1
00:00:26,963 --> 00:00:29,043
Het verre noorden van onze planeet…

2
00:00:30,683 --> 00:00:32,843
…is een land van uitersten.

3
00:00:37,923 --> 00:00:39,483
Als de winter aanbreekt…

4
00:00:43,203 --> 00:00:46,203
…daalt de temperatuur sterk
door de poolwinden.

5
00:00:49,843 --> 00:00:54,123
Zelfs de harde Alaskaanse bruine beer
moet dan schuilen.

6
00:01:02,563 --> 00:01:05,203
De ijskoude omstandigheden
zijn hen te veel.

7
00:01:07,083 --> 00:01:10,323
Ze worden gedwongen
een bijzondere reis te maken.

8
00:01:15,083 --> 00:01:18,843
Als de Noordpool beweegt
naar de duisternis en kou van de winter…

9
00:01:24,043 --> 00:01:28,723
…klimmen de beren hoog de bergen in…

10
00:01:33,003 --> 00:01:38,523
…om te schuilen in grotten of holen
die in de steile hellingen zijn gegraven.

11
00:01:41,683 --> 00:01:43,203
Honderden meters hoog.

12
00:02:12,723 --> 00:02:14,923
Beren aan het uiteinde van de aarde…

13
00:02:16,803 --> 00:02:20,923
…hebben te maken met de enorme
uitdagingen van de seizoenen.

14
00:02:23,963 --> 00:02:24,843
Om dat te doen…

15
00:02:26,363 --> 00:02:30,283
…gebruiken ze een bijzondere connectie
tot het heelal.

16
00:02:31,283 --> 00:02:36,883
Want in de biologie van een beer
staat elk cruciale moment geschreven…

17
00:02:38,443 --> 00:02:42,003
…van de geschiedenis van de aarde,
vierenhalf miljard jaar.

18
00:02:45,083 --> 00:02:49,803
Gebeurtenissen met onvoorstelbare,
verwoestende kracht…

19
00:02:51,523 --> 00:02:56,443
…die een wereld hebben gecreëerd
die zijn weerga niet kent in ons heelal.

20
00:03:33,363 --> 00:03:36,523
Dit is Luna, een vrouwtje van zes jaar.

21
00:03:41,523 --> 00:03:43,923
Ze bereikt de veiligheid van haar hol.

22
00:03:46,843 --> 00:03:50,043
Hier woont ze de komende zes maanden.

23
00:03:58,003 --> 00:03:59,163
Een knusse plek…

24
00:04:00,603 --> 00:04:04,443
…om de winter in winterslaap
door te brengen.

25
00:04:06,523 --> 00:04:09,643
WINTERSLAAP DAG 1

26
00:04:22,683 --> 00:04:24,563
De dagen worden korter.

27
00:04:27,243 --> 00:04:29,923
Haar lichaam reageert
op het ritme van de planeet.

28
00:04:36,403 --> 00:04:38,523
Haar hartslag begint te vertragen…

29
00:04:48,323 --> 00:04:50,323
…naar maar acht slagen per minuut.

30
00:05:04,923 --> 00:05:06,563
Terwijl ze gaat liggen…

31
00:05:08,643 --> 00:05:10,643
…daalt haar lichaamstemperatuur.

32
00:05:30,843 --> 00:05:35,923
Ze valt in een diepe, droomrijke slaap.

33
00:05:52,323 --> 00:05:56,803
De krachtige connectie
tussen beer en heelal…

34
00:05:59,923 --> 00:06:03,563
…dwingt haar de koude winter
ondergronds door te brengen.

35
00:06:08,003 --> 00:06:12,123
Zich onbewust van de lange reis
die ze nog voor zich heeft.

36
00:06:17,203 --> 00:06:19,163
Want buiten het hol…

37
00:06:22,523 --> 00:06:24,283
…beweegt de aarde zich verder.

38
00:06:33,403 --> 00:06:34,243
DAG 1

39
00:06:34,323 --> 00:06:38,443
Elke dag draait de aarde
één keer om haar as.

