1
00:00:29,563 --> 00:00:31,363
Ormanda yeni bir sabah.

2
00:00:32,563 --> 00:00:34,723
Ve bu şempanze sürüsü için

3
00:00:35,243 --> 00:00:37,083
yataktan kalkıp

4
00:00:37,163 --> 00:00:39,003
güne başlama zamanı.

5
00:00:46,003 --> 00:00:49,643
Ama 40 metre yükseklikteki
bir yuvada yatarken

6
00:00:51,123 --> 00:00:52,763
kalkmak biraz zor olabilir.

7
00:01:12,923 --> 00:01:16,843
Bu sabah ritüeli sayısız nesillerdir

8
00:01:18,603 --> 00:01:20,323
saat gibi gerçekleşiyor.

9
00:01:25,763 --> 00:01:30,283
Evrenin en gizemli özelliklerinden birinin
yön verdiği bir ritim.

10
00:01:38,203 --> 00:01:39,123
Zaman.

11
00:01:41,963 --> 00:01:46,843
Ve dişi bir şempanze için
zamanın çok önemli bir rolü daha var.

12
00:01:49,363 --> 00:01:51,163
Celeste 30'larının ortasında

13
00:01:52,763 --> 00:01:55,123
ve içinde işleyen bir saat var.

14
00:01:59,883 --> 00:02:03,883
13,8 milyar yıl önce kurulmuş bir saat.

15
00:02:14,763 --> 00:02:17,083
Büyük Patlama'yla ortaya çıkan atomlar…

16
00:02:20,083 --> 00:02:21,043
…ve enerji,

17
00:02:22,483 --> 00:02:25,843
uçsuz bucaksız uzayda seyahat etti.

18
00:02:31,323 --> 00:02:32,763
Ve bu malzemeler

19
00:02:34,083 --> 00:02:35,523
şimdi bir araya gelerek…

20
00:02:38,563 --> 00:02:40,843
…yeni bir hayat yaratıyor.

21
00:02:44,643 --> 00:02:48,803
Celeste'in rahminde
küçük bir şempanze oluşuyor.

22
00:02:53,003 --> 00:02:57,363
Bu bebeğin dünyayla tanışmasına
150 gün daha var.

23
00:03:00,003 --> 00:03:01,403
O kadar zaman alıyor.

24
00:03:04,363 --> 00:03:05,643
Ve zaman olmasaydı

25
00:03:06,243 --> 00:03:09,403
evrenimizde hiçbir şey doğmazdı.

26
00:03:12,763 --> 00:03:14,843
En genç şempanzeden…

27
00:03:16,963 --> 00:03:18,763
…en yaşlı kara deliğe kadar.

28
00:03:23,723 --> 00:03:27,323
Peki zaman nasıl oluştu?

29
00:03:29,283 --> 00:03:32,403
Her şey zamanı
aynı şekilde mi deneyimliyor?

30
00:03:35,043 --> 00:03:38,483
Ve evrenimizin saati bir gün duracak mı?

31
00:04:02,563 --> 00:04:07,043
BİYOLOJİK SAAT

32
00:04:09,483 --> 00:04:13,003
Bir şempanzenin günü de
aynı bizimki gibi başlar.

33
00:04:16,323 --> 00:04:17,243
Kahvaltıyla.

34
00:04:23,723 --> 00:04:27,403
İki kişilik yiyorsanız kritik bir öğündür.

35
00:04:35,883 --> 00:04:38,803
Celeste zaten deneyimli bir anne.

36
00:04:42,163 --> 00:04:46,723
İlk çocuğu Apollo, sürünün baskın erkeği.

37
00:04:48,843 --> 00:04:51,843
Ve sabahları güne biraz yavaş başlıyor.

38
00:04:59,163 --> 00:05:01,683
Her şempanze farklı bir yaşta.

39
00:05:04,683 --> 00:05:06,923
Her birinin ayrı bir kişiliği var.

40
00:05:09,763 --> 00:05:13,163
Ama hepsi de rutinlerine bağlı.

41
00:05:17,563 --> 00:05:22,003
Hayatlarını zamanın akışı yönetiyor.

42
00:05:24,563 --> 00:05:25,883
Zamanı göremeyiz.

43
00:05:28,083 --> 00:05:29,083
Veya duyamayız.

44
00:05:30,803 --> 00:05:33,443
Hiçbir şekilde onu etkileyemeyiz.

45
00:05:34,283 --> 00:05:38,723
Yine de her kalp atışı,
her seçim, her hareket,

46
00:05:39,603 --> 00:05:41,083
her hareketsizlik,

47
00:05:42,763 --> 00:05:45,843
zamanın sürekli akışının sonucudur.

48
00:05:47,243 --> 00:05:50,443
Bazen çok hızlı geçer,
bazen geçmek bilmez.

