1
00:00:06,083 --> 00:00:08,963
SEBUAH SIRI NETFLIX

2
00:00:14,523 --> 00:00:18,043
Di tapak di seluruh dunia,
kita lihat apa yang saya percaya

3
00:00:18,123 --> 00:00:21,203
sebagai ciri khas tamadun yang hilang

4
00:00:22,403 --> 00:00:24,443
bermula sejak Zaman Ais yang lalu.

5
00:00:25,323 --> 00:00:26,803
Misteri hebat akhir ialah

6
00:00:26,883 --> 00:00:29,483
apa yang berlaku kepada tamadun maju ini?

7
00:00:30,923 --> 00:00:34,803
Mungkin ada petunjuk dalam
mitos asal usul budaya purba,

8
00:00:35,403 --> 00:00:38,563
kerana kebanyakkannya
mempunyai cerita yang sama.

9
00:00:40,723 --> 00:00:42,563
Menurut legenda ini,

10
00:00:42,643 --> 00:00:44,083
pada suatu masa dahulu,

11
00:00:44,163 --> 00:00:47,723
manusia berkongsi Bumi
dengan masyarakat yang lebih maju,

12
00:00:49,523 --> 00:00:54,203
sama ada warga Atlantis,
gergasi atau dewa-dewi di Bumi.

13
00:00:55,643 --> 00:00:58,883
Sehingga bencana global
yang mengerikan berlaku,

14
00:00:59,563 --> 00:01:00,963
banjir besar,

15
00:01:02,483 --> 00:01:06,203
cuma yang terpilih terselamat
untuk mempopulasikan semula Bumi.

16
00:01:06,923 --> 00:01:10,083
Kemudian mereka dilawati
oleh mangsa terselamat lain,

17
00:01:10,803 --> 00:01:15,163
guru hebat misteri,
yang biasanya tiba melalui laut,

18
00:01:15,243 --> 00:01:18,723
untuk bantu membina asas
bagi kelahiran semula manusia

19
00:01:19,443 --> 00:01:21,843
dan tamadun seperti diketahui hari ini.

20
00:01:24,923 --> 00:01:26,443
Kini sains mengesahkan

21
00:01:26,523 --> 00:01:29,723
bahawa siri peristiwa
apokaliptik sedemikian

22
00:01:29,803 --> 00:01:34,803
pernah muncul pada hujung Zaman Ais
terakhir, lebih kurang 12,800 tahun lalu…

23
00:01:37,003 --> 00:01:41,083
zaman yang digelar oleh pakar geologi
sebagai Younger Dryas.

24
00:01:48,323 --> 00:01:49,963
Hanya selepasnya,

25
00:01:50,043 --> 00:01:54,523
nenek moyang kita tiba-tiba
mula bercucuk tanam dan menternak,

26
00:01:55,083 --> 00:01:56,323
mencipta masyarakat

27
00:01:56,403 --> 00:01:59,083
dan membina
struktur megalitik besar-besaran,

28
00:01:59,803 --> 00:02:01,683
dijajarkan ke arah bintang.

29
00:02:04,683 --> 00:02:05,843
Kenapa ketika itu?

30
00:02:07,203 --> 00:02:11,803
Ia misteri yang ahli arkeologi
arus perdana tak boleh jelaskan,

31
00:02:11,883 --> 00:02:13,923
selain "itu saja yang berlaku."

32
00:02:15,323 --> 00:02:17,723
Saya ada cadangan yang sangat berbeza.

33
00:02:18,403 --> 00:02:21,003
Tanyalah, adakah itu permulaan sejarah?

34
00:02:23,163 --> 00:02:24,803
Atau ia lama sebelum itu?

35
00:02:37,403 --> 00:02:42,723
BENCANA DAN KELAHIRAN SEMULA

36
00:02:45,123 --> 00:02:46,363
Berkemungkinan yang

37
00:02:46,443 --> 00:02:50,483
semua jejak tamadun
maju hilang yang saya cari

38
00:02:51,123 --> 00:02:55,043
dimusnahkan dalam bencana Younger Dryas.

39
00:02:55,803 --> 00:02:59,563
Tapi pastinya bukti geologi
bagi detik bencana itu

40
00:02:59,643 --> 00:03:00,803
masih wujud.

41
00:03:02,043 --> 00:03:03,163
Saya percayakannya.

42
00:03:05,203 --> 00:03:08,323
Di sini, di sudut barat laut Amerika,

43
00:03:08,883 --> 00:03:13,403
di bahagian timur negeri Washington
dikenali sebagai Terusan Tanah Keruping.

44
00:03:13,483 --> 00:03:17,643
TERUSAN TANAH KERUPING

45
00:03:19,123 --> 00:03:22,403
Ia suatu landskap bencana yang unik,

46
00:03:22,483 --> 00:03:26,603
kawasan menakjubkan
yang meliputi 2,000 batu persegi.

47
00:03:29,123 --> 00:03:34,003
Landskap ini menjadi bukti

48
00:03:34,083 --> 00:03:37,043
bencana yang dahsyat.

49
00:03:42,683 --> 00:03:45,763
Kawasan itu sudah lama
mempesonakan ahli geologi,

50
00:03:46,923 --> 00:03:49,123
dengan parut gergasi di dalam batu,

51
00:03:49,723 --> 00:03:54,923
jalan berlubang besar
dan air terjun yang agung.

52
00:03:58,283 --> 00:04:02,203
Semua itu berkomplot
untuk kelihatan tidak semula jadi.

53
00:04:02,283 --> 00:04:03,763
Luar biasa.

54
00:04:05,483 --> 00:04:07,483
Air terjun difosilkan sebesar ini,

55
00:04:08,723 --> 00:04:10,963
sesuai dinamakan Air Terjun Kering,

56
00:04:11,043 --> 00:04:14,763
terkenal sebagai antara keajaiban alam
di Terusan Tanah Keruping,

57
00:04:15,843 --> 00:04:17,203
dan di dunia ini.

58
00:04:19,123 --> 00:04:22,923
Ia sangat besar sehingga hampir
mustahil untuk memahami skalanya.

59
00:04:25,963 --> 00:04:30,083
Air Terjun Kering hanyalah sebahagian
daripada gaung besar

60
00:04:30,163 --> 00:04:33,243
yang tersembul keluar dari Bumi,
sedalam ratusan kaki,

61
00:04:33,323 --> 00:04:36,603
sepanjang 50 batu
dan hampir selebar tiga batu,

62
00:04:37,603 --> 00:04:38,643
iaitu Grand Coulee.