40
00:06:39,803 --> 00:06:44,323
DAG 2

41
00:06:44,403 --> 00:06:47,723
DAG 3

42
00:06:47,803 --> 00:06:51,083
DAG 4

43
00:06:51,163 --> 00:06:54,483
DAG 5

44
00:06:55,363 --> 00:07:00,123
Elke maand draait de maan
één keer volledig om de aarde.

45
00:07:07,083 --> 00:07:13,363
En naarmate de maanden verstrijken
draaien de aarde en de maan om de zon.

46
00:07:19,243 --> 00:07:21,363
Tijdens de maanden dat ze slaapt…

47
00:07:22,363 --> 00:07:26,563
…legt Luna 470 miljoen kilometer af.

48
00:07:27,963 --> 00:07:30,323
MAART

49
00:07:33,003 --> 00:07:34,963
Een epische kosmische reis…

50
00:07:36,683 --> 00:07:38,683
…halverwege rond de zon.

51
00:07:47,603 --> 00:07:51,883
En dit jaar heeft ze nieuwe reisgenoten.

52
00:07:51,963 --> 00:07:55,523
WINTERSLAAP DAG 122

53
00:07:55,603 --> 00:07:58,243
Tussen waken en dromen in…

54
00:07:59,563 --> 00:08:01,683
…is Luna bevallen…

55
00:08:04,083 --> 00:08:05,923
…van twee kleine beertjes.

56
00:08:12,363 --> 00:08:16,523
De welpen eten en slapen
in het hol tot de lente.

57
00:08:19,643 --> 00:08:21,443
Maar twee extra monden…

58
00:08:23,363 --> 00:08:26,043
…trekt een wissel op Luna's lichaam.

59
00:08:33,163 --> 00:08:35,843
De vetcellen onder haar huid krimpen…

60
00:08:37,483 --> 00:08:40,843
…terwijl haar energieopslag
opgebruikt wordt voor melk.

61
00:08:46,203 --> 00:08:48,883
WINTERSLAAP DAG 154

62
00:08:48,963 --> 00:08:51,003
Na vijf maanden onder de grond…

63
00:08:51,883 --> 00:08:55,443
…is Luna meer dan een kwart
van haar lichaamsgewicht kwijt.

64
00:09:01,163 --> 00:09:04,483
De buitentemperatuur is nog ver onder nul.

65
00:09:06,603 --> 00:09:09,843
Luna heeft dringend de lente nodig…

66
00:09:10,683 --> 00:09:14,043
…om haar welpen te blijven voeden.

67
00:09:22,123 --> 00:09:23,003
Gelukkig…

68
00:09:24,883 --> 00:09:26,523
…heeft de aarde iets moois.

69
00:09:29,843 --> 00:09:31,523
Ze ligt op haar kant.

70
00:09:31,603 --> 00:09:35,883
GEKANTELD 23 GRADEN

71
00:09:35,963 --> 00:09:38,843
Terwijl ze door de ruimte beweegt…

72
00:09:39,763 --> 00:09:42,283
…in verschillende jaargetijden…

73
00:09:42,363 --> 00:09:45,443
…zijn delen van de planeet
dichter bij de zon.

74
00:09:47,323 --> 00:09:49,683
Daardoor hebben we seizoenen.

75
00:10:00,403 --> 00:10:05,243
Dat betekent dat er in Alaska
iets bijzonders gebeurt.

76
00:10:12,923 --> 00:10:14,803
Met elke dag die voorbijgaat…

77
00:10:14,883 --> 00:10:17,043
…staat de zon hoger in de lucht.

78
00:10:20,883 --> 00:10:23,723
De warme stralen
transformeren het landschap.

79
00:10:34,123 --> 00:10:37,963
Op het moment dat Luna en haar welpen
dat nodig hebben.

80
00:10:42,563 --> 00:10:46,123
Zenuwuiteinden in haar huid
voelen de warmte van de zon.

81
00:10:53,923 --> 00:10:55,603
Naarmate de dagen lengen…

82
00:11:01,163 --> 00:11:04,043
…pikken gespecialiseerde cellen
achter in haar ogen…

83
00:11:05,523 --> 00:11:09,043
…de stijging in het lichtniveau op.

84
00:11:14,723 --> 00:11:19,243
Die geheime berichten,
rechtstreeks van de dichtstbijzijnde ster…

85
00:11:22,443 --> 00:11:26,323
…vertellen Luna dat het tijd is
om wakker te worden.

