1
00:00:06,083 --> 00:00:08,963
ISANG SERIES MULA SA NETFLIX

2
00:00:14,523 --> 00:00:18,043
Sa mga lugar sa mundo,
nakita namin ang pinaniniwalaan kong

3
00:00:18,123 --> 00:00:21,203
mga bakas ng daliri
ng nawawalang sibilisasyon

4
00:00:22,403 --> 00:00:24,443
na mula pa sa huling Ice Age.

5
00:00:25,323 --> 00:00:26,803
Ang huling misteryo ay

6
00:00:26,883 --> 00:00:29,483
anong nangyari sa maunlad na sibilisasyon?

7
00:00:30,923 --> 00:00:34,803
May mga bakas sa pinagmulan
ng mga alamat ng sinaunang kultura,

8
00:00:35,403 --> 00:00:38,563
dahil karamihan
ay nagsasabi ng parehong kuwento.

9
00:00:40,723 --> 00:00:42,563
Ayos sa mga alamat na ito,

10
00:00:42,643 --> 00:00:44,083
noong unang panahon,

11
00:00:44,163 --> 00:00:47,723
ang sangkatauhan ay kabahagi ang Mundo
sa mas maunlad na lipunan,

12
00:00:49,523 --> 00:00:54,203
iyon man ay Atlantean,
o mga higante, o mga diyos sa Mundo.

13
00:00:55,643 --> 00:00:58,883
Nang nagkaroon ng nakakakilabot
na pandaigdigang sakuna,

14
00:00:59,563 --> 00:01:00,963
isang malaking pagbaha,

15
00:01:02,483 --> 00:01:06,203
iilan lamang ang napiling naligtas
upang mapunan muli ang Mundo.

16
00:01:06,923 --> 00:01:10,083
Na kalaunan ay binisita ng iba pang
mga nakaligtas,

17
00:01:10,803 --> 00:01:15,163
mga misteryosong dakilang guro,
na kadalasang dumarating sa dagat,

18
00:01:15,243 --> 00:01:18,723
para tumulong sa pagsilang muli
ng sangkatauhan

19
00:01:19,443 --> 00:01:21,843
at sibilisasyon na alam natin ngayon.

20
00:01:24,923 --> 00:01:26,443
Kinumpirma ng agham

21
00:01:26,523 --> 00:01:29,723
na ang gano'ng serye
ng mga kaganapang apocalyptic

22
00:01:29,803 --> 00:01:34,803
ay nangyari sa katapusan ng Ice Age,
mga 12,800 na taon ang nakalipas…

23
00:01:37,003 --> 00:01:41,083
isang kapanahunan na kilala ng mga heologo
bilang ang Younger Dryas.

24
00:01:48,323 --> 00:01:49,963
Sa kasunod lamang nito,

25
00:01:50,043 --> 00:01:54,523
nagsimula ang ating mga ninuno
na magtanim at mag-alaga ng hayop,

26
00:01:55,083 --> 00:01:56,323
gumawa ng mga lipunan

27
00:01:56,403 --> 00:01:59,083
at magtayo
ng malaking megalitikong istruktura

28
00:01:59,803 --> 00:02:01,683
na nakahanay sa mga bituin.

29
00:02:04,683 --> 00:02:05,843
Pero bakit?

30
00:02:07,203 --> 00:02:11,803
Ito ay misteryo na ang mga kilalang
arkeologo ay walang tunay na paliwanag,

31
00:02:11,883 --> 00:02:13,923
maliban sa "iyon ang nangyari."

32
00:02:15,323 --> 00:02:17,723
Pero ako'y may radikal na ibang mungkahi.

33
00:02:18,403 --> 00:02:21,003
Tanungin ang sarili
kung 'yon ang kasaysayan?

34
00:02:23,163 --> 00:02:24,803
O matagal na bago iyon?

35
00:02:37,403 --> 00:02:42,723
KALAMIDAD AT MULING PAGBANGON

36
00:02:45,123 --> 00:02:46,363
Posible

37
00:02:46,443 --> 00:02:50,483
na ang mga bakas ng nawawalang maunlad
na sibilisasyong hinahanap ko

38
00:02:51,123 --> 00:02:55,043
ay natangay ng mga sakuna
ng Younger Dryas.

39
00:02:55,803 --> 00:02:59,563
Pero ang ebidensyang heolohikal
ng apocalyptic na sandaling iyon

40
00:02:59,643 --> 00:03:00,803
ay mayroon pa rin.

41
00:03:02,043 --> 00:03:03,163
At naniniwala ako.

42
00:03:05,203 --> 00:03:08,323
Dito, sa hilagang-kanluran ng Amerika,

43
00:03:08,883 --> 00:03:13,403
sa parte ng silangan ng Washington
na kilala bilang Channeled Scablands.

44
00:03:19,123 --> 00:03:22,403
Ito ay natatanging apocalyptic na tanawin,

45
00:03:22,483 --> 00:03:26,603
isang kamangha-manghang lugar
na sumasaklaw ng 2,000 milyang kuwadrado.

46
00:03:29,123 --> 00:03:34,003
Ang mga tanawing ito ay ebidensiya
ng isang malaking

47
00:03:34,083 --> 00:03:37,043
halos hindi mailarawan na sakuna.

48
00:03:42,683 --> 00:03:45,763
Lugar na matagal nang
pinapamangha ang mga heologo,

49
00:03:46,923 --> 00:03:49,123
na may malalaking galos sa bato,

50
00:03:49,723 --> 00:03:54,923
malalaking lubak,
at kahanga-hangang mga talon.

51
00:03:58,283 --> 00:04:02,203
Lahat ng ito ay nagsama-sama
para magmukhang hindi makamundo.

52
00:04:02,283 --> 00:04:03,763
Hindi sa mundong ito.

53
00:04:05,483 --> 00:04:07,483
Ang fossilized na talon na ito,

54
00:04:08,723 --> 00:04:10,963
na pinangalanang Dry Falls,

55
00:04:11,043 --> 00:04:14,763
ay mataas ang antas sa mga natural
na kababalaghan ng Channeled Scablands,

56
00:04:15,843 --> 00:04:17,203
at kahit sa mundo.

57
00:04:19,123 --> 00:04:22,923
Ito ay napakalaki na halos imposibleng
maunawaan ang sukat nito.

58
00:04:25,963 --> 00:04:30,083
Ang Falls ay isang seksyon lang
ng napakalawak na bangin

59
00:04:30,163 --> 00:04:33,243
na lumabas sa lupa,
daan-daang talampakan ang lalim,

60
00:04:33,323 --> 00:04:36,603
50 milya ang haba,
at halos tatlong milya ang lapad,

61
00:04:37,603 --> 00:04:38,643
na Grand Coulee.