63
00:04:40,643 --> 00:04:43,923
Ahli geologi percaya bahawa
semua formasi dramatik ini

64
00:04:44,003 --> 00:04:45,443
dicipta oleh banjir

65
00:04:46,003 --> 00:04:49,683
yang berlaku ketika Zaman Ais terakhir.

66
00:04:50,883 --> 00:04:55,083
Secara tepatnya bila dan bagaimana
banjir besar ini berlaku masih misteri

67
00:04:55,163 --> 00:04:59,003
yang mencetuskan kontroversi
antara ahli geologi sejak sekian lama.

68
00:04:59,083 --> 00:05:01,403
Apa yang sebenarnya berlaku di sini?

69
00:05:02,883 --> 00:05:07,643
Mungkinkah ia berkaitan dengan apa
yang menimpa tamadun maju yang hilang

70
00:05:07,723 --> 00:05:09,003
ketika Zaman Ais itu?

71
00:05:12,523 --> 00:05:14,763
Untuk membantu saya memahami semuanya,

72
00:05:14,843 --> 00:05:17,763
ahli geologi amatur dan pengarang,
Randall Carlson,

73
00:05:17,843 --> 00:05:21,363
yang telah meneroka
Tanah Keruping sejak berdekad,

74
00:05:21,443 --> 00:05:26,083
menyertai saya di kawasan Grand Coulee
yang dikenali sebagai Tasik Lenore.

75
00:05:27,283 --> 00:05:30,363
Walau apapun puncanya,
tiada sesiapa sangsi…

76
00:05:30,443 --> 00:05:31,283
RANDALL CARLSON
PENYELIDIK GEOLOGI BENCANA

77
00:05:31,363 --> 00:05:33,443
…bahawa ini kesan bencana banjir

78
00:05:33,523 --> 00:05:35,723
pada skala yang tak boleh dibayangkan.

79
00:05:35,803 --> 00:05:38,243
Tanggapan pertama
walaupun cuma melihat peta,

80
00:05:38,323 --> 00:05:42,123
ialah bahawa ini kawasan
yang tercarik, koyak dan berparut.

81
00:05:42,203 --> 00:05:44,243
Apa cerita landskap luar biasa ini?

82
00:05:44,323 --> 00:05:46,603
Kebanyakan model konvensional menyatakan

83
00:05:46,683 --> 00:05:48,643
- sumber air ini di sini…
- Ya.

84
00:05:48,723 --> 00:05:51,763
…yang mencipta Tanah Keruping,
ialah Tasik Missoula.

85
00:05:51,843 --> 00:05:53,003
TERUSAN TANAH KERUPING - IDAHO
TASIK GLASIER MISSOULA

86
00:05:53,083 --> 00:05:54,843
AMERIKA UTARA - LEMBARAN AIS CORDILLERAN
LEMBAR AIS LAURENTIDE - LAUTAN PASIFIK

87
00:05:54,923 --> 00:05:56,723
Ketika Zaman Ais terakhir,

88
00:05:56,803 --> 00:06:00,483
lembaran ais yang besar meliputi
separuh utara Amerika Utara,

89
00:06:00,563 --> 00:06:01,803
dari pantai ke pantai.

90
00:06:03,963 --> 00:06:09,203
Jutaan batu persegi ais mengunci air
yang cukup untuk memenuhi satu laut.

91
00:06:10,683 --> 00:06:12,443
LAUTAN PASIFIK - LEMBARAN AIS CORDILLERAN
WASHINGTON - IDAHO - MONTANA - OREGON

92
00:06:12,523 --> 00:06:14,443
Di pinggir selatan lembaran ais,

93
00:06:14,523 --> 00:06:16,683
tasik air tawar yang besar terbentuk.

94
00:06:17,363 --> 00:06:18,443
TASIK MISSOULA

95
00:06:18,523 --> 00:06:20,963
Satu tasik glasier, Missoula,

96
00:06:21,043 --> 00:06:25,683
mengandungi air sebanyak gabungan
tasik-tasik moden Erie dan Ontario.

97
00:06:26,563 --> 00:06:29,923
Meliputi banyak yang masa kini
adalah barat laut Montana.

98
00:06:33,123 --> 00:06:36,443
Teori terkini ialah
Tasik Missoula telah disekat

99
00:06:36,523 --> 00:06:39,843
oleh sesuatu seperti
empangan ais semula jadi yang pecah.

100
00:06:45,883 --> 00:06:46,963
Alihkan empangan ais,

101
00:06:47,043 --> 00:06:50,403
semua air akan mengalir keluar
ke barat seperti ini.

102
00:06:53,563 --> 00:06:56,483
Untuk mengaitkan
semua kerosakan terhadap landskap,

103
00:06:57,083 --> 00:07:03,763
ahli geologi berteori bahawa empangan ais
terbentuk semula dan pecah berulang kali,

104
00:07:03,843 --> 00:07:08,803
menyebabkan banyak banjir
dalam tempoh beberapa ribu tahun,

105
00:07:08,883 --> 00:07:13,003
beransur-ansur membentuk Tanah Keruping
menjadi seperti masa kini.

106
00:07:14,483 --> 00:07:16,323
Semua keluar dari Tasik Missoula,

107
00:07:16,403 --> 00:07:19,243
kerana satu pengosongan
Tasik Missoula tak cukup,

108
00:07:19,323 --> 00:07:21,643
mereka andaikan 80 atau 90 pengosongan.

109
00:07:21,723 --> 00:07:22,803
Itu pasti membantu.

110
00:07:25,163 --> 00:07:30,483
Penjelasan yang dibuat dengan rasa
ingin tahu untuk landskap liar sebegitu.

111
00:07:33,123 --> 00:07:37,603
Ada "trend keseragaman"
yang kuat dalam geologi.

112
00:07:37,683 --> 00:07:40,923
Ahli geologi moden
kurang menyukai bencana.

113
00:07:41,003 --> 00:07:45,163
Mereka suka penjelasan panjang,
perlahan dan beransur tentang sesuatu,

114
00:07:45,243 --> 00:07:48,003
mereka suka cara itu pada hari ini,

115
00:07:48,083 --> 00:07:49,683
seperti sebelum ini,

116
00:07:49,763 --> 00:07:52,683
walaupun bagi saya
pandangan itu tak munasabah.

117
00:07:54,083 --> 00:07:56,763
Randall percaya bukti geologi di sini

118
00:07:56,843 --> 00:08:00,123
tak menunjukkan
banjir beransur-ansur yang lama,

119
00:08:00,203 --> 00:08:06,603
tapi satu banjir besar yang ganas
yang melanda beberapa minggu saja.

