1
00:00:06,083 --> 00:00:08,963
SERIAL NETFLIX

2
00:00:14,523 --> 00:00:18,043
Myślę, że miejsca, które zwiedziliśmy,

3
00:00:18,123 --> 00:00:21,203
są naznaczone śladami palców
zaginionej cywilizacji

4
00:00:22,403 --> 00:00:24,443
z czasów ostatniej epoki lodowej.

5
00:00:25,323 --> 00:00:26,803
Pozostaje ostatnia zagadka,

6
00:00:26,883 --> 00:00:29,483
co spotkało tę zaawansowaną cywilizację?

7
00:00:30,923 --> 00:00:34,803
Śladów możemy szukać
w mitach starożytnych kultur,

8
00:00:35,403 --> 00:00:38,563
jako że wiele z nich
opowiada tę samą historię.

9
00:00:40,723 --> 00:00:42,563
Według tych legend,

10
00:00:42,643 --> 00:00:44,083
pewnego razu

11
00:00:44,163 --> 00:00:47,723
ludzkość dzieliła Ziemię
z inną, bardziej zaawansowaną kulturą,

12
00:00:49,523 --> 00:00:54,203
Atlantydami, gigantami
czy bogami na Ziemi.

13
00:00:55,643 --> 00:00:58,883
Do czasu, aż nastąpił globalny kataklizm,

14
00:00:59,563 --> 00:01:00,963
ogromna powódź,

15
00:01:02,483 --> 00:01:06,203
po której nieliczni wybrańcy
mogli ponownie zaludnić Ziemię.

16
00:01:06,923 --> 00:01:10,083
Ich natomiast odwiedzali inni ocaleni,

17
00:01:10,803 --> 00:01:15,163
tajemniczy nauczyciele,
zazwyczaj przybywający z morza,

18
00:01:15,243 --> 00:01:18,723
by pomóc im w odbudowie ludzkości

19
00:01:19,443 --> 00:01:21,843
i cywilizacji, jaką znamy dziś.

20
00:01:24,923 --> 00:01:26,443
Nauka potwierdza dziś,

21
00:01:26,523 --> 00:01:29,723
że seria katastrofalnych wydarzeń

22
00:01:29,803 --> 00:01:34,803
pod koniec epoki lodowej faktycznie
miała miejsce około 12 800 lat temu.

23
00:01:37,003 --> 00:01:41,083
Ten czas geolodzy
nazywają młodszym dryasem.

24
00:01:48,323 --> 00:01:49,963
Dopiero potem

25
00:01:50,043 --> 00:01:54,523
nasi przodkowie zaczęli
uprawiać rolę i hodować zwierzęta,

26
00:01:55,083 --> 00:01:56,323
tworzyć społeczności

27
00:01:56,403 --> 00:01:59,083
i budować ogromne
megalityczne konstrukcje,

28
00:01:59,803 --> 00:02:01,683
często skierowane ku gwiazdom.

29
00:02:04,683 --> 00:02:05,843
Dlaczego dopiero wtedy?

30
00:02:07,203 --> 00:02:11,803
Archeolodzy nie mają
innej odpowiedzi na to pytanie niż:

31
00:02:11,883 --> 00:02:13,923
„Tak po prostu było”.

32
00:02:15,323 --> 00:02:17,723
Ja natomiast mam całkowicie odmienną ideę.

33
00:02:18,403 --> 00:02:21,003
Czy to naprawdę był początek historii?

34
00:02:23,163 --> 00:02:24,803
Czy nastąpił on dużo wcześniej?

35
00:02:37,403 --> 00:02:42,723
KATAKLIZM I ODRODZENIE

36
00:02:45,123 --> 00:02:46,363
Możliwe,

37
00:02:46,443 --> 00:02:50,483
że wszystkie ślady
zaawansowanej cywilizacji, której szukam,

38
00:02:51,123 --> 00:02:55,043
przepadły wraz z kataklizmami
młodszego dryasu.

39
00:02:55,803 --> 00:02:59,563
Ale geologiczne ślady tego okresu

40
00:02:59,643 --> 00:03:00,803
powinny wciąż istnieć.

41
00:03:02,043 --> 00:03:03,163
Myślę, że istnieją.

42
00:03:05,203 --> 00:03:08,323
W północno-zachodniej Ameryce,

43
00:03:08,883 --> 00:03:13,403
we wschodniej części stanu Waszyngton
znajduje się obszar Channeled Scablands.

44
00:03:19,123 --> 00:03:22,403
To obszar o unikatowej,
apokaliptycznej rzeźbie terenu,

45
00:03:22,483 --> 00:03:26,603
przepiękny teren rozciągający się
na ponad 5000 kilometrów kwadratowych.

46
00:03:29,123 --> 00:03:34,003
Teren ten mówi nam o ogromnym,

47
00:03:34,083 --> 00:03:37,043
niemal niemożliwym
do opisania kataklizmie.

48
00:03:42,683 --> 00:03:45,763
Obszar ten od dawna fascynuje geologów,

49
00:03:46,923 --> 00:03:49,123
naznaczone skały,

50
00:03:49,723 --> 00:03:54,923
gigantyczne dziury i olbrzymie wodospady.

51
00:03:58,283 --> 00:04:02,203
Wygląda to jak coś nie z tej ziemi.

52
00:04:02,283 --> 00:04:03,763
Nie z tego świata.

53
00:04:05,483 --> 00:04:07,483
Ten potężny skamieniały wodospad,

54
00:04:08,723 --> 00:04:10,963
słusznie nazwany Wodospadem Suchym,

55
00:04:11,043 --> 00:04:14,763
jest jednym z największych
naturalnych cudów obszaru

56
00:04:15,843 --> 00:04:17,203
i całego świata.

57
00:04:19,123 --> 00:04:22,923
Jest tak wielki,
że trudno wyobrazić sobie jego skalę.

58
00:04:25,963 --> 00:04:30,083
A wodospad to tylko część ogromnego wąwozu

59
00:04:30,163 --> 00:04:33,243
wyłupanego z ziemi
i o głębokości setek metrów.

60
00:04:33,323 --> 00:04:36,603
Długi na 80 kilometrów
i szeroki na prawie pięć,

61
00:04:37,603 --> 00:04:38,643
wąwóz Grand Coulee.