49
00:05:51,523 --> 00:05:54,083
Ama zaman daima ilerler.

50
00:05:55,363 --> 00:06:01,043
Yıldızlar ve gezegenler
oluşur, yaşlanır ve ölür.

51
00:06:02,483 --> 00:06:05,443
Onların ardından yeni yıldızlar doğar.

52
00:06:05,523 --> 00:06:07,763
Ve nadir birkaç yıldız,

53
00:06:07,843 --> 00:06:11,443
evrendeki en gizemli cisimlerin
doğumuna yol açar.

54
00:06:13,163 --> 00:06:14,363
Kara delikler.

55
00:06:22,083 --> 00:06:24,883
Zaman, kozmik orkestranın şefidir.

56
00:06:27,643 --> 00:06:30,563
Hiçbir şey onun elinden kurtulamaz.

57
00:06:44,723 --> 00:06:49,283
İnsanlarda zamanı takip edip ölçebilen
cihazlar olsa da…

58
00:06:55,243 --> 00:06:56,443
…şempanzelerde yok.

59
00:07:04,323 --> 00:07:07,843
Celeste ve ailesi
Güneş'i rehber olarak kullanıyor.

60
00:07:11,843 --> 00:07:14,803
Güneş yükselir ve gökyüzünde kavis çizer.

61
00:07:19,163 --> 00:07:20,483
Güneş hareket ettikçe…

62
00:07:23,443 --> 00:07:24,723
…onlar da eder.

63
00:07:32,003 --> 00:07:35,123
Şempanzeler nadiren aynı yuvada uyur.

64
00:07:36,003 --> 00:07:39,083
Her sabah taze meyve aramaya çıkarlar.

65
00:07:41,683 --> 00:07:45,323
Kendi topraklarının
bir ucundan diğerine giderler.

66
00:07:49,163 --> 00:07:52,363
Ama şu an en olgun meyve…

67
00:07:54,883 --> 00:07:57,683
…açık düzlüğün diğer tarafında.

68
00:08:02,523 --> 00:08:05,683
Apollo ve sürünün en güçlü üyeleri
önden gidip

69
00:08:07,203 --> 00:08:09,523
diğerleri için ortalığı kolaçan ediyor.

70
00:08:12,323 --> 00:08:13,483
Açık arazide

71
00:08:13,563 --> 00:08:17,283
yırtıcılar, rakip şempanzeler
ve yükselen güneşin ısısına karşı

72
00:08:18,203 --> 00:08:19,963
savunmasız olurlar.

73
00:08:24,203 --> 00:08:25,603
Hızlı olmaları gerek.

74
00:08:26,883 --> 00:08:28,803
Zaman geçiyor.

75
00:08:33,763 --> 00:08:36,443
Şempanzeler için temel zaman birimi,

76
00:08:37,083 --> 00:08:39,643
gökyüzünü kateden Güneş'tir.

77
00:08:43,723 --> 00:08:47,483
Gün doğumundan gün batımına
ve yeniden gün doğumuna.

78
00:08:49,563 --> 00:08:51,163
Yirmi dört saatlik bir gün.

79
00:08:54,243 --> 00:08:57,323
Ama gün aslında bir zaman ölçüsü değildir.

80
00:08:59,203 --> 00:09:02,203
Bir hareket ölçüsüdür.

81
00:09:08,683 --> 00:09:11,523
Gezegenimiz kendi ekseni etrafında
dönüş yaparken

82
00:09:11,603 --> 00:09:18,163
orman da saatte 1.600 kilometre hızla
uzayda hareket eder.

83
00:09:20,403 --> 00:09:25,403
Dünya'nın tam bir dönüş yapması
24 saat sürer.

84
00:09:28,323 --> 00:09:32,003
Bu da şempanzelere
24 saatlik hareket imkânı tanır.

85
00:09:33,163 --> 00:09:36,923
On iki saat aydınlıkta,
on iki saat karanlıkta.

86
00:09:38,603 --> 00:09:41,723
Tekrar tekrar.

87
00:09:46,843 --> 00:09:52,123
Dünya'nın ana saatini ayarlayan şey,
gezegenimizin sabit dönüşüdür.

88
00:09:55,083 --> 00:09:58,243
Şempanzeler için de güvenilir bir saattir.

89
00:10:02,523 --> 00:10:05,203
Ama kıymetini bilmediğimiz bu temel döngü…

90
00:10:07,363 --> 00:10:08,843
…evrensel değildir.

91
00:10:15,883 --> 00:10:18,523
Gezegenimizden ayrıldığınız anda

92
00:10:20,323 --> 00:10:23,003
24 saatlik gün geçerliliğini kaybeder.