120
00:08:06,683 --> 00:08:09,003
- Ia bukan sahaja air, kan?
- Bukan.

121
00:08:09,083 --> 00:08:11,123
- Ya.
- Sejauh mata kita memandang,

122
00:08:11,843 --> 00:08:15,683
ia menjadi pemandangan bergelora,
mendidih dan tak terkawal.

123
00:08:17,443 --> 00:08:20,083
Air yang mengalir
disekat ribuan bongkah ais.

124
00:08:21,203 --> 00:08:24,043
Semua objek di antara
tebing ini telah tercabut.

125
00:08:24,123 --> 00:08:25,283
Ya.

126
00:08:26,563 --> 00:08:30,363
Peristiwa ganas yang kita
tak boleh bayangkan.

127
00:08:32,883 --> 00:08:34,323
Untuk buat awak faham,

128
00:08:34,403 --> 00:08:38,243
jika awak ambil setiap sungai
dari setiap benua di Bumi,

129
00:08:38,323 --> 00:08:40,082
gabungkan semuanya,

130
00:08:40,643 --> 00:08:43,123
masih perlu gandakan
sekurangnya sepuluh kali

131
00:08:43,202 --> 00:08:45,962
untuk mendapatkan isipadu
air mengalir di sini.

132
00:08:46,043 --> 00:08:48,842
Wah! Itu memberikan perspektif jelas.

133
00:08:54,643 --> 00:08:57,723
Ia sebuah landskap terlarang
yang begitu mengagumkan

134
00:08:57,803 --> 00:09:00,523
yang mengisahkan kiamat purba kepada saya.

135
00:09:01,923 --> 00:09:05,843
Kiamat pada skala yang hampir
mustahil dibayangkan hari ini.

136
00:09:09,803 --> 00:09:15,043
Ketika Zaman Ais, ini adalah kawasan
padang rumput yang terhampar lembut,

137
00:09:15,123 --> 00:09:18,803
dihuni dengan kumpulan antelop
dan mastodon yang berkeliaran,

138
00:09:19,963 --> 00:09:22,643
sehinggalah keganasan itu tiba.

139
00:09:29,563 --> 00:09:33,403
Air banjir tersembur keluar
dari air terjun yang sangat besar

140
00:09:33,483 --> 00:09:36,403
yang saiznya sepuluh kali ganda
Air Terjun Niagara,

141
00:09:36,483 --> 00:09:39,963
dua kali setengah lebih tinggi,
tujuh kali lebih lebar

142
00:09:40,563 --> 00:09:43,443
dan 3,000 kali lebih berkuasa.

143
00:09:47,683 --> 00:09:49,243
Berapa cepat ia terbentuk?

144
00:09:49,323 --> 00:09:51,523
Ia terbentuk dengan sangat cepat.

145
00:09:51,603 --> 00:09:54,203
- Mungkinkah dalam beberapa minggu?
- Ya.

146
00:09:58,683 --> 00:10:03,363
Bukti paling jelas ada di sini,
di tempat bernama Jurang Wallula,

147
00:10:04,723 --> 00:10:10,043
tempat air banjir mengukir
ngarai besar sedalam 1,200 kaki,

148
00:10:11,723 --> 00:10:15,363
meninggalkan banyak
singkapan basalt yang besar…

149
00:10:17,763 --> 00:10:19,523
iaitu Gunung Twin Sisters.

150
00:10:21,043 --> 00:10:23,163
Bukti kelajuan dan keganasan

151
00:10:24,203 --> 00:10:27,963
bagi banjir kilat paling besar
dalam sejarah manusia.

152
00:10:32,883 --> 00:10:35,283
Kajian Randall menunjukkan pembentukan itu

153
00:10:35,363 --> 00:10:42,123
tak mungkin terhasil daripada hakisan
berperingkat seperti dakwaan ahli geologi.

154
00:10:44,603 --> 00:10:47,003
Apabila banjir besar ini tamat,

155
00:10:47,603 --> 00:10:48,643
air yang surut

156
00:10:48,723 --> 00:10:52,843
bukan sahaja meninggalkan
menara batu keras yang terbengkalai.

157
00:10:54,323 --> 00:10:58,123
Berhampirannya, di tempat
yang dikenali sebagai Prairie Camas,

158
00:10:58,203 --> 00:11:01,123
terdapat riak air gergasi
pada landskap itu.

159
00:11:02,843 --> 00:11:05,563
Ia sangat seragam dan terbentuk sempurna,

160
00:11:05,643 --> 00:11:09,163
sesiapa yang pergi ke pantai
dan nampak air pasang surut

161
00:11:09,243 --> 00:11:13,723
akan nampak air pasang surut itu
meninggalkan jejak riak pada pasir,

162
00:11:13,803 --> 00:11:16,723
dan riak itu mungkin
bersaiz setengah inci panjang,

163
00:11:16,803 --> 00:11:18,243
sepanjang beberapa kaki.

164
00:11:18,323 --> 00:11:21,443
Riak ombak pada Prairie Camas pula

165
00:11:21,523 --> 00:11:26,523
bersaiz setinggi 30 hingga 50 kaki
dan sepanjang 300 kaki.

166
00:11:28,283 --> 00:11:31,723
Ia fenomena sama
akibat daripada rosotan air.

167
00:11:31,803 --> 00:11:35,123
Namun riak landskap ini
menunjukkan peristiwa lebih besar,

168
00:11:35,203 --> 00:11:39,483
sejumlah besar air yang melalui
landskap dan kemudian ia surut.

169
00:11:40,923 --> 00:11:42,483
Malapetaka yang dahsyat.

170
00:11:42,563 --> 00:11:43,843
Malapetaka, ya.

171
00:11:43,923 --> 00:11:48,003
Jika ada orang terselamat kerana tuah,

172
00:11:48,083 --> 00:11:49,763
mereka menghadapi kesannya

173
00:11:49,843 --> 00:11:52,443
memikirkan yang dunia ini telah musnah.

174
00:11:57,403 --> 00:12:02,923
Terusan Tanah Keruping menunjukkan kesemua
tanda-tanda banjir besar yang dahsyat

175
00:12:03,003 --> 00:12:05,003
dalam tempoh yang sangat pendek,

176
00:12:06,723 --> 00:12:09,923
sama seperti gambaran banjir
dalam mitos serata dunia.

177
00:12:15,483 --> 00:12:21,403
Mustahil air itu melimpah dari
Tasik Missoula, bak kata ahli geologi.

