1
00:00:06,339 --> 00:00:11,469
DWA MILIONY LAT TEMU

2
00:00:23,064 --> 00:00:24,983
Dwa miliony lat temu

3
00:00:25,483 --> 00:00:29,112
nasza planeta
była zupełnie innym miejscem.

4
00:00:34,325 --> 00:00:37,704
Kot szablozębny, smilodon.

5
00:00:43,918 --> 00:00:46,379
Groźny drapieżnik swoich czasów.

6
00:00:51,384 --> 00:00:53,094
A na jego drodze

7
00:00:53,178 --> 00:00:55,055
stoi potężny titanis,

8
00:00:55,555 --> 00:00:57,348
dwumetrowy ptak.

9
00:01:04,689 --> 00:01:07,150
Obie strony są uzbrojone…

10
00:01:09,986 --> 00:01:11,988
i gotowe do walki.

11
00:01:28,505 --> 00:01:32,926
Oto historia wielkich bitew o przetrwanie

12
00:01:33,843 --> 00:01:37,889
oraz dynastii,
które przejęły władzę nad światem.

13
00:01:43,144 --> 00:01:48,108
Oto historia życia.

14
00:02:50,461 --> 00:02:55,133
ŻYCIE NA PLANECIE ZIEMIA

15
00:03:00,138 --> 00:03:04,726
CZASY OBECNE

16
00:03:05,226 --> 00:03:07,103
Jeśli wiesz, gdzie szukać,

17
00:03:07,604 --> 00:03:10,190
wciąż możesz znaleźć wskazówki

18
00:03:10,273 --> 00:03:13,568
na temat początków życia
na naszej planecie.

19
00:03:21,659 --> 00:03:25,038
To nie jest tylko
gromada morskich drapieżników.

20
00:03:28,833 --> 00:03:32,921
To miejsce spotkania starożytnych rodów.

21
00:03:36,841 --> 00:03:39,385
Rekiny, żywe skamieliny,

22
00:03:40,178 --> 00:03:43,723
praktycznie nie zmieniły się
przez setki milionów lat.

23
00:03:45,850 --> 00:03:48,561
Delfiny, oddychające powietrzem ssaki,

24
00:03:48,645 --> 00:03:51,606
których przodkowie wędrowali po lądzie.

25
00:03:54,859 --> 00:03:58,947
Wieloryby, największe zwierzęta,
jakie kiedykolwiek istniały.

26
00:04:05,328 --> 00:04:06,746
Ptaki,

27
00:04:08,498 --> 00:04:11,793
ostatni potomkowie dinozaurów…

28
00:04:14,462 --> 00:04:17,131
najwspanialszej dynastii świata.

29
00:04:23,763 --> 00:04:27,517
Wszystkie te drapieżniki
polują na tę samą zdobycz,

30
00:04:27,600 --> 00:04:31,771
ale mają zupełnie inne pochodzenie.

31
00:04:40,655 --> 00:04:45,285
Na świecie żyje obecnie
ponad dziesięć milionów gatunków stworzeń.

32
00:04:53,001 --> 00:04:58,506
A jednak stanowią zaledwie 1% gatunków,
które kiedykolwiek istniały.

33
00:05:03,720 --> 00:05:05,805
Przeniesiemy się w przeszłość,

34
00:05:06,306 --> 00:05:10,393
by spotkać wiele z tych 99%,
które wyginęło.

35
00:05:18,067 --> 00:05:20,987
Oto najbardziej niezwykła historia świata.

36
00:05:22,071 --> 00:05:25,158
Historia życia na naszej planecie.

37
00:05:33,541 --> 00:05:35,752
ROZDZIAŁ PIERWSZY

38
00:05:35,835 --> 00:05:40,631
PRAWIDŁA ŻYCIA

39
00:05:44,344 --> 00:05:49,265
CZTERY MILIARDY LAT TEMU

40
00:05:53,978 --> 00:05:59,692
Życie i jego niesamowita różnorodność
musiały się gdzieś rozpocząć.

41
00:06:08,659 --> 00:06:13,498
Pierwsza iskra pojawiła się
cztery miliardy lat temu.