86
00:11:40,763 --> 00:11:45,203
Ze geven het subtiele veranderen
van de seizoenen aan.

87
00:11:54,363 --> 00:11:56,043
Maar in het zonnestelsel…

88
00:11:58,243 --> 00:12:00,083
…zijn seizoenen zoals op aarde…

89
00:12:01,923 --> 00:12:03,243
…niet echt gebruikelijk.

90
00:12:09,683 --> 00:12:12,203
Onze naaste buur, Venus…

91
00:12:14,963 --> 00:12:16,723
…staat veel dichter bij de zon…

92
00:12:17,683 --> 00:12:20,403
…en is dus veel heter dan de aarde.

93
00:12:25,203 --> 00:12:31,123
En omdat de planeet niet gekanteld is,
zijn daar bijna geen seizoenen.

94
00:12:35,523 --> 00:12:39,443
De temperatuur blijft
het hele jaar door bloedheet.

95
00:12:44,323 --> 00:12:45,603
Verder weg…

96
00:12:46,123 --> 00:12:47,523
…voorbij de aarde…

97
00:12:49,643 --> 00:12:50,963
…bevindt zich Mars.

98
00:12:52,923 --> 00:12:58,483
Door Mars' baan varieert de afstand
tot de zon drastisch gedurende het jaar.

99
00:13:00,203 --> 00:13:02,003
Daardoor zijn de seizoenen er…

100
00:13:03,643 --> 00:13:06,483
…veel extremer dan bij ons.

101
00:13:09,243 --> 00:13:13,923
In de winter bevriest meer dan
een kwart van de atmosfeer van de planeet.

102
00:13:15,923 --> 00:13:20,483
En in de zomer,
als Mars dichter bij de zon is…

103
00:13:21,283 --> 00:13:23,163
…veroorzaakt de hitte…

104
00:13:23,243 --> 00:13:29,323
…stofstormen die soms
de hele planeet opslokken.

105
00:13:33,403 --> 00:13:34,843
Maar verder dan Mars.

106
00:13:36,523 --> 00:13:37,723
Voorbij Jupiter.

107
00:13:39,723 --> 00:13:41,043
SATURNUS

108
00:13:41,123 --> 00:13:42,043
En Saturnus.

109
00:13:48,123 --> 00:13:51,043
Drie miljard kilometer van de zon…

110
00:13:52,643 --> 00:13:57,243
…heeft Uranus de meest extreme seizoenen
in ons zonnestelsel.

111
00:13:59,883 --> 00:14:03,283
Deze planeet draait op z'n kant.

112
00:14:04,323 --> 00:14:06,283
Dus als hij draait…

113
00:14:06,363 --> 00:14:08,523
…staat de zomerkant naar de zon…

114
00:14:12,083 --> 00:14:17,123
…maar de winterkant ziet
42 jaar lang geen daglicht.

115
00:14:29,443 --> 00:14:32,843
Alleen de aarde heeft seizoenen die…

116
00:14:34,483 --> 00:14:40,483
…zelfs aan de uiteinden van de planeet
het leven een kans geven.

117
00:14:54,563 --> 00:14:56,163
Met de komst van de lente…

118
00:14:57,323 --> 00:14:59,643
…komt Luna's gezin het hol uit.

119
00:15:06,323 --> 00:15:11,043
De welpen genieten
van hun eerste momenten in de zon.

120
00:15:35,923 --> 00:15:40,403
Maar door de seizoenen moeten de welpen
beginnen aan een zware reis.

121
00:15:48,323 --> 00:15:49,803
Om eten te vinden…

122
00:15:50,883 --> 00:15:53,523
…moet Luna hen terugleiden
naar lager land…

123
00:15:54,803 --> 00:15:56,803
…aan de andere kant van de berg.

124
00:16:13,763 --> 00:16:16,043
Een zware klim voor kleine beentjes.

125
00:16:23,883 --> 00:16:27,363
Met honderden meters ijs en rotsen.

126
00:17:21,083 --> 00:17:25,323
Zodra ze de top hebben bereikt,
is het zwaarste deel voorbij.

127
00:17:36,803 --> 00:17:39,963
Maar overleven is verre van gegarandeerd.