178
00:12:22,003 --> 00:12:23,403
Alihkan empangan ais ini,

179
00:12:23,963 --> 00:12:27,043
kesemua air akan mengalir
ke arah barat seperti ini,

180
00:12:27,123 --> 00:12:28,003
NAMUN, DI TEMBOK SELATAN,
TEPAT DI SINI, KAMI MENEMUI

181
00:12:31,203 --> 00:12:33,443
mendapan batu kerikil.

182
00:12:34,123 --> 00:12:35,723
Air mengalir arah selatan.

183
00:12:35,803 --> 00:12:38,203
Ia menyimpang dari aliran utama di situ.

184
00:12:38,283 --> 00:12:41,923
Awak nampak bongkah ais itu
punca banjir, bukan tasik ini.

185
00:12:42,003 --> 00:12:43,003
Betul.

186
00:12:43,083 --> 00:12:45,203
Kini, telah diperakui dan diiktiraf

187
00:12:45,283 --> 00:12:47,963
kemungkinan terdapat tasik lain di sana.

188
00:12:48,043 --> 00:12:51,843
Kita perlu pandang ke utara.

189
00:12:51,923 --> 00:12:53,643
- Pada bongkah ais itu.
- Ya.

190
00:12:53,723 --> 00:12:55,803
Kembali kepada teori arus perdana,

191
00:12:55,883 --> 00:12:58,923
banjir itu diletakkan
dalam rangka masa khusus,

192
00:12:59,003 --> 00:13:02,283
pada jendela masa
18,000 hingga 15,500 tahun.

193
00:13:02,363 --> 00:13:06,043
Ya. Kita perlu perhatikan
dengan teliti tarikh tersebut.

194
00:13:06,123 --> 00:13:08,043
Saya tak tahu apa pada tempoh itu

195
00:13:08,123 --> 00:13:10,003
akan menghasilkan tenaga besar

196
00:13:10,083 --> 00:13:11,683
untuk melepaskan air ini.

197
00:13:13,083 --> 00:13:17,083
Kini kita perlu cantumkan teka-teki ini…

198
00:13:17,163 --> 00:13:19,203
- Ya.
- …untuk lebih memahami,

199
00:13:19,283 --> 00:13:20,723
gambaran yang jelas.

200
00:13:24,123 --> 00:13:28,483
Gambaran besar yang Randall
sedang cari mungkin akan muncul.

201
00:13:30,203 --> 00:13:32,963
Daripada Tanah Keruping
terus dianggap sebagai

202
00:13:33,043 --> 00:13:35,523
fenomena kawasan terpencil
yang membingungkan

203
00:13:35,603 --> 00:13:38,443
tanpa sebarang sebab luaran yang jelas,

204
00:13:38,523 --> 00:13:41,563
hujah Randall meletakkan
landskap yang musnah ini

205
00:13:41,643 --> 00:13:45,483
dalam konteks yang lebih luas
dan global, kemusnahan yang berlaku

206
00:13:45,563 --> 00:13:47,923
pada hampir penghujung Zaman Ais.

207
00:13:49,443 --> 00:13:50,283
16,000 SM

208
00:13:50,363 --> 00:13:54,963
Bukan 18,000 atau 15,500 tahun yang lalu…

209
00:13:55,043 --> 00:13:56,483
13,500 SM

210
00:13:56,563 --> 00:13:59,323
…tapi kira-kira 12,800 tahun lalu…

211
00:13:59,923 --> 00:14:00,923
10,800 SM

212
00:14:01,003 --> 00:14:03,003
…pada permulaan zaman Younger Dryas.

213
00:14:05,763 --> 00:14:09,243
Adakah kemusnahan sangat jelas
di Terusan Tanah Keruping

214
00:14:09,323 --> 00:14:12,403
merupakan sebahagian besar kiamat purba

215
00:14:12,483 --> 00:14:16,803
yang saya syak telah memadam
keseluruhan tamadun maju terdahulu?

216
00:14:21,683 --> 00:14:24,083
Satu lagi landskap berparut
di Amerika purba

217
00:14:24,163 --> 00:14:26,203
mungkin memiliki petunjuk terakhir.

218
00:14:29,443 --> 00:14:30,963
1.2 ribu batu di selatan,

219
00:14:31,603 --> 00:14:35,163
di gurun diselaputi semak
sepanjang sempadan Amerika-Mexico,

220
00:14:36,723 --> 00:14:39,363
di sebuah tapak bernama Mata Air Murray.

221
00:14:39,443 --> 00:14:43,603
MATA AIR MURRAY

222
00:14:44,883 --> 00:14:49,003
Allen West ialah ahli kumpulan
kajian antara pelbagai disiplin

223
00:14:49,083 --> 00:14:52,603
yang telah mengejutkan
komuniti sains pada 2007,

224
00:14:52,683 --> 00:14:57,203
dengan menerbitkan rencana
tentang penemuan luar biasa di sini,

225
00:14:58,123 --> 00:15:03,803
di bentuk muka Bumi terdedah
yang mengandungi "hamparan hitam."

226
00:15:04,523 --> 00:15:06,563
Lapisan hamparan hitam di sini…

227
00:15:06,643 --> 00:15:07,483
PENGKAJI, PERUNDING GEOSAINS

228
00:15:07,563 --> 00:15:09,603
- Ya.
- …mewakili lapisan kepupusan.

229
00:15:09,683 --> 00:15:15,483
Di bawahnya terdapat tulang mamot,
tulang kuda Amerika,

230
00:15:15,563 --> 00:15:20,243
unta Amerika, serigala purba,
dan harimau bertaring lengkung.

231
00:15:20,323 --> 00:15:25,803
Setakat ini, tiada satu pun telah ditemui
di bahagian atas lapisan itu.

232
00:15:26,603 --> 00:15:29,043
Tambahan kepada kepupusan mega-fauna,

233
00:15:29,123 --> 00:15:31,283
terdapat juga kepupusan manusia.

234
00:15:31,363 --> 00:15:35,363
Kami fikir kemungkinan
50 hingga 60 peratus manusia

235
00:15:35,443 --> 00:15:38,523
di serata hemisfera utara mati
pada ketika itu.

236
00:15:38,603 --> 00:15:41,803
Betul. Nombor itu sangat dramatik.

237
00:15:41,883 --> 00:15:44,363
Kita tahu ia berlaku, tapi bukan puncanya.

238
00:15:44,443 --> 00:15:46,483
Kesimpulannya, ini ialah misteri…

239
00:15:46,563 --> 00:15:48,883
- Ya.
- …yang awak mahu terokai.

