06:34,603 --> 00:06:38,483
‎là chuyên gia về các đường hầm Derinkuyu
‎và những người từng ở đó.

78
00:06:39,003 --> 00:06:39,923
‎GIÁM ĐỐC BẢO TÀNG

79
00:06:40,003 --> 00:06:41,683
‎Vùng này là nhà của nhiều nền văn minh.

80
00:06:41,763 --> 00:06:45,123
‎Nếu tính từ khởi đầu,

81
00:06:46,203 --> 00:06:47,483
‎thì có người Hitti

82
00:06:47,563 --> 00:06:50,123
‎rồi người Phrygia, người Ba Tư,

83
00:06:50,963 --> 00:06:52,643
‎vương quốc Cappadocian,

84
00:06:52,723 --> 00:06:54,123
‎Đế chế La Mã.

85
00:06:54,203 --> 00:06:57,003
‎Toàn bộ các dân tộc đó đã dùng nơi này.

86
00:06:57,563 --> 00:07:01,323
‎Thậm chí nơi này
‎vẫn được sử dụng cho đến thời Ottoman.

87
00:07:01,403 --> 00:07:02,243
‎NĂM 1.400

88
00:07:04,843 --> 00:07:06,803
‎Khi lần đầu phát hiện các đường hầm,

89
00:07:06,883 --> 00:07:10,483
‎các nhà khảo cổ đã tìm được
‎cổ vật của các Cơ Đốc nhân tiên khởi,

90
00:07:12,043 --> 00:07:15,243
‎và ở các tầng sâu nhất có những phòng họp

91
00:07:15,323 --> 00:07:18,243
‎có mái uốn vòm như trong các nhà thờ.

92
00:07:19,843 --> 00:07:21,403
‎Giả thuyết ban đầu

93
00:07:21,483 --> 00:07:24,123
‎mà đến giờ nhiều học giả vẫn bám vào,

94
00:07:24,723 --> 00:07:26,723
‎là hệ thống ngầm dưới Derinkuyu

95
00:07:26,803 --> 00:07:30,243
‎được các Cơ Đốc nhân tạo ra vào thế kỷ 7…

96
00:07:30,323 --> 00:07:32,163
‎NĂM 650

97
00:07:32,243 --> 00:07:34,963
‎…khi cố lẩn trốn
‎các cuộc bố ráp của người Ả Rập.

98
00:07:36,483 --> 00:07:38,963
‎Nó là câu chuyện hấp dẫn
‎với du khách phương Tây.

99
00:07:39,923 --> 00:07:42,243
‎Nhưng nó cũng sai hoàn toàn.

100
00:07:45,203 --> 00:07:49,323
‎Các cuộc khai quật sau này tìm thấy
‎bằng chứng có người đã dùng nơi này

101
00:07:49,403 --> 00:07:52,043
‎từ tận thế kỷ thứ 8 trước Công nguyên…

102
00:07:52,123 --> 00:07:52,963
‎NĂM 750 TCN

103
00:07:53,043 --> 00:07:55,763
‎…hàng trăm năm trước khi
‎các Cơ Đốc nhân ở đây.

104
00:07:57,883 --> 00:08:01,803
‎Ta cứ gặp chuyện này
‎ở các di chỉ khảo cổ khắp thế giới.

105
00:08:01,883 --> 00:08:06,283
‎Có bảng thông tin lớn
‎dựa trên hiểu biết của các nhà khảo cổ,

106
00:08:06,363 --> 00:08:09,043
‎và hết lần này đến lần khác,
‎bảng đó sai bét.

107
00:08:09,803 --> 00:08:11,083
‎Sai về dữ kiện.

108
00:08:11,163 --> 00:08:14,683
‎Được các cuộc khảo cổ sau đó
‎chứng minh là sai, mà vẫn để nguyên.

109
00:08:15,243 --> 00:08:18,643
‎Đừng tin các bảng thông tin.
‎Hãy tự mình tìm hiểu.

110
00:08:18,723 --> 00:08:21,243
‎Đừng dựa vào
‎những người tự nhận là chuyên gia.

111
00:08:25,123 --> 00:08:28,443
‎Có nhiều nền văn hóa đã dùng
‎hệ thống ngầm này qua hàng thế kỷ,

112
00:08:29,523 --> 00:08:33,323
‎nhưng điều tôi muốn biết là
‎ai đã khởi xướng dự án phi thường này.

113
00:08:34,483 --> 00:08:36,403
‎Và nó xưa cỡ nào?

114
00:08:38,443 --> 00:08:43,722
‎Nhà sử học Hüsam Süleymangil
‎đã tìm hiểu nơi này hàng chục năm trời,

115
00:08:43,803 --> 00:08:46,443
‎cố giải mã nguồn gốc bí ẩn của nó.

