1 00:00:14,203 --> 00:00:15,163 De avond… 2 00:00:19,283 --> 00:00:22,923 …laat zien hoe onze planeet verband houdt met het heelal. 3 00:00:28,203 --> 00:00:29,603 Een vallende ster. 4 00:00:31,243 --> 00:00:34,523 Oeroud gesteente vanuit het diepst van de ruimte… 5 00:00:38,723 --> 00:00:39,923 …dat op aarde valt. 6 00:00:50,363 --> 00:00:54,923 Daarin zitten de chemische elementen die ons heelal hebben gebouwd. 7 00:01:10,523 --> 00:01:12,203 Talloze generaties lang… 8 00:01:13,043 --> 00:01:16,203 …hebben zeeschildpadden over de oceanen gezworven… 9 00:01:16,803 --> 00:01:20,523 …en verzamelen ze kosmische elementen met hun voedsel. 10 00:01:24,203 --> 00:01:27,763 En zoals ze al honderden miljoenen jaren doen… 11 00:01:33,923 --> 00:01:35,603 …recyclet elke nieuwe generatie… 12 00:01:37,563 --> 00:01:40,403 …hetzelfde sterrenstof… 13 00:01:43,363 --> 00:01:45,243 …om de volgende te produceren. 14 00:01:53,843 --> 00:01:55,443 Geboren in de oerknal… 15 00:01:56,883 --> 00:01:59,443 …en gesmeed in de kern van sterren… 16 00:02:01,683 --> 00:02:05,643 …hebben 90 chemische elementen alles wat bestaat gecreëerd. 17 00:02:08,163 --> 00:02:10,723 Eindeloos hergebruikt en geherconfigureerd… 18 00:02:11,723 --> 00:02:15,203 …in de geschiedenis van het heelal. 19 00:02:18,283 --> 00:02:19,323 En nu… 20 00:02:21,683 --> 00:02:23,483 …met dezelfde elementen… 21 00:02:24,803 --> 00:02:27,443 …begint elke schildpad aan een cyclus… 22 00:02:34,003 --> 00:02:37,643 …die de levens van sterren weerspiegelt. 23 00:03:18,443 --> 00:03:21,003 In het Great Barrier Reef in Australië… 24 00:03:28,723 --> 00:03:31,163 …is iets magisch gebeurd. 25 00:03:37,923 --> 00:03:40,323 Na 50 dagen onder het zand… 26 00:03:41,523 --> 00:03:46,683 …hebben chemische elementen uit de kosmos leven gecreëerd. 27 00:03:49,323 --> 00:03:55,003 Ze vormen samen de nieuwe generatie soepschildpadden. 28 00:04:18,443 --> 00:04:22,443 De eieren hebben hun voorraad levenskrachtige elementen uitgeput. 29 00:04:39,803 --> 00:04:45,203 En vandaag proeven de schildpadjes hun eerste frisse lucht. 30 00:04:59,123 --> 00:05:03,043 Haar broertjes en zusjes racen naar het water… 31 00:05:08,643 --> 00:05:09,843 …maar een vrouwtje… 32 00:05:12,603 --> 00:05:14,443 …wordt als laatste geboren. 33 00:05:20,163 --> 00:05:22,203 Om volwassen te worden… 34 00:05:23,923 --> 00:05:27,763 …moet ze chemische elementen uit de oceaan halen. 35 00:05:36,843 --> 00:05:38,443 Het is een gevaarlijke reis… 36 00:05:41,163 --> 00:05:43,323 …met overal verraderlijkheden. 37 00:05:50,443 --> 00:05:51,923 Voor de schildpadjes… 38 00:05:53,243 --> 00:05:56,403 …is de roep van de oceaan onweerstaanbaar. 39 00:06:09,883 --> 00:06:11,243 Uit een nest van 100… 40 00:06:12,363 --> 00:06:14,923 …overleeft er soms maar één. 41 00:06:18,723 --> 00:06:20,883 Soms geen enkele. 42 00:07:13,603 --> 00:07:15,123 Ondanks het risico… 43 00:07:17,283 --> 00:07:21,923 …weet het vrouwtje dat ze naar het water moet. 44 00:07:59,923 --> 00:08:01,363 Ze ziet een opening… 45 00:08:04,723 --> 00:08:05,963 …en grijpt haar kans. 46 00:08:20,923 --> 00:08:21,763 Vandaag… 47 00:08:24,443 --> 00:08:25,763 …boft ze. 48 00:08:29,123 --> 00:08:34,443 Het jong houdt pas op met zwemmen als het rif ver achter haar ligt. 49 00:08:47,163 --> 00:08:51,563 Ze is veilig langs de roofdieren in de ondiepe kustwateren gekomen… 50 00:08:52,763 --> 00:08:55,963 …en verdwijnt in de grote leegte van de oceaan… 51 00:09:03,243 --> 00:09:07,643 …om zich te voeden met atomen. 