93
00:10:28,003 --> 00:10:29,723
Güneş'e en yakın gezegen…

94
00:10:32,123 --> 00:10:33,563
…Merkür'dür.

95
00:10:33,643 --> 00:10:35,123
MERKÜR

96
00:10:35,203 --> 00:10:38,963
Bize kıyasla salyangoz hızında döner.

97
00:10:41,043 --> 00:10:44,243
1408 SAATLİK BİR GÜN

98
00:10:44,563 --> 00:10:49,683
Komşumuz Venüs'ün dönüşü daha da yavaştır.

99
00:10:51,443 --> 00:10:54,243
Kendi ekseni etrafında dönmesi,

100
00:10:55,563 --> 00:10:57,883
Güneş etrafında dönmesinden uzun sürer.

101
00:11:00,963 --> 00:11:06,083
Bu yüzden Venüs'ün bir günü,
bir yılından uzundur.

102
00:11:09,723 --> 00:11:12,523
Her gezegenin günü farklı uzunluktadır.

103
00:11:15,923 --> 00:11:19,603
MARS - 25 SAATLİK BİR GÜN

104
00:11:21,563 --> 00:11:25,723
SATÜRN - 11 SAATLİK BİR GÜN

105
00:11:27,203 --> 00:11:30,643
NEPTÜN - 17 SAATLİK BİR GÜN

106
00:11:32,363 --> 00:11:36,083
Güneş Sistemimizden
çok uzaktaki gezegenler de dâhil.

107
00:11:40,403 --> 00:11:42,483
Altmış üç ışık yılı uzakta,

108
00:11:43,563 --> 00:11:45,363
genç bir yıldızın yörüngesinde

109
00:11:46,403 --> 00:11:48,603
Beta Pictoris B yer alır.

110
00:11:52,563 --> 00:11:55,443
Ekseni etrafında o kadar hızlı döner ki…

111
00:11:58,763 --> 00:12:00,963
…yanlardan şişkindir.

112
00:12:04,763 --> 00:12:08,123
Bildiğimiz en hızlı dönen dünyadır.

113
00:12:10,243 --> 00:12:13,163
Burada bir gün sadece sekiz saat sürer.

114
00:12:13,243 --> 00:12:17,203
8 SAATLİK BİR GÜN

115
00:12:18,523 --> 00:12:23,163
Evrenimizdeki her gezegen
farklı bir hızla döner.

116
00:12:26,403 --> 00:12:27,803
Milyarlarca dünya.

117
00:12:28,923 --> 00:12:30,723
Her birinin kendi saati var

118
00:12:31,803 --> 00:12:33,843
ve farklı ritimlerle işliyor.

119
00:12:35,403 --> 00:12:40,923
Ama hepsi de evrensel
kozmik zaman çizgisinde ilerliyor.

120
00:12:58,603 --> 00:12:59,643
Dünya'ya dönersek

121
00:13:00,683 --> 00:13:03,163
güneş neredeyse tam tepeye geldi

122
00:13:05,123 --> 00:13:07,603
ve şempanzeler saati tam olarak biliyor.

123
00:13:17,203 --> 00:13:18,363
Öğle yemeği vakti.

124
00:13:31,203 --> 00:13:35,723
Savanayı mükemmel bir dakiklikle geçtiler.

125
00:13:42,723 --> 00:13:44,443
Turnayı gözünden vurdular.

126
00:13:51,803 --> 00:13:54,723
Afrika üzüm ağacının bu tatlı yemişleri

127
00:13:56,443 --> 00:13:58,603
sadece birkaç hafta olur.

128
00:14:05,163 --> 00:14:08,643
Ormandan gelen nadir bir mevsimsel hediye.

129
00:14:12,723 --> 00:14:16,163
Gün ortası çok verimli bir zamandır.

130
00:14:20,883 --> 00:14:24,683
Her boydan hayvanlar
günlük işlerini halleder.

131
00:14:30,043 --> 00:14:32,923
Ve her biri zamanı farklı deneyimler.

132
00:14:37,163 --> 00:14:40,843
Hızlı ve kısa hayatlar süren
küçük canlılar için…

133
00:14:45,643 --> 00:14:49,003
…öğle yemeği bir ömür gibi gelebilir.

134
00:14:54,723 --> 00:14:57,443
Daha yavaş ve uzun hayatlar sürenler için,

135
00:14:58,163 --> 00:15:01,323
bir saat göz açıp kapayıncaya kadar geçer.

136
00:15:08,363 --> 00:15:11,283
Ama ister yüksek hızda

137
00:15:12,403 --> 00:15:14,163
ister ağır çekimde yaşasın,

138
00:15:16,003 --> 00:15:21,043
ormandaki tüm canlılar
aynı 24 saatlik güne uymak zorundadır.