62
00:04:40,643 --> 00:04:43,923
Geologowie uważają, że wszystkie formacje

63
00:04:44,003 --> 00:04:45,443
stworzyło zalanie tego miejsca

64
00:04:46,003 --> 00:04:49,683
podczas ostatniej epoki lodowej.

65
00:04:50,883 --> 00:04:55,083
To, jak do tego doszło,
pozostaje tajemnicą,

66
00:04:55,163 --> 00:04:59,003
która od dekad budzi kontrowersje
wśród geologów.

67
00:04:59,083 --> 00:05:01,403
Do czego naprawdę tu doszło?

68
00:05:02,883 --> 00:05:07,643
Czy może mieć to związek
z zaginioną cywilizacją

69
00:05:07,723 --> 00:05:09,003
epoki lodowej?

70
00:05:12,523 --> 00:05:14,763
Żeby lepiej to zrozumieć,

71
00:05:14,843 --> 00:05:17,763
spotkałem się z geologiem-amatorem
Randallem Carlsonem,

72
00:05:17,843 --> 00:05:21,363
który od dekad bada Scablands.

73
00:05:21,443 --> 00:05:26,083
Razem odwiedzamy jezioro Lenore,
część Grand Coulee.

74
00:05:27,283 --> 00:05:30,363
Jakikolwiek powód by nie był,
każdy się zgodzi…

75
00:05:30,443 --> 00:05:31,283
BADACZ KATASTROF GEOLOGICZNYCH

76
00:05:31,363 --> 00:05:33,443
…że katastroficzny potop

77
00:05:33,523 --> 00:05:35,723
miał niemal niewyobrażalną skalę.

78
00:05:35,803 --> 00:05:38,243
Na pierwszy rzut oka, nawet na mapie,

79
00:05:38,323 --> 00:05:42,123
widzimy, że ten teren
jest bardzo naznaczony.

80
00:05:42,203 --> 00:05:44,243
Jaka historia się za tym kryje?

81
00:05:44,323 --> 00:05:46,603
Na tę chwilę większość twierdzi,

82
00:05:46,683 --> 00:05:48,643
że źródłem wody,

83
00:05:48,723 --> 00:05:51,763
która stworzyła Scablands,
było jezioro Missoula.

84
00:05:53,083 --> 00:05:54,843
AMERYKA PN. - KORDYLIERSKA POKRYWA LODOWA
POKRYWA LODOWA LAURENTIDE - OCEAN SPOKOJNY

85
00:05:54,923 --> 00:05:56,723
Podczas ostatniej epoki lodowej

86
00:05:56,803 --> 00:06:00,483
ogromne pokrywy lodowe
pokrywały Amerykę Północną

87
00:06:00,563 --> 00:06:01,803
od wybrzeża do wybrzeża.

88
00:06:03,963 --> 00:06:09,203
Miliony kilometrów kwadratowych lodu,
który mógłby zapełnić ocean.

89
00:06:10,683 --> 00:06:12,443
AMERYKA PN. - KORDYLIERSKA POKRYWA LODOWA
WASZYNGTON - OREGON - IDAHO - MONTANA

90
00:06:12,523 --> 00:06:14,443
Przy południowej krawędzi pokrywy

91
00:06:14,523 --> 00:06:16,683
powstały wielkie jeziora.

92
00:06:17,363 --> 00:06:18,443
JEZIORO COLUMBIA - JEZIORO MISSOULA

93
00:06:18,523 --> 00:06:20,963
Jedno z nich, Missoula,

94
00:06:21,043 --> 00:06:25,683
miało tyle wody,
co jeziora Erie i Ontario razem,

95
00:06:26,563 --> 00:06:29,923
pokrywając większość dzisiejszej
północno-zachodniej Montany.

96
00:06:33,123 --> 00:06:36,443
Obecnie mówi się,
że jezioro było zablokowane

97
00:06:36,523 --> 00:06:39,843
przez jakąś naturalną tamę, która pękła.

98
00:06:45,883 --> 00:06:46,963
Jeśli usuniemy tamę,

99
00:06:47,043 --> 00:06:50,403
woda przeleje się na zachód.

100
00:06:50,483 --> 00:06:51,443
IDAHO - JEZIORO POLODOWCOWE MISSOULA

101
00:06:53,563 --> 00:06:56,483
By wytłumaczyć
drastyczne zmiany krajobrazu,

102
00:06:57,083 --> 00:07:03,763
geolodzy przedstawili teorię, że tama
odbudowywała się i pękała raz za razem,

103
00:07:03,843 --> 00:07:08,803
powodując dziesiątki powodzi
w ciągu tysięcy lat,

104
00:07:08,883 --> 00:07:13,003
tworząc dzisiejszą rzeźbę Scablands.

105
00:07:14,483 --> 00:07:16,323
Woda pochodziła z jeziora Missoula,

106
00:07:16,403 --> 00:07:19,243
ale jako że jedno wylanie to za mało,

107
00:07:19,323 --> 00:07:21,643
stwierdzili, że wylało 80 czy 90 razy.

108
00:07:21,723 --> 00:07:22,803
Jest to wytłumaczenie.

109
00:07:25,163 --> 00:07:30,483
Dość naciągane wyjaśnienie,
jak na taką zmianę krajobrazu.

110
00:07:33,123 --> 00:07:37,603
W geologii panuje
trend uniformitarystyczny.

111
00:07:37,683 --> 00:07:40,923
Współcześni geolodzy
nie przepadają za kataklizmami.

112
00:07:41,003 --> 00:07:45,163
Wolą długie, powolne i stopniowe zmiany,

113
00:07:45,243 --> 00:07:48,003
wolą myśleć, że skoro teraz jest jak jest,

114
00:07:48,083 --> 00:07:49,683
to zawsze tak było,

115
00:07:49,763 --> 00:07:52,683
co jest dla mnie absurdalne.

116
00:07:54,083 --> 00:07:56,763
Randall uważa,
że tutejsze ślady geologiczne

117
00:07:56,843 --> 00:08:00,123
wskazują nie na wieki stopniowych powodzi,

118
00:08:00,203 --> 00:08:06,603
a na pojedynczy straszliwy potop
trwający jakieś kilka tygodni.

119
00:08:06,683 --> 00:08:09,003
- To nie tylko woda, prawda?
- Nie.