62
00:04:40,643 --> 00:04:43,923
Naniniwala ang mga heologo
na lahat itong mga pormasyon

63
00:04:44,003 --> 00:04:45,443
ay ginawa ng pagbaha

64
00:04:46,003 --> 00:04:49,683
na naganap no'ng panahon
ng huling Ice Age.

65
00:04:50,883 --> 00:04:55,083
Kung kailan at paano naganap
ito, bagaman, ay nananatiling misteryo,

66
00:04:55,163 --> 00:04:59,003
isang naging kontrobersiya
sa mga heologo nang ilang dekada na.

67
00:04:59,083 --> 00:05:01,403
Ano ba talaga ang nangyari rito?

68
00:05:02,883 --> 00:05:07,643
At maaari kayang kaugnay ito sa nangyari
ro'n sa nawalang maunlad na sibilisasyon

69
00:05:07,723 --> 00:05:09,003
ng Ice Age?

70
00:05:12,523 --> 00:05:14,763
Para maunawaan ko ang lahat ng ito,

71
00:05:14,843 --> 00:05:17,763
ang heologo at manunulat
na si Randall Carlson,

72
00:05:17,843 --> 00:05:21,363
na sinisiyasat
ang Scablands nang ilang dekada na,

73
00:05:21,443 --> 00:05:26,083
ay sinamahan ako sa lugar ng Grand Coulee
na kilala bilang Lenore Lake.

74
00:05:27,283 --> 00:05:30,363
Anumang dahilan,
walang tanong sa isip ng sinuman…

75
00:05:30,483 --> 00:05:33,443
na ito ang resulta ng pagbaha

76
00:05:33,523 --> 00:05:35,723
sa sukat na halos hindi makuwenta.

77
00:05:35,803 --> 00:05:38,243
Una kong impresyon, tingin pa sa mapa,

78
00:05:38,323 --> 00:05:42,123
ay ito ang lugar
na nawasak, nasira at napinsala.

79
00:05:42,203 --> 00:05:44,243
Anong kuwento nitong tanawin?

80
00:05:44,323 --> 00:05:46,603
Ngayon, karamihan sa tipikal na modelo,

81
00:05:46,683 --> 00:05:48,643
-ang pinagmulan ng tubig…
-Oo.

82
00:05:48,723 --> 00:05:51,763
…na gumawa sa Scablands,
ay ang Lake Missoula.

83
00:05:54,923 --> 00:05:56,723
Noong huling Ice Age,

84
00:05:56,803 --> 00:06:00,483
natakpan ng mga yelo
ang hilagang bahagi ng North America,

85
00:06:00,563 --> 00:06:01,803
baybayin sa baybayin.

86
00:06:03,963 --> 00:06:09,203
Ilang milyong milya kuwadrado ng yelo, may
sapat na tubig para punan ang karagatan.

87
00:06:11,883 --> 00:06:14,443
At sa timog na bahagi ng yelo,

88
00:06:14,523 --> 00:06:16,683
nabuo ang tubig-tabang na lawa.

89
00:06:18,523 --> 00:06:20,963
Isang glacial na lawa, ang Missoula,

90
00:06:21,043 --> 00:06:25,683
ay mayroong tubig na kasingdami ng
pinagsamang lawa ng Erie at Ontario,

91
00:06:26,563 --> 00:06:29,923
nasasaklaw ang ngayon
ay hilagang-kanlurang Montana.

92
00:06:33,123 --> 00:06:36,443
Ang kasalukuyang teorya
ay naharangan ang Lake Missoula

93
00:06:36,523 --> 00:06:39,843
ng parang natural na dam ng yelo
na nasira.

94
00:06:45,883 --> 00:06:46,963
Tanggalin ang dam,

95
00:06:47,043 --> 00:06:50,403
lahat ng tubig ay aagos dito sa kanluran
tulad nito.

96
00:06:53,563 --> 00:06:56,483
At para maestima
ang mga pinsalang ito sa tanawin,

97
00:06:57,083 --> 00:07:03,763
naisip ng mga heologo na ang dam ng yelo
ay nabuo muli at nasira nang paulit-ulit,

98
00:07:03,843 --> 00:07:08,803
na nagsanhi ng dose-dosenang pagbaha
sa ilang libong taon,

99
00:07:08,883 --> 00:07:13,003
unti-unting hinuhulma ang Scablands
sa nakikita natin ngayon.

100
00:07:14,483 --> 00:07:16,323
Kaya lumabas sa Lake Missoula,

101
00:07:16,403 --> 00:07:19,243
at dahil di sapat ang pag-ubos
ng Lake Missoula,

102
00:07:19,323 --> 00:07:21,643
nangailangan ng 80 o 90 na pag-ubos.

103
00:07:21,723 --> 00:07:22,803
Nakakatulong iyon.

104
00:07:25,163 --> 00:07:30,483
Iyon ay mausisang gawa-gawa na paliwanag
para sa magandang tanawin.

105
00:07:33,123 --> 00:07:37,603
May malakas na tinatawag
na "uniformitarian trend" sa heologo.

106
00:07:37,683 --> 00:07:40,923
Ayaw ng mga modernong heologo
ang mga kataklismo.

107
00:07:41,003 --> 00:07:45,163
Mas gusto nila ang mahaba, mabagal,
unti-unting paliwanag sa mga bagay,

108
00:07:45,243 --> 00:07:48,003
at gusto ang pananaw
na ang mga bagay ngayon

109
00:07:48,083 --> 00:07:49,683
ay pareho sa nakaraan,

110
00:07:49,763 --> 00:07:52,683
kahit na para sa akin
iyon ay walang kabuluhan.

111
00:07:54,083 --> 00:07:56,763
Naniniwala si Randall
na ang katibayan dito

112
00:07:56,843 --> 00:08:00,123
ay nagpakita hindi ng mga siglo
ng unti-unting pagbaha,

113
00:08:00,203 --> 00:08:06,603
pero ng isang malakihang malupit na
delubyo na tumagal lang ng ilang linggo.

114
00:08:06,683 --> 00:08:09,003
-Hindi lang ito tubig, ano?
-Hindi.

115
00:08:09,083 --> 00:08:11,123
-Oo.
-Hanggang sa kayang makita,

116
00:08:11,843 --> 00:08:15,683
magiging malupit, kumukulo,
magulong senaryo.

117
00:08:17,443 --> 00:08:20,083
Gumagalaw na tubig
na barado ng libong yelo.