42
00:06:17,377 --> 00:06:18,920
W odróżnieniu od innych,

43
00:06:19,420 --> 00:06:22,590
na naszej planecie
panowały odpowiednie warunki.

44
00:06:25,301 --> 00:06:26,469
Ciekła woda,

45
00:06:27,220 --> 00:06:28,846
energia słoneczna

46
00:06:29,430 --> 00:06:33,101
i idealny skład chemiczny,
by mogło powstać życie.

47
00:06:40,400 --> 00:06:45,530
Dokładny proces
zaginął w mrokach przeszłości.

48
00:06:47,698 --> 00:06:53,746
Ale w jego rezultacie
powstała maleńka, żywa komórka.

49
00:06:55,498 --> 00:06:56,666
LUCA,

50
00:06:57,542 --> 00:07:01,003
ostatni uniwersalny wspólny przodek…

51
00:07:05,133 --> 00:07:09,971
z którego wywodzi się całe życie na Ziemi.

52
00:07:19,188 --> 00:07:21,399
Pomimo skromnych początków

53
00:07:21,482 --> 00:07:25,820
życie rozwinęło prawdziwą złożoność
na przestrzeni miliardów lat.

54
00:07:31,742 --> 00:07:35,246
450 MILIONÓW LAT TEMU

55
00:07:36,122 --> 00:07:40,042
Po raz pierwszy udało się to w oceanach.

56
00:07:45,673 --> 00:07:49,010
Pierwsze zwierzęta,
które osiągnęły dominację,

57
00:07:49,594 --> 00:07:51,512
były prostymi formami życia.

58
00:07:57,977 --> 00:07:59,604
Te bezkręgowce,

59
00:08:00,646 --> 00:08:02,523
zwierzęta bez kręgosłupa,

60
00:08:03,774 --> 00:08:06,944
rządziły morzami przez miliony lat.

61
00:08:12,200 --> 00:08:16,454
Na przestrzeni dziejów
życie toczyło niekończącą się wojnę.

62
00:08:18,122 --> 00:08:22,627
Pojawiały się nowe dynastie,
które były zwyciężane przez kolejne.

63
00:08:29,675 --> 00:08:32,470
Rośliny jako pierwsze podbiły ląd…

64
00:08:34,889 --> 00:08:37,767
i stworzyły warunki, które następnie…

65
00:08:39,477 --> 00:08:42,230
utorowały drogę dla bezkręgowców

66
00:08:42,980 --> 00:08:44,273
i ich dominacji.

67
00:08:55,618 --> 00:08:58,704
Ale bezkręgowce
nie mogły rządzić wiecznie.

68
00:09:07,088 --> 00:09:09,340
Prześcignęła je nowa dynastia…

69
00:09:14,011 --> 00:09:16,973
która też wywodziła się z wody.

70
00:09:25,565 --> 00:09:26,983
Płazy.

71
00:09:33,573 --> 00:09:38,494
Ich nowa budowa ciała,
z czterema kończynami i kręgosłupem,

72
00:09:38,578 --> 00:09:41,998
okazała się trwałym planem na sukces.

73
00:09:46,043 --> 00:09:49,463
Ich zasięg był ograniczony
przez uzależnienie od wody.

74
00:09:54,385 --> 00:09:58,598
Ale zapoczątkowały dynastię,
która nie miała tych ograniczeń.

75
00:10:03,686 --> 00:10:04,812
Gady.

76
00:10:07,773 --> 00:10:10,735
Mogły przetrwać nawet w suchych regionach,

77
00:10:11,694 --> 00:10:14,864
więc rozprzestrzeniły się
po całym świecie.

78
00:10:22,622 --> 00:10:26,959
Po raz pierwszy w historii
pojawiła się światowa potęga.

79
00:10:29,587 --> 00:10:31,589
A z tych wczesnych gadów

80
00:10:33,341 --> 00:10:36,177
wywodzi się
najsłynniejsza dynastia świata.

81
00:10:39,972 --> 00:10:41,182
Dinozaury.

82
00:10:53,402 --> 00:10:58,157
Miały utrzymać się przy władzy
przez ponad 150 milionów lat.