128
00:17:43,603 --> 00:17:45,963
Om de rest van het jaar door te komen…

129
00:17:47,283 --> 00:17:52,043
…is het gezin afhankelijk
van Luna's instinctieve begrip…

130
00:17:53,243 --> 00:17:54,683
…van de seizoenen.

131
00:17:58,963 --> 00:18:00,323
Elk daarvan…

132
00:18:02,683 --> 00:18:05,523
…veroorzaakt door de jaarlijkse reis
van de aarde.

133
00:18:12,483 --> 00:18:13,883
Een reis die begon…

134
00:18:15,963 --> 00:18:19,003
…voor de aarde bestond.

135
00:18:24,643 --> 00:18:30,763
ZONNESTELSEL
4,6 MILJARD JAAR GELEDEN

136
00:18:33,683 --> 00:18:39,643
Toen ons zonnestelsel
weinig meer was dan as.

137
00:18:43,163 --> 00:18:47,643
Geen zon, geen planeten, geen manen.

138
00:18:50,403 --> 00:18:53,963
Alleen een enorme wolk gas en stof.

139
00:19:07,363 --> 00:19:11,003
In een ver zonnestelsel…

140
00:19:13,443 --> 00:19:14,963
…ontplofte een ster.

141
00:19:16,963 --> 00:19:21,843
Een supernova die een schokgolf
door het melkwegstelsel liet gaan.

142
00:19:41,323 --> 00:19:46,323
Bij impact zorgde de schokgolf ervoor
dat de wolk instortte.

143
00:19:51,723 --> 00:19:53,483
En begon te draaien.

144
00:20:00,483 --> 00:20:02,683
Hij draaide steeds sneller…

145
00:20:04,083 --> 00:20:08,123
…en de wolk werd een schijf.

146
00:20:10,243 --> 00:20:13,243
Een draaikolk van gas en stenen.

147
00:20:16,643 --> 00:20:19,443
In het middelpunt, onder hoge druk…

148
00:20:23,083 --> 00:20:24,523
…werd de zon geboren.

149
00:20:28,123 --> 00:20:31,883
Verderop botsten rotsen op rotsen…

150
00:20:34,123 --> 00:20:36,243
…en onze planeet begon te groeien.

151
00:20:41,123 --> 00:20:43,523
Tot na 20 miljoen jaar…

152
00:20:44,923 --> 00:20:46,803
…de aarde gevormd was.

153
00:20:49,323 --> 00:20:52,763
Ze cirkelde nog steeds om de zon,
zoals de wolk die ze was.

154
00:20:58,963 --> 00:21:02,323
Eens in de 365 dagen.

155
00:21:05,563 --> 00:21:07,483
Zo kreeg de aarde haar jaar.

156
00:21:14,283 --> 00:21:19,563
Maar op dit punt van het verhaal
was het nog een jaar zonder seizoenen.

157
00:21:24,123 --> 00:21:26,763
Want de chaos die die creëerde…

158
00:21:29,243 --> 00:21:31,123
…moet nog komen.

159
00:21:41,603 --> 00:21:45,403
In Alaska heeft de levendigheid
van de lente…

160
00:21:46,643 --> 00:21:49,323
…plaatsgemaakt voor luie zomerdagen.

161
00:22:01,523 --> 00:22:03,923
De welpen zijn nu vijf maanden oud.

162
00:22:06,643 --> 00:22:08,163
En ze leren nog…

163
00:22:10,363 --> 00:22:11,563
…hoe ze beren moeten zijn.

164
00:22:25,043 --> 00:22:30,003
Omdat ze zo snel groeien,
hebben de welpen constant honger.

165
00:22:36,563 --> 00:22:38,843
Het ziet er idyllisch uit…

166
00:22:41,083 --> 00:22:44,523
…maar de zomer in Alaska
is een tijd van ontberingen.

167
00:22:54,723 --> 00:22:57,563
Er is geen fatsoenlijk eten
te vinden in de velden.

168
00:22:58,083 --> 00:23:00,243
De beren moeten het doen met gras.

169
00:23:11,283 --> 00:23:17,963
Dus zijn de welpen nog afhankelijk
van de moedermelk voor hun eten.