118
00:08:21,203 --> 00:08:24,043
Lahat ng nasa pagitan nitong talampas
ay naalis.

119
00:08:24,123 --> 00:08:25,283
Oo.

120
00:08:26,563 --> 00:08:30,363
Isang napakalaking di-maisip na malupit
na pangyayari.

121
00:08:32,883 --> 00:08:34,323
Para bigyan ka ng ideya,

122
00:08:34,403 --> 00:08:38,243
kung kukunin ang bawat ilog sa Daigdig
mula sa bawat kontinente,

123
00:08:38,323 --> 00:08:40,082
pagsasamahin lahat,

124
00:08:40,643 --> 00:08:43,123
mumultiplikahin pa sa di bababa sa sampu

125
00:08:43,202 --> 00:08:45,962
para makuha ang dami ng tubig
na umaagos dito.

126
00:08:46,043 --> 00:08:48,842
Wow! Talagang nailalagay niyan
sa perspektibo.

127
00:08:54,643 --> 00:08:57,723
Talagang nakakasindak na tanawin,

128
00:08:57,803 --> 00:09:00,523
na nagsasabi sa 'kin ng sinaunang sakuna.

129
00:09:01,923 --> 00:09:05,843
Isang sakuna sa sukat
na halos imposible nang maisip ngayon.

130
00:09:09,803 --> 00:09:15,043
Noong Ice Age, ito ay isang lugar
ng malambot na damuhan,

131
00:09:15,123 --> 00:09:18,803
na puno ng mga naglilibot
na mga antelop at mga mastodon,

132
00:09:19,963 --> 00:09:22,643
hanggang sa dumating ang kalupitan.

133
00:09:29,563 --> 00:09:33,403
Naglabas ng napakalaking talon
ang tubig-baha

134
00:09:33,483 --> 00:09:36,403
na puwedeng kasinglaki
ng sampung Niagara Falls,

135
00:09:36,483 --> 00:09:39,963
dalawa't kalahating beses na mataas,
pitong beses na mas malawak,

136
00:09:40,563 --> 00:09:43,443
at 3,000 beses na mas malakas.

137
00:09:47,683 --> 00:09:49,243
Gaano kabilis iyon?

138
00:09:49,323 --> 00:09:51,523
Tingin ko'y napakabilis nangyari.

139
00:09:51,603 --> 00:09:54,203
-Baka nalikha ng ilang linggo?
-Oo.

140
00:09:58,683 --> 00:10:03,363
Ang pinakamalinaw na patunay ay narito,
sa lugar na kung tawagin ay Wallula Gap,

141
00:10:04,723 --> 00:10:10,043
kung saan ang tubig-baha ay nakaukit ng
malaking canyon, 1,200 talampakang lalim,

142
00:10:11,723 --> 00:10:15,363
iniwan itong mga napakalalaking mga bato…

143
00:10:17,763 --> 00:10:19,523
kilala bilang Twin Sisters.

144
00:10:21,043 --> 00:10:23,163
Pruweba ng bilis at bangis

145
00:10:24,203 --> 00:10:27,963
ng pinakamalaking pagbaha
sa kasaysayan ng tao.

146
00:10:32,883 --> 00:10:35,283
Ang pananaliksik ay nagpakitang ang pagbuo

147
00:10:35,363 --> 00:10:42,123
ay di lang milenyong gawa ng unti-unting
pagguho, gaya ng sabi ng mga heologo.

148
00:10:44,603 --> 00:10:47,003
At no'ng matapos itong malaking delubyo,

149
00:10:47,603 --> 00:10:48,643
ang umuurong na tubig

150
00:10:48,723 --> 00:10:52,843
ay di lang nag-iwan
ng mga tore ng mas matigas na bato.

151
00:10:54,323 --> 00:10:58,123
Sa malapit, sa lugar
na kilala bilang Camas Prairie,

152
00:10:58,203 --> 00:11:01,123
ay ang malalaking paalon-alon sa tanawin.

153
00:11:02,843 --> 00:11:05,563
Sobrang ayos nila at perpektong nabuo,

154
00:11:05,643 --> 00:11:09,163
sinumang pupunta sa baybayin
at makakita ang along nawawala

155
00:11:09,243 --> 00:11:13,723
ay makikita na ang umuurong na alon
ay nag-iiwan ng paalon-alon sa buhangin,

156
00:11:13,803 --> 00:11:16,723
at ang paalon-alon
ay kalahating pulgada ang taas

157
00:11:16,803 --> 00:11:18,243
at ilang talampakan ang haba.

158
00:11:18,323 --> 00:11:21,443
Ang mayroon sa Camas Prairie
ay paalun-alon na current

159
00:11:21,523 --> 00:11:26,523
na nasa 30 hanggang 50 na talampakang taas
at 300 na talampakang haba.

160
00:11:28,283 --> 00:11:31,723
Parehong kaganapan sila
na sanhi ng pag-urong ng tubig.

161
00:11:31,803 --> 00:11:35,123
Pero ang paalon-alon sa tanawin
ay malaking kaganapan,

162
00:11:35,203 --> 00:11:39,483
napakaraming tubig na dumaan sa tanawin
at pagkatapos ay umatras.

163
00:11:40,923 --> 00:11:42,483
Tunay na sakuna.

164
00:11:42,563 --> 00:11:43,843
Sakuna, oo.

165
00:11:43,923 --> 00:11:48,003
Kung may nakaligtas dahil sa suwerte,

166
00:11:48,083 --> 00:11:49,763
makakalabas sila sa resulta

167
00:11:49,843 --> 00:11:52,443
na iniisip na ang buong mundo
ay nasira na.

168
00:11:57,403 --> 00:12:02,923
Ang Scablands ay nagpapakita ng lahat ng
senyales ng malaking, nangwawasak na baha

169
00:12:03,003 --> 00:12:05,003
na hindi nagtagal,

170
00:12:06,723 --> 00:12:09,923
katulad ng inilarawan
sa mga kuwento sa buong mundo.

171
00:12:15,483 --> 00:12:21,403
At malabong lahat ng tubig ay mula sa Lake
Missoula, gaya ng sabi ng mga heologo.

172
00:12:22,003 --> 00:12:23,403
Alisin mo ang dam ng yelo,

173
00:12:23,963 --> 00:12:27,043
aagos lahat ng tubig pakanluran gaya nito…

174
00:12:27,163 --> 00:12:30,483
…pero mahahanap natin sa timog na pader,

175
00:12:31,203 --> 00:12:33,443
may malaking deposito ng graba.