83
00:11:06,999 --> 00:11:09,293
To zadziwiająco różnorodna grupa,

84
00:11:09,377 --> 00:11:11,420
której absolutna władza

85
00:11:12,213 --> 00:11:16,384
została nagle przerwana
przez katastrofalnego pecha.

86
00:11:25,768 --> 00:11:27,228
Z ich cienia

87
00:11:28,229 --> 00:11:31,899
wyłonił się ostatni wielki ród.

88
00:11:34,568 --> 00:11:35,778
Ssaki.

89
00:11:43,077 --> 00:11:47,415
A jeden z nich zmienił naszą planetę

90
00:11:48,624 --> 00:11:50,376
jak żaden inny.

91
00:11:58,718 --> 00:12:03,889
Powstanie i upadek tych dynastii
na przestrzeni czterech miliardów lat

92
00:12:03,973 --> 00:12:06,642
nie było jedynie dziełem przypadku.

93
00:12:09,395 --> 00:12:10,771
Cała ta podróż,

94
00:12:11,272 --> 00:12:15,693
od początków życia
do różnorodności, którą dziś znamy,

95
00:12:17,319 --> 00:12:21,031
opierała się
na pewnych podstawowych zasadach.

96
00:12:23,284 --> 00:12:25,161
Na prawidłach życia.

97
00:12:27,747 --> 00:12:29,331
Pierwsza zasada brzmi,

98
00:12:30,082 --> 00:12:33,627
że najlepiej przystosowany zawsze wygrywa.

99
00:12:36,756 --> 00:12:41,594
Te wszystkie jaja motyli
wyglądają identycznie.

100
00:12:44,305 --> 00:12:47,183
Ale każde ma inną kombinację genów,

101
00:12:48,309 --> 00:12:52,605
która czyni je jedynymi w swoim rodzaju.

102
00:13:01,405 --> 00:13:05,910
Niektóre będą miały cechy genetyczne,
które pomogą im przetrwać.

103
00:13:14,835 --> 00:13:20,007
I te cechy będą przechodzić
z pokolenia na pokolenie…

104
00:13:26,055 --> 00:13:27,556
aż w końcu

105
00:13:28,057 --> 00:13:31,435
staną się tak różne od swoich przodków,

106
00:13:31,519 --> 00:13:34,230
że powstanie zupełnie nowy gatunek…

107
00:13:36,899 --> 00:13:40,486
lepiej przystosowany
do warunków środowiska.

108
00:13:44,240 --> 00:13:47,201
To właśnie ewolucja.

109
00:13:56,919 --> 00:14:00,339
Ale nie tylko gąsienice ewoluują.

110
00:14:08,138 --> 00:14:12,434
W tym lesie wszystko walczy o przetrwanie…

111
00:14:15,563 --> 00:14:18,357
łącznie z roślinami.

112
00:14:25,447 --> 00:14:29,493
Nieposkromione gąsienice
obgryzłyby je do naga.

113
00:14:38,586 --> 00:14:43,883
Ale ta roślina
wytworzyła własne techniki przetrwania.

114
00:14:46,927 --> 00:14:48,971
Trucizna w jej liściach

115
00:14:49,847 --> 00:14:52,850
zabije wszystko, co spróbuje ją zjeść.

116
00:14:54,685 --> 00:14:56,353
To broń chemiczna.

117
00:14:59,732 --> 00:15:02,651
Wtedy wyewoluuje nowy gatunek gąsienicy…

118
00:15:05,279 --> 00:15:08,908
który będzie mógł zjadać te trujące liście

119
00:15:09,825 --> 00:15:12,453
i jaja, które zostały na nich złożone.

120
00:15:20,336 --> 00:15:25,257
W efekcie inne motyle
zaczną składać jaja tylko na roślinach,

121
00:15:25,341 --> 00:15:27,009
na których nie ma jaj…

122
00:15:33,265 --> 00:15:37,144
by zapewnić swemu potomstwu
jak najlepszy start.