240
00:15:50,803 --> 00:15:54,963
Semasa hamparan hitam ditemukan
dan dianalisis pada tahun 1960-an,

241
00:15:56,003 --> 00:16:00,483
para saintis buat pentarikhan karbon
ia sekitar 12,800 tahun dahulu,

242
00:16:00,563 --> 00:16:03,843
tepat pada waktu bermulanya Younger Dryas.

243
00:16:06,123 --> 00:16:07,803
Itulah tujuan saya ke sini.

244
00:16:09,323 --> 00:16:12,123
Hamparan Hitam mungkin boleh selesaikan

245
00:16:12,203 --> 00:16:16,723
bukan sekadar misteri
yang mencetuskan bencana bersejarah,

246
00:16:18,443 --> 00:16:23,443
malah mungkin secara khususnya apa
telah mengakibatkan banjir besar…

247
00:16:27,323 --> 00:16:29,523
yang telah membentuk Tanah Keruping.

248
00:16:31,003 --> 00:16:32,563
Sebahagian kajian mereka,

249
00:16:32,643 --> 00:16:36,803
kumpulan Allen menjalankan analisa
kimia teliti atas hamparan hitam itu.

250
00:16:38,723 --> 00:16:42,243
Jadi awak ke sini
dan menyiasat hamparan itu.

251
00:16:42,883 --> 00:16:46,163
Kami menemui bebola-bebola kaca cair.

252
00:16:46,763 --> 00:16:51,123
Ini petunjuk pertama yang satu
kejadian bersuhu tinggi terjadi.

253
00:16:52,483 --> 00:16:54,163
Tapi kami tak tahu ia apa.

254
00:16:55,523 --> 00:16:58,923
Jadi maksud awak,
ia suhu yang cukup panas

255
00:16:59,003 --> 00:17:00,203
untuk cairkan tanah?

256
00:17:00,283 --> 00:17:02,083
Cukup untuk mencairkan kereta

257
00:17:02,163 --> 00:17:04,723
menjadi lopak logam di lot parkir kereta.

258
00:17:04,803 --> 00:17:05,643
Wah. Baiklah.

259
00:17:05,723 --> 00:17:07,123
Apa lagi awak temui?

260
00:17:07,203 --> 00:17:10,362
Ada penemuan platinum
dan iridium yang tinggi.

261
00:17:10,443 --> 00:17:13,043
Awak menjangka
untuk menemui dua unsur itu?

262
00:17:13,122 --> 00:17:14,803
Tak, kami tak menjangkanya.

263
00:17:15,642 --> 00:17:18,443
Ia tak ditemui selalu di planet ini.

264
00:17:19,402 --> 00:17:22,563
Kami tahu hanya satu benda
di Bumi boleh lakukannya,

265
00:17:22,642 --> 00:17:25,083
iaitu sebuah impak kosmik.

266
00:17:25,723 --> 00:17:28,362
Sesuatu, sebuah asteroid
atau pecahan komet

267
00:17:28,443 --> 00:17:31,243
yang melepasi atmosfera
dan meletus di udara

268
00:17:31,323 --> 00:17:32,963
atau menghentam tanah terus?

269
00:17:33,043 --> 00:17:33,883
Tepat sekali.

270
00:17:35,963 --> 00:17:38,843
Komet, sejenis pembunuh spesis.

271
00:17:40,643 --> 00:17:43,483
Adakah itu penjelasan bencana dahsyat

272
00:17:43,563 --> 00:17:46,123
di penghujung Dryas Awal?

273
00:17:46,923 --> 00:17:50,363
Ia pernah terjadi pada dinosaur.

274
00:17:54,603 --> 00:17:57,803
Semua bersetuju yang impak kosmik,
asteroid atau komet

275
00:17:57,883 --> 00:18:01,523
yang menyebabkan kepupusan dinosaur
66 juta tahun dahulu.

276
00:18:03,243 --> 00:18:05,763
Kejadian itu meninggalkan lapisan jelas

277
00:18:05,843 --> 00:18:08,203
yang masih kelihatan di beberapa tempat,

278
00:18:08,283 --> 00:18:11,603
seperti lapisan sama
di Mata Air Murray.

279
00:18:14,923 --> 00:18:16,403
Setelah kumpulan Allen

280
00:18:16,483 --> 00:18:20,323
menyedari implikasi hamparan hitam
di Mata Air Murray,

281
00:18:21,123 --> 00:18:24,883
mereka melancarkan penyiasatan
tempoh panjang yang memenatkan

282
00:18:25,763 --> 00:18:28,043
bagi melihat jika ia ada di tempat lain.

283
00:18:29,843 --> 00:18:32,963
Ia juga ada di seluruh dunia.

284
00:18:36,083 --> 00:18:38,163
SEHINGGA KINI, HAMPARAN HITAM
DITEMUI SEPANJANG AMERIKA UTARA,

285
00:18:38,243 --> 00:18:41,403
Sehingga kini, hamparan hitam
ditemui sepanjang Amerika Utara,

286
00:18:41,483 --> 00:18:44,763
dari California ke Michigan ke New Jersey,

287
00:18:44,843 --> 00:18:49,083
dan dari Belgium di utara Eropah
ke Syria di Timur Tengah.

288
00:18:50,563 --> 00:18:53,483
Banyak kawasan impak berpotensi

289
00:18:53,563 --> 00:18:58,483
bertarikh sekitar masa yang sama,
12,800 tahun dahulu.

290
00:19:01,323 --> 00:19:04,683
Kami mula menyedari
kejadian ini pasti besar.

291
00:19:04,763 --> 00:19:09,083
Kami mula mendapat gambaran
yang satu bencana telah terjadi.

292
00:19:11,483 --> 00:19:16,363
Tapi jika berlaku serangan komet,
di manakah kawah impaknya?

293
00:19:18,043 --> 00:19:20,203
Saya rasa jawapan itu boleh dilihat…

294
00:19:22,923 --> 00:19:24,603
di Terusan Tanah Keruping.

295
00:19:26,883 --> 00:19:29,963
Jika impak utama
semasa permulaan Dryas Awal

296
00:19:30,043 --> 00:19:31,803
adalah pada bongkah ais,

297
00:19:31,883 --> 00:19:35,363
selepas ais mencair,
tiada kawah yang kelihatan.

298
00:19:37,083 --> 00:19:39,083
Ia menyokong teori Randall

299
00:19:39,163 --> 00:19:43,803
yang bencana dahsyat tiba-tiba
yang dipersalahkan atas Tanah Keruping

300
00:19:43,883 --> 00:19:48,243
tidak berpunca dari tasik,
tapi bongkah ais itu sendiri.

301
00:19:50,283 --> 00:19:54,563
Ia perlu ditulis semula dalam sejarah.