116
00:08:47,763 --> 00:08:53,763
‎Khi nhìn vào Derinkuyu và mức độ
‎phức tạp của nó, tôi hoang mang luôn.

117
00:08:53,843 --> 00:08:57,723
‎Ông nghĩ dự án này bắt đầu khi nào?

118
00:08:57,803 --> 00:08:59,723
‎Có vài giả thuyết khác nhau về nó…

119
00:08:59,803 --> 00:09:00,643
‎NHÀ SỬ HỌC

120
00:09:00,723 --> 00:09:02,803
‎…và không cái nào
‎được khoa học chứng thực.

121
00:09:02,883 --> 00:09:03,723
‎Rồi.

122
00:09:03,803 --> 00:09:05,843
‎Họ không tìm được văn bản nào.

123
00:09:05,923 --> 00:09:09,963
‎Họ không tìm thấy vật hữu cơ nào
‎để xác định niên đại carbon.

124
00:09:10,043 --> 00:09:11,523
‎Mà có niên đại carbon gì chưa?

125
00:09:11,603 --> 00:09:13,803
‎Theo tôi biết thì chưa.

126
00:09:13,883 --> 00:09:14,723
‎Thật bất thường.

127
00:09:14,803 --> 00:09:17,283
‎Mốc thời gian là bí ẩn lớn.

128
00:09:21,443 --> 00:09:23,443
‎Tôi có các giả thuyết của mình,

129
00:09:23,523 --> 00:09:25,203
‎nhưng Hüsam nêu ra một mốc

130
00:09:25,283 --> 00:09:29,043
‎dựa vào nền văn hóa lâu đời nhất
‎từng dùng các hang này.

131
00:09:29,843 --> 00:09:32,083
‎Theo tôi nghĩ, giả thuyết được ủng hộ nhất

132
00:09:32,163 --> 00:09:35,403
‎là vào khoảng thế kỷ 8 trước Công nguyên.

133
00:09:37,243 --> 00:09:39,203
‎Vào thời đó, vùng này

134
00:09:39,283 --> 00:09:42,323
‎là nơi ở của dân tộc Phrygia,

135
00:09:43,443 --> 00:09:47,083
‎những người chịu sự đe dọa
‎của một đế chế khác, Assyria.

136
00:09:49,043 --> 00:09:53,003
‎Chúng ta biết là có đạo quân Assyria
‎hùng mạnh đến từ phía Đông Nam.

137
00:09:55,283 --> 00:09:59,163
‎Người Phrygia kinh hoàng
‎trước đạo quân xâm lược này.

138
00:10:02,203 --> 00:10:05,283
‎Người Assyria khét tiếng
‎là hay lột da tù binh,

139
00:10:05,843 --> 00:10:09,683
‎phơi xác trên cọc và thiêu sống trẻ em.

140
00:10:12,843 --> 00:10:14,363
‎Theo các tài liệu sau này,

141
00:10:14,443 --> 00:10:18,043
‎khi quân Assyria
‎hành quân vào thung lũng này,

142
00:10:18,683 --> 00:10:22,323
‎họ đã ngạc nhiên trước
‎chiến thuật mới lạ của dân giữ thành.

143
00:10:27,963 --> 00:10:31,283
‎Người Phrygia chiến đấu
‎chống quân đội Assyria

144
00:10:31,363 --> 00:10:32,883
‎theo kiểu chiến tranh du kích,

145
00:10:32,963 --> 00:10:35,483
‎tấn công quân đội ở những nơi không ngờ.

146
00:10:35,563 --> 00:10:37,043
‎Khi quân đội bắt đầu truy đuổi

147
00:10:37,123 --> 00:10:39,723
‎thì họ dùng những nơi này để lẩn trốn.

148
00:10:42,643 --> 00:10:45,443
‎Đấy là chiến thuật du kích
‎lâu đời được ưa chuộng.

149
00:10:47,883 --> 00:10:51,363
‎Việt Cộng ở Nam Việt Nam
‎cũng đào đường hầm tương tự thế.

150
00:10:52,723 --> 00:10:54,923
‎Phiến quân Afghanistan cũng làm thế

151
00:10:55,443 --> 00:10:59,243
‎để lẩn trốn quân Xô-viết
‎rồi đến quân Mỹ vốn mạnh hơn họ.

152
00:11:01,963 --> 00:11:03,523
‎Quan điểm chính thức

153
00:11:03,603 --> 00:11:07,443
‎rằng người Phrygia đã đào hệ thống ngầm
‎để làm căn cứ quân sự bí mật,

154
00:11:08,123 --> 00:11:11,963
‎có vẻ được củng cố bởi
‎một trong những nét tinh xảo hơn của nó…

155
00:11:14,123 --> 00:11:17,563
‎những phiến đá lớn có thể vần chuyển,

156
00:11:17,643 --> 00:11:19,163
‎chặn đứng các lối đi.