123
00:15:47,655 --> 00:15:50,032
Ale rośliny kontratakują…

124
00:15:52,660 --> 00:15:54,745
wytwarzając narośle,

125
00:15:55,704 --> 00:15:57,873
które przypominają jaja motyli…

126
00:16:04,964 --> 00:16:08,926
co odstrasza samice
przed składaniem tam jaj.

127
00:16:12,596 --> 00:16:17,726
Co więcej, sztuczne jaja produkują nektar,
który wabi mrówki…

128
00:16:20,521 --> 00:16:23,190
które żywią się gąsienicami.

129
00:16:29,738 --> 00:16:34,326
Pierwsza zasada życia,
że najlepiej przystosowany zwycięży,

130
00:16:36,161 --> 00:16:39,999
wytworzyła ogromną różnorodność,
która istnieje dzisiaj.

131
00:16:49,633 --> 00:16:51,051
Kolejna zasada brzmi,

132
00:16:51,844 --> 00:16:54,430
że rywalizacja napędza adaptację.

133
00:16:56,724 --> 00:17:00,936
DWA MILIONY LAT TEMU

134
00:17:02,813 --> 00:17:08,068
A najostrzejsza konkurencja
zachodzi w obrębie jednego gatunku.

135
00:17:14,700 --> 00:17:16,285
Samiec titanisa.

136
00:17:21,248 --> 00:17:24,501
Jego terytorium to brzeg jeziora.

137
00:17:38,182 --> 00:17:39,516
Ale nie jest sam.

138
00:17:43,353 --> 00:17:46,023
Młodszy samiec chce przejąć ten teren.

139
00:17:54,406 --> 00:17:57,034
Starszy nie może zignorować zagrożenia.

140
00:18:16,678 --> 00:18:18,972
Młodzieniec nie chce się poddać.

141
00:18:22,351 --> 00:18:24,812
Potrzebuje własnego terytorium.

142
00:18:35,072 --> 00:18:37,950
Dwa samce rozpoczynają rytualny pokaz.

143
00:18:48,669 --> 00:18:50,629
Oceniają siłę drugiego…

144
00:18:57,261 --> 00:18:59,221
i popisują się własną.

145
00:19:07,688 --> 00:19:09,648
Ich skoordynowane ruchy

146
00:19:10,149 --> 00:19:12,067
przypominają taniec.

147
00:19:24,496 --> 00:19:26,582
Kto pierwszy się wycofa?

148
00:19:35,465 --> 00:19:36,675
Lub zaatakuje?

149
00:19:44,892 --> 00:19:49,104
Nie dzieli ich już nic,
więc walka jest nieunikniona.

150
00:20:02,993 --> 00:20:04,494
Ale mają towarzystwo.

151
00:20:13,962 --> 00:20:16,590
Przebiegłość smilodonów

152
00:20:16,673 --> 00:20:19,551
przyczyniła się do wymarcia titanisów.

153
00:20:25,682 --> 00:20:30,354
Konkurencja wewnątrz gatunków
i pomiędzy nimi

154
00:20:31,021 --> 00:20:33,148
zawsze napędzała ewolucję.

155
00:20:36,944 --> 00:20:41,573
Ale nie tylko ci, którzy walczą,
podlegają ciągłym zmianom.

156
00:20:42,699 --> 00:20:45,619
Zmienia się też samo pole bitwy,

157
00:20:46,453 --> 00:20:49,081
co prowadzi do trzeciej zasady życia:

158
00:20:50,832 --> 00:20:53,919
stabilność na Ziemi nie trwa długo.

159
00:20:54,836 --> 00:20:56,713
Czasem to pomaga życiu.

160
00:20:57,547 --> 00:20:59,967
Czasami mu szkodzi.

161
00:21:05,973 --> 00:21:10,477
Wulkany to jeden
z największych czynników zmian w historii.

162
00:21:28,537 --> 00:21:31,456
Erupcje trwające tysiące lat

163
00:21:32,666 --> 00:21:37,212
wielokrotnie pochłaniały
ogromne połacie naszej planety.

164
00:21:39,589 --> 00:21:45,012
Uwalniały gazy do atmosfery,
zmieniały klimat, a w najgorszym razie

165
00:21:46,305 --> 00:21:49,141
powodowały globalne masowe wymieranie.