120
00:08:09,083 --> 00:08:11,123
Gdzie nie spojrzysz,

121
00:08:11,843 --> 00:08:15,683
musiały dziać się straszne rzeczy.

122
00:08:17,443 --> 00:08:20,083
Płynąca woda z fragmentami lodowca.

123
00:08:21,203 --> 00:08:24,043
Skała pomiędzy klifami była rozerwana.

124
00:08:24,123 --> 00:08:25,283
Tak.

125
00:08:26,563 --> 00:08:30,363
Niewyobrażalnie drastyczne sceny.

126
00:08:32,883 --> 00:08:34,323
Przedstawmy to tak,

127
00:08:34,403 --> 00:08:38,243
gdybyśmy wzięli wszystkie rzeki na świecie

128
00:08:38,323 --> 00:08:40,082
i dodali je do siebie,

129
00:08:40,643 --> 00:08:43,123
to wciąż byłaby może jedna dziesiąta

130
00:08:43,202 --> 00:08:45,962
ilości wody, która tu płynęła.

131
00:08:46,043 --> 00:08:48,842
To nadaje temu perspektywę.

132
00:08:54,643 --> 00:08:57,723
To posępny, choć zachwycający krajobraz,

133
00:08:57,803 --> 00:09:00,523
który mówi mi o starożytnej apokalipsie.

134
00:09:01,923 --> 00:09:05,843
Apokalipsie
o niewyobrażalnej dla nas skali.

135
00:09:09,803 --> 00:09:15,043
Podczas epoki lodowej
były tu tereny zielone

136
00:09:15,123 --> 00:09:18,803
pełne antylop i mastodontów,

137
00:09:19,963 --> 00:09:22,643
aż nadeszła katastrofa.

138
00:09:29,563 --> 00:09:33,403
Woda wylała się wielkim wodospadem

139
00:09:33,483 --> 00:09:36,403
o rozmiarach dziesięciu
wodospadów Niagara,

140
00:09:36,483 --> 00:09:39,963
dwa i pół raza wyższym,
siedmiokrotnie szerszym

141
00:09:40,563 --> 00:09:43,443
i 3000 razy bardziej potężnym.

142
00:09:47,683 --> 00:09:49,243
Ile czasu to zajęło?

143
00:09:49,323 --> 00:09:51,523
Myślę, że to nastąpiło bardzo szybko.

144
00:09:51,603 --> 00:09:54,203
- Mogły to być tygodnie?
- Tak.

145
00:09:58,683 --> 00:10:03,363
Najpewniejszy ślad znajduje się tu,
w Wallula Gap,

146
00:10:04,723 --> 00:10:10,043
gdzie woda stworzyła
głęboki na 366 metrów kanion,

147
00:10:11,723 --> 00:10:15,363
pozostawiając ogromne fragmenty
skały bazaltowej,

148
00:10:17,763 --> 00:10:19,523
znane jako Twin Sisters.

149
00:10:21,043 --> 00:10:23,163
Ślad prędkości i furii

150
00:10:24,203 --> 00:10:27,963
prawdopodobnie największego potopu
w historii ludzkości.

151
00:10:32,883 --> 00:10:35,283
Badania Randalla wykazały, że ta formacja

152
00:10:35,363 --> 00:10:42,123
nie mogła powstać w trakcie
setek lat erozji, jak twierdzą geolodzy.

153
00:10:44,603 --> 00:10:47,003
Po tym, jak powódź ustąpiła,

154
00:10:47,603 --> 00:10:48,643
cofające się fale

155
00:10:48,723 --> 00:10:52,843
nie pozostawiły tylko
odizolowanych skalnych wież.

156
00:10:54,323 --> 00:10:58,123
W pobliżu, w miejscu zwanym prerią Camas,

157
00:10:58,203 --> 00:11:01,123
widzimy ogromne fale na ziemi.

158
00:11:02,843 --> 00:11:05,563
Są identyczne i idealnie uformowane,

159
00:11:05,643 --> 00:11:09,163
każdy, kto przyjrzy się
efektom pływów na plaży,

160
00:11:09,243 --> 00:11:13,723
zauważy, że odpływ zostawia w piasku fale.

161
00:11:13,803 --> 00:11:16,723
Są one wysokie może
na trochę ponad centymetr

162
00:11:16,803 --> 00:11:18,243
i długie na metr.

163
00:11:18,323 --> 00:11:21,443
Na prerii Camas

164
00:11:21,523 --> 00:11:26,523
fale są wysokie na 9-15 metrów
i długie na 91.

165
00:11:28,283 --> 00:11:31,723
To przykład tego samego zjawiska
powodowanego cofaniem się wody.

166
00:11:31,803 --> 00:11:35,123
Jednak tutejsze fale
są skutkiem czegoś większego,

167
00:11:35,203 --> 00:11:39,483
ogromnej ilości wody,
która potem się wycofała.

168
00:11:40,923 --> 00:11:42,483
Prawdziwa apokalipsa.

169
00:11:42,563 --> 00:11:43,843
Apokalipsa, tak.

170
00:11:43,923 --> 00:11:48,003
Gdyby jakimś cudem
komuś udało się przeżyć,

171
00:11:48,083 --> 00:11:49,763
mógłby śmiało sądzić,

172
00:11:49,843 --> 00:11:52,443
że nastąpił koniec świata.

173
00:11:57,403 --> 00:12:02,923
Mamy tu wszystkie znaki
olbrzymiej powodzi,

174
00:12:03,003 --> 00:12:05,003
która jednak trwała krótko,

175
00:12:06,723 --> 00:12:09,923
podobnie jak te w wielu mitach.

176
00:12:15,483 --> 00:12:21,403
Mało prawdopodobne, że woda pochodziła
z jeziora Missoula, jak twierdzą geolodzy.

177
00:12:22,003 --> 00:12:23,403
Usuwając lodową tamę,

178
00:12:23,963 --> 00:12:27,043
woda popłynęłaby na zachód,

179
00:12:28,083 --> 00:12:30,483
jednak wzdłuż południowej ściany

180
00:12:31,203 --> 00:12:33,443
mamy ogromne ilości żwiru.

181
00:12:34,123 --> 00:12:35,723
Woda płynęła na południe.

182
00:12:35,803 --> 00:12:38,203
Tu mamy rozbieżność z popularną wersją.