176
00:12:34,123 --> 00:12:35,723
Aagos patimog itong tubig.

177
00:12:35,803 --> 00:12:38,203
At diyan maghihiwalay mula sa daluyan.

178
00:12:38,283 --> 00:12:41,923
Makikita mo ang pinagmulan ng baha
sa yelo, di sa lawang ito.

179
00:12:42,003 --> 00:12:43,003
Tama.

180
00:12:43,083 --> 00:12:45,203
Inaamin na ngayon at kinikilala

181
00:12:45,283 --> 00:12:47,963
na, baka may iba pang lawa dito sa taas.

182
00:12:48,043 --> 00:12:51,843
At ang dapat talaga nating gawin
ay tumingin sa hilaga.

183
00:12:51,923 --> 00:12:53,643
-Para tingnan ang tuktok.
-Oo.

184
00:12:53,723 --> 00:12:55,803
Para balikan ang teorya ng daluyan,

185
00:12:55,883 --> 00:12:58,923
inilagay ang mga baha
sa tiyak na takdang panahon,

186
00:12:59,003 --> 00:13:02,283
sa 18,000 hanggang 15,500-taong
haba ng pagitan.

187
00:13:02,363 --> 00:13:06,043
Oo. Tingin ko dapat nating
suriing mabuti ang ilang mga petsa.

188
00:13:06,123 --> 00:13:08,043
Dahil wala akong maisip sa panahong iyon

189
00:13:08,123 --> 00:13:10,003
magbibigay ng matinding enerhiya

190
00:13:10,083 --> 00:13:11,683
para ilabas ang ganitong tubig.

191
00:13:13,083 --> 00:13:17,083
Ang dapat mangyari ngayon
ay buuin ang mga piraso ng palaisipan…

192
00:13:17,163 --> 00:13:19,203
-Oo.
-…para makuha ang buo,

193
00:13:19,283 --> 00:13:20,723
maliwanag na kabuuan.

194
00:13:24,123 --> 00:13:28,483
Iyong mas malaking kabuuan na hinahanap
ni Randall ay baka pausbong na.

195
00:13:30,203 --> 00:13:32,963
Sa halip na patuloy na tukuyin
ang Scablands

196
00:13:33,043 --> 00:13:35,523
bilang nakakalitong panrehiyong pangyayari

197
00:13:35,603 --> 00:13:38,443
na walang maliwanag na panlabas na sanhi,

198
00:13:38,523 --> 00:13:41,563
nilalagay ng argumento ni Randall
ang tanawing ito

199
00:13:41,643 --> 00:13:45,483
sa konteksto ng mas malawak,
talagang pandaigdigang pagkawasak

200
00:13:45,563 --> 00:13:47,923
na naganap sa dulo ng huling Ice Age.

201
00:13:50,363 --> 00:13:54,963
Hindi 18,000, o 15,500 taong nakalipas…

202
00:13:56,563 --> 00:13:59,323
…pero nasa 12,800 taong nakalipas…

203
00:14:01,003 --> 00:14:03,003
…sa simula ng Younger Dryas.

204
00:14:05,763 --> 00:14:09,243
Maaari bang ang pagkawasak
na makikita sa Scablands

205
00:14:09,323 --> 00:14:12,403
ay naging bahagi no'ng
mas malaking sinaunang sakuna

206
00:14:12,483 --> 00:14:16,803
na suspetsa ko'y bumura
ng isang buong maunlad na sibilisasyon?

207
00:14:21,683 --> 00:14:24,083
Isa pang tanawin ng sinaunang Amerika

208
00:14:24,163 --> 00:14:26,203
ang maaaring may huling bakas.

209
00:14:29,443 --> 00:14:30,963
1,200 milya sa timog,

210
00:14:31,603 --> 00:14:35,163
sa tuyong disyerto
sa hangganan ng US-Mexico,

211
00:14:36,723 --> 00:14:39,363
sa lugar na tinatawag na Murray Springs.

212
00:14:44,883 --> 00:14:49,003
Si Allen West ay miyembro
ng isang grupo ng mga mananaliksik

213
00:14:49,083 --> 00:14:52,603
na pinahanga ang komunidad
ng agham noong 2007,

214
00:14:52,683 --> 00:14:57,203
sa paglalathala ng papel
tungkol sa pambihirang natuklasan dito,

215
00:14:58,123 --> 00:15:03,803
sa lugar na may nakalantad na lupa
na may bagay na kilala bilang "black mat."

216
00:15:04,523 --> 00:15:06,563
Itong black mat na makikita rito…

217
00:15:06,643 --> 00:15:07,483
ALLEN WEST
MANANALIKSIK, KASANGGUNI SA GEOSCIENCE

218
00:15:07,563 --> 00:15:09,603
-Oo.
-…kinakatawan ang pagkalipol.

219
00:15:09,683 --> 00:15:15,483
Sa ilalim niyan, may mga buto ng mamot,
may mga buto ng Amerikanong kabayo,

220
00:15:15,563 --> 00:15:20,243
Amerikanong kamel, mga lobo,
at pusang saber-toothed.

221
00:15:20,323 --> 00:15:25,803
At sa ngayon, wala sa mga iyon
ang nahanap sa itaas ng patong na iyan.

222
00:15:26,603 --> 00:15:29,043
Karagdagan sa pagkalipol ng megafauna,

223
00:15:29,123 --> 00:15:31,283
mayroon ding pagkalipol ng mga tao.

224
00:15:31,363 --> 00:15:35,363
Iniisip namin na baka nasa 50 hanggang 60%
ng mga tao

225
00:15:35,443 --> 00:15:38,523
sa buong hilagang hating-globo
ay namatay noon.

226
00:15:38,603 --> 00:15:41,803
Tama. Napakadramatikong bilang niyan.

227
00:15:41,883 --> 00:15:44,363
Alam naming may nangyari,
di alam kung ano.

228
00:15:44,443 --> 00:15:46,483
Naharap kayo sa misteryo…

229
00:15:46,563 --> 00:15:48,883
-Oo.
-…na ginusto n'yong magsiyasat.

230
00:15:50,803 --> 00:15:54,963
Noong unang nadiskubre at sinuri
ang black mat no'ng 1960s,

231
00:15:56,003 --> 00:16:00,483
natukoy ng mga siyentipiko ang edad nitong
nasa 12,800 taong nakalipas,

232
00:16:00,563 --> 00:16:03,843
ang eksaktong sandali na simula
ng Younger Dryas.

233
00:16:06,123 --> 00:16:07,803
Kaya ako narito.