52 00:09:14,283 --> 00:09:20,963 Atomen die al het hele leven van de kosmos bestaan. 53 00:09:27,163 --> 00:09:32,483 Al toen ons heelal nog in de kinderschoenen stond. 54 00:09:34,323 --> 00:09:38,923 DE OERKNAL 55 00:09:48,043 --> 00:09:53,123 In één ogenblik uitgezet van niets naar alles. 56 00:09:56,323 --> 00:09:59,843 Ons heelal is geboren in de oerknal. 57 00:10:07,443 --> 00:10:08,323 Eerst… 58 00:10:09,083 --> 00:10:11,483 …was er alleen een hete, dikke mist. 59 00:10:19,123 --> 00:10:21,523 Maar terwijl die uitzette… 60 00:10:24,403 --> 00:10:26,043 …koelde de mist ook af. 61 00:10:29,443 --> 00:10:32,403 En op de kleinst mogelijke schaal… 62 00:10:33,643 --> 00:10:36,083 …begon er iets verbazingwekkends. 63 00:10:42,043 --> 00:10:45,483 De eerste atomen condenseerden uit de mist. 64 00:10:50,163 --> 00:10:52,443 Atomen waterstof. 65 00:10:56,083 --> 00:10:59,643 Het allereerste element in het universum. 66 00:11:06,683 --> 00:11:07,843 En in de oceaan… 67 00:11:08,723 --> 00:11:11,963 …jagen jonge schildpadden erop. 68 00:11:15,203 --> 00:11:20,163 Ze komen uit het blauw om te foerageren in het ondiepe water van het rif. 69 00:11:24,963 --> 00:11:26,603 Dit is Stella. 70 00:11:27,803 --> 00:11:32,563 Een van de bofkonten die van het strand de oceaan in gekomen zijn. 71 00:11:41,523 --> 00:11:46,923 Ze is al meer dan 2000 keer zo zwaar als haar geboortegewicht en groeit snel. 72 00:11:51,883 --> 00:11:55,403 Ze voedt zich met wezens die ze in de open oceaan vindt. 73 00:11:56,883 --> 00:11:59,923 Eén element neemt ze vaker tot zich dan alle andere. 74 00:12:08,683 --> 00:12:09,523 Waterstof. 75 00:12:12,603 --> 00:12:16,843 Meer dan de helft van alle atomen in haar voedsel bestaat eruit. 76 00:12:20,843 --> 00:12:24,523 Het is het meest voorkomende element in alle levende wezens. 77 00:12:28,643 --> 00:12:29,723 Van vissen… 78 00:12:31,003 --> 00:12:32,243 …tot ongewervelden. 79 00:12:39,003 --> 00:12:41,363 Anemonen en koraal. 80 00:12:54,483 --> 00:12:58,603 Waterstofatomen gevormd aan het begin van het heelal… 81 00:12:59,563 --> 00:13:03,243 …worden doorgegeven van ster naar planeet… 82 00:13:04,363 --> 00:13:05,963 …planeet naar dier… 83 00:13:08,363 --> 00:13:11,323 …en van prooi naar roofdier. 84 00:13:22,123 --> 00:13:27,043 Dat betekent voor Stella dat het water rond het rif vol gevaren zit. 85 00:13:30,923 --> 00:13:33,963 Tijgerhaaien willen dezelfde atomen… 86 00:13:34,043 --> 00:13:37,043 …en jagen hun volwassen leven op zeeschildpadden. 87 00:13:45,323 --> 00:13:48,603 Stella's verdediging is haar pantser. 88 00:13:52,323 --> 00:13:55,323 Het bot is gehard met calcium en fosfor. 89 00:14:02,363 --> 00:14:05,363 Elementen die uit een ander cruciaal moment komen… 90 00:14:09,443 --> 00:14:11,323 …in het leven van ons heelal. 