157
00:11:22,203 --> 00:11:26,003
‎Những cánh cửa lăn này
‎có đường kính đến 1,5 m

158
00:11:26,683 --> 00:11:28,243
‎và có thể nặng nửa tấn.

159
00:11:32,523 --> 00:11:35,603
‎Ở mặt phía trong, phiến đá có một cái lỗ.

160
00:11:36,563 --> 00:11:41,443
‎Nhét một khối đá khóa nhỏ hơn
‎làm tay cầm là có thể đóng hẳn cửa,

161
00:11:42,403 --> 00:11:46,083
‎tạo nên một tường chắn
‎không ai có thể vượt qua.

162
00:11:54,603 --> 00:11:58,403
‎Nhưng người Phrygia
‎thật sự tạo nên những cửa rất khéo này,

163
00:11:59,683 --> 00:12:01,603
‎hay chúng vốn đã có sẵn?

164
00:12:03,563 --> 00:12:05,923
‎Chúng được tạc từ cùng loại đá

165
00:12:06,003 --> 00:12:07,683
‎tạo nên những ống khói tiên.

166
00:12:11,643 --> 00:12:16,763
‎Cùng loại đá mềm cho phép người ta
‎đào được toàn bộ chỗ này.

167
00:12:18,923 --> 00:12:22,763
‎Chúng là những cánh cửa khóa được,
‎ngăn các tầng với nhau,

168
00:12:22,843 --> 00:12:26,403
‎và cần trình độ kỹ thuật tinh vi
‎để nó vừa vặn chỗ này.

169
00:12:26,483 --> 00:12:28,123
‎Nhưng đá này mềm

170
00:12:28,203 --> 00:12:31,203
‎và những kẻ tấn công quyết tâm
‎có búa tạ và cái đục

171
00:12:31,283 --> 00:12:33,163
‎có thể dễ dàng phá nó,

172
00:12:33,243 --> 00:12:37,443
‎khiến mọi nỗ lực tạo nên
‎những khối đá này trở thành vô dụng.

173
00:12:37,523 --> 00:12:41,523
‎Tôi bắt đầu tự hỏi liệu chúng có được
‎thiết kế để chặn kẻ tấn công hay không.

174
00:12:44,283 --> 00:12:48,123
‎Với tôi, chúng không giống
‎công trình phòng thủ,

175
00:12:48,203 --> 00:12:51,643
‎đúng hơn nó là một cách khéo léo
‎để tạo những vùng riêng tư

176
00:12:53,243 --> 00:12:55,243
‎hoặc để ngăn hỏa hoạn lan rộng.

177
00:12:57,603 --> 00:13:02,123
‎Kể cả nơi này ban đầu
‎được xây với mục đích quân sự,

178
00:13:02,203 --> 00:13:04,043
‎nhưng tại sao lại đào ở đây?

179
00:13:06,043 --> 00:13:07,883
‎Ở đây đâu có gì để bảo vệ.

180
00:13:09,683 --> 00:13:11,603
‎Trước năm 1830, tại Derinkuyu,

181
00:13:12,283 --> 00:13:16,723
‎không có khu định cư trên mặt đất nào.

182
00:13:21,563 --> 00:13:26,123
‎Quan niệm rằng đây là nơi
‎người ta lẩn trốn khỏi quân xâm lược,

183
00:13:26,203 --> 00:13:27,883
‎tôi thấy rất không có lý.

184
00:13:27,963 --> 00:13:30,603
‎Khi quân xâm lược đến vùng nào đó,

185
00:13:30,683 --> 00:13:33,443
‎họ sẽ chiếm lấy,
‎sở hữu và chiếm đóng vùng đó.

186
00:13:33,523 --> 00:13:37,323
‎Họ chỉ cần chặn lối ra vào
‎và chờ đến khi bạn chết đói.

187
00:13:38,203 --> 00:13:41,203
‎Nên ý tưởng này chẳng hợp lý chút nào cả.

188
00:13:42,323 --> 00:13:45,563
‎Theo quan điểm của tôi,
‎giới hàn lâm đang đi quá xa

189
00:13:45,643 --> 00:13:47,603
‎khi nói nó có từ thế kỷ 8 TCN,

190
00:13:47,683 --> 00:13:50,843
‎vì họ thấy đó là ngày tháng xa nhất
‎có người sử dụng nó.

191
00:13:50,923 --> 00:13:51,883
‎Phải.