183
00:12:38,283 --> 00:12:41,923
Uważasz, że źródłem powodzi
była pokrywa lodowa.

184
00:12:42,003 --> 00:12:43,003
Tak.

185
00:12:43,083 --> 00:12:45,203
W tej chwili uważa się,

186
00:12:45,283 --> 00:12:47,963
że być może było tu więcej jezior.

187
00:12:48,043 --> 00:12:51,843
A tak naprawdę musimy spojrzeć na północ.

188
00:12:51,923 --> 00:12:53,643
- Na pokrywę lodową.
- Tak.

189
00:12:53,723 --> 00:12:55,803
Popularna wersja głosi,

190
00:12:55,883 --> 00:12:58,923
że powodzie te musiały mieć miejsce

191
00:12:59,003 --> 00:13:02,283
pomiędzy 18 000 a 15 500 lat temu.

192
00:13:02,363 --> 00:13:06,043
Trudno ocenić coś takiego.

193
00:13:06,123 --> 00:13:08,043
Nie sądzę, by w tamtym okresie

194
00:13:08,123 --> 00:13:10,003
cokolwiek mogło mieć tyle energii,

195
00:13:10,083 --> 00:13:11,683
by uwolnić taką masę wody.

196
00:13:13,083 --> 00:13:17,083
Musimy połączyć części układanki

197
00:13:17,163 --> 00:13:19,203
i spojrzeć całościowo,

198
00:13:19,283 --> 00:13:20,723
zobaczyć pełen obraz.

199
00:13:24,123 --> 00:13:28,483
Możliwe, że jesteśmy bliscy odkrycia
pełnego obrazu sytuacji.

200
00:13:30,203 --> 00:13:32,963
Zamiast traktować Scablands

201
00:13:33,043 --> 00:13:35,523
jako zastanawiające odizolowane zjawisko

202
00:13:35,603 --> 00:13:38,443
bez konkretnej zewnętrznej przyczyny,

203
00:13:38,523 --> 00:13:41,563
Randall umieszcza
tutejszy naznaczony krajobraz

204
00:13:41,643 --> 00:13:45,483
w kontekście dużo większej katastrofy,

205
00:13:45,563 --> 00:13:47,923
która miała miejsce
pod koniec epoki lodowej.

206
00:13:49,443 --> 00:13:50,283
16 000 P.N.E.

207
00:13:50,363 --> 00:13:54,963
Nie 18 000 ani 15 500 lat temu…

208
00:13:55,043 --> 00:13:56,483
13 500 P.N.E.

209
00:13:56,563 --> 00:13:59,323
…a około 12 800 lat temu…

210
00:13:59,923 --> 00:14:00,923
10 800 P.N.E.

211
00:14:01,003 --> 00:14:03,003
…z nadejściem młodszego dryasu.

212
00:14:05,763 --> 00:14:09,243
Czy ślady zniszczeń widoczne w Scablands

213
00:14:09,323 --> 00:14:12,403
mogą być częścią większej apokalipsy,

214
00:14:12,483 --> 00:14:16,803
którą podejrzewam o zniszczenie
całej zaawansowanej cywilizacji?

215
00:14:21,683 --> 00:14:24,083
Kolejny naznaczony krajobraz w Ameryce

216
00:14:24,163 --> 00:14:26,203
może zawierać ostatnią wskazówkę.

217
00:14:29,443 --> 00:14:30,963
1930 km na południe,

218
00:14:31,603 --> 00:14:35,163
na zarośniętej pustyni
wzdłuż granicy z Meksykiem,

219
00:14:36,723 --> 00:14:39,363
znajduje się stanowisko Murray Springs.

220
00:14:44,883 --> 00:14:49,003
Allen West jest członkiem
interdyscyplinarnej grupy badawczej,

221
00:14:49,083 --> 00:14:52,603
która zaskoczyła naukowców w roku 2007.

222
00:14:52,683 --> 00:14:57,203
Napisali oni artykuł na temat
niezwykłego odkrycia,

223
00:14:58,123 --> 00:15:03,803
„czarnej warstwy”, którą znaleźli
w odsłoniętym fragmencie ziemi.

224
00:15:04,523 --> 00:15:06,563
Czarna warstwa, którą tu widzisz…

225
00:15:06,643 --> 00:15:07,483
BADACZ, KONSULTANT DS. NAUK O ZIEMI

226
00:15:07,563 --> 00:15:09,603
…to warstwa wymierania.

227
00:15:09,683 --> 00:15:15,483
Pod nią są kości mamutów, dawnych koni,

228
00:15:15,563 --> 00:15:20,243
amerykańskich wielbłądów,
wilków strasznych i kotów szablozębnych.

229
00:15:20,323 --> 00:15:25,803
Powyżej tej warstwy
nie znaleziono nic z tego.

230
00:15:26,603 --> 00:15:29,043
Poza wymieraniem megafauny,

231
00:15:29,123 --> 00:15:31,283
miało miejsce wymieranie ludzi.

232
00:15:31,363 --> 00:15:35,363
Uważamy, że od 50 do 60% ludzi

233
00:15:35,443 --> 00:15:38,523
zamieszkujących półkulę północną
wtedy zginęło.

234
00:15:38,603 --> 00:15:41,803
Tak. Ogromna liczba.

235
00:15:41,883 --> 00:15:44,363
Wiedzieliśmy, że coś miało miejsce.

236
00:15:44,443 --> 00:15:46,483
Napotkaliście tajemnicę,

237
00:15:46,563 --> 00:15:48,883
którą chcieliście zbadać.

238
00:15:50,803 --> 00:15:54,963
Kiedy czarną warstwę
odkryto i zbadano w latach 60.,

239
00:15:56,003 --> 00:16:00,483
na podstawie datowania węglowego
naukowcy orzekli, że ma około 12 800 lat,

240
00:16:00,563 --> 00:16:03,843
czyli powstała
wraz z początkiem młodszego dryasu.

241
00:16:06,123 --> 00:16:07,803
Dlatego tu jestem.

242
00:16:09,323 --> 00:16:12,123
Warstwa ta może nam pomóc

243
00:16:12,203 --> 00:16:16,723
nie tylko dowiedzieć się,
co spowodowało kataklizm,

244
00:16:18,443 --> 00:16:23,443
ale co konkretnie wywołało powódź…

245
00:16:27,323 --> 00:16:29,523
która stworzyła Scablands.