170
00:23:35,563 --> 00:23:39,843
Maar Luna heeft al sinds
voor de winterslaap niet goed gegeten…

171
00:23:41,603 --> 00:23:44,083
…dus ze heeft weinig over.

172
00:23:53,123 --> 00:23:56,083
Vlakbij, in de ruimte…

173
00:23:57,563 --> 00:23:59,203
…komt er hulp aan.

174
00:24:05,923 --> 00:24:10,443
Want onze planeet heeft tegenwoordig
een constante metgezel.

175
00:24:13,043 --> 00:24:14,083
De maan.

176
00:24:16,363 --> 00:24:18,323
In een baan om de aarde…

177
00:24:19,763 --> 00:24:22,363
…is het onze dichtstbijzijnde buur.

178
00:24:23,963 --> 00:24:28,003
Het grootste, helderste object
aan de nachtelijke hemel.

179
00:24:32,163 --> 00:24:35,563
Omdat de maan groot is en dichtbij staat…

180
00:24:37,803 --> 00:24:40,523
…oefent hij
veel gravitationele kracht uit.

181
00:24:47,923 --> 00:24:51,523
Genoeg om onze wereld te beïnvloeden.

182
00:24:56,123 --> 00:24:59,203
Hij tilt de oceanen op
van het planeetoppervlak…

183
00:25:07,563 --> 00:25:09,723
…en creëert zo getijden.

184
00:25:16,003 --> 00:25:18,723
Een paar dagen
rond de volle en nieuwe maan…

185
00:25:20,843 --> 00:25:25,443
…onthulden de laagste zomergetijden
een heel nieuw landschap.

186
00:25:29,763 --> 00:25:32,883
Wadden strekken zich honderden meters
van de kust uit.

187
00:25:39,163 --> 00:25:42,843
Zo hebben hongerige beren toegang
tot begraven schatten.

188
00:25:50,603 --> 00:25:54,523
Op het juiste moment
voor Luna en haar jonge gezin.

189
00:26:02,523 --> 00:26:08,243
Maar vinden wat er in de modder ligt,
kun je beter overlaten aan de volwassenen.

190
00:26:17,123 --> 00:26:21,723
Luna's reukvermogen is
2000 keer beter dan dat van ons.

191
00:26:24,523 --> 00:26:26,923
Perfect om lekkere hapjes op te sporen.

192
00:26:31,243 --> 00:26:32,723
Strandgapers.

193
00:26:53,723 --> 00:26:56,243
Ze kan ze zo goed uit elkaar halen…

194
00:26:57,443 --> 00:27:00,243
…dat ze er bijna een per minuut
kan verschalken.

195
00:27:20,483 --> 00:27:24,043
De mosselen zijn een welkome aanvulling
op haar zomerdieet.

196
00:27:31,763 --> 00:27:34,643
Cruciale energie die ze doorgeeft
aan de welpen.

197
00:27:39,843 --> 00:27:46,803
Die geschenken van de maan helpen Luna
haar gezin in de zomer te voeden.

198
00:27:49,923 --> 00:27:52,523
Maar de relatie van de beer met de maan…

199
00:27:55,483 --> 00:27:58,483
…gaat veel verder.

200
00:28:03,283 --> 00:28:08,323
Tijdens de vorming van de maan
kreeg de aarde haar seizoenen.

201
00:28:11,243 --> 00:28:13,843
ZONNESTELSEL
4,4 MILJARD JAAR GELEDEN

202
00:28:13,923 --> 00:28:18,803
Niet lang na de vorming
kreeg onze planeet een metgezel.

203
00:28:31,043 --> 00:28:32,843
Maar dat was niet de maan.

204
00:28:34,963 --> 00:28:39,123
Het was een andere planeet
die zich vormde in een baan om de aarde.

205
00:28:44,563 --> 00:28:46,923
Een broertje of zusje, Theia.

206
00:28:48,723 --> 00:28:50,843
Die was ongeveer zo groot als Mars.

207
00:28:53,523 --> 00:28:56,723
Een enorme bal van steen en lava.

208
00:28:59,483 --> 00:29:01,243
In hun jeugd…

209
00:29:03,083 --> 00:29:05,163
…leefden de aarde en Theia in harmonie.