302
00:19:54,643 --> 00:19:55,483
Ya.

303
00:19:57,443 --> 00:20:00,723
Namun, satu impak sahaja
takkan menghasilkan

304
00:20:00,803 --> 00:20:04,563
semua hamparan hitam
yang dipetakan kumpulan kajian Allen.

305
00:20:06,443 --> 00:20:09,003
Penemuan mereka
menimbulkan idea menakutkan.

306
00:20:09,083 --> 00:20:13,523
Mungkin bukan satu impak kosmik
yang meninggalkan jejak di seluruh dunia,

307
00:20:13,603 --> 00:20:14,843
tapi beberapa impak.

308
00:20:14,923 --> 00:20:18,643
Beberapa perlanggaran Bumi
dengan serpihan kosmik yang kuat.

309
00:20:18,723 --> 00:20:21,843
Mereka namakannya
hipotesis impak Younger Dryas.

310
00:20:24,163 --> 00:20:26,923
Bumi tak dilanggar oleh sebuah komet,

311
00:20:27,003 --> 00:20:29,963
tapi oleh beberapa
ketulan pecahan komet itu.

312
00:20:30,043 --> 00:20:32,963
Saya rasa ia 12,800 tahun dahulu,

313
00:20:33,043 --> 00:20:37,083
Bumi melintasi laluan
serpihan komet gergasi.

314
00:20:43,603 --> 00:20:46,963
Ia seperti ribuan bom atom meletus.

315
00:20:48,243 --> 00:20:53,363
Dalam beberapa jam, semasa kejadian
yang menggegarkan Bumi itu,

316
00:20:55,283 --> 00:21:00,203
ia melepaskan wap air dan debu-debu
yang menyelimuti langit-langit,

317
00:21:00,963 --> 00:21:03,403
menyebabkan suhu menjunam.

318
00:21:04,843 --> 00:21:07,963
Bayangkan awak bersantai di pantai Miami,

319
00:21:09,003 --> 00:21:12,123
tiba-tiba suhu berubah
seperti di Anchorage, Alaska.

320
00:21:13,323 --> 00:21:17,003
- Dalam satu malam. Ya.
- Ya, dalam beberapa bulan.

321
00:21:21,043 --> 00:21:21,963
KEDATANGAN KOMET MENYEBABKAN KEPUPUSAN

322
00:21:22,043 --> 00:21:23,643
Apabila Allen dan pasukannya

323
00:21:23,723 --> 00:21:26,443
daripada Kumpulan Kajian Komet sekarang,

324
00:21:26,523 --> 00:21:27,883
menerbitkan penemuan itu,

325
00:21:27,963 --> 00:21:31,443
mereka jangka akan
dipandang remeh dan disindir.

326
00:21:31,523 --> 00:21:32,483
DEBAT ZAMAN AIS MINI
MENGGEGARKAN DUNIA GEOLOGI

327
00:21:33,283 --> 00:21:36,723
Malangnya, ahli saintis diajar
untuk berfikiran sinis.

328
00:21:36,803 --> 00:21:39,323
Skeptik itu baik, tapi bukan sinis.

329
00:21:41,043 --> 00:21:43,603
Lebih menakutkan tentang penemuan itu

330
00:21:43,683 --> 00:21:47,003
adalah kemungkinan
asal serpihan komet itu.

331
00:21:48,163 --> 00:21:50,003
Arus meteor Taurid,

332
00:21:51,963 --> 00:21:55,763
satu gugusan langit
yang dilintasi Bumi dua kali setahun

333
00:21:55,843 --> 00:21:58,163
pada akhir Jun dan Oktober.

334
00:21:59,123 --> 00:22:02,243
Dianggarkan ada lebih
dua ratus objek berukur lilit

335
00:22:02,323 --> 00:22:04,163
lebih satu kilometer,

336
00:22:04,243 --> 00:22:06,603
berputar di sekitar arus meteor Taurid.

337
00:22:11,963 --> 00:22:13,163
Bukti yang diajukan

338
00:22:13,243 --> 00:22:15,403
oleh saintis Kumpulan Kajian Komet

339
00:22:15,483 --> 00:22:22,243
menunjukkan benda dahsyat melebihi
bencana global lebih 12,800 tahun dahulu,

340
00:22:22,323 --> 00:22:25,763
bencana besar yang boleh
hapuskan semua jejak

341
00:22:25,843 --> 00:22:28,443
ketamadunan canggih pada Zaman Ais,

342
00:22:28,523 --> 00:22:30,563
dan penjelasan pendek kepada

343
00:22:30,643 --> 00:22:33,843
semua misteri yang saya
siasat selama 30 tahun.

344
00:22:36,283 --> 00:22:40,283
Mungkin ini sebabnya tamadun purba
yang muncul selepas itu

345
00:22:40,363 --> 00:22:44,403
tertumpu secara saintifik
pada langit-langit.

346
00:22:45,403 --> 00:22:48,123
Ini kawasan yang kita perlu beri perhatian

347
00:22:48,203 --> 00:22:50,483
kerana ada benda bahaya di atas sana

348
00:22:50,563 --> 00:22:52,363
yang boleh hapuskan ketamadunan.

349
00:22:55,843 --> 00:22:58,843
Di Göbekli Tepe di Turki,
kita telah melihat

350
00:22:58,923 --> 00:23:03,883
bagaimana tamadun purba
mengabadikan bencana ini pada batu.

351
00:23:03,963 --> 00:23:08,563
Dengan merakam buruj bintang
di langit pada masa itu pada Tiang 43.

352
00:23:09,763 --> 00:23:12,723
Tapi tiang itu mungkin
mengandungi mesej berkod lain

353
00:23:13,443 --> 00:23:16,123
yang Dr. Martin Sweatman
nak tunjuk pada saya,

354
00:23:16,203 --> 00:23:19,043
apa yang dia percayai adalah rakaman

355
00:23:19,123 --> 00:23:23,563
bila dan dari mana hujan meteor itu
datang secara tepatnya.

356
00:23:25,883 --> 00:23:28,283
Di sini, ada gambaran ular…

357
00:23:28,363 --> 00:23:29,483
DR. MARTIN SWEATMAN
UNIVERSITI EDINBURGH

358
00:23:29,563 --> 00:23:32,523
…keluar daripada badan
dan kaki musang itu.

359
00:23:33,483 --> 00:23:35,923
Jika kita ke bahagian tiang ini,

360
00:23:36,003 --> 00:23:39,763
kita akan menemui ular-ular keluar
daripada badan burung-burung.