234
00:16:09,323 --> 00:16:12,123
Baka makatulong ang black mat sa paglutas

235
00:16:12,203 --> 00:16:16,723
di lang sa misteryong nagpasimula no'ng
kataklismong panahon sa una pa lang,

236
00:16:18,443 --> 00:16:23,443
pati na rin ang kung anuman ang puwedeng
nagpakawala ng napakalaking baha…

237
00:16:27,323 --> 00:16:29,523
na naglikha sa Scablands.

238
00:16:31,003 --> 00:16:32,563
Bilang bahagi ng pananaliksik,

239
00:16:32,643 --> 00:16:36,803
nagsagawa sila Allen ng mabusising
kemikal na pagsusuri ng black mat.

240
00:16:38,723 --> 00:16:42,243
Kaya pumunta kayo rito
at sinimulang siyasatin ang mat.

241
00:16:42,883 --> 00:16:46,163
Ang nahanap namin
ay tinunaw na salaming bilog-bilog.

242
00:16:46,763 --> 00:16:51,123
Ito ang unang tanda na may kaganapang
naganap sa mataas ang temperatura.

243
00:16:52,483 --> 00:16:54,163
Pero di namin alam kung ano.

244
00:16:55,523 --> 00:16:58,923
Ang temperaturang sapat
para tunawin ang lupa,

245
00:16:59,003 --> 00:17:00,203
iyon ba?

246
00:17:00,283 --> 00:17:02,083
Sapat para tumunaw ng kotse

247
00:17:02,163 --> 00:17:04,723
na naging tunaw na metal sa paradahan.

248
00:17:04,803 --> 00:17:05,643
Wow. Tama.

249
00:17:05,723 --> 00:17:07,123
Ano pang nakita rito?

250
00:17:07,203 --> 00:17:10,362
May mataas na bilang ng platinum
at ng iridium.

251
00:17:10,443 --> 00:17:13,043
Makakahanap ba ng platinum
at iridium dito?

252
00:17:13,122 --> 00:17:14,803
Hindi, di namin inaasahan.

253
00:17:15,642 --> 00:17:18,443
Di madalas makita iyon sa planetang ito.

254
00:17:19,402 --> 00:17:22,563
May isang bagay lang sa daigdig
ang makakagawa no'n,

255
00:17:22,642 --> 00:17:25,083
at iyon ay uri ng kosmikong pagtama.

256
00:17:25,723 --> 00:17:28,362
Bagay na asteroid o piraso ng kometang

257
00:17:28,443 --> 00:17:31,243
pumapasok sa atmospera at sumasabog sa ere

258
00:17:31,323 --> 00:17:32,963
o tumatama sa lupa?

259
00:17:33,043 --> 00:17:33,883
Tama iyan, oo.

260
00:17:35,963 --> 00:17:38,843
Isang kometa, isang mamamatay-lahi.

261
00:17:40,643 --> 00:17:43,483
Maipapaliwanag ba niyan
ang sakunang kataklismo

262
00:17:43,563 --> 00:17:46,123
na naganap sa dulo ng Younger Dryas?

263
00:17:46,923 --> 00:17:50,363
Nangyari iyon noon sa mga dinosaur.

264
00:17:54,603 --> 00:17:57,803
Walang kumontra na ito'y kosmikong tama,
asteroid o kometa,

265
00:17:57,883 --> 00:18:01,523
na nagsanhi sa pagkamatay
ng mga dinosaur 66 milyong taon na.

266
00:18:03,243 --> 00:18:05,763
Nag-iwan iyon ng ibang patong sa mundong

267
00:18:05,843 --> 00:18:08,203
makikita pa rin sa ilang lugar ngayon,

268
00:18:08,283 --> 00:18:11,603
at isang kaparehong patong
ang nakita sa Murray Springs.

269
00:18:14,923 --> 00:18:16,403
Nang ang grupo ni Allen

270
00:18:16,483 --> 00:18:20,323
ay napagtanto ang mga implikasyon
ng black mat sa Murray Springs,

271
00:18:21,123 --> 00:18:24,883
naglunsad sila ng maingat,
pangmatagalang imbestigasyon

272
00:18:25,763 --> 00:18:28,043
para malaman kung nagpakita
sa ibang lugar.

273
00:18:29,843 --> 00:18:32,963
At nagpakita nga, sa buong mundo.

274
00:18:37,283 --> 00:18:41,403
Ngayon, nahanap ang mga lugar
ng black mat sa North America,

275
00:18:41,483 --> 00:18:44,763
mula California hanggang Michigan
hanggang New Jersey,

276
00:18:44,843 --> 00:18:49,083
at mula Belgium sa hilagang Europa
hanggang Syria sa Middle East.

277
00:18:50,563 --> 00:18:53,483
Maraming potensiyal
na lugar ng pinagtamaan iyon,

278
00:18:53,563 --> 00:18:58,483
lahat ay nasa parehong panahon,
nasa 12,800 taong nakalipas.

279
00:19:01,323 --> 00:19:04,683
Napagtanto naming ito'y
tila uri ng malaking kaganapan.

280
00:19:04,763 --> 00:19:09,083
Naging malinaw sa amin ang kabuuang
isang sakuna ang nangyari.

281
00:19:11,483 --> 00:19:16,363
Pero kung may pagtama ng kometa,
nasaan ang nabutas na tinamaan?

282
00:19:18,043 --> 00:19:20,203
Palagay ko, nakita natin ang sagot

283
00:19:22,923 --> 00:19:24,603
sa may Scablands.

284
00:19:26,883 --> 00:19:29,963
Kung ang unang pagtama
sa simula ng Younger Dryas

285
00:19:30,043 --> 00:19:31,803
ay sa tuktok ng yelo,

286
00:19:31,883 --> 00:19:35,363
pagkatunaw ng yelo,
walang butas na makikita.

287
00:19:37,083 --> 00:19:39,083
Masusuportahan nito ang teorya ni Randall

288
00:19:39,163 --> 00:19:43,803
na ang biglaang sakuna ng pagbaha
na responsable sa Scablands

289
00:19:43,883 --> 00:19:48,243
ay di nagmula sa lawa
pero mula mismo sa tuktok ng yelo.

290
00:19:50,283 --> 00:19:54,563
Talagang hihilingin na muling isulat
ang kasaysayan na alam natin.

291
00:19:54,643 --> 00:19:55,483
Oo.

292
00:19:57,443 --> 00:20:00,723
Pero, ang isang pagtama lang
ay di makakagawa

293
00:20:00,803 --> 00:20:04,563
ng lahat ng lugar ng black mat na naimapa
ng grupo ni Allen.