210
00:29:11,363 --> 00:29:16,323
Tot zwaartekrachtveranderingen
in het jonge zonnestelsel…

211
00:29:19,723 --> 00:29:23,443
…de twee planeten op ramkoers bracht.

212
00:29:28,923 --> 00:29:30,083
Op dat moment…

213
00:29:32,083 --> 00:29:35,083
…stond de toekomst van de aarde
op het spel.

214
00:29:54,043 --> 00:29:56,083
Theia werd vernietigd…

215
00:29:59,523 --> 00:30:02,443
…en de impact smolt beide werelden.

216
00:30:29,163 --> 00:30:31,443
Heel even in de kosmische tijd…

217
00:30:34,603 --> 00:30:36,523
…had onze planeet twee manen.

218
00:30:46,403 --> 00:30:53,203
Toen trok de zwaartekracht een ervan
naar beneden en verzwolg de aarde die.

219
00:31:06,763 --> 00:31:09,923
Toen was alleen onze huidige maan over.

220
00:31:17,083 --> 00:31:21,243
En de botsing veranderde
onze planeet voorgoed.

221
00:31:27,123 --> 00:31:28,243
KANTELING
23 GRADEN

222
00:31:28,323 --> 00:31:30,643
Door de impact kantelde de aarde…

223
00:31:31,643 --> 00:31:35,083
…zodat ze ging draaien
met een kanteling van 23 graden.

224
00:31:41,003 --> 00:31:43,803
Terwijl ze haar baan doorloopt…

225
00:31:45,643 --> 00:31:51,683
…is eerst de ene hemisfeer
en dan de andere gekeerd naar de zon.

226
00:31:55,043 --> 00:31:57,923
Dat geeft de aarde haar seizoenen.

227
00:32:19,643 --> 00:32:21,963
De zomer loopt ten einde…

228
00:32:22,723 --> 00:32:28,323
…en de langere nachten zijn een teken
dat Alaska's strenge winter eraan komt.

229
00:32:32,603 --> 00:32:35,243
De welpen zijn nu zeven maanden oud.

230
00:32:41,163 --> 00:32:45,683
Luna weet dat ze,
om hun lange winterslaap te overleven…

231
00:32:46,403 --> 00:32:49,443
…hun vetreserves moeten aanleggen.

232
00:33:06,043 --> 00:33:08,283
Maar de maan herinnert haar eraan…

233
00:33:12,963 --> 00:33:14,443
…dat er hulp aan komt.

234
00:33:19,843 --> 00:33:23,003
Duizend kilometer uit de kust van Alaska…

235
00:33:25,003 --> 00:33:28,523
…leeft een ander wezen
op het seizoensritme van de aarde.

236
00:33:32,243 --> 00:33:34,003
De rode zalm.

237
00:33:36,803 --> 00:33:39,723
Na twee jaar in de Stille Oceaan…

238
00:33:42,803 --> 00:33:44,763
…zijn ze volwassen geworden.

239
00:33:46,123 --> 00:33:48,443
En nu triggert de kortere daglengte…

240
00:33:49,803 --> 00:33:52,723
…hormonen die vrijkomen in hun bloed.

241
00:33:55,763 --> 00:33:59,123
Chemische signalen
die hun gedrag veranderen.

242
00:34:08,123 --> 00:34:13,843
Ze zorgen ervoor dat ze thuis broeden
in de rivier waar ze geboren zijn.

243
00:34:34,323 --> 00:34:36,123
Luna is uitgeput en hongerig…

244
00:34:37,163 --> 00:34:41,643
…maar ze leidt haar welpen toch
naar de rivieroever.

245
00:34:54,123 --> 00:34:59,043
Want ze voelt
dat er iets magisch staat te gebeuren.

246
00:35:04,123 --> 00:35:09,003
Vandaag zal het unieke uurwerk
van de seizoenen…

247
00:35:09,083 --> 00:35:12,443
…de beren een cruciale
reddingsboei bieden.

248
00:35:33,563 --> 00:35:37,723
De aarde heeft een onmisbare positie
bereikt in de reis rond de zon.

249
00:35:41,763 --> 00:35:44,283
En nu verheft de maan het getijde…

250
00:35:50,043 --> 00:35:55,323
…en geeft het laatste zetje
dat de zalm de rivieren in drijft.