246
00:16:31,003 --> 00:16:32,563
Częścią badań czarnej warstwy

247
00:16:32,643 --> 00:16:36,803
była jej analiza chemiczna.

248
00:16:38,723 --> 00:16:42,243
Więc przyjechaliście ją zbadać.

249
00:16:42,883 --> 00:16:46,163
Znaleźliśmy stopione kulki szkła.

250
00:16:46,763 --> 00:16:51,123
To był pierwszy ślad tego, że miało tu
miejsce coś związanego z temperaturą.

251
00:16:52,483 --> 00:16:54,163
Nie wiedzieliśmy co.

252
00:16:55,523 --> 00:16:58,923
Temperatura musiałaby być
tak wysoka, by topić ziemię,

253
00:16:59,003 --> 00:17:00,203
to masz na myśli?

254
00:17:00,283 --> 00:17:02,083
Tak wysoka, by stopić auto

255
00:17:02,163 --> 00:17:04,723
do postaci kałuży metalu.

256
00:17:04,803 --> 00:17:05,643
Rozumiem.

257
00:17:05,723 --> 00:17:07,123
Co jeszcze tu znaleźliście?

258
00:17:07,203 --> 00:17:10,362
Sporo platyny i irydu.

259
00:17:10,443 --> 00:17:13,043
Spodziewaliście się
znaleźć tu platynę i iryd?

260
00:17:13,122 --> 00:17:14,803
Nie.

261
00:17:15,642 --> 00:17:18,443
Nie jest to coś,
co często występuje na tej planecie.

262
00:17:19,402 --> 00:17:22,563
Wtedy wiedzieliśmy,
że możliwość była tylko jedna,

263
00:17:22,642 --> 00:17:25,083
uderzenie czegoś z kosmosu.

264
00:17:25,723 --> 00:17:28,362
Asteroida lub fragmenty komety

265
00:17:28,443 --> 00:17:31,243
przeleciały przez atmosferę i spłonęły

266
00:17:31,323 --> 00:17:32,963
lub uderzyły w ziemię?

267
00:17:33,043 --> 00:17:33,883
Zgadza się.

268
00:17:35,963 --> 00:17:38,843
Kometa, zabójca gatunków.

269
00:17:40,643 --> 00:17:43,483
Czy to wyjaśnia kataklizmy,

270
00:17:43,563 --> 00:17:46,123
które miały miejsce
pod koniec młodszego dryasu?

271
00:17:46,923 --> 00:17:50,363
Dinozaury też to spotkało.

272
00:17:54,603 --> 00:17:57,803
Nikt nie sprzecza się z tym,
że to asteroida czy kometa

273
00:17:57,883 --> 00:18:01,523
była przyczyną wymarcia dinozaurów
66 milionów lat temu.

274
00:18:03,243 --> 00:18:05,763
To wydarzenie zostawiło wyraźną warstwę,

275
00:18:05,843 --> 00:18:08,203
którą można zobaczyć do dziś,

276
00:18:08,283 --> 00:18:11,603
jest podobna do tej z Murray Springs.

277
00:18:14,923 --> 00:18:16,403
Kiedy grupa badawcza Allena

278
00:18:16,483 --> 00:18:20,323
zorientowała się,
co oznacza czarna warstwa,

279
00:18:21,123 --> 00:18:24,883
rozpoczęła skrupulatne,
długotrwałe badania,

280
00:18:25,763 --> 00:18:28,043
by sprawdzić,
czy znajdą ją gdzieś jeszcze.

281
00:18:29,843 --> 00:18:32,963
I znaleźli - na całym świecie.

282
00:18:36,083 --> 00:18:37,163
OCEAN SPOKOJNY - AMERYKA PÓŁNOCNA
AMERYKA POŁUDNIOWA

283
00:18:37,243 --> 00:18:38,163
ATLANTYK - AFRYKA - EUROPA - AZJA

284
00:18:38,243 --> 00:18:41,403
Do tej pory czarną warstwę
znaleziono w Ameryce Północnej

285
00:18:41,483 --> 00:18:44,763
od Kalifornii po Michigan i New Jersey

286
00:18:44,843 --> 00:18:49,083
oraz od Belgii w północnej Europie
po Syrię na Bliskim Wschodzie.

287
00:18:49,163 --> 00:18:50,483
BELGIA - SYRIA
GRANICA MŁODSZEGO DRYASU

288
00:18:50,563 --> 00:18:53,483
Wiele potencjalnych miejsc zderzenia,

289
00:18:53,563 --> 00:18:58,483
a wszystkie pochodzą z tego samego okresu,
sprzed około 12 800 lat.

290
00:19:01,323 --> 00:19:04,683
To musiało być coś wielkiego.

291
00:19:04,763 --> 00:19:09,083
Pełen obraz zbliżył nas do tego,
że musiała mieć miejsce katastrofa.

292
00:19:11,483 --> 00:19:16,363
Ale jeśli kometa uderzyła w ziemię,
gdzie jest krater?

293
00:19:18,043 --> 00:19:20,203
Chyba poznaliśmy odpowiedź…

294
00:19:22,923 --> 00:19:24,603
gdy byliśmy w Scablands.

295
00:19:26,883 --> 00:19:29,963
Jeśli pierwsze uderzenia
na początku młodszego dryasu

296
00:19:30,043 --> 00:19:31,803
miały miejsce na pokrywie lodowej,

297
00:19:31,883 --> 00:19:35,363
po stopieniu się lodu, nie było krateru.

298
00:19:37,083 --> 00:19:39,083
Wiąże się to z teorią Randalla,

299
00:19:39,163 --> 00:19:43,803
że przyczyną powodzi,
która stworzyła Scablands,

300
00:19:43,883 --> 00:19:48,243
nie była woda z jeziora,
a z pokrywy lodowej.

301
00:19:50,283 --> 00:19:54,563
Będziemy musieli
przepisać historię na nowo.

302
00:19:54,643 --> 00:19:55,483
Tak.

303
00:19:57,443 --> 00:20:00,723
Mimo to jedno uderzenie nie mogło sprawić,

304
00:20:00,803 --> 00:20:04,563
by czarna warstwa
pojawiła się w aż tylu miejscach.