192
00:13:51,963 --> 00:13:54,843
‎Nhưng ta đâu biết
‎có phải những người đó xây nó không.

193
00:13:54,923 --> 00:13:56,843
‎Có lẽ nó đã có sẵn rồi.

194
00:13:56,923 --> 00:13:58,723
‎Có khả năng, nó vẫn còn là bí ẩn.

195
00:13:58,803 --> 00:14:00,803
‎- Luận thuyết được ủng hộ nhất…
‎- Phải.

196
00:14:00,883 --> 00:14:02,723
‎…chứ không phải luận thuyết đúng.

197
00:14:07,643 --> 00:14:09,563
‎Niên đại của thành phố ngầm

198
00:14:09,643 --> 00:14:13,523
‎quá khó xác định
‎khi dùng niên đại khảo cổ.

199
00:14:15,363 --> 00:14:19,523
‎Mọi niên đại được đưa ra
‎đều lấy từ việc sử dụng cấu trúc này.

200
00:14:19,603 --> 00:14:21,763
‎Tôi đang sống ở một ngôi nhà nào đó

201
00:14:21,843 --> 00:14:24,163
‎đâu có nghĩa
‎nó được xây ngay trước khi tôi ở.

202
00:14:32,363 --> 00:14:36,563
‎Quan niệm này khiến tôi đặt câu hỏi
‎về niên đại của hệ thống ngầm này.

203
00:14:37,723 --> 00:14:39,163
‎Có khi nào chúng xưa hơn,

204
00:14:39,963 --> 00:14:43,363
‎xưa hơn nhiều so với
‎những luận thuyết được chấp nhận?

205
00:14:45,363 --> 00:14:50,443
‎Và có khi nào lý do họ xây nơi này
‎không phải để lẩn trốn quân xâm lược

206
00:14:51,963 --> 00:14:53,963
‎mà là để trốn một thứ gì khác?

207
00:14:56,323 --> 00:15:00,363
‎Ở những tầng cổ nhất,
‎những tầng gần mặt đất nhất,

208
00:15:00,443 --> 00:15:03,283
‎các phòng dường như
‎không được thiết kế để phòng thủ

209
00:15:03,363 --> 00:15:04,643
‎mà là để sinh hoạt.

210
00:15:08,283 --> 00:15:14,363
‎Các thành phố ngầm được tổ chức
‎để hỗ trợ sinh hoạt của con người.

211
00:15:14,443 --> 00:15:17,843
‎Nói cách khác là
‎cho cuộc sống thường nhật.

212
00:15:19,083 --> 00:15:21,683
‎Và có đủ căn cứ cho chuyện này.

213
00:15:23,203 --> 00:15:28,083
‎Bắt đầu với bếp,
‎đến phòng trữ đồ ăn, phòng sinh hoạt.

214
00:15:30,683 --> 00:15:34,043
‎Có những khu vực
‎mà ta biết là được dùng cho nấu ăn

215
00:15:34,123 --> 00:15:36,763
‎và ta biết là
‎họ đã tạo những ống khói nhỏ.

216
00:15:37,803 --> 00:15:41,243
‎Ở tầng lối vào, có một số phòng
‎được dùng làm chuồng gia súc.

217
00:15:41,883 --> 00:15:45,563
‎Động vật là tài sản
‎giá trị nhất của những người này.

218
00:15:48,643 --> 00:15:51,683
‎Có một khu vực
‎còn được xác định là phòng làm rượu,

219
00:15:52,363 --> 00:15:53,803
‎nơi họ nghiền nho.

220
00:15:55,883 --> 00:15:58,723
‎Thật sự là, hệ thống ngầm này
‎là một hầm rượu quá tuyệt.

221
00:15:59,643 --> 00:16:01,523
‎Nhiệt độ ổn định ở mức dễ chịu,

222
00:16:01,603 --> 00:16:04,883
‎dù bên trên có nóng hay lạnh cỡ nào.

223
00:16:06,203 --> 00:16:08,603
‎Ở đây, thực phẩm sẽ tươi lâu hơn.

224
00:16:10,963 --> 00:16:16,723
‎Rõ ràng, Derinkuyu được tạo ra
‎cho một nhóm dân số khá lớn sử dụng.

225
00:16:17,643 --> 00:16:18,843
‎Một boongke ngầm.

226
00:16:21,643 --> 00:16:22,763
‎KHU PHỨC HỢP NÚI CHEYENNE - MỸ

227
00:16:22,843 --> 00:16:24,563
‎Cứ nghĩ về những lần

228
00:16:24,643 --> 00:16:28,483
‎con người hiện đại tạo ra
‎những không gian sống rộng lớn dưới đất.