166
00:21:59,318 --> 00:22:01,403
Świat rzadko bywał stabilny.

167
00:22:01,903 --> 00:22:04,573
Czasem był królestwem ognia.

168
00:22:07,159 --> 00:22:09,745
Czasem królestwem lodu.

169
00:22:19,171 --> 00:22:22,924
Nasza zmieniająca się planeta
stawia życiu wiele wyzwań.

170
00:22:25,052 --> 00:22:26,803
Od toksycznych mórz…

171
00:22:30,766 --> 00:22:32,392
po globalne pustkowia…

172
00:22:35,604 --> 00:22:38,148
i okresy niekończących się deszczy.

173
00:22:45,072 --> 00:22:47,324
W czterech różnych okresach

174
00:22:48,742 --> 00:22:52,746
planeta popchnęła życie
na samą krawędź istnienia.

175
00:22:53,789 --> 00:22:57,751
Za każdym razem
ponad trzy czwarte wszystkich gatunków

176
00:22:57,834 --> 00:23:00,462
zginęło w wyniku masowego wymierania.

177
00:23:05,384 --> 00:23:08,470
Nasza planeta bywa brutalna.

178
00:23:12,057 --> 00:23:16,395
76 MILIONÓW LAT TEMU

179
00:23:17,312 --> 00:23:19,231
Ale był jeden okres,

180
00:23:20,315 --> 00:23:25,153
w którym Ziemia była stabilna
przez 100 milionów lat.

181
00:23:29,116 --> 00:23:34,788
Czas, w którym jedna z grup
stała się najpotężniejszą dynastią.

182
00:23:39,251 --> 00:23:42,295
To była era dinozaurów.

183
00:23:52,305 --> 00:23:58,061
Długi spokój pomógł dinozaurom
masowo się rozprzestrzenić.

184
00:24:07,821 --> 00:24:10,198
To majazaury,

185
00:24:11,700 --> 00:24:16,371
łagodni roślinożercy,
którzy tworzą wielotysięczne stada.

186
00:24:26,506 --> 00:24:29,801
To wielkie zgromadzenie
zapewnia bezpieczeństwo.

187
00:24:31,178 --> 00:24:33,054
I nie tylko dorosłym.

188
00:24:39,227 --> 00:24:41,563
Ta ostrożna samica

189
00:24:42,439 --> 00:24:44,649
chce wrócić do swojego gniazda.

190
00:24:57,579 --> 00:25:00,790
Majazaura oznacza „dobra matka”.

191
00:25:04,377 --> 00:25:05,921
Tak jak inne samice,

192
00:25:06,796 --> 00:25:09,966
zbudowała swoje gniazdo
w ogromnej kolonii.

193
00:25:13,094 --> 00:25:14,179
By tam dotrzeć,

194
00:25:14,679 --> 00:25:19,726
musi stawić czoła innym matkom,
które chcą chronić swoje młode.

195
00:25:34,157 --> 00:25:36,159
Unika jednego agresora,

196
00:25:36,993 --> 00:25:39,037
ale zbliża się do drugiego.

197
00:25:54,219 --> 00:25:57,931
W końcu dociera do własnego gniazda.

198
00:26:08,066 --> 00:26:11,736
Karmi swoje młode w bardzo ptasi sposób.

199
00:26:31,131 --> 00:26:34,050
Będzie chroniła je przez wiele miesięcy,

200
00:26:35,552 --> 00:26:38,555
aż będą na tyle duże,
by dołączyć do stada.

201
00:26:47,272 --> 00:26:51,901
Ale planeta wspierała nie tylko
dużą liczebność dinozaurów.

202
00:26:52,944 --> 00:26:58,700
Jej stabilność sprzyjała też dinozaurom
wszelkich kształtów i rozmiarów.

203
00:27:11,880 --> 00:27:16,551
Triceratops znacznie różni się
od bezbronnej majazaury.

204
00:27:22,265 --> 00:27:26,269
Waży pięć ton i ma trzy rogi.

205
00:27:26,936 --> 00:27:28,563
Jest ciężko opancerzony…

206
00:27:30,774 --> 00:27:36,071
i przystosowany do świata,
w którym najlepszą formą obrony jest atak.