91 00:14:13,083 --> 00:14:17,483 13,5 MILJARD JAAR GELEDEN 92 00:14:21,963 --> 00:14:25,723 De eerste 300 miljoen jaar na de oerknal… 93 00:14:28,123 --> 00:14:31,043 …waren er geen planeten of sterren. 94 00:14:34,123 --> 00:14:36,643 De donkere tijd van het universum. 95 00:14:42,403 --> 00:14:44,163 Verborgen in de duisternis… 96 00:14:44,683 --> 00:14:48,643 …doorkruisen enorme slierten waterstofgas de kosmos. 97 00:14:53,323 --> 00:14:58,723 En toen werden, heel ongelooflijk, terwijl de zwaartekracht ze samentrok… 98 00:15:02,443 --> 00:15:04,563 …de eerste sterren geboren. 99 00:15:11,163 --> 00:15:13,043 Dat is de kosmische dageraad. 100 00:15:16,763 --> 00:15:20,923 Het moment dat het licht aanging. 101 00:15:28,043 --> 00:15:30,723 Diep in die eerste sterren… 102 00:15:34,923 --> 00:15:37,123 …begon een bijzonder proces. 103 00:15:42,843 --> 00:15:46,123 De temperaturen en druk waren zo extreem… 104 00:15:48,123 --> 00:15:50,403 …dat er nieuwe elementen gecreëerd werden. 105 00:15:52,563 --> 00:15:56,443 Waterstofatomen werden samengedrukt en maakten helium. 106 00:15:58,843 --> 00:16:01,923 Er kwam energie vrij bij die fusie. 107 00:16:04,563 --> 00:16:09,243 Daardoor ontstond er een kettingreactie die steeds zwaardere elementen creëerde. 108 00:16:12,363 --> 00:16:15,683 Waaronder elementen essentieel voor het leven. 109 00:16:17,683 --> 00:16:21,403 Drie heliumatomen maakten samen koolstof. 110 00:16:26,843 --> 00:16:29,523 Het element waarop al het leven is gebaseerd. 111 00:16:31,803 --> 00:16:34,603 Koolstof en helium maakten zuurstof. 112 00:16:36,163 --> 00:16:37,443 De lucht die we inademen. 113 00:16:39,723 --> 00:16:42,923 Zuurstofatomen vormden samen fosfor. 114 00:16:44,963 --> 00:16:47,203 Dan silicium en calcium. 115 00:16:50,243 --> 00:16:52,843 De elementen waaruit elk levend wezen bestaat… 116 00:16:54,363 --> 00:16:58,843 …werden gecreëerd in de kern van de allereerste sterren. 117 00:17:31,043 --> 00:17:31,923 Voor Stella… 118 00:17:33,203 --> 00:17:35,083 …zijn sommige elementen zo cruciaal… 119 00:17:38,643 --> 00:17:41,123 …dat ze daarvoor lange afstanden zwemt. 120 00:17:47,283 --> 00:17:49,043 STRAAT TORRES 121 00:17:49,123 --> 00:17:51,563 300 KILOMETER VAN HUIS 122 00:17:51,643 --> 00:17:56,043 De warme, ondiepe wateren tussen Australië en Papoea-Nieuw-Guinea… 123 00:17:57,403 --> 00:17:59,843 …zijn een paradijs van kleurrijk zeegras. 124 00:18:04,243 --> 00:18:06,723 De prairies van de oceaan. 125 00:18:16,163 --> 00:18:22,003 Stella is helemaal hierheen gereisd voor de magische ingrediënten ervan. 126 00:18:32,603 --> 00:18:34,043 Terwijl het groeit… 127 00:18:34,123 --> 00:18:37,243 …absorbeert zeegras elementen vanuit de ruimte… 128 00:18:37,963 --> 00:18:40,723 …die hun weg vonden naar de oceaanbodem. 129 00:18:43,923 --> 00:18:48,083 Ontluikende bladeren rijk aan calcium en fosfor… 130 00:18:49,803 --> 00:18:53,323 …geven Stella de mineralen die ze nodig heeft… 131 00:18:55,123 --> 00:18:58,363 …om haar beschermende schild te bouwen en onderhouden. 132 00:19:01,923 --> 00:19:06,043 Ze verhardt haar pantser voor de beproevingen die haar wachten. 133 00:19:14,443 --> 00:19:19,243 Stella zal haar jeugdjaren doorbrengen met het doorzoeken van de oceaan… 134 00:19:20,963 --> 00:19:24,283 …naar atomen geboren in de sterren. 