139
00:15:23,763 --> 00:15:25,923
Ve Dünya dönmeye devam ettikçe…

140
00:15:29,443 --> 00:15:31,763
…o günler de gelip geçer.

141
00:15:33,643 --> 00:15:37,763
Her şempanzenin hayatına yön verir.

142
00:15:41,483 --> 00:15:42,763
Özellikle de birine.

143
00:15:50,003 --> 00:15:52,083
Sadece 15 haftalıkken

144
00:15:52,923 --> 00:15:57,003
bu bebeğin tüm vücudu
annesinin eline sığabilir.

145
00:16:00,603 --> 00:16:02,483
Gelişimini tamamlaması için

146
00:16:02,563 --> 00:16:05,923
mükemmel zamanlanmış bir
olaylar zinciri gerçekleşmelidir.

147
00:16:08,203 --> 00:16:10,403
Önümüzdeki 130 gün boyunca

148
00:16:11,163 --> 00:16:15,523
her dakika, her nanosaniye kritik.

149
00:16:24,243 --> 00:16:30,203
Olağanüstü bir hız ve hassasiyetle
yeni hücreler bölünüyor ve büyüyor.

150
00:16:34,243 --> 00:16:35,243
Şu anda

151
00:16:36,203 --> 00:16:41,603
saatte 15 milyon hücre hızla
beyin hücreleri çoğalıyor.

152
00:16:51,803 --> 00:16:54,843
İlk anlarımızdan itibaren hepimizin,

153
00:16:55,843 --> 00:17:00,203
zamanla arasında
derin bir biyolojik ilişki var.

154
00:17:17,403 --> 00:17:19,123
Güneş ışığı azaldıkça…

155
00:17:21,803 --> 00:17:24,483
şempanzeler içgüdüsel olarak
vites değiştirir…

156
00:17:27,923 --> 00:17:29,283
…ve akşam moduna geçer.

157
00:17:39,163 --> 00:17:41,803
Yuva çağrısı tüm sürüye sinyal verir.

158
00:17:44,483 --> 00:17:47,603
Geceyi geçirmek için
güvenli bir yer bulma zamanı.

159
00:18:01,483 --> 00:18:05,603
Yatakları yumuşak ama sağlam olmalı.

160
00:18:12,243 --> 00:18:14,323
Tadının güzel olması da fena olmaz.

161
00:18:18,923 --> 00:18:21,403
Ormandaki her günün ritmini

162
00:18:21,923 --> 00:18:25,403
Güneş'in gökyüzündeki konumu belirler.

163
00:18:34,603 --> 00:18:37,043
Ama şempanzelerin doğal zaman algısı

164
00:18:38,243 --> 00:18:40,963
içlerindeki bir şeyden gelir.

165
00:18:49,723 --> 00:18:53,723
Beyinlerinin derinliklerinde
biyolojik bir saat vardır.

166
00:18:56,603 --> 00:18:59,483
Sarkaç vazifesi gören nöron demetleri…

167
00:19:01,883 --> 00:19:06,443
…açılıp kapanan genler tarafından
kontrol edilir.

168
00:19:08,563 --> 00:19:13,043
Ve bu döngü 24 saatte bir tekrarlanır.

169
00:19:16,283 --> 00:19:21,243
Saat genlerinin vücudumuzda yarattığı
sirkadiyen ritim,

170
00:19:22,123 --> 00:19:28,243
gezegenimizin dönüşüne bağlı olarak
artar ve azalır.

171
00:19:30,643 --> 00:19:32,003
Hormonları…

172
00:19:36,563 --> 00:19:37,483
…kalp atışını

173
00:19:38,843 --> 00:19:40,763
ve enerji düzeyini kontrol eder.

174
00:19:46,243 --> 00:19:50,803
Ve şu an şempanzelerin biyolojik saatleri,

175
00:19:52,243 --> 00:19:54,763
"Uyku vakti geldi" mesajını yolluyor.

176
00:19:58,003 --> 00:19:59,563
Ama herkes uyuyamıyor.

177
00:20:14,363 --> 00:20:17,323
Celeste'in bebeğinin beyni
hâlâ gelişim aşamasında.

178
00:20:20,683 --> 00:20:23,043
Kendi biyolojik saati olmadığından,

179
00:20:23,683 --> 00:20:27,283
senkronizasyon için
annesinin hormonlarına güveniyor.

180
00:20:29,643 --> 00:20:33,323
Ama bebekler mesajı her zaman almaz.

181
00:20:37,523 --> 00:20:39,163
Neyse ki Celeste şanslı,

182
00:20:39,243 --> 00:20:41,003
epey gelişmesi gerektiğinden

183
00:20:41,723 --> 00:20:44,563
bebek zamanla uykuya dalıyor.

184
00:20:59,683 --> 00:21:03,563
Şempanzeler ağaç tepelerinde uyurken…

185
00:21:07,323 --> 00:21:11,163
…diğer orman sakinleri yeni uyanıyor.