305
00:20:04,643 --> 00:20:06,363
GRANICA MŁODSZEGO DRYASU

306
00:20:06,443 --> 00:20:09,003
Ich odkrycie prowadzi
do zaskakujących wniosków.

307
00:20:09,083 --> 00:20:13,523
A jeśli śladów nie zostawiło
jedno uderzenie,

308
00:20:13,603 --> 00:20:14,843
a wiele?

309
00:20:14,923 --> 00:20:18,643
Krótkotrwały intensywny deszcz
kosmicznych odpadków.

310
00:20:18,723 --> 00:20:21,843
Istnieje związana z tym hipoteza.

311
00:20:24,163 --> 00:20:26,923
Nie myślcie, że to kometa
uderzyła w Ziemię,

312
00:20:27,003 --> 00:20:29,963
a raczej dziesiątki tysięcy odłamków.

313
00:20:30,043 --> 00:20:32,963
Wyobraźcie sobie, że 12 800 lat temu

314
00:20:33,043 --> 00:20:37,083
Ziemia znalazła się w pobliżu
śladu szczątków wielkiej komety.

315
00:20:43,603 --> 00:20:46,963
To jak eksplozja tysięcy bomb atomowych.

316
00:20:48,243 --> 00:20:53,363
W ciągu kilku godzin zatrzęsło Ziemią,

317
00:20:55,283 --> 00:21:00,203
powodując ogromne powodzie,
chmury pyłu na niebie

318
00:21:00,963 --> 00:21:03,403
i obniżenie temperatury.

319
00:21:04,843 --> 00:21:07,963
Wyobraźcie sobie,
że jesteście na plaży w Miami,

320
00:21:09,003 --> 00:21:12,123
a klimat nagle zaczyna
przypominać Anchorage na Alasce.

321
00:21:13,323 --> 00:21:17,003
- Natychmiast.
- Trwało to jakieś kilka miesięcy.

322
00:21:21,043 --> 00:21:21,963
PRZYBYCIE KOMETY PRZYCZYNĄ WYMIERANIA

323
00:21:22,043 --> 00:21:23,643
Kiedy Allen i jego koledzy

324
00:21:23,723 --> 00:21:26,443
z Grupy Badawczej Komety

325
00:21:26,523 --> 00:21:27,883
opublikowali swoje odkrycie,

326
00:21:27,963 --> 00:21:31,443
spotkali się szyderstwami i lekceważeniem.

327
00:21:31,523 --> 00:21:32,483
MINI EPOKA LODOWA
WSTRZĄSNĘŁA ŚWIATEM GEOLOGII

328
00:21:33,283 --> 00:21:36,723
Naukowcy niestety są uczeni cynizmu.

329
00:21:36,803 --> 00:21:39,323
Sceptycyzm jest zdrowy, cynizm nie.

330
00:21:41,043 --> 00:21:43,603
Niepokojącym faktem jest również to,

331
00:21:43,683 --> 00:21:47,003
co mogło być źródłem kosmicznych odłamków.

332
00:21:48,163 --> 00:21:50,003
Północne Taurydy, rój meteorów,

333
00:21:51,963 --> 00:21:55,763
który Ziemia mija dwa razy do roku,

334
00:21:55,843 --> 00:21:58,163
w późnym czerwcu i październiku.

335
00:21:59,123 --> 00:22:02,243
Przyjmuje się, że na ten rój meteorów

336
00:22:02,323 --> 00:22:04,163
składa się około 200 obiektów

337
00:22:04,243 --> 00:22:06,603
o średnicy co najmniej kilometra.

338
00:22:11,963 --> 00:22:13,163
Dowody przedstawione

339
00:22:13,243 --> 00:22:15,403
przez naukowców z Grupy Badaczy Komety

340
00:22:15,483 --> 00:22:22,243
wskazują wyłącznie
na globalny kataklizm sprzed 12 800 lat,

341
00:22:22,323 --> 00:22:25,763
apokalipsę na tyle dużą,
by zmieść z powierzchni ziemi

342
00:22:25,843 --> 00:22:28,443
niemal wszystkie ślady
zaawansowanej cywilizacji

343
00:22:28,523 --> 00:22:30,563
i za jednym zamachem tłumaczą to,

344
00:22:30,643 --> 00:22:33,843
co badałem przez ostatnie 30 lat.

345
00:22:36,283 --> 00:22:40,283
Być może dlatego starożytne ludy,
które wtedy powstały,

346
00:22:40,363 --> 00:22:44,403
tak bardzo skupiły się na niebie.

347
00:22:45,403 --> 00:22:48,123
Należy zwracać uwagę na niebo,

348
00:22:48,203 --> 00:22:50,483
ponieważ czeka tam niebezpieczeństwo

349
00:22:50,563 --> 00:22:52,363
zdolne zgładzić całą cywilizację.

350
00:22:55,843 --> 00:22:58,843
W tureckim Göbekli Tepe widzieliśmy już,

351
00:22:58,923 --> 00:23:03,883
że starożytni zapisali
obraz apokalipsy w kamieniu.

352
00:23:03,963 --> 00:23:08,563
Przenosząc konstelacje
obecne wtedy na niebie na filar numer 43.

353
00:23:09,763 --> 00:23:12,723
Ale słupy te mogą zawierać
jeszcze jedną informację,

354
00:23:13,443 --> 00:23:16,123
o której powiedział mi dr Martin Sweatman.

355
00:23:16,203 --> 00:23:19,043
Uważa, że starożytni zapisali,

356
00:23:19,123 --> 00:23:23,563
kiedy i skąd przyszedł deszcz meteorów.

357
00:23:25,883 --> 00:23:28,283
Mamy tu węże…

358
00:23:28,363 --> 00:23:29,483
UNIWERSYTET EDYNBURSKI

359
00:23:29,563 --> 00:23:32,523
…płynące z ciała i nóg lisa.

360
00:23:33,483 --> 00:23:35,923
A jeśli zobaczymy z drugiej strony,

361
00:23:36,003 --> 00:23:39,763
węże płyną od ptaków.

362
00:23:40,483 --> 00:23:45,483
Starożytne kultury
widziały komety jako latające węże.

363
00:23:45,563 --> 00:23:48,123
Nie podlega to dyskusji.