229
00:16:29,283 --> 00:16:31,643
‎Khu Phức hợp Núi Cheyenne ở Colorado.

230
00:16:33,163 --> 00:16:34,443
‎ĐỊA HẠ THÀNH - TRUNG QUỐC

231
00:16:34,523 --> 00:16:38,283
‎Mạng lưới đường hầm Địa hạ Thành
‎được đào ngay dưới lòng Bắc Kinh.

232
00:16:38,843 --> 00:16:40,163
‎TRUNG TÂM CHỈ HUY KHẨN CẤP
‎CỦA TỔNG THỐNG - MỸ

233
00:16:40,243 --> 00:16:43,563
‎Trung tâm Chỉ huy Khẩn cấp
‎của Tổng thống nằm dưới Nhà trắng.

234
00:16:45,123 --> 00:16:48,643
‎Không cái nào được xây
‎để chống lại quân xâm lược.

235
00:16:49,963 --> 00:16:52,163
‎Chúng được xây làm nơi trú ẩn,

236
00:16:52,243 --> 00:16:55,843
‎để bảo tồn sự sống trong trường hợp
‎có đe dọa ở trên mặt đất.

237
00:16:58,043 --> 00:17:00,843
‎Tôi nghĩ rằng chuyện ở Derinkuyu…

238
00:17:04,083 --> 00:17:05,323
‎cũng như vậy.

239
00:17:07,803 --> 00:17:11,362
‎Nhưng tôi còn tin rằng
‎hầm này được tạo ra từ rất xưa,

240
00:17:11,443 --> 00:17:13,963
‎xưa hơn mức
‎các nhà khảo cổ sẵn lòng tìm hiểu.

241
00:17:15,642 --> 00:17:17,443
‎Có bằng chứng cho thấy

242
00:17:17,523 --> 00:17:20,803
‎Derinkuyu có lẽ có niên đại
‎từ tận Kỷ Băng hà cuối cùng.

243
00:17:25,362 --> 00:17:29,402
‎Luận điểm này liên quan đến
‎những dấu rìu tay rất rõ

244
00:17:29,483 --> 00:17:31,083
‎trên những bức tường ở Derinkuyu.

245
00:17:32,803 --> 00:17:35,163
‎Ở nơi cách Derinkuyu một cây số rưỡi,

246
00:17:35,243 --> 00:17:38,723
‎các nhà khảo cổ Thổ Nhĩ Kỳ
‎khi khám phá một lòng sông cổ

247
00:17:38,803 --> 00:17:41,603
‎đã tìm được một vài rìu tay và dụng cụ đá

248
00:17:42,203 --> 00:17:46,643
‎có niên đại vào khoảng năm 9.500 TCN,

249
00:17:47,843 --> 00:17:49,443
‎cuối Kỷ Băng hà cuối cùng.

250
00:17:50,243 --> 00:17:51,563
‎Cũng những công cụ đó

251
00:17:51,643 --> 00:17:55,603
‎đã tạo nên những phòng nông nhất
‎và cổ nhất của Derinkuyu.

252
00:17:58,123 --> 00:17:59,163
‎KARAHAN TEPE - THỔ NHĨ KỲ

253
00:17:59,243 --> 00:18:02,963
‎Tôi nghĩ về những phòng bán ngầm
‎ở Karahan Tepe,

254
00:18:03,043 --> 00:18:05,363
‎cách đây chưa đầy 500 km,

255
00:18:06,083 --> 00:18:08,123
‎với những cột thể hiện gần giống

256
00:18:08,203 --> 00:18:11,363
‎cụm ống khói tiên tự nhiên ở Cappadocia.

257
00:18:14,203 --> 00:18:15,483
‎Vì không ai tranh cãi

258
00:18:15,563 --> 00:18:18,843
‎chuyện phòng này được tạc
‎vào cuối Kỷ Băng hà cuối cùng,

259
00:18:20,803 --> 00:18:22,443
‎nên không có lý do gì Derinkuyu

260
00:18:22,523 --> 00:18:24,963
‎không thể được xây
‎cùng khoảng thời gian đó.

261
00:18:30,003 --> 00:18:33,123
‎Khi thấy chiều sâu
‎và độ phức tạp của Derinkuyu,

262
00:18:33,203 --> 00:18:37,443
‎thật khó mà bỏ qua
‎quy mô lớn của kỳ công này

263
00:18:38,603 --> 00:18:43,083
‎và nỗ lực khổng lồ cần có để đào nó.

264
00:18:45,643 --> 00:18:48,843
‎Cái phi thường hơn nữa
‎về mặt kỹ thuật của nơi này

265
00:18:49,563 --> 00:18:53,123
‎là đây không phải
‎thành phố ngầm duy nhất ở Cappadocia.