361
00:23:40,483 --> 00:23:45,483
Budaya purba melihat
komet sebagai ular di langit.

362
00:23:45,563 --> 00:23:48,123
Ramai bersetuju tentang itu.

363
00:23:48,203 --> 00:23:52,203
Kita boleh tafsirkan ini sebagai meteor
terpancar dari buruj tertentu…

364
00:23:52,283 --> 00:23:53,123
Betul.

365
00:23:53,203 --> 00:23:55,883
…burung tinggi membongkok
melambangkan Pisces.

366
00:23:55,963 --> 00:23:56,803
Betul.

367
00:23:56,883 --> 00:23:59,643
Kita juga ada buruj Aquarius yang mungkin

368
00:23:59,723 --> 00:24:01,883
dilambangkan oleh musang itu.

369
00:24:01,963 --> 00:24:04,323
Pada masa Göbekli Tepe dibina,

370
00:24:04,403 --> 00:24:09,523
ini adalah buruj-buruj yang terpancar
daripada hujan meteor Taurid.

371
00:24:10,323 --> 00:24:11,443
Mereka mengatakan

372
00:24:11,523 --> 00:24:15,163
seperti hujan meteor Taurid
terpancar daripada Aquarius

373
00:24:15,243 --> 00:24:17,483
dan kemudian Pisces,

374
00:24:17,563 --> 00:24:20,443
dan ia berubah
dalam masa beberapa minggu.

375
00:24:21,363 --> 00:24:25,403
Satu rakaman ribut serpihan komet
selama berminggu-minggu.

376
00:24:27,643 --> 00:24:31,283
Itu rangka masa sepadan
dengan bukti bencana global

377
00:24:31,363 --> 00:24:33,883
melanda Bumi 12,800 tahun lalu,

378
00:24:34,523 --> 00:24:39,043
termasuklah banjir besar yang memusnahkan
Tanah Keruping Washington.

379
00:24:40,923 --> 00:24:43,923
Pasti ada lebih makna
di sebalik tata-rajah khusus

380
00:24:44,003 --> 00:24:47,683
matahari dan buruj-buruj
yang berada di Tiang 43.

381
00:24:49,003 --> 00:24:51,283
Ia berlaku pada satu solstis,

382
00:24:51,363 --> 00:24:56,003
dua kali satu kitaran
dalam tempoh 26,000 tahun,

383
00:24:56,083 --> 00:24:58,643
setiap kitaran hampir seabad.

384
00:25:00,523 --> 00:25:01,723
Ia agak menakutkan…

385
00:25:01,803 --> 00:25:02,963
GÖBEKLI TEPE - KUIL MENYAMPAIKAN
GEOGRAFI KOSMIK KUNO

386
00:25:03,043 --> 00:25:05,283
sebagai ahli arkeo-astronomi,
Paul Burley

387
00:25:05,363 --> 00:25:08,043
sedar bahawa
tatarajah yang sama dilihat

388
00:25:08,123 --> 00:25:10,683
pada solstis musim panas
12,800 tahun dahulu…

389
00:25:10,763 --> 00:25:11,723
pembina Göbekli Tepe membina kuil

390
00:25:11,803 --> 00:25:13,043
yang jelas menonjolkan masa
11,600 tahun ke hadapan mereka.

391
00:25:13,123 --> 00:25:13,963
yang berlaku hari ini!

392
00:25:14,043 --> 00:25:18,003
…telah kembali ke langit kita hari ini,
pada solstis musim sejuk.

393
00:25:20,523 --> 00:25:23,483
Adakah imejan pada
Tiang 43 menjadi pesanan

394
00:25:23,563 --> 00:25:27,803
direka oleh pakar astronomi
tamadun yang hilang?

395
00:25:29,803 --> 00:25:33,723
Amaran untuk masa depan, kepada kita,

396
00:25:34,483 --> 00:25:36,963
bahawa apa kita lakukan akan menimpa kita?

397
00:25:38,723 --> 00:25:43,643
Bahawa apabila Matahari dan bintang
ambil alih tatarajah ini ketika solstis,

398
00:25:43,723 --> 00:25:47,283
malapetaka ular langit boleh berulang?

399
00:25:51,483 --> 00:25:52,803
Jadi, ambil iktibar.

400
00:25:54,523 --> 00:25:57,443
Tanggapan itu harus membuat kita berfikir.

401
00:25:58,723 --> 00:26:01,283
Saya tak mahu meramalkan,
tapi adakah kita

402
00:26:01,363 --> 00:26:04,243
diancam oleh
hujan meteor Taurid hari ini?

403
00:26:04,323 --> 00:26:06,283
Ia membahayakan nenek moyang kita.

404
00:26:06,363 --> 00:26:09,043
Ia punca malapetaka
di Bumi 12,800 tahun dahulu.

405
00:26:09,123 --> 00:26:10,243
Bolehkah ia berulang?

406
00:26:10,323 --> 00:26:11,923
Kita memang dalam bahaya.

407
00:26:13,123 --> 00:26:16,363
Malah, pengiraan oleh ahli astronomi

408
00:26:16,443 --> 00:26:19,043
ialah kita di ambang bahaya sekarang

409
00:26:19,123 --> 00:26:23,803
kerana bahagian Taurid yang lebih tebal
boleh menjejaskan Bumi.

410
00:26:26,443 --> 00:26:30,883
Semakin ramai saintis kini
menerima hipotesis impak Dryas Awal…

411
00:26:35,323 --> 00:26:40,163
dan minat yang semakin pesat ini
tidak lagi terhad kepada saintis.

412
00:26:44,123 --> 00:26:44,963
PENGAUDIO SIAR

413
00:26:45,043 --> 00:26:48,123
Jika sesuatu menghentam Bumi
sekitar 12,000 tahun lalu,

414
00:26:48,203 --> 00:26:51,083
dan merombak tamadun,
ia adalah teori yang menarik.

415
00:26:51,163 --> 00:26:54,003
Tapi teori itu patut dibincangkan.

416
00:26:54,803 --> 00:27:00,083
Saya rasa ada begitu banyak emosi
berkait dengan teori awak

417
00:27:00,163 --> 00:27:02,843
dan dalam menentangnya juga.

418
00:27:02,923 --> 00:27:06,563
Bagaimana arkeologi
arus perdana menolak hal ini?

419
00:27:06,643 --> 00:27:08,763
Apakah hujah yang biasa?

420
00:27:09,403 --> 00:27:12,603
Hujahnya, "Kami ahli arkeologi,
kami tahu yang terbaik."

421
00:27:12,683 --> 00:27:15,443
Untuk menunjuk kuasa,
"Terima pentarikhan kami."