364
00:23:48,203 --> 00:23:52,203
Możemy interpretować to
jako meteory i konkretne konstelacje.

365
00:23:52,283 --> 00:23:53,123
Tak.

366
00:23:53,203 --> 00:23:55,883
Ptaki to prawdopodobnie Ryby.

367
00:23:55,963 --> 00:23:56,803
Tak.

368
00:23:56,883 --> 00:23:59,643
A tu mamy Wodnika,

369
00:23:59,723 --> 00:24:01,883
myślę, że tym właśnie jest lis.

370
00:24:01,963 --> 00:24:04,323
Kiedy Göbekli Tepe powstawało,

371
00:24:04,403 --> 00:24:09,523
właśnie stamtąd przybył rój meteorów.

372
00:24:10,323 --> 00:24:11,443
Architekci mówią nam,

373
00:24:11,523 --> 00:24:15,163
że rój meteorów leciał z Wodnika

374
00:24:15,243 --> 00:24:17,483
przez Ryby

375
00:24:17,563 --> 00:24:20,443
i w ciągu kilku tygodni wszystko zmienił.

376
00:24:21,363 --> 00:24:25,403
Trwający tygodnie
deszcz fragmentów komety.

377
00:24:27,643 --> 00:24:31,283
Istnieje okres, który pasuje
do wszystkich wydarzeń kataklizmu

378
00:24:31,363 --> 00:24:33,883
mającego miejsce 12 800 lat temu,

379
00:24:34,523 --> 00:24:39,043
wliczając w to gwałtowne zalanie
waszyngtońskiego terenu Scablands.

380
00:24:40,923 --> 00:24:43,923
Być może konfiguracja Słońca i konstelacji

381
00:24:44,003 --> 00:24:47,683
na filarze numer 43 mówi nam coś jeszcze.

382
00:24:49,003 --> 00:24:51,283
Miało to miejsce podczas przesilenia,

383
00:24:51,363 --> 00:24:56,003
co daje nam dwie możliwe daty
na około 26 000 lat,

384
00:24:56,083 --> 00:24:58,643
a każdy powrót to zaledwie wiek.

385
00:25:00,523 --> 00:25:01,723
Uważam, że to ciekawe.

386
00:25:01,803 --> 00:25:02,963
STAROŻYTNE ŚWIĄTYNIE OPOWIADAJĄ
HISTORIĘ GEOGRAFICZNYCH ZMIAN

387
00:25:03,043 --> 00:25:05,283
Jak zauważył archeoastronom Paul Burley,

388
00:25:05,363 --> 00:25:08,043
ta sama konfiguracja nieba,

389
00:25:08,123 --> 00:25:10,683
którą widziano 12 800 lat temu…

390
00:25:10,763 --> 00:25:11,723
BUDOWNICZOWIE GÖBEKLI TEPE
STWORZYLI ŚWIĄTYNIĘ,

391
00:25:11,803 --> 00:25:13,043
KTÓRA NAJWYRAŹNIEJ MÓWI
O PRZYSZŁOŚCI ZA 11 600 LAT.

392
00:25:13,123 --> 00:25:13,963
DZIŚ!

393
00:25:14,043 --> 00:25:18,003
…pojawiła się teraz,
podczas przesilenia zimowego.

394
00:25:20,523 --> 00:25:23,483
Czy obrazy z filaru numer 43
mogą być wiadomością,

395
00:25:23,563 --> 00:25:27,803
którą przekazali nam astronomowie
z zaginionej cywilizacji?

396
00:25:29,803 --> 00:25:33,723
Ostrzeżeniem wysłanym
do nas, w przyszłość,

397
00:25:34,483 --> 00:25:36,963
że kto sieje wiatr, ten zbiera burzę?

398
00:25:38,723 --> 00:25:43,643
Że kiedy Słońce i gwiazdy
ułożą się jak wtedy,

399
00:25:43,723 --> 00:25:47,283
latające węże powrócą?

400
00:25:51,483 --> 00:25:52,803
Bądźcie ostrożni.

401
00:25:54,523 --> 00:25:57,443
Lepiej się zastanowić.

402
00:25:58,723 --> 00:26:01,283
Nie chcę siać paniki,

403
00:26:01,363 --> 00:26:04,243
ale czy grozi nam deszcz meteorów?

404
00:26:04,323 --> 00:26:06,283
Groził naszym przodkom.

405
00:26:06,363 --> 00:26:09,043
Spowodował kataklizm 12 800 lat temu.

406
00:26:09,123 --> 00:26:10,243
Czy to się powtórzy?

407
00:26:10,323 --> 00:26:11,923
Jesteśmy w niebezpieczeństwie.

408
00:26:13,123 --> 00:26:16,363
Obliczenia astronomów mówią,

409
00:26:16,443 --> 00:26:19,043
że jesteśmy teraz zagrożeni

410
00:26:19,123 --> 00:26:23,803
ze strony większych fragmentów
roju Taurydów.

411
00:26:26,443 --> 00:26:30,883
Coraz więcej naukowców skłania się
ku teorii katastrofy kosmicznej.

412
00:26:35,323 --> 00:26:40,163
Choć nie tylko naukowców
interesuje ten temat.

413
00:26:45,043 --> 00:26:48,123
Jeśli około 12 000 lat temu
coś uderzyło w Ziemię

414
00:26:48,203 --> 00:26:51,083
i zresetowało cywilizację,
jest to ciekawa teoria.

415
00:26:51,163 --> 00:26:54,003
Myślę, że warto na ten temat dyskutować.

416
00:26:54,803 --> 00:27:00,083
W twoich teoriach jest tyle emocji,

417
00:27:00,163 --> 00:27:02,843
podobnie jak u twoich przeciwników.

418
00:27:02,923 --> 00:27:06,563
Co mówią na ten temat archeolodzy?

419
00:27:06,643 --> 00:27:08,763
Jakie argumenty się powtarzają?

420
00:27:09,403 --> 00:27:12,603
Archeolodzy powtarzają,
że wiedzą najlepiej.

421
00:27:12,683 --> 00:27:15,443
Wystarczy autorytet.
„Datujemy tak, jak mówimy”.

422
00:27:15,523 --> 00:27:18,243
„Włożyliśmy w to pracę, więc tak jest”.