186
00:21:22,763 --> 00:21:25,443
Biyolojik saatler, ormanda yaşayan

187
00:21:25,523 --> 00:21:29,803
bitki ve hayvanların hücrelerinde
işlemeye devam ediyor.

188
00:21:38,363 --> 00:21:43,563
Saat genleri ilk canlı hücrelerde

189
00:21:43,643 --> 00:21:45,643
iki buçuk milyar yıl önce evrildi.

190
00:21:48,123 --> 00:21:52,923
Günün aydınlığını ve karanlığını sezmek
avantaj sağlıyordu.

191
00:21:56,203 --> 00:21:57,963
Ve yaşam geliştikçe

192
00:21:59,283 --> 00:22:01,883
Dünya'nın hareketiyle senkronize oldu.

193
00:22:02,923 --> 00:22:04,203
Öyle ki bugün

194
00:22:04,843 --> 00:22:09,283
dünyadaki neredeyse her canlıda
bu saatten var.

195
00:22:13,683 --> 00:22:16,363
Bazısı geceyi, bazısı gündüzü
tercih etse de…

196
00:22:22,363 --> 00:22:26,083
…tüm canlılar aynı ritimde dans ediyor.

197
00:22:28,763 --> 00:22:30,483
Hepsi de Dünya'nın dönüşüyle

198
00:22:31,123 --> 00:22:36,283
senkronize çalışan saatler sayesinde.

199
00:22:53,043 --> 00:22:55,283
Geride kalan gün bir anıya dönüşürken…

200
00:22:58,083 --> 00:23:00,483
…ormanda yeni bir gün başlıyor.

201
00:23:09,603 --> 00:23:10,963
Döngü yenilense bile…

202
00:23:12,803 --> 00:23:17,203
…hiçbir biyolojik saat
gerçekten sıfırlanamaz.

203
00:23:24,763 --> 00:23:29,283
Ve nedenini gösteren küçük ipuçları
ormanın her yerinde görülebilir.

204
00:23:32,483 --> 00:23:38,083
Bugün hiçbir şey dünkü gibi değil.

205
00:23:42,283 --> 00:23:44,683
En azından Apollo için.

206
00:23:45,843 --> 00:23:49,203
Bugün tersinden uyanmış gibi görünüyor.

207
00:23:57,643 --> 00:23:59,363
Morali bozuk olduğunda…

208
00:24:03,243 --> 00:24:07,883
…sürünün kalanı
yoluna çıkmamaya çalışıyor.

209
00:24:26,763 --> 00:24:29,883
Ama çok geçmeden
sinirini çıkaracak bir hedef buluyor.

210
00:24:41,243 --> 00:24:44,163
Bazı genç şempanzeler
kahvaltı için bal buldu.

211
00:24:56,723 --> 00:25:00,243
Ve Apollo'yu davet etmeyi unuttular.

212
00:25:14,683 --> 00:25:19,323
Baskın erkeğin canını sıkmamak gerektiğini
kısa sürede öğreniyorlar.

213
00:25:26,923 --> 00:25:28,443
Fena ısırabilir.

214
00:25:32,323 --> 00:25:34,843
Neyse ki çok ciddi bir yara değil.

215
00:25:43,243 --> 00:25:46,483
Biraz bakımla iyileşir.

216
00:25:49,403 --> 00:25:53,083
Ama yaralar şempanzelerin bedeninde

217
00:25:54,203 --> 00:25:56,163
kalıcı izler bırakır.

218
00:25:57,443 --> 00:26:03,563
Zamana dair tek evrensel gerçeği gösteren,
geçmişin silinmez izleri.

219
00:26:07,323 --> 00:26:08,763
Zamanın bir yönü vardır.

220
00:26:10,683 --> 00:26:13,043
Asla zamanda geriye gidemezsin,

221
00:26:14,683 --> 00:26:17,363
sadece geleceğe gidebilirsin.

222
00:26:20,843 --> 00:26:22,963
Bu, zamanın okudur,

223
00:26:24,243 --> 00:26:27,883
dünyanın dört bir yanında ve ötesinde
yer alan

224
00:26:28,563 --> 00:26:29,523
her şeyde…

225
00:26:31,283 --> 00:26:32,363
…yara izi bırakır.

226
00:26:41,203 --> 00:26:46,563
Ay, eski olayları anlatan
savaş yaralarıyla doludur.

227
00:26:56,523 --> 00:26:57,883
Gezegenler de öyledir.

228
00:26:59,563 --> 00:27:01,643
MERKÜR

229
00:27:01,723 --> 00:27:05,443
Ömürleri boyu süren
asteroit ve kuyruklu yıldız bombardımanı,

230
00:27:06,123 --> 00:27:08,683
yüzeylerinde kanıtlar bırakmıştır.