422
00:27:15,523 --> 00:27:18,243
"Kami dah buat kajian,
inilah keputusannya."

423
00:27:18,323 --> 00:27:24,083
Ia amat pelik, orang akan cuma terima
dan bercakap tentang satu naratif sahaja.

424
00:27:24,163 --> 00:27:27,323
Naratif yang mereka mulakan lama dahulu…

425
00:27:27,403 --> 00:27:28,243
Ya.

426
00:27:28,323 --> 00:27:29,803
…dan tak mahu ia didebatkan.

427
00:27:30,603 --> 00:27:33,243
Mungkin kerana ia mengancam tanggapan

428
00:27:33,323 --> 00:27:36,923
bahawa kita puncak dan kemuncak
keseluruhan sejarah manusia.

429
00:27:37,003 --> 00:27:40,203
Mungkin tanggapan
tentang tamadun yang telah hilang

430
00:27:40,283 --> 00:27:42,123
menimbulkan soalan menggusarkan

431
00:27:42,203 --> 00:27:44,443
bahawa kita tamadun hilang masa depan.

432
00:27:48,923 --> 00:27:53,443
Jika kita perlu menghadapi
bencana global yang besar

433
00:27:53,523 --> 00:27:55,243
seperti yang berlaku dulu,

434
00:27:55,323 --> 00:27:58,083
yang diketahui berlaku
pada hujung Zaman Ais,

435
00:27:58,163 --> 00:28:02,163
saya rasa tamadun kita
tak mungkin dapat bertahan.

436
00:28:05,923 --> 00:28:11,083
Jadi, tak sukar untuk membayangkan
bahawa tamadun maju yang lebih awal

437
00:28:11,163 --> 00:28:12,563
mungkin telah dihapuskan,

438
00:28:13,083 --> 00:28:15,003
dipadam daripada ingatan

439
00:28:15,083 --> 00:28:18,603
ketika kiamat purba ini
12,800 tahun dahulu.

440
00:28:22,163 --> 00:28:25,603
Selepas kesan kosmik itu pada bongkah ais,

441
00:28:25,683 --> 00:28:30,203
paras laut naik, menelan semua
tanah pantai yang rendah

442
00:28:30,283 --> 00:28:33,243
itu mungkin diselesaikan oleh budaya maju.

443
00:28:35,483 --> 00:28:37,363
Tempat seperti Sundaland…

444
00:28:39,683 --> 00:28:42,163
…semenanjung Malta,
atau Tebing Besar Bahama.

445
00:28:42,243 --> 00:28:43,643
JALAN BIMINI
PULAU BAHAMA

446
00:28:45,003 --> 00:28:45,923
Di Indonesia…

447
00:28:46,923 --> 00:28:49,683
…mangsa yang terselamat berundur ke bukit,

448
00:28:49,763 --> 00:28:53,803
meninggalkan petunjuk yang menggoda
kepada seni bina canggih mereka.

449
00:28:55,083 --> 00:28:57,243
Beberapa mangsa terselamat di Turki…

450
00:28:57,323 --> 00:28:58,163
DERINKUYU
TURKI

451
00:28:58,243 --> 00:29:00,803
…mengorek tempat perlindungan bawah tanah

452
00:29:00,883 --> 00:29:02,723
jika lebih banyak meteor melanda.

453
00:29:03,883 --> 00:29:05,643
Di Mediterranean, di Malta…

454
00:29:06,643 --> 00:29:08,283
…mangsa terselamat bina kuil

455
00:29:08,363 --> 00:29:11,563
sejajar dengan bintang
paling terang di langit mereka…

456
00:29:12,563 --> 00:29:15,603
…merisaukan serangan
komet yang seterusnya.

457
00:29:16,923 --> 00:29:18,123
Mereka meredah lautan…

458
00:29:19,123 --> 00:29:21,803
…menurunkan ilmu geografi
kepada orang lain.

459
00:29:23,483 --> 00:29:26,523
Penampilan mereka
tercatat dalam tradisi purba,

460
00:29:26,603 --> 00:29:28,963
malah diukir pada batu.

461
00:29:29,963 --> 00:29:30,843
BUSUT ULAR
AS

462
00:29:30,923 --> 00:29:35,203
Mereka mengarahkan budaya kurang maju
untuk mengingati hal yang berlaku

463
00:29:35,283 --> 00:29:36,563
dengan monumen besar

464
00:29:36,643 --> 00:29:39,963
yang menggabungkan
penjajaran khusus serta boleh tarikh,

465
00:29:41,883 --> 00:29:45,483
dan peringatan merakam tarikh
dan ditanam seperti kapsul masa.

466
00:29:45,563 --> 00:29:46,483
GÖBEKLI TEPE
TURKI

467
00:29:52,323 --> 00:29:58,043
Manusia purba membantu hidupkan semula
kemanusiaan dalam landskap tak sempurna.

468
00:30:01,923 --> 00:30:04,643
Dalam pengembaraan saya
selama beberapa dekad,

469
00:30:04,723 --> 00:30:09,163
saya belajar menghormati
kebijaksanaan iaitu sains orang kuno,

470
00:30:09,243 --> 00:30:10,443
KEBUK - TEMBOK BUATAN
LAPISAN 2 - LAPISAN 3 - LAPISAN 4

471
00:30:10,523 --> 00:30:12,643
Mereka memahami ancaman dari langit,

472
00:30:12,723 --> 00:30:16,403
dan terus menumpukan
perhatian pada kosmos,

473
00:30:16,483 --> 00:30:20,043
dan interaksi yang ada kalanya
membawa maut dengan Bumi.

474
00:30:21,763 --> 00:30:24,323
Mitos dan struktur peringatan mereka,

475
00:30:24,403 --> 00:30:27,683
betul-betul sejajar
dengan bintang dan Matahari

476
00:30:27,763 --> 00:30:29,523
menjadi saksi obsesi ini

477
00:30:30,723 --> 00:30:33,883
dan ingatan peristiwa dahsyat
di penghujung Zaman Ais

478
00:30:33,963 --> 00:30:38,843
yang mengubah kisah manusia selamanya
dan melahirkan dunia moden.

479
00:30:42,083 --> 00:30:47,963
Mungkin tamadun maju kita sendiri
patut mempedulikan amaran mereka,

480
00:30:48,843 --> 00:30:52,523
supaya kisah kita sendiri
tak berakhir dengan cara yang sama.

481
00:31:21,643 --> 00:31:26,643
Terjemahan sari kata oleh
Nurul Balqis binti Abu Bakar