266
00:18:58,243 --> 00:19:01,083
‎Năm 2013, công nhân xây dựng đã vô tình

267
00:19:01,163 --> 00:19:03,443
‎đào phải một loạt đường hầm tại Nevşehir,

268
00:19:05,403 --> 00:19:07,043
‎cách đó 27 km.

269
00:19:08,083 --> 00:19:11,923
‎Họ tìm được một thành phố ngầm
‎còn lớn hơn cả Derinkuyu.

270
00:19:14,843 --> 00:19:17,883
‎Sau đó, còn phát hiện
‎nhiều thành phố ngầm khác nữa.

271
00:19:19,563 --> 00:19:21,003
‎THỔ NHĨ KỲ

272
00:19:21,083 --> 00:19:23,763
‎Sự thật gây choáng váng là ở Cappadocia,

273
00:19:24,283 --> 00:19:28,923
‎các nhà khảo cổ đã xác định được
‎36 thành phố ngầm như vậy.

274
00:19:32,603 --> 00:19:35,123
‎Và nếu đếm những nơi chỉ có hai tầng,

275
00:19:35,643 --> 00:19:37,803
‎thì con số này lên đến 200.

276
00:19:43,243 --> 00:19:47,203
‎Một trong những thành phố ngầm đó
‎nằm cách Derinkuyu 8 km,

277
00:19:47,283 --> 00:19:49,443
‎và nó nắm giữ một bí mật to lớn.

278
00:19:51,283 --> 00:19:54,043
‎Hệ thống ngầm ở Kaymakli sâu tám tầng

279
00:19:54,123 --> 00:19:56,883
‎và có diện tích rộng hơn Derinkuyu.

280
00:19:58,963 --> 00:20:02,683
‎Dựa trên số phòng kho được đục vào đá,

281
00:20:02,763 --> 00:20:08,243
‎các nhà khảo cổ nghĩ
‎nơi này nuôi được 3.500 người.

282
00:20:12,643 --> 00:20:18,363
‎Nhưng điểm gây choáng váng nhất
‎của Kaymakli nằm ở tầng thứ ba.

283
00:20:22,963 --> 00:20:26,363
‎Một đường hầm ngầm vươn xa trong lòng đất.

284
00:20:32,243 --> 00:20:33,883
‎Ngày nay, đường này không đi được,

285
00:20:33,963 --> 00:20:39,043
‎nhưng vài người nói đường hầm bị chặn này
‎kết nối Kaymakli với Derinkuyu.

286
00:20:41,323 --> 00:20:43,883
‎Và khoảng cách của chúng
‎là 8 km theo đường thẳng.

287
00:20:48,843 --> 00:20:51,323
‎Thật ra, các nhà khảo cổ đã xác định rằng

288
00:20:51,403 --> 00:20:55,443
‎có ít nhất sáu khu ngầm khác ở Cappadocia

289
00:20:55,523 --> 00:20:59,083
‎có kết nối với nhau
‎bằng những đường hầm tương tự.

290
00:21:00,803 --> 00:21:03,963
‎Theo tôi, điều này thay đổi tất cả.

291
00:21:05,243 --> 00:21:09,603
‎Những mê cung ngầm này
‎không phải các boongke riêng lẻ.

292
00:21:09,683 --> 00:21:12,763
‎Chúng là một phần
‎của dự án khổng lồ và trải rộng,

293
00:21:12,843 --> 00:21:16,603
‎bao gồm vài chục nơi tương tự nhau
‎trải khắp vùng này.

294
00:21:17,683 --> 00:21:21,443
‎Chỉ có một nền văn minh cao cấp
‎mới có thể làm được việc đó.

295
00:21:23,803 --> 00:21:27,083
‎Mối đe dọa nào lớn đến nỗi

296
00:21:27,163 --> 00:21:30,283
‎có thể buộc cả một dân tộc,

297
00:21:30,363 --> 00:21:35,243
‎có khi lên đến hàng trăm ngàn người,
‎phải xuống lòng đất tìm cuộc sống mới?

298
00:21:36,243 --> 00:21:39,283
‎Hẳn phải có lý giải khác
‎cho lý do tạo nên những nơi này,

299
00:21:39,363 --> 00:21:43,163
‎lý do gì đó hợp lý hơn
‎việc trốn quân xâm lược.

300
00:21:46,203 --> 00:21:50,203
‎Câu trả lời có lẽ nằm ở một trong
‎những thần thoại lâu đời nhất ở đây,

301
00:21:51,363 --> 00:21:55,683
‎một thần thoại từ hàng ngàn năm,
‎từ thời Bái hỏa giáo.