231
00:27:15,083 --> 00:27:19,163
Ama belki de Güneş Sistemimizdeki
en etkileyici çarpma krateri

232
00:27:20,723 --> 00:27:23,003
Satürn'ün bir uydusunda yer alır.

233
00:27:24,523 --> 00:27:25,523
Mimas'ta.

234
00:27:27,923 --> 00:27:32,603
Herschel krateri 130 kilometre çapındadır.

235
00:27:38,323 --> 00:27:40,883
Bu devasa yarayı açan her neyse…

236
00:27:43,043 --> 00:27:46,283
…uyduyu parçalamaya çok yaklaşmış olmalı.

237
00:28:04,043 --> 00:28:06,163
Mimas bu felaketi atlatmayı başardı.

238
00:28:07,883 --> 00:28:10,363
Ama bu tarz olayların geri dönüşü yoktur.

239
00:28:15,363 --> 00:28:19,403
Ve geçmişi bugünden ayırırlar.

240
00:28:22,203 --> 00:28:24,643
Çarpma kraterleri zaman damgalarıdır

241
00:28:26,403 --> 00:28:28,883
ve tarihteki eşsiz anları işaret ederler.

242
00:28:28,963 --> 00:28:32,923
21 BİN YILLIK

243
00:28:33,003 --> 00:28:36,763
ABD

244
00:28:37,443 --> 00:28:40,363
Yaratıldıkları ana asla dönemeyiz.

245
00:28:40,483 --> 00:28:43,923
50 BİN YILLIK

246
00:28:44,003 --> 00:28:47,683
Ama geçmiş olaylardan kalan izleri
bir araya getirerek

247
00:28:49,123 --> 00:28:51,603
zamanda geriye dönük bir rota çizebiliriz.

248
00:28:51,683 --> 00:28:53,723
142 MİLYON YILLIK

249
00:28:56,683 --> 00:28:57,883
Kraterlerden önceye.

250
00:28:59,683 --> 00:29:00,923
Gezegenlerden önceye.

251
00:29:01,883 --> 00:29:03,123
Yıldızlardan önceye.

252
00:29:05,043 --> 00:29:07,723
Zamandan önceki zamana.

253
00:29:11,043 --> 00:29:14,363
13,8 MİLYAR YILLIK

254
00:29:14,443 --> 00:29:17,443
Evrenimizin bir başlangıcı vardı.

255
00:29:21,883 --> 00:29:24,883
Çok büyük bir patlama…

256
00:29:27,403 --> 00:29:29,843
…üç boyutlu uzayı

257
00:29:31,323 --> 00:29:32,483
ve zamanı yarattı.

258
00:29:36,923 --> 00:29:40,283
Ama uzay ve zaman
birbirlerinden ayrı değildir.

259
00:29:41,843 --> 00:29:44,883
Zaman, evrenin dokusuna işlemiştir.

260
00:29:49,043 --> 00:29:53,963
Evrenimizin dördüncü boyutu olarak
uzaya bağlıdır.

261
00:29:56,523 --> 00:29:59,603
Büyük Patlama, evrenin saatini başlattı.

262
00:30:02,963 --> 00:30:05,323
Her şeyi geleceğe doğru yönlendirdi.

263
00:30:09,083 --> 00:30:13,243
Zamanın okunu yarattı.

264
00:30:18,683 --> 00:30:22,003
Evrenimizin ilk anlarından itibaren…

265
00:30:32,403 --> 00:30:34,683
…hepimizi geleceğe itti.

266
00:30:35,763 --> 00:30:38,243
Onun sayesinde her şey büyüdü,

267
00:30:39,683 --> 00:30:40,523
yaşlandı…

268
00:30:42,483 --> 00:30:43,483
…ve değişti.

269
00:30:45,603 --> 00:30:49,163
Çocukluktan yetişkinliğe kadar

270
00:30:50,443 --> 00:30:53,883
hepimiz hayatta aynı yönde ilerleriz.

271
00:30:55,683 --> 00:30:58,363
Her geçen gün yaşlanırız.

272
00:31:00,003 --> 00:31:02,843
Ve yaşla birlikte bilgelik gelir,

273
00:31:04,243 --> 00:31:07,683
gençliğin masumiyeti,
yerini tecrübeye bırakır.

274
00:31:13,163 --> 00:31:17,563
Zamanın oku hayatın bu evrelerinde
bize yol gösterir.

275
00:31:21,923 --> 00:31:23,123
Bizi şekillendirir.

276
00:31:25,803 --> 00:31:27,483
Kim olduğumuzu tanımlar.

277
00:31:31,043 --> 00:31:32,443
İlk anlarımızdan…

278
00:31:34,723 --> 00:31:35,843
…son anımıza kadar.