135 00:19:33,283 --> 00:19:35,123 Haar reis naar volwassenheid… 136 00:19:37,363 --> 00:19:40,843 …kent een parallel in het verhaal van ons heelal. 137 00:19:45,283 --> 00:19:48,963 Want drie miljard jaar na de oerknal… 138 00:19:53,923 --> 00:19:56,723 …werd het heelal ook volwassen. 139 00:20:02,683 --> 00:20:08,483 Het ging een enorm actieve fase van stervorming in. 140 00:20:12,243 --> 00:20:17,323 Sterren groeiden en werden samengetrokken in enorme melkwegstelsels. 141 00:20:20,123 --> 00:20:21,843 Zoals onze Melkweg. 142 00:20:25,043 --> 00:20:26,923 En in die sterrenstelsels… 143 00:20:28,203 --> 00:20:30,883 …werden de elementen die de sterren maakten… 144 00:20:34,563 --> 00:20:41,003 …getransformeerd in planeten en manen. 145 00:20:49,963 --> 00:20:51,523 Na miljarden jaren… 146 00:20:53,363 --> 00:20:58,923 …zijn de chemische elementen gerijpt tot de aarde die wij nu kennen. 147 00:21:09,403 --> 00:21:13,363 2000 KILOMETER VAN HUIS 148 00:21:23,123 --> 00:21:25,843 Stella is nu zelf volwassen. 149 00:21:29,923 --> 00:21:35,643 Ze is meer dan een meter lang en haar dikke schild is bedekt met algen. 150 00:21:39,283 --> 00:21:42,443 Een ideale camouflage voor de koraalriffen. 151 00:21:46,643 --> 00:21:49,163 Ze is nu een met de oceaan. 152 00:21:55,843 --> 00:21:57,483 Atomen van de sterren… 153 00:21:59,363 --> 00:22:02,643 …perfect aangepast aan het leven op zee. 154 00:22:11,043 --> 00:22:13,163 Eén voorbeeld van leven op aarde… 155 00:22:15,323 --> 00:22:18,363 …dat prachtig gevormd is uit de kosmos. 156 00:22:35,763 --> 00:22:39,043 Stella is nu klaar voor de volgende fase in haar leven. 157 00:22:43,723 --> 00:22:47,043 Want ze wordt nu zelf moeder. 158 00:22:50,243 --> 00:22:51,363 In haar lichaam… 159 00:22:54,003 --> 00:22:56,523 …draagt ze een legsel van 100 eieren. 160 00:22:58,323 --> 00:23:01,123 Het eerste van vele die ze in haar leven legt. 161 00:23:03,723 --> 00:23:07,683 Haar eigen kostbare vrachtje sterrenstof. 162 00:23:15,803 --> 00:23:17,163 Overal op het rif… 163 00:23:18,403 --> 00:23:20,763 …worden atomen gecombineerd in nieuw leven. 164 00:23:25,523 --> 00:23:30,203 Dat creëert een van de rijkste ecosystemen op aarde. 165 00:23:35,963 --> 00:23:37,683 Maar onze planeet… 166 00:23:41,363 --> 00:23:42,443 …is een uitschieter. 167 00:23:45,003 --> 00:23:49,203 In de rest van het zonnestelsel hebben dezelfde elementen… 168 00:23:49,283 --> 00:23:54,043 …werelden gecreëerd die minder geschikt zijn voor leven. 169 00:23:58,523 --> 00:23:59,883 MERCURIUS 170 00:23:59,963 --> 00:24:05,043 Mercurius bevindt zich het dichtst bij de zon en heeft veel koolstof. 171 00:24:07,923 --> 00:24:09,723 In plaats van leven te creëren… 172 00:24:10,243 --> 00:24:11,523 430 GRADEN CELSIUS 173 00:24:11,603 --> 00:24:13,843 …zit de koolstof in de korst gebakken. 174 00:24:16,203 --> 00:24:19,963 Op een wereld verkoold door sterrenlicht. 175 00:24:22,563 --> 00:24:26,483 En in de verste uithoek van het zonnestelsel… 176 00:24:26,563 --> 00:24:28,603 …zorgt de vrieskou op Neptunus ervoor… 177 00:24:29,523 --> 00:24:33,563 …dat koolstof en waterstof methaandamp vormen. 