294
00:20:06,443 --> 00:20:09,003
Humantong ito sa ideyang nakakagulat.

295
00:20:09,083 --> 00:20:13,523
Baka hindi isang kosmikong pagtama
ang nag-iwan ng bakas sa buong mundo,

296
00:20:13,603 --> 00:20:14,843
pero marami.

297
00:20:14,923 --> 00:20:18,643
Maikling matinding bagyo ng kosmiko
na nakatagpo ng Daigdig.

298
00:20:18,723 --> 00:20:21,843
Tinawag nilang
ang teorya ng pagtama ng Younger Dryas.

299
00:20:24,163 --> 00:20:26,923
'Wag isiping ang Daigdig ay natamaan
ng kometa,

300
00:20:27,003 --> 00:20:29,963
sa halip ay natamaan
ng libo-libong mga piraso.

301
00:20:30,043 --> 00:20:32,963
Isipin na 12,800 taong nakalipas,

302
00:20:33,043 --> 00:20:37,083
ang Daigdig ay dumaan sa
debris trail ng isang higanteng kometa.

303
00:20:43,603 --> 00:20:46,963
Iyon ay parang libo-libong
bombang atomika na sumasabog.

304
00:20:48,243 --> 00:20:53,363
Sa ilang oras lang,
isang nakakagulantang na pangyayari,

305
00:20:55,283 --> 00:21:00,203
naglalabas ng singaw ng tubig
at ulap ng alikabok na tumakip sa langit,

306
00:21:00,963 --> 00:21:03,403
na nagpababa ng temperatura.

307
00:21:04,843 --> 00:21:07,963
Isiping naninirahan sa Miami
at nagsasaya ka sa tabing-dagat,

308
00:21:09,003 --> 00:21:12,123
at biglang naging Anchorage, Alaska
ang klima.

309
00:21:13,323 --> 00:21:17,003
-Nang magdamag lang, talaga. Oo.
-Oo, sa loob ng ilang buwan.

310
00:21:21,043 --> 00:21:21,963
ANG PAGDATING NG KOMETA
AY NAGSANHI NG PAGKALIPOL

311
00:21:22,043 --> 00:21:23,643
No'ng sina Allen

312
00:21:23,723 --> 00:21:26,443
sa kilala ngayon na Comet Research Group,

313
00:21:26,523 --> 00:21:27,883
ay nilathala ang natuklasan,

314
00:21:27,963 --> 00:21:31,443
tulad ng inaasahan,
sila ay kinutya at nilibak.

315
00:21:31,523 --> 00:21:32,483
DEBATE NG MINI-ICE AGE
GINULAT ANG MUNDO NG HEOLOHIYA

316
00:21:33,283 --> 00:21:36,723
Ang mga siyentipiko'y
tinuruan na mangutya ng mga bagay.

317
00:21:36,803 --> 00:21:39,323
Mabuting mag-alinlangan, mangutya'y hindi.

318
00:21:41,043 --> 00:21:43,603
Ang nakakabahala pa sa kanilang natuklasan

319
00:21:43,683 --> 00:21:47,003
ay ang pinagmulan
ng cometary debris na iyon.

320
00:21:48,163 --> 00:21:50,003
Ang Taurid meteor stream,

321
00:21:51,963 --> 00:21:55,763
parte sa langit na dinadaanan ng Daigdig
dalawang beses kada taon

322
00:21:55,843 --> 00:21:58,163
sa huling bahagi ng Hunyo at Oktubre.

323
00:21:59,123 --> 00:22:02,243
Tinatayang maaaring mayroong 200 bagay

324
00:22:02,323 --> 00:22:04,163
na isang kilometro ang diameter

325
00:22:04,243 --> 00:22:06,603
na umiikot sa Taurid meteor stream.

326
00:22:11,963 --> 00:22:13,163
Ang ebidensiya

327
00:22:13,243 --> 00:22:15,403
ng mga siyentipiko ng Comet Research Group

328
00:22:15,483 --> 00:22:22,243
ay di bababa sa malaking pandaigdigang
kataklismo mga 12,800 taong nakalipas,

329
00:22:22,323 --> 00:22:25,763
sakunang sapat ang laki
para maalis ang lahat ng bakas

330
00:22:25,843 --> 00:22:28,443
ng maunlad na sibilisasyon ng Ice Age,

331
00:22:28,523 --> 00:22:30,563
at maipaliwanag agad

332
00:22:30,643 --> 00:22:33,843
ang misteryong iniimbestigahan ko
sa loob ng 30 taon.

333
00:22:36,283 --> 00:22:40,283
Baka ito ang dahilan kaya ang sinaunang
sibilisasyong lumitaw pagkatapos

334
00:22:40,363 --> 00:22:44,403
ay sobrang siyentipikong nakatuon
sa kalangitan.

335
00:22:45,403 --> 00:22:48,123
Ito ay lugar na dapat pagtuunan ng pansin

336
00:22:48,203 --> 00:22:50,483
dahil may bagay na mapanganib sa taas

337
00:22:50,563 --> 00:22:52,363
at tumatapos ng sibilisasyon.

338
00:22:55,843 --> 00:22:58,843
Sa Göbekli Tepe sa Turkey, nakita natin

339
00:22:58,923 --> 00:23:03,883
kung paano inalala ng mga sinauna
ang sakuna na ito sa bato.

340
00:23:03,963 --> 00:23:08,563
Nagtala ng mga konstelasyon sa kalangitan
noong panahong iyon sa Pillar 43.

341
00:23:09,763 --> 00:23:12,723
Pero maaaring may isa pang mensahe
ang mga haligi

342
00:23:13,443 --> 00:23:16,123
na gustong ipakita ni Dr. Martin Sweatman,

343
00:23:16,203 --> 00:23:19,043
isang bagay na pinaniniwalaan niyang
isang tala

344
00:23:19,123 --> 00:23:23,563
ng kung kailan at mula saan
dumating ang ulan ng bulalakaw.

345
00:23:25,883 --> 00:23:28,283
Ang mayroon dito, may mga ahas…

346
00:23:28,363 --> 00:23:29,483
DR. MARTIN SWEATMAN
UNIBERSIDAD NG EDINBURGH

347
00:23:29,563 --> 00:23:32,523
…na nagmula sa katawan
at mga binti ng soro.

348
00:23:33,483 --> 00:23:35,923
At kung magpapatuloy sa kabila ng haligi,

349
00:23:36,003 --> 00:23:39,763
at muli, mayroong mga ahas
na nagmula sa mga ibong ito.

350
00:23:40,483 --> 00:23:45,483
Ang sinaunang kultura ay nakita
ang mga bulalakaw bilang ahas ng langit.

