1
00:00:16,599 --> 00:00:23,148
Een groot deel van onze wereld
was miljarden jaren onbewoonbaar.

2
00:00:25,442 --> 00:00:29,654
Geteisterd door
de elementen en natuurkrachten.

3
00:00:34,701 --> 00:00:40,248
Maar dit is het verhaal
van wat er onder de golven gebeurde.

4
00:00:44,294 --> 00:00:49,758
Hier, beschermd tegen de stormen,
vestigde het leven zich.

5
00:00:52,510 --> 00:00:57,223
Het stond op het punt
onze planeet voorgoed te veranderen.

6
00:02:24,102 --> 00:02:26,980
HOOFDSTUK 2

7
00:02:34,154 --> 00:02:37,991
2,4 MILJARD JAAR GELEDEN

8
00:02:38,074 --> 00:02:40,368
Ver terug in de tijd…

9
00:02:41,035 --> 00:02:44,831
…leek de aarde niets
op de wereld die we nu kennen.

10
00:02:50,044 --> 00:02:53,548
Bijna 90 procent van het oppervlak
bestond uit water.

11
00:02:54,299 --> 00:02:57,093
Maar het was geen blauwe planeet.

12
00:03:00,096 --> 00:03:05,852
In plaats daarvan hadden enorme
methaanwolken de atmosfeer geel gekleurd.

13
00:03:12,275 --> 00:03:15,486
Op het land
waren de omstandigheden nog slechter.

14
00:03:25,330 --> 00:03:30,376
Vulkanen waren al
miljoenen jaren aan het uitbarsten.

15
00:03:34,923 --> 00:03:36,591
Hun explosieve kracht…

16
00:03:36,674 --> 00:03:41,012
…was een van de weinige geluiden
in dit verder stille rijk.

17
00:03:51,356 --> 00:03:56,694
Met alleen giftige lucht
en rivieren van gesmolten gesteente…

18
00:03:59,072 --> 00:04:03,034
…konden levensvormen
zoals wij die kennen niet bestaan.

19
00:04:13,294 --> 00:04:15,672
Maar in de prehistorische zeeën…

20
00:04:16,506 --> 00:04:19,008
…gebeurde er iets.

21
00:04:25,598 --> 00:04:30,520
Onder het oppervlak bevond zich
een grote hoeveelheid plankton.

22
00:04:37,026 --> 00:04:42,323
Deze microscopische cellen
hadden iets nieuws ontwikkeld:

23
00:04:43,950 --> 00:04:45,201
fotosynthese.

24
00:04:50,415 --> 00:04:53,793
Ze konden de energie van de zon
gebruiken om te groeien.

25
00:04:55,044 --> 00:04:57,046
Een heel belangrijke doorbraak…

26
00:04:58,006 --> 00:05:03,094
…omdat plankton hierdoor zou leiden
tot de opkomst van alle planten op aarde.

27
00:05:08,474 --> 00:05:09,976
Maar dat was niet alles.

28
00:05:11,352 --> 00:05:15,982
Een bijproduct van fotosynthese
is een gas.

29
00:05:17,442 --> 00:05:21,863
Het ontbrekende ingrediënt
waardoor dierenleven kon ontstaan.

30
00:05:24,574 --> 00:05:25,575
Zuurstof.

31
00:05:30,371 --> 00:05:32,707
Bijna twee miljard jaar lang…

32
00:05:32,790 --> 00:05:38,338
…produceerde plankton zoveel zuurstof
dat het onze planeet veranderde.

33
00:05:44,886 --> 00:05:49,349
De aarde was niet langer vijandig
en werd een nieuwe wereld.

34
00:05:51,225 --> 00:05:54,771
Eentje waarin het leven
eindelijk z'n gang kon gaan.

35
00:06:03,446 --> 00:06:06,199
Nu, miljoenen jaren later…

36
00:06:06,282 --> 00:06:12,413
…is het nog steeds mogelijk om te zien
hoe die golf van leven er toen uitzag.

37
00:06:18,836 --> 00:06:21,714
Want op sommige plekken
in onze ondiepe zeeën…

38
00:06:24,425 --> 00:06:27,887
…lijkt het leven nog steeds
op die primitieve periode.