423
00:27:18,323 --> 00:27:24,083
To aż dziwne, że ludzie
akceptują tylko jedną narrację.

424
00:27:24,163 --> 00:27:27,323
Narrację, która powstała dawno temu.

425
00:27:27,403 --> 00:27:28,243
Tak.

426
00:27:28,323 --> 00:27:29,803
Nie chcą nawet dyskutować.

427
00:27:30,603 --> 00:27:33,243
Być może to częściowo dlatego,

428
00:27:33,323 --> 00:27:36,923
że boją się, iż możemy nie być
szczytową formą cywilizacji.

429
00:27:37,003 --> 00:27:40,203
Być może sam fakt
istnienia dawnej cywilizacji

430
00:27:40,283 --> 00:27:42,123
budzi nieprzyjemną myśl,

431
00:27:42,203 --> 00:27:44,443
że my możemy skończyć podobnie.

432
00:27:48,923 --> 00:27:53,443
Gdyby miał nas spotkać globalny kataklizm,

433
00:27:53,523 --> 00:27:55,243
taki jak ten w przeszłości,

434
00:27:55,323 --> 00:27:58,083
o którym wiemy,
że miał miejsce w epoce lodowej,

435
00:27:58,163 --> 00:28:02,163
nasza cywilizacja
prawdopodobnie by nie przetrwała.

436
00:28:05,923 --> 00:28:11,083
Łatwo sobie wyobrazić,
że zaawansowana cywilizacja przeszłości

437
00:28:11,163 --> 00:28:12,563
mogła zostać zniszczona

438
00:28:13,083 --> 00:28:15,003
i zapomniana

439
00:28:15,083 --> 00:28:18,603
w trakcie apokalipsy sprzed 12 800 lat.

440
00:28:22,163 --> 00:28:25,603
Po uderzeniach w pokrywę lodową

441
00:28:25,683 --> 00:28:30,203
poziom mórz podniósł się,
pochłaniając przybrzeżne lądy,

442
00:28:30,283 --> 00:28:33,243
na których mogły żyć zaawansowane ludy.

443
00:28:35,483 --> 00:28:37,363
Miejsca takie jak Sundaland…

444
00:28:37,443 --> 00:28:38,683
ZATOKA BENGALSKA
OCEAN INDYJSKI

445
00:28:38,763 --> 00:28:39,603
SYCYLIA
MALTA

446
00:28:39,683 --> 00:28:42,163
…Półwysep Maltański
lub część Wielkiej Bahamy.

447
00:28:42,243 --> 00:28:43,643
DROGA BIMINI
WYSPA BAHAMA

448
00:28:45,003 --> 00:28:45,923
W Indonezji…

449
00:28:46,003 --> 00:28:46,843
INDONEZJA

450
00:28:46,923 --> 00:28:49,683
…ocaleni być może wycofali się wyżej,

451
00:28:49,763 --> 00:28:53,803
zostawiając po sobie ślady
skomplikowanej architektury.

452
00:28:55,083 --> 00:28:57,243
Mieszkańcy dzisiejszej Turcji…

453
00:28:57,323 --> 00:28:58,163
TURCJA

454
00:28:58,243 --> 00:29:00,803
…mogli szukać schronienia pod ziemią,

455
00:29:00,883 --> 00:29:02,723
na wypadek kolejnych meteorów.

456
00:29:03,883 --> 00:29:05,643
Na śródziemnomorskiej Malcie

457
00:29:06,643 --> 00:29:08,283
ocaleni mogli budować świątynie

458
00:29:08,363 --> 00:29:11,563
skierowane ku
najjaśniejszej nowej gwieździe,

459
00:29:12,563 --> 00:29:15,603
bojąc się może kolejnej komety.

460
00:29:16,923 --> 00:29:18,123
Podróżowali po morzach…

461
00:29:18,203 --> 00:29:19,043
BAHAMY

462
00:29:19,123 --> 00:29:21,803
…przekazując wiedzę o geografii.

463
00:29:23,483 --> 00:29:26,523
Ich obecność zapamiętano
w dawnych tradycjach,

464
00:29:26,603 --> 00:29:28,963
a nawet zapisano w kamieniu.

465
00:29:29,963 --> 00:29:30,843
KOPIEC WĘŻA

466
00:29:30,923 --> 00:29:35,203
Kazali mniej rozwiniętym ludom
zapamiętać, co się stało,

467
00:29:35,283 --> 00:29:36,563
projektując pomniki

468
00:29:36,643 --> 00:29:39,963
o konkretnym ułożeniu,

469
00:29:41,883 --> 00:29:45,483
jak i megalityczne konstrukcje
z zapisem dat, kapsuły czasu.

470
00:29:45,563 --> 00:29:46,483
GÖBEKLI TEPE
TURCJA

471
00:29:52,323 --> 00:29:58,043
Starożytni pomogli odbudować ludzkość
pośród naznaczonego krajobrazu.

472
00:30:01,923 --> 00:30:04,643
Podczas dziesiątek lat moich podróży

473
00:30:04,723 --> 00:30:09,163
nauczyłem się szanować
wiedzę i naukę starożytnych.

474
00:30:09,243 --> 00:30:10,443
KOMORA

475
00:30:10,523 --> 00:30:12,643
Rozumieli, co czyha na niebie.

476
00:30:12,723 --> 00:30:16,403
Byli bardzo skupieni na kosmosie

477
00:30:16,483 --> 00:30:20,043
i na tym, co może im grozić.

478
00:30:21,763 --> 00:30:24,323
Ich mity i ogromne konstrukcje

479
00:30:24,403 --> 00:30:27,683
tak bardzo zorientowane
na gwiazdy i Słońce

480
00:30:27,763 --> 00:30:29,523
są śladem tej obsesji

481
00:30:30,723 --> 00:30:33,883
i pomnikiem strasznych dziejów
końca epoki lodowej,

482
00:30:33,963 --> 00:30:38,843
która zmieniła historię ludzkości
na zawsze i dała nam nowy świat.

483
00:30:42,083 --> 00:30:47,963
Być może nasza zaawansowana cywilizacja
powinna wysłuchać ich ostrzeżenia,

484
00:30:48,843 --> 00:30:52,523
żeby nie skończyć podobnie.

485
00:31:21,643 --> 00:31:26,643
Napisy: Jakub Jadowski