351
00:23:45,563 --> 00:23:48,123
Walang seryosong pagtatalo tungkol diyan.

352
00:23:48,203 --> 00:23:52,203
Maaaring masabi na mga bulalakaw
na mula sa mga konstelasyon…

353
00:23:52,283 --> 00:23:53,123
Oo.

354
00:23:53,203 --> 00:23:55,883
…mataas na nakabaluktot na mga ibon
ay Pisces.

355
00:23:55,963 --> 00:23:56,803
Tama.

356
00:23:56,883 --> 00:23:59,643
At dito mayroong konstelasyon na Aquarius,

357
00:23:59,723 --> 00:24:01,883
iniisip naming 'yon ang sa soro.

358
00:24:01,963 --> 00:24:04,323
Noong binuo ang Göbekli Tepe,

359
00:24:04,403 --> 00:24:09,523
ito ang mga konstelasyon kung saan nagmula
ang Taurid meteor stream.

360
00:24:10,323 --> 00:24:11,443
Sinasabi nilang

361
00:24:11,523 --> 00:24:15,163
ang Taurid meteor stream
ay lumalabas mula sa Aquarius

362
00:24:15,243 --> 00:24:17,483
at pagkatapos mula sa Pisces,

363
00:24:17,563 --> 00:24:20,443
at nagaganap iyon sa loob ng ilang linggo.

364
00:24:21,363 --> 00:24:25,403
Tala ng bagyo ng mga piraso ng kometa
na nagtagal nang ilang linggo.

365
00:24:27,643 --> 00:24:31,283
Iyon ang panahon na akma
sa lahat ng katibayan sa kataklismo

366
00:24:31,363 --> 00:24:33,883
na tumama sa Daigdig
12,800 taon ang nakalipas,

367
00:24:34,523 --> 00:24:39,043
kasali ang matinding pagbaha
na sumira sa Washington Scablands.

368
00:24:40,923 --> 00:24:43,923
At baka mayroong higit pa
sa tiyak na pagkakaayos

369
00:24:44,003 --> 00:24:47,683
ng Araw at mga konstelasyong
nakasaad sa Pillar 43.

370
00:24:49,003 --> 00:24:51,283
Nagaganap iyon sa isang solstice,

371
00:24:51,363 --> 00:24:56,003
dalawang beses lang sa isang ikot
na mababa sa 26,000 na taon,

372
00:24:56,083 --> 00:24:58,643
bawat balik ay tumatagal
ng halos isang siglo.

373
00:25:00,523 --> 00:25:01,723
Napansin kong kakaiba…

374
00:25:01,803 --> 00:25:02,963
GÖBEKLI TEPE - MGA TEMPLONG NAGSASABI
NG SINAUNANG KOSMIKONG HEOGRAPIYA

375
00:25:03,043 --> 00:25:05,283
…sabi ni archaeoastronomer Paul Burley,

376
00:25:05,363 --> 00:25:08,043
na ang eksakto na parehong pagkakaayos

377
00:25:08,123 --> 00:25:10,683
na nakita sa solstice
mga 12,800 taong nakalipas…

378
00:25:10,763 --> 00:25:11,723
ang mga tagatayo ng Göbekli Tepe
ay nagtayo ng templo

379
00:25:11,803 --> 00:25:13,043
na tila ipinapakita ang panahon
11,600 taon sa hinaharap

380
00:25:13,123 --> 00:25:13,963
nangyayari na ngayon!

381
00:25:14,043 --> 00:25:18,003
…ay nagbalik na sa kalangitan ngayon,
sa taglamig na solstice.

382
00:25:20,523 --> 00:25:23,483
Maaari kayang ang paglalarawan
ng Pillar 43 ay mensahe

383
00:25:23,563 --> 00:25:27,803
na ginawa ng mga dalubhasang astronomo
ng nawalang sibilisasyon?

384
00:25:29,803 --> 00:25:33,723
Isang babala sa hinaharap, sa atin,

385
00:25:34,483 --> 00:25:36,963
na may balik ang anumang aksiyon?

386
00:25:38,723 --> 00:25:43,643
Na kapag nagawa muli ng Araw at mga bituin
itong pagkakaayos sa solstice,

387
00:25:43,723 --> 00:25:47,283
isang sakuna ng mga serpyente
sa himpapawid ay mauulit?

388
00:25:51,483 --> 00:25:52,803
Kaya bigyang-pansin.

389
00:25:54,523 --> 00:25:57,443
Ang paniwala ay dapat magpahinto
sa atin at mag-isip.

390
00:25:58,723 --> 00:26:01,283
Ayoko maging propeta
ng lagim at katapusan,

391
00:26:01,363 --> 00:26:04,243
pero nanganganib na ba tayo
sa Taurid meteor stream?

392
00:26:04,323 --> 00:26:06,283
Panganib ito sa mga ninuno natin.

393
00:26:06,363 --> 00:26:09,043
Nagsanhi ng kataklismo
12,800 taon ang nakalipas.

394
00:26:09,123 --> 00:26:10,243
Mauulit ba iyon?

395
00:26:10,323 --> 00:26:11,923
Talagang nanganganib tayo.

396
00:26:13,123 --> 00:26:16,363
Sa katunayan, ang mga kalkulasyon
ng mga astronomo

397
00:26:16,443 --> 00:26:19,043
ay nasa panahon tayo ng panganib ngayon

398
00:26:19,123 --> 00:26:23,803
kung saan ang makapal na bahagi ng Taurids
ay maaaring tatama sa Daigdig.

399
00:26:26,443 --> 00:26:30,883
Parami nang parami ang mga siyentipiko
na naniniwala sa teoryang Younger Dryas…

400
00:26:35,323 --> 00:26:40,163
at itong bumibilis na interes
ay di na limitado sa mga siyentipiko.

401
00:26:44,203 --> 00:26:48,123
Kung may tumama nga sa Daigdig
mga 12,000 taong nakalipas,

402
00:26:48,203 --> 00:26:51,083
at na-reset ang sibilisasyon,
interesanteng teorya iyan.

403
00:26:51,163 --> 00:26:54,003
Pero tingin ko'y
magandang talakayin ang teorya,

404
00:26:54,803 --> 00:27:00,083
pakiramdam ko lang ay maraming emosyon
ang kaakibat ng mga teorya mo,

405
00:27:00,163 --> 00:27:02,843
at maraming emosyon sa oposisyon.

406
00:27:02,923 --> 00:27:06,563
Paano pinapawalang-saysay
ng mainstream na arkeolohiya ito?