178 00:24:36,723 --> 00:24:40,923 Het verstikkende gas dat hem z'n briljante blauwe kleur geeft. 179 00:24:46,683 --> 00:24:48,003 Zelfs op Mars… 180 00:24:49,203 --> 00:24:52,003 …een planeet met dezelfde ingrediënten als de aarde… 181 00:24:54,363 --> 00:25:00,923 …betekent het gebrek aan zuurstof dat complex leven hier niet kan overleven. 182 00:25:07,843 --> 00:25:12,123 Alleen op aarde zijn de omstandigheden precies goed. 183 00:25:18,363 --> 00:25:22,323 Maar zelfs hier is de concurrentie om elementen moordend. 184 00:25:24,243 --> 00:25:25,083 En gevaar… 185 00:25:27,603 --> 00:25:29,083 …is nooit ver weg. 186 00:25:44,923 --> 00:25:48,443 Gelukkig kan Stella zich goed verstoppen. 187 00:26:29,963 --> 00:26:31,443 Ze is nu veilig… 188 00:26:34,363 --> 00:26:37,363 …en staat voor de grootste uitdaging van haar leven. 189 00:26:39,563 --> 00:26:42,323 Terugkeren naar het Great Barrier Reef… 190 00:26:43,963 --> 00:26:45,643 …en haar geboorte-eiland… 191 00:26:49,523 --> 00:26:51,923 …om haar eieren in het zand te leggen. 192 00:26:58,923 --> 00:27:05,643 Maar een leven lang zwerven door de oceaan betekent dat ze 2000 km verderop is. 193 00:27:09,883 --> 00:27:14,803 Hoe Stella naar huis navigeert, is een van de wonderen van de natuur. 194 00:27:21,443 --> 00:27:26,643 Diep in de aarde wekt de kern van onze planeet een magnetisch veld op. 195 00:27:28,883 --> 00:27:33,923 Dat geeft elke plek op het oppervlak een unieke magnetische signatuur. 196 00:27:37,603 --> 00:27:39,163 Toen ze uit het ei kwam… 197 00:27:39,243 --> 00:27:43,563 …werd de signatuur van haar eiland Stella ingeprent. 198 00:27:46,243 --> 00:27:51,643 Om haar weg terug te vinden gebruikt ze nog een chemisch element. 199 00:27:53,803 --> 00:27:56,923 Een dat haar verbindt met de kern van de planeet. 200 00:28:00,443 --> 00:28:05,123 Een element dat alleen ontstaat als sterren sterven. 201 00:28:10,723 --> 00:28:15,723 In het melkwegstelsel, vlakbij, vond tweeënhalf miljoen jaar geleden… 202 00:28:16,763 --> 00:28:20,563 …een dramatische verandering plaats in de kern van een enorme ster. 203 00:28:25,323 --> 00:28:29,403 Zijn hele leven werd hij aangedreven door nucleaire fusie. 204 00:28:35,923 --> 00:28:37,243 De energie die vrijkwam… 205 00:28:39,083 --> 00:28:41,483 …creëerde steeds zwaardere elementen. 206 00:28:45,243 --> 00:28:49,923 Tot de kern zo heet werd dat hij begon met het creëren van… 207 00:28:51,683 --> 00:28:52,523 …ijzer. 208 00:28:55,403 --> 00:28:58,243 Dat zorgde voor een fundamentele verandering. 209 00:29:03,123 --> 00:29:06,083 Want bij ijzer maken komt geen energie vrij. 210 00:29:08,163 --> 00:29:09,203 Dat wordt verbruikt. 211 00:29:15,923 --> 00:29:18,403 Er werd steeds meer metaal geproduceerd. 212 00:29:19,283 --> 00:29:22,803 Het verspreidde zich door de kern als een ziekte. 213 00:29:27,203 --> 00:29:29,203 Het voedde zich met de hitte. 214 00:29:33,923 --> 00:29:34,923 Het verstikte de ster. 215 00:29:46,323 --> 00:29:48,603 Zonder warmtebron. 216 00:29:52,883 --> 00:29:54,443 Vanaf dat moment… 217 00:29:57,523 --> 00:29:59,723 …was de ster verdoemd. 218 00:30:11,643 --> 00:30:16,243 De ontploffing was zo helder als 10 miljard zonnen. 