279
00:31:41,923 --> 00:31:44,523
Şempanzeler nadiren
40 yaşından fazla yaşar.

280
00:31:49,243 --> 00:31:50,923
Hiçbir şey ölümsüz değildir.

281
00:31:58,523 --> 00:32:03,363
Evrenimizde var olan her şeyin
belli bir ömrü vardır.

282
00:32:08,723 --> 00:32:12,003
Muhtemelen evrenin kendisinin de.

283
00:32:19,643 --> 00:32:23,483
Bugün galaksiler yıldızlarla dolu.

284
00:32:27,323 --> 00:32:33,483
Ama var olacak yıldızların yüzde 95'i
çoktan doğdu bile.

285
00:32:38,243 --> 00:32:41,443
Evrenimiz geleceğe yol alırken

286
00:32:42,843 --> 00:32:47,803
yıldızlar birer birer sönmeye başlayarak…

287
00:32:50,363 --> 00:32:55,243
…evreni giderek kararan
ve trilyonlarca yıl sürecek

288
00:32:56,803 --> 00:32:58,683
bir geleceğe taşıyacak.

289
00:32:59,443 --> 00:33:03,003
Yani binlerce milyar yıl boyu sürecek
bir gelecek.

290
00:33:09,443 --> 00:33:11,683
Yıldız ışığı çağının ardından

291
00:33:11,763 --> 00:33:16,323
kara deliklerin karanlık çağı gelecek.

292
00:33:22,963 --> 00:33:27,883
Ölü yıldızların ve gezegenlerin
kalıntılarıyla beslenen canavarlar.

293
00:33:29,603 --> 00:33:31,083
Ve onlar beslendikçe

294
00:33:31,163 --> 00:33:36,323
giderek artan yer çekimleri,
evrenin dokusuna zarar verir.

295
00:33:43,123 --> 00:33:46,323
Uzay ve zamanı büker.

296
00:33:48,803 --> 00:33:52,843
Kara deliğin sınırına "olay ufku" denir,

297
00:33:54,283 --> 00:33:57,243
bu bölgede yer çekimi o kadar güçlüdür ki

298
00:33:58,283 --> 00:34:03,923
zamanın neredeyse duracak kadar
yavaşlamasına yol açar.

299
00:34:09,003 --> 00:34:12,243
Ama kara delikler bile
zamanın okundan kaçamaz.

300
00:34:15,083 --> 00:34:16,963
Çok uzak gelecekte…

301
00:34:21,123 --> 00:34:24,403
…tüketecek yıldız veya gezegen kalmayınca

302
00:34:25,963 --> 00:34:27,763
açlıktan ölmeye başlayacaklar.

303
00:34:32,843 --> 00:34:33,963
Ve yavaşça…

304
00:34:36,723 --> 00:34:37,963
…çok yavaşça…

305
00:34:39,763 --> 00:34:40,803
…küçülecekler.

306
00:34:46,403 --> 00:34:50,603
Onlar da ölünce ne olacağını
kimse bilmiyor.

307
00:34:52,963 --> 00:34:58,003
Ama bu, evrenimizin sonu olabilir.

308
00:35:07,443 --> 00:35:12,203
Dünya üzerinde hiçbirimiz
zamanın akışını yavaşlatamayız.

309
00:35:16,043 --> 00:35:20,363
Celeste'in teyzelerinden biri de
zamanının sonuna geliyor.

310
00:35:24,323 --> 00:35:28,083
Sürüden ayrılıp tek başına ormana gidiyor.

311
00:35:35,843 --> 00:35:37,883
Uzun yıllar yaşadı.

312
00:35:41,243 --> 00:35:44,283
Ama bugün onun son günü olacak.

313
00:36:03,803 --> 00:36:06,323
Dünya dönmeye devam ederken

314
00:36:07,963 --> 00:36:10,883
bedeni hareketsiz yatıyor.

315
00:36:23,363 --> 00:36:26,203
Ama zaman bizi sadece sonlara götürmez.

316
00:36:30,403 --> 00:36:32,483
Yeni başlangıçlar da yaratır.

317
00:36:37,323 --> 00:36:40,803
Günler haftalara,
haftalar aylara dönüşürken

318
00:36:42,603 --> 00:36:45,603
bir şempanze için
büyük değişiklikler oluyor.

319
00:36:59,643 --> 00:37:01,523
Cosmo'ya merhaba deyin.

320
00:37:06,083 --> 00:37:08,883
Beyni ve uzuvları artık tamamen gelişti.

321
00:37:10,763 --> 00:37:13,203
Gözleri de dünyaya açılmaya hazır.

322
00:37:21,923 --> 00:37:24,963
Doğumunun tam zamanını bilmemiz imkânsız.