251
00:36:40,523 --> 00:36:45,723
Eindelijk proeven de welpen
voor het eerst zalm.

252
00:36:51,203 --> 00:36:55,003
Eén enkele vis is niet genoeg
voor een hele winter…

253
00:36:55,963 --> 00:37:01,443
…maar het is de eerste echte maaltijd
voor de welpen in acht maanden.

254
00:37:18,083 --> 00:37:21,923
De komst van de eerste zalm
is een opluchting voor Luna.

255
00:37:24,763 --> 00:37:26,643
De ervaring heeft haar geleerd…

256
00:37:27,763 --> 00:37:31,243
…dat er binnenkort stroomopwaarts
nog meer te halen valt.

257
00:37:50,763 --> 00:37:52,763
Naarmate de dagen korter worden…

258
00:37:54,443 --> 00:37:58,323
…veranderen dezelfde hormonen
die de zalm op reis lieten gaan…

259
00:37:59,243 --> 00:38:01,443
…de zalm nu dramatisch.

260
00:38:09,003 --> 00:38:10,603
Hun hoofd verandert van vorm.

261
00:38:13,043 --> 00:38:15,723
En hun lichamen worden felrood.

262
00:38:19,083 --> 00:38:21,003
Met miljoenen tegelijk…

263
00:38:21,523 --> 00:38:25,963
…zwemmen ze stroomopwaarts
naar hun broedgronden.

264
00:38:36,163 --> 00:38:40,443
En het laatste stukje van het verhaal
van de beren valt op z'n plek.

265
00:38:49,163 --> 00:38:52,563
Een verhaal zo oud als de planeet zelf.

266
00:39:02,723 --> 00:39:04,323
De formatie van de aarde…

267
00:39:09,803 --> 00:39:12,083
…de botsing die de maan creëerde…

268
00:39:15,043 --> 00:39:18,883
…en de unieke relatie van onze planeet
met zijn maan en ster…

269
00:39:25,443 --> 00:39:31,563
…hebben samen een wereld gecreëerd
die zijn weerga niet kent in het heelal.

270
00:39:33,963 --> 00:39:35,643
Een Goudlokje-planeet.

271
00:39:38,643 --> 00:39:42,723
De enige planeet die wij kennen,
die precies goed is voor het leven.

272
00:40:04,363 --> 00:40:05,403
En voor Luna…

273
00:40:06,043 --> 00:40:09,043
Vierenhalf miljard jaar
kosmische geschiedenis…

274
00:40:10,963 --> 00:40:14,043
…mondt uit in dit moment.

275
00:40:21,803 --> 00:40:27,243
De jaarlijkse samenkomst van zalm en beer.

276
00:40:38,203 --> 00:40:40,443
En de kostbare kans…

277
00:40:42,203 --> 00:40:43,483
…om haar gezin te voeden.

278
00:40:51,163 --> 00:40:55,123
Luna en haar welpen hebben nu
wat ze nodig hebben voor de winter.

279
00:40:57,443 --> 00:41:02,003
Hun toekomst op
onze veranderende planeet is onzeker…

280
00:41:03,363 --> 00:41:06,523
…maar dit jaar houdt de zalm hen in leven…

281
00:41:10,443 --> 00:41:16,763
…terwijl de aarde haar gestage reis
rond de zon vervolgt.

282
00:41:26,683 --> 00:41:29,763
Straks in het verhaal van ons heelal…

283
00:41:31,203 --> 00:41:34,763
…de oceaanbewoner
wiens levenscyclus onthult…

284
00:41:35,443 --> 00:41:39,363
…hoe alles in het heelal is ontstaan.

285
00:41:41,163 --> 00:41:46,723
Want in elk eitje van de zeeschildpad
zitten atomen uit de oerknal…

286
00:41:49,043 --> 00:41:52,603
…gesmeed in de dood van sterren.

287
00:41:56,203 --> 00:41:59,043
Maar hoe ontstaan sterren en planeten?

288
00:42:00,883 --> 00:42:07,123
En hoe veranderen die ingrediënten
in levende wezens?

289
00:42:56,483 --> 00:43:00,683
Ondertiteld door: Jolanda Jongedijk