207
00:27:42,577 --> 00:27:47,332
W sezonie lęgowym
samica musi być w szczytowej formie.

208
00:27:49,834 --> 00:27:54,631
To oznacza ciągłe poszukiwanie
najlepszego pożywienia.

209
00:27:59,886 --> 00:28:02,597
Ale poszukiwania odciągnęły ją od stada…

210
00:28:05,475 --> 00:28:08,478
bliżej krawędzi lasu.

211
00:28:18,863 --> 00:28:20,782
Ma prawo się denerwować.

212
00:28:21,574 --> 00:28:24,869
Triceratops
to nie jedyny olbrzym w tym lesie.

213
00:28:38,925 --> 00:28:40,802
Tyranozaur.

214
00:28:44,514 --> 00:28:46,433
Najdoskonalszy drapieżnik.

215
00:28:53,857 --> 00:28:56,192
Ma ze sobą dwójkę młodych.

216
00:29:22,802 --> 00:29:25,305
Rodzeństwo jest szybsze od matki.

217
00:29:29,809 --> 00:29:31,060
Działają razem.

218
00:29:34,063 --> 00:29:36,858
Triceratops zdoła pokonać młode,

219
00:29:37,859 --> 00:29:39,235
ale nie dorosłego.

220
00:30:00,632 --> 00:30:03,343
Tylko stado może ją uratować.

221
00:30:07,722 --> 00:30:09,390
Tworzą mur obronny.

222
00:30:15,939 --> 00:30:20,360
Nawet największy drapieżnik świata wie,
że został pokonany.

223
00:30:32,747 --> 00:30:34,666
Ale nie ten młody samiec.

224
00:30:50,640 --> 00:30:55,061
66,04 MILIONÓW LAT TEMU

225
00:30:55,979 --> 00:30:58,273
Dinozaury mogłyby nadal rządzić,

226
00:30:58,356 --> 00:31:01,568
gdyby warunki na Ziemi
pozostały takie same.

227
00:31:03,778 --> 00:31:06,698
Ale wszystko miało się zmienić.

228
00:31:07,490 --> 00:31:09,742
I to w zaledwie jeden dzień.

229
00:31:20,962 --> 00:31:24,257
Asteroida wielkości Mount Everestu,

230
00:31:25,592 --> 00:31:28,511
poruszająca się
20 razy szybciej niż nabój,

231
00:31:28,595 --> 00:31:30,388
uderzyła w Ziemię.

232
00:31:36,436 --> 00:31:41,649
Pozostawiła po sobie krater
głęboki na 20 kilometrów i szeroki na 180…

233
00:31:45,153 --> 00:31:48,656
wyzwalając łańcuch zdarzeń,
które wstrząsnęły Ziemią.

234
00:31:53,369 --> 00:31:58,041
A z tego ogromnego krateru
wyłonił się prawdziwy zabójca.

235
00:32:01,336 --> 00:32:05,340
Ściana popiołu i gruzu
o grubości setek kilometrów…

236
00:32:07,508 --> 00:32:09,510
która otoczyła kulę ziemską.

237
00:32:15,350 --> 00:32:17,560
Chmura przesłoniła słońce,

238
00:32:18,770 --> 00:32:22,023
co wywołało śmierć
prawie wszystkich dinozaurów…

239
00:32:35,036 --> 00:32:38,456
i trzech czwartych życia na Ziemi.

240
00:32:44,045 --> 00:32:46,798
To była globalna zagłada.

241
00:32:55,264 --> 00:32:58,184
To było piąte masowe wymieranie świata.

242
00:33:29,382 --> 00:33:31,217
Ale niektórzy przetrwali.

243
00:33:34,595 --> 00:33:40,309
Gatunki, które ocalały,
są przodkami tych istniejących dzisiaj.

244
00:33:50,236 --> 00:33:54,240
Ptaki to jedyne ocalałe dinozaury.

245
00:33:59,912 --> 00:34:03,166
Dziś jest ich ponad 10 000 gatunków

246
00:34:04,625 --> 00:34:07,295
i zamieszkują każde środowisko na Ziemi.