302
00:21:59,043 --> 00:22:02,643
‎Đây là những thầy tu nhảy điệu xoay tròn
‎nổi tiếng của Cappadocia.

303
00:22:07,323 --> 00:22:10,403
‎Các tín đồ sốt sắng của Hồi giáo Sufi.

304
00:22:14,763 --> 00:22:18,363
‎Một trong những tàn tích
‎của nền văn hóa cổ Bái hỏa giáo.

305
00:22:20,843 --> 00:22:25,243
‎Tiên tri Ba Tư, Zarathustra,
‎đã sáng lập nên tôn giáo,

306
00:22:25,323 --> 00:22:28,643
‎mà một số người tin là
‎cổ nhất trên thế giới.

307
00:22:32,123 --> 00:22:37,043
‎Những văn bản thiêng của họ có nói đến
‎một thành phố ngầm giống hệt Derinkuyu,

308
00:22:37,123 --> 00:22:41,323
‎và nói rõ lý do
‎cũng như người xây dựng nó.

309
00:22:41,843 --> 00:22:46,683
‎Zarathustra nói về vị vua đầu tiên
‎và là người sáng lập nền văn minh,

310
00:22:46,763 --> 00:22:48,123
‎một người tên Yima.

311
00:22:54,043 --> 00:22:57,043
‎Một hôm nọ, khi Yima đứng bên bờ sông,

312
00:22:57,123 --> 00:23:01,763
‎thần Ahura Mazda hiện ra
‎kèm một lời cảnh báo đáng sợ.

313
00:23:02,843 --> 00:23:06,123
‎Không phải về lụt lội,
‎mà là về một mùa đông chết chóc.

314
00:23:07,363 --> 00:23:12,203
‎Và ngài bảo Yima xây một‎ vara,
‎một nơi trú ẩn ngầm rộng lớn.

315
00:23:14,083 --> 00:23:17,963
‎Ông phải đưa vào đó
‎những con người tốt nhất, và thú vật

316
00:23:18,043 --> 00:23:19,323
‎mỗi loài hai con.

317
00:23:20,363 --> 00:23:23,643
‎Yima phải trữ hạt giống
‎của mọi loại cây quả,

318
00:23:23,723 --> 00:23:27,883
‎tạo một kho dự trữ vô tận
‎cho đến khi mùa đông chết chóc qua đi.

319
00:23:28,763 --> 00:23:31,723
‎Và văn bản thiêng còn nói rằng

320
00:23:31,803 --> 00:23:37,123
‎khởi đầu của mùa đông chết chóc
‎sẽ được báo hiệu bởi mãng xà trên trời.

321
00:23:40,603 --> 00:23:42,763
‎Vara ‎được cho là thần thoại

322
00:23:42,843 --> 00:23:46,803
‎nghe rất giống các thành phố ngầm
‎mà ta thấy ở Cappadocia.

323
00:23:47,843 --> 00:23:50,843
‎Nhưng sử học chính thống
‎lại không chịu thấy mối liên kết.

324
00:23:51,963 --> 00:23:54,483
‎Thần thoại về Yima chỉ là một trong số

325
00:23:54,563 --> 00:23:56,923
‎các thần thoại
‎mà giới khảo cổ cho là vô nghĩa,

326
00:23:57,003 --> 00:24:00,603
‎nhưng nó lại nói đến
‎một mùa đông lạnh giá khủng khiếp.

327
00:24:03,363 --> 00:24:05,523
‎Và như các nhà địa chất học đã xác nhận

328
00:24:05,603 --> 00:24:09,563
‎có một thời kỳ lũ lụt lớn
‎trong thời Younger Dryas,

329
00:24:09,643 --> 00:24:12,123
‎rất giống với mô tả trong các thần thoại,

330
00:24:13,203 --> 00:24:17,283
‎họ cũng nói rằng sau đó,
‎nhiệt độ khắp hành tinh giảm mạnh.

331
00:24:18,563 --> 00:24:20,283
‎Đích thực là một mùa đông chết chóc.

332
00:24:21,843 --> 00:24:26,043
‎Rồi còn có nhiều chi tiết
‎liên kết sự mở đầu của mùa đông chết chóc

333
00:24:26,123 --> 00:24:29,043
‎với sự xuất hiện
‎của một con rắn lớn trên trời,

334
00:24:30,523 --> 00:24:34,563
‎hệt như những con rắn mà ta đã thấy
‎trong thần thoại của người Aztec cổ,

335
00:24:36,043 --> 00:24:37,603
‎hay người Iroquois.

336
00:24:37,683 --> 00:24:40,643
‎Mãng xà luôn liên kết với các đại biến cố.