219 00:30:22,043 --> 00:30:27,123 Een supernova die ijzerrijk stof verspreidde door het melkwegstelsel. 220 00:30:35,163 --> 00:30:38,163 Helemaal naar onze planeet. 221 00:30:43,203 --> 00:30:44,323 En zelfs nu nog… 222 00:30:45,323 --> 00:30:50,323 …komt er elke dag 100 ton sterrenstof de atmosfeer van de aarde in. 223 00:30:53,123 --> 00:30:56,843 Soms overblijfselen van de vorming van het zonnestelsel. 224 00:31:00,643 --> 00:31:04,523 Soms hierheen geblazen vanaf verafgelegen supernova's. 225 00:31:08,443 --> 00:31:13,643 Een directe link tussen onze planeet en de sterren. 226 00:31:19,723 --> 00:31:25,443 En door het ijzer in dit stof kan Stella de weg vinden. 227 00:31:33,563 --> 00:31:35,243 Want diep in haar brein… 228 00:31:38,323 --> 00:31:43,643 …bevatten gespecialiseerde cellen kristallen magnetiet. 229 00:31:44,563 --> 00:31:48,803 Een ijzerrijk mineraal dat zich richt op het magnetisch veld van de aarde. 230 00:31:52,803 --> 00:31:53,723 Een kompas… 231 00:31:55,603 --> 00:31:57,723 …dat haar de juiste richting wijst. 232 00:32:05,483 --> 00:32:11,723 Daardoor kan Stella de unieke magnetische vingerafdruk van thuis vinden. 233 00:32:19,523 --> 00:32:22,723 Een element gevormd in een supernova… 234 00:32:30,403 --> 00:32:34,323 …wijst haar de weg door talloze kilometers oceaan. 235 00:32:48,643 --> 00:32:49,963 Terug naar het eiland… 236 00:32:53,843 --> 00:32:55,523 …waar ze geboren is. 237 00:33:08,163 --> 00:33:12,083 Er zijn nog andere wezens met magnetisch vermogen. 238 00:33:14,723 --> 00:33:16,523 Tijgerhaaien hebben het ook. 239 00:33:19,643 --> 00:33:22,323 En het leidt hen terug naar hetzelfde eiland. 240 00:33:26,603 --> 00:33:28,963 Want elk jaar, een paar maanden lang… 241 00:33:29,043 --> 00:33:32,643 …komen hier duizenden vrouwtjesschildpadden eieren leggen. 242 00:33:34,643 --> 00:33:40,003 De grootste verzameling soepschildpadden waar dan ook op de planeet. 243 00:33:45,643 --> 00:33:50,363 Als zij aan land gaan, begint het foerageren. 244 00:34:03,843 --> 00:34:06,203 Stella wacht op het juiste moment… 245 00:34:08,883 --> 00:34:10,083 …op een opening… 246 00:34:12,203 --> 00:34:14,123 …om de slachtpartij te vermijden. 247 00:34:32,123 --> 00:34:33,843 Als het gevaar geweken is… 248 00:34:37,483 --> 00:34:39,123 …gaat ze eindelijk aan land. 249 00:34:52,323 --> 00:34:53,923 Na een epische reis… 250 00:34:57,123 --> 00:34:59,283 …klimt Stella het zand op… 251 00:35:00,883 --> 00:35:03,363 …dat ze als jong voor het laatst heeft gezien. 252 00:35:28,083 --> 00:35:30,963 De elementen die ze in haar leven heeft verzameld… 253 00:35:36,643 --> 00:35:39,203 …worden veilig gelegd in het zand. 254 00:35:45,283 --> 00:35:47,003 Stella's missie is voltooid. 255 00:35:47,563 --> 00:35:49,283 Ze keert terug naar de oceaan… 256 00:35:52,923 --> 00:35:56,643 …om meer sterrenstof te verzamelen. 257 00:36:00,523 --> 00:36:01,843 De cyclus van haar leven… 258 00:36:03,683 --> 00:36:06,563 …weerspiegelt de belangrijkste cyclus van allemaal. 259 00:36:08,483 --> 00:36:11,963 Het leven en de dood van de sterren. 