247
00:34:10,840 --> 00:34:14,010
Ale ptaki nie miały planety na wyłączność.

248
00:34:16,721 --> 00:34:21,184
Z popiołów powstała inna wielka dynastia.

249
00:34:29,025 --> 00:34:30,109
Ssaki.

250
00:34:35,281 --> 00:34:39,911
Za czasów dinozaurów
były jedynie przypisem w historii.

251
00:34:48,419 --> 00:34:50,338
Gdyby nie asteroida,

252
00:34:50,838 --> 00:34:54,842
żaden z ocalałych gatunków
nie miałby szansy rządzić.

253
00:34:59,972 --> 00:35:02,934
W efekcie katastrofy masowego wymierania

254
00:35:04,435 --> 00:35:06,813
powstała ta nowa mnogość gatunków

255
00:35:08,731 --> 00:35:11,734
w całej swej niezwykłej różnorodności…

256
00:35:19,033 --> 00:35:24,205
idealnie przystosowana
do wszystkich wyzwań życia.

257
00:35:32,046 --> 00:35:35,133
Do walki o ochronę i wychowanie młodych,

258
00:35:38,094 --> 00:35:41,597
do znajdowania pożywienia
i rozmnażania się.

259
00:35:46,602 --> 00:35:49,063
Główni bohaterowie się zmienili,

260
00:35:51,440 --> 00:35:54,694
ale najważniejsze pozostaje bez zmian.

261
00:35:57,238 --> 00:36:02,702
Woda i energia słoneczna
dalej podtrzymują życie,

262
00:36:02,785 --> 00:36:06,372
tak jak robiły to przez miliardy lat.

263
00:36:16,090 --> 00:36:20,428
Zasady życia obowiązują do dziś.

264
00:36:23,723 --> 00:36:27,518
Przetrwają tylko najlepiej przystosowani.

265
00:36:39,322 --> 00:36:42,742
Konkurencja napędza ewolucję.

266
00:36:47,872 --> 00:36:51,792
A szybko zmieniająca się planeta
powoduje chaos.

267
00:37:02,011 --> 00:37:06,057
Te prawidła życia
decydują o powstawaniu nowych dynastii

268
00:37:06,974 --> 00:37:08,392
i ich upadku.

269
00:37:13,356 --> 00:37:16,067
Każde stworzenie, które dziś istnieje,

270
00:37:17,193 --> 00:37:20,905
może prześledzić swe dziedzictwo
cztery miliardy lat wstecz.

271
00:37:26,327 --> 00:37:29,872
Pokonały wszelkie przeciwności losu.

272
00:37:39,757 --> 00:37:44,387
Około 99% wszystkich gatunków,
które kiedykolwiek istniały

273
00:37:44,887 --> 00:37:47,348
to gatunki wymarłe.

274
00:37:52,895 --> 00:37:58,317
Dzisiejsze życie to jeden procent,
któremu udało się przetrwać.

275
00:38:09,787 --> 00:38:14,500
Ten serial przedstawi
najważniejsze kamienie milowe

276
00:38:14,583 --> 00:38:15,960
w historii życia.

277
00:38:25,678 --> 00:38:29,307
Od momentu,
gdy ssaki stały się światową potęgą…

278
00:38:37,315 --> 00:38:41,986
do pierwszych przodków ptaków,
które wzbiły się w powietrze…

279
00:38:48,117 --> 00:38:51,203
do wytworzenia jaj z twardą skorupką,

280
00:38:51,954 --> 00:38:55,916
które doprowadziły
do powstania potężnych dinozaurów.

281
00:39:04,216 --> 00:39:09,305
A nawet do momentu,
w którym zwierzęta wyszły z wody na ląd.

282
00:39:18,481 --> 00:39:23,110
W następnym rozdziale
wrócimy do początków życia w morzu…

283
00:39:30,201 --> 00:39:33,079
oraz pierwszych walk o przetrwanie…

284
00:39:36,040 --> 00:39:38,292
na naszej niezwykłej planecie.

285
00:41:25,691 --> 00:41:27,693
Napisy: Marta Racka