337
00:24:46,163 --> 00:24:48,963
‎Tôi cũng nhớ lại
‎những trụ đá ở Göbekli Tepe

338
00:24:49,043 --> 00:24:54,283
‎được khắc hình rắn
‎dường như đang lao từ trời xuống.

339
00:24:55,203 --> 00:24:59,003
‎Hoặc hình rắn khắc vào
‎đại điện của Ġgantija ở Malta.

340
00:24:59,963 --> 00:25:02,003
‎Hoặc Gò Rắn ở Bắc Mỹ.

341
00:25:02,923 --> 00:25:07,443
‎Dĩ nhiên, các nhà khảo cổ không liên kết
‎các biểu tượng và truyền thống cổ

342
00:25:07,523 --> 00:25:10,363
‎từ những nửa bên kia Trái Đất
‎lại với nhau,

343
00:25:10,843 --> 00:25:12,963
‎hay với một sự kiện duy nhất.

344
00:25:13,843 --> 00:25:18,043
‎Nhưng giờ ta thấy các cấu trúc khác nhau
‎và dường như không liên quan nhau

345
00:25:18,123 --> 00:25:19,523
‎trên khắp thế giới

346
00:25:19,603 --> 00:25:23,723
‎dường như đều hưởng lợi
‎từ di sản của một kiến thức rất cổ.

347
00:25:24,203 --> 00:25:26,603
‎Một di sản chung chưa rõ nguồn gốc.

348
00:25:27,803 --> 00:25:30,963
‎Giả định gây choáng váng rằng
‎trong Kỷ Băng hà,

349
00:25:31,043 --> 00:25:35,083
‎có một nền văn minh tiên tiến
‎có tác động trải khắp toàn cầu,

350
00:25:35,163 --> 00:25:39,603
‎đã cùng tồn tại với những người săn bắt
‎hái lượm mà ta đã biết là có vào thời đó.

351
00:25:40,403 --> 00:25:42,563
‎Một nền văn minh đã bị hủy diệt

352
00:25:42,643 --> 00:25:45,563
‎trong những đại biến cố bí ẩn
‎của Younger Dryas.

353
00:25:47,523 --> 00:25:52,043
‎Liệu những quy chiếu về mãng xà
‎cũng là một phần di sản đó?

354
00:25:52,963 --> 00:25:56,363
‎Một lời cảnh báo
‎do những người sống sót để lại.

355
00:26:04,203 --> 00:26:11,083
‎Tôi thấy rằng con người
‎là giống loài dễ quên.

356
00:26:12,723 --> 00:26:15,523
‎Quá choáng váng trước những đại biến cố

357
00:26:15,603 --> 00:26:17,563
‎xảy ra vào cuối Kỷ Băng hà cuối cùng,

358
00:26:17,643 --> 00:26:21,723
‎đến nỗi chúng ta quên mất
‎một chương quan trọng trong lịch sử mình.

359
00:26:23,043 --> 00:26:28,243
‎Và nó có thể là vấn đề lớn
‎vì như với quá nhiều thần thoại,

360
00:26:28,323 --> 00:26:32,803
‎đoạn sau của câu chuyện Yima
‎có một lời cảnh báo rõ ràng từ các vị thần

361
00:26:32,883 --> 00:26:36,803
‎rằng đến một ngày
‎đại thảm họa tương tự sẽ tái diễn.

362
00:26:39,163 --> 00:26:40,123
‎Có thể không?

363
00:26:41,843 --> 00:26:46,763
‎Suốt một thời gian dài, chúng ta vẫn
‎mù tịt về điều đã kích hoạt các trận lụt,

364
00:26:46,843 --> 00:26:50,203
‎lửa cháy và nhiệt độ giảm mạnh
‎trong thời Younger Dryas,

365
00:26:51,123 --> 00:26:55,163
‎nhưng các bằng chứng địa chất mới có
‎đã đưa ra một khả năng khủng khiếp.

366
00:26:56,483 --> 00:26:58,803
‎Bằng chứng đó vẫn còn đến ngày nay

367
00:26:58,883 --> 00:27:01,883
‎ở vùng đất đầy vết sẹo
‎của nước Mỹ tiền sử,

368
00:27:01,963 --> 00:27:03,483
‎điểm đến tiếp theo của tôi.

369
00:27:04,483 --> 00:27:08,363
‎Tôi khá tin chắc rằng
‎nguồn gốc của biểu tượng mãng xà

370
00:27:08,443 --> 00:27:11,203
‎có liên quan cụ thể
‎đến những mãng xà trên trời

371
00:27:11,283 --> 00:27:12,883
‎mà ta gọi là sao chổi.

372
00:27:41,643 --> 00:27:46,643
‎Biên dịch: Ka Nguyen