323
00:37:26,603 --> 00:37:29,363
Ama her an doğabilir.

324
00:37:36,043 --> 00:37:38,803
Sekiz aydır annesinin karnında.

325
00:37:40,283 --> 00:37:43,523
Ama yolculuğu uzun zaman önce başladı.

326
00:37:46,043 --> 00:37:50,723
Ona can veren elementler
ölmekte olan yıldızlardan geldi.

327
00:37:52,563 --> 00:37:58,363
Vücudu boyunca akan su
uzak dünyalardan geldi.

328
00:38:00,443 --> 00:38:06,643
Kaslarına güç veren enerji
Güneş'in kalbinden geldi.

329
00:38:09,763 --> 00:38:13,083
Ama en önemli malzeme
aynı zamanda en gizemli olanı.

330
00:38:13,763 --> 00:38:18,243
13,8 milyar yıl önce
işlemeye başlayan o malzeme…

331
00:38:22,323 --> 00:38:26,763
…diğer malzemelerin
bu ana gelmesini sağladı.

332
00:38:30,163 --> 00:38:31,283
Bu gezegendeki…

333
00:38:34,003 --> 00:38:35,243
…bu yere.

334
00:38:44,803 --> 00:38:47,963
Yeni bir gün doğumu, yeni bir sabah.

335
00:38:53,283 --> 00:38:57,563
Bu sabahın ayrı bir özelliği var.

336
00:39:08,163 --> 00:39:10,603
Dünyaya hoş geldin Cosmo.

337
00:39:15,483 --> 00:39:18,603
Celeste bu değerli anı
tekrar yaşayamayacak.

338
00:39:19,523 --> 00:39:23,243
Ama Cosmo'nun yolculuğu daha yeni başladı.

339
00:39:26,083 --> 00:39:27,883
Üç aylık bir sürecin ardından

340
00:39:28,403 --> 00:39:32,083
biyolojik saati gezegenin ritmiyle
senkronize olacak.

341
00:39:33,883 --> 00:39:36,563
Gerçek anlamda iletişim kurmasına
bir yıl var.

342
00:39:38,123 --> 00:39:42,643
Tam olarak büyümesi de
muhtemelen 15 yıl sürecek.

343
00:39:45,803 --> 00:39:47,563
Uzun bir hayat onu bekliyor.

344
00:39:56,363 --> 00:39:57,483
Cosmo gibi,

345
00:39:58,363 --> 00:40:01,403
evrenimiz de hâlâ emekleme çağında

346
00:40:02,443 --> 00:40:06,683
ve önünde inanılmayacak kadar uzun
bir ömür var.

347
00:40:08,723 --> 00:40:11,963
Yıldız ışığı çağında yaşıyoruz.

348
00:40:14,243 --> 00:40:19,203
Zamanın okunun, evreni
güzellik ve merakla doldurduğu…

349
00:40:22,483 --> 00:40:23,443
…bir andayız.

350
00:40:32,403 --> 00:40:34,563
Ama bu çok kısa bir zaman aralığı

351
00:40:35,483 --> 00:40:39,243
ve evrenin tarihi boyunca
bir daha tekrarlanmayacak.

352
00:40:45,363 --> 00:40:47,763
Kimse zamanın akışını yavaşlatamaz,

353
00:40:49,123 --> 00:40:50,803
yavaşlatmayı da denememeli.

354
00:40:55,323 --> 00:40:56,843
Çünkü zaman olmasa

355
00:40:58,163 --> 00:40:59,403
şu an da olmazdı.

356
00:41:06,763 --> 00:41:08,203
Güzel anlar olmazdı.

357
00:41:17,283 --> 00:41:18,963
Hiçbir an olmazdı.

358
00:41:24,643 --> 00:41:25,643
Zaman olmasa…

359
00:41:27,803 --> 00:41:29,043
…yaşam da olmazdı.

360
00:41:41,363 --> 00:41:44,163
Evrenin hikâyesinde gelecek bölüm…

361
00:41:45,843 --> 00:41:47,483
Dünya'nın mevsimleri.

362
00:41:49,003 --> 00:41:51,803
Yavrularını büyüten bir anne ayı gibi,

363
00:41:53,163 --> 00:41:56,723
gezegenimizin yıllık dönüşümlerini
hepimiz deneyimleriz.

364
00:41:59,803 --> 00:42:02,323
Peki Dünya'nın mevsimlerini yaratan neydi?

365
00:42:05,803 --> 00:42:08,603
Ay'ın oluşumuyla aralarındaki bağ ne?

366
00:42:09,923 --> 00:42:15,723
Ve neden sadece bizim gezegenimiz
yaşam için uygun koşullara sahip?

367
00:42:48,523 --> 00:42:50,523
Alt yazı çevirmeni: Can Rendeci