260 00:36:22,523 --> 00:36:25,643 Want ver weg in het heelal… 261 00:36:27,043 --> 00:36:29,723 …is de as van talloze supernova's… 262 00:36:29,803 --> 00:36:34,523 …samengekomen in een enorme nevel. 263 00:36:41,323 --> 00:36:44,523 Een wolk sterrenstof tientallen lichtjaren in diameter. 264 00:36:48,163 --> 00:36:52,643 Daarbinnen liggen plekken waar de volgende generatie sterren… 265 00:36:53,883 --> 00:36:55,323 …zich begint te vormen. 266 00:37:06,843 --> 00:37:08,443 Die heten proplyden. 267 00:37:10,443 --> 00:37:12,923 Het zijn enorme kosmische eieren. 268 00:37:15,043 --> 00:37:17,723 Stuk voor stuk groter dan ons zonnestelsel. 269 00:37:23,763 --> 00:37:26,683 In hun schil van geïoniseerd gas… 270 00:37:28,603 --> 00:37:31,523 …trekt de zwaartekracht sterrenstof samen. 271 00:37:38,923 --> 00:37:42,443 En het sterrenstof in Stella's eieren… 272 00:37:45,483 --> 00:37:47,603 …begint ook vorm te krijgen. 273 00:37:56,243 --> 00:38:01,843 De elementen die ze verzameld heeft, worden veranderd… 274 00:38:08,323 --> 00:38:11,843 …in iets wat begint te lijken op een klein wezentje. 275 00:38:24,323 --> 00:38:25,683 En in de proplyd… 276 00:38:27,883 --> 00:38:30,283 …voeden gassen als waterstof en helium… 277 00:38:33,163 --> 00:38:35,723 …een embryonale ster. 278 00:38:44,923 --> 00:38:46,723 Wat ooit een embryo was… 279 00:38:49,123 --> 00:38:51,123 …is nu een schildpadje… 280 00:38:55,243 --> 00:38:58,923 …met een schild, zwempoten en een snuit. 281 00:39:02,923 --> 00:39:04,723 Elementen opnieuw vormgegeven… 282 00:39:08,123 --> 00:39:10,323 …voor een leven in zee. 283 00:39:15,203 --> 00:39:16,163 In de proplyd… 284 00:39:17,043 --> 00:39:20,243 …is de ontwikkeling van de nieuwe ster ook bijna voltooid. 285 00:39:21,523 --> 00:39:24,843 Herboren uit de as van de vorige generatie… 286 00:39:26,163 --> 00:39:30,043 …onthult zijn licht groeiende planeten in een baan eromheen. 287 00:39:34,243 --> 00:39:35,363 Nieuwe werelden. 288 00:39:36,283 --> 00:39:40,323 En misschien nieuwe kansen op leven. 289 00:39:48,323 --> 00:39:49,963 En onder het zand… 290 00:39:51,283 --> 00:39:52,803 …hetzelfde sterrenstof. 291 00:39:54,123 --> 00:39:58,843 Doorgegeven door talloze generaties sterren en schildpadden… 292 00:40:00,923 --> 00:40:03,243 …om weer een reis te beginnen. 293 00:40:08,203 --> 00:40:09,603 Elk nieuw leven… 294 00:40:11,123 --> 00:40:15,443 …is direct verbonden met de oorsprong van het heelal. 295 00:40:20,883 --> 00:40:26,243 Elk nieuw verhaal begint aan het eind van het vorige. 296 00:40:34,923 --> 00:40:38,923 Dus gaat het verhaal van ons heelal verder… 297 00:40:40,803 --> 00:40:43,043 …met de waardevolste stof op aarde: 298 00:40:46,323 --> 00:40:47,163 water. 299 00:40:48,963 --> 00:40:52,843 En een familie olifanten op een gevaarlijke zoektocht. 300 00:40:57,043 --> 00:40:59,403 Hun reis is net zo bijzonder… 301 00:41:01,723 --> 00:41:06,483 …als de reis van water door de uitgestrekte ruimte naar onze planeet. 302 00:41:10,683 --> 00:41:13,883 Waarom is de aarde de enige planeet in ons zonnestelsel… 303 00:41:14,883 --> 00:41:17,283 …die bedekt is met vloeibaar water? 304 00:41:18,643 --> 00:41:22,003 En waarom is het zo essentieel voor leven? 305 00:42:06,843 --> 00:42:11,203 Ondertiteld door: Jolanda Jongedijk