407
00:27:06,643 --> 00:27:08,763
Ano ang mga karaniwang argumento?

408
00:27:09,403 --> 00:27:12,603
Ang karaniwan ay,
"Mga arkeologo kami at mas may alam."

409
00:27:12,683 --> 00:27:15,443
Mula sa awtoridad iyon,
"Tanggapin ang sistema namin."

410
00:27:15,523 --> 00:27:18,243
"Kami ang gumawa ng lahat at ganito ito."

411
00:27:18,323 --> 00:27:24,083
Kakaiba na ang tao ay tatanggapin lang at
pag-uusapan ang tungkol sa isang naratibo.

412
00:27:24,163 --> 00:27:27,323
Ang naratibong sinabi nila
nang matagal na panahon na…

413
00:27:27,403 --> 00:27:28,243
Oo.

414
00:27:28,323 --> 00:27:29,803
…at ayaw nilang makontra.

415
00:27:30,603 --> 00:27:33,243
Baka dahilan ay binabantaan nito
ang paniwala

416
00:27:33,323 --> 00:27:36,923
na tayo ang tuktok at tugatog
ng buong kuwento ng tao.

417
00:27:37,003 --> 00:27:40,203
Baka ang paniwala
sa nawalang sibilisasyon sa nakaraan

418
00:27:40,283 --> 00:27:42,123
ay may di kaaya-ayang tanong

419
00:27:42,203 --> 00:27:44,443
na baka tayo ay mawalang sibilisasyon din.

420
00:27:48,923 --> 00:27:53,443
Kung haharapin natin
ang malawakang kataklismong pandaigdig

421
00:27:53,523 --> 00:27:55,243
na kauri ng naganap,

422
00:27:55,323 --> 00:27:58,083
na alam na nating naganap
sa dulo ng huling Ice Age,

423
00:27:58,163 --> 00:28:02,163
tingin ko ang sibilisasyon natin
ay talagang hindi makakaligtas.

424
00:28:05,923 --> 00:28:11,083
Kaya hindi mahirap isipin
na ang mas naunang maunlad na sibilisasyon

425
00:28:11,163 --> 00:28:12,563
ay maaaring nalipol,

426
00:28:13,083 --> 00:28:15,003
nabura sa memorya

427
00:28:15,083 --> 00:28:18,603
noong sinaunang sakuna
12,800 taon ang nakalipas.

428
00:28:22,163 --> 00:28:25,603
Pagkatapos ng mga kosmikong pagtama
sa mga tuktok ng yelo,

429
00:28:25,683 --> 00:28:30,203
tumaas ang lebel ng dagat, nilamon lahat
ng mga mababa na baybaying lupa

430
00:28:30,283 --> 00:28:33,243
na maaaring tinirhan
ng isang maunlad na kultura.

431
00:28:35,483 --> 00:28:37,363
Mga lugar tulad ng Sundaland…

432
00:28:38,883 --> 00:28:42,163
…ang peninsulang Maltese,
o Grand Bahama Banks.

433
00:28:45,003 --> 00:28:46,723
Baka sa Indonesia…

434
00:28:46,923 --> 00:28:49,683
…umatras pa-bundok ang mga nakaligtas,

435
00:28:49,763 --> 00:28:53,803
nag-iwan ng mga palatandaan
ng kanilang sopistikadong arkitektura.

436
00:28:55,083 --> 00:28:57,243
Ang ilang nakaligtas sa Turkey…

437
00:28:57,363 --> 00:29:00,803
…ay nagpasyang sumilong sa ilalim ng lupa

438
00:29:00,883 --> 00:29:02,723
sakaling may mga bulalakaw pa.

439
00:29:03,883 --> 00:29:05,643
Sa Mediterranean, sa Malta…

440
00:29:06,643 --> 00:29:08,283
…baka nagtayo sila ng mga templo

441
00:29:08,363 --> 00:29:11,563
na nakahanay sa pinakamaningning na bituin
sa gabi…

442
00:29:12,043 --> 00:29:15,603
…natatakot na hudyatan nito
ang sunod na kometa.

443
00:29:16,923 --> 00:29:18,123
Naglayag sila…

444
00:29:19,123 --> 00:29:21,803
…ipinapamana
ang heograpikong kaalaman nila.

445
00:29:23,483 --> 00:29:26,523
Naitala ang paglitaw nila
sa mga sinaunang tradisyon,

446
00:29:26,603 --> 00:29:28,963
naiukit pa sa bato.

447
00:29:30,283 --> 00:29:35,203
Ginabayan nila ang di gaanong maunlad
na kulturang gunitain ang nangyari

448
00:29:35,283 --> 00:29:36,563
sa mga monumento

449
00:29:36,643 --> 00:29:39,963
na nagtataglay ng tiyak,
matutukoy na pagkakahanay,

450
00:29:41,883 --> 00:29:46,483
at mga megalitikong bantayog na may
petsa, nilibing bilang time capsule.

451
00:29:52,323 --> 00:29:58,043
At ang mga sinaunang ito'y tinulungan
ang sangkatauhang magsimulang muli.

452
00:30:01,923 --> 00:30:04,643
Sa mga pakikipagsapalaran ko
ilang dekada na,

453
00:30:04,723 --> 00:30:09,163
natutunan kong galangin ang dunong
at, oo, ang agham ng mga sinauna.

454
00:30:10,523 --> 00:30:12,643
Naunawaan nila ang banta ng kalangitan,

455
00:30:12,723 --> 00:30:16,403
at pinanatiling nakatuon ang atensiyon
sa kosmos,

456
00:30:16,483 --> 00:30:20,043
at sa ilang nakakamatay
na interaksyon nito sa Daigdig.

457
00:30:21,763 --> 00:30:24,323
Ang kuwento nila
at monumentong istruktura,

458
00:30:24,403 --> 00:30:27,683
na maingat na hinanay
sa mga bituin at sa Araw,

459
00:30:27,763 --> 00:30:29,523
ay naging saksi sa pagkahumaling

460
00:30:30,723 --> 00:30:33,883
at gunitain ang mga teribleng kaganapan
sa Ice Age

461
00:30:33,963 --> 00:30:38,843
na binago ang istorya ng tao,
at nagsilang ng modernong mundo.

462
00:30:42,083 --> 00:30:47,963
Marahil ang ating maunlad na sibilisasyon
ay dapat makinig sa mga babala nila,

463
00:30:48,843 --> 00:30:52,523
sa takot na ang sarili nating istorya
ay matapos sa parehong paraan.

464
00:31:21,643 --> 00:31:26,643
Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni
Merry Kristine Ferrer