39
00:06:37,105 --> 00:06:38,481
Je zou het niet denken…

40
00:06:40,858 --> 00:06:43,027
…maar dit zijn dieren.

41
00:06:47,115 --> 00:06:50,576
Ze lijken erg
op de eerste complexe levensvormen.

42
00:06:55,248 --> 00:06:59,710
De meeste zijn skeletloos
en geworteld in de zeebodem.

43
00:07:03,714 --> 00:07:05,174
Ze hebben zintuigen.

44
00:07:06,092 --> 00:07:09,929
Sommige kunnen zelfs hun omgeving zien.

45
00:07:14,934 --> 00:07:18,229
Veel van hen
krijgen hun voedsel door te filteren.

46
00:07:19,814 --> 00:07:25,611
Ze pikken plankton uit het water,
soms op de meest merkwaardige manieren.

47
00:07:33,870 --> 00:07:37,415
Maar niet alle dieren hier zitten vast.

48
00:07:42,503 --> 00:07:44,088
Sommige kunnen zich verplaatsen.

49
00:07:44,964 --> 00:07:50,887
Ze verkennen de zeebodem,
net als hun bloedverwanten ooit deden.

50
00:07:58,603 --> 00:08:03,024
Deze ondiepe wateren
lijken wel een soort Eden.

51
00:08:04,484 --> 00:08:06,194
Een veilige plek voor leven.

52
00:08:07,904 --> 00:08:10,615
Maar het is hier geen paradijs.

53
00:08:17,747 --> 00:08:20,541
Voor de kust van Californië…

54
00:08:24,170 --> 00:08:27,006
…leeft nu deze regenboogzeeslak.

55
00:08:31,135 --> 00:08:34,639
Z'n trage aard verbergt een duistere kant.

56
00:08:39,310 --> 00:08:44,565
Net als z'n voorouders
is hij hier om te jagen.

57
00:08:50,655 --> 00:08:53,407
Hij heeft zich aangepast
om van roof te leven.

58
00:08:54,659 --> 00:08:56,285
Dit is z'n favoriete prooi:

59
00:08:57,745 --> 00:08:59,205
een zee­ane­moon.

60
00:09:05,336 --> 00:09:08,089
Maar net als bij de eerste roofdieren…

61
00:09:08,172 --> 00:09:11,676
…kan er nog
het een en ander verbeterd worden.

62
00:09:18,182 --> 00:09:21,143
Want timing is hier…

63
00:09:25,064 --> 00:09:26,440
…het belangrijkst.

64
00:09:30,736 --> 00:09:35,199
Het roofdier heeft het voordeel
dat z'n prooi vastzit aan de zeebodem…

65
00:09:36,033 --> 00:09:38,035
…en zich niet eeuwig kan verstoppen.

66
00:09:52,633 --> 00:09:54,385
Het lot van de anemoon?

67
00:09:55,011 --> 00:09:57,888
Om van binnenuit opgegeten te worden.

68
00:10:07,315 --> 00:10:12,236
530 MILJOEN JAAR GELEDEN

69
00:10:13,154 --> 00:10:18,200
Predatie, het van roof leven,
was 'n grote verandering in de oerzeeën.

70
00:10:21,871 --> 00:10:25,833
Prooi moest zich aanpassen
of het risico lopen uit te sterven.

71
00:10:30,254 --> 00:10:34,383
Eén groep paste zich aan
op een compleet nieuwe manier.

72
00:10:38,888 --> 00:10:41,891
Hoewel het één dier was…

73
00:10:42,725 --> 00:10:46,812
…kon het zich afsplitsen
in individuele lagen…

74
00:10:47,730 --> 00:10:51,025
…die zich daarna losmaakten.

75
00:10:53,819 --> 00:10:54,820
Kwallen.

76
00:10:55,696 --> 00:10:58,616
530 miljoen jaar geleden…

77
00:10:58,699 --> 00:11:04,622
…waren zij de eerste dieren
die van de bodem loskwamen en zwommen.

78
00:11:12,380 --> 00:11:17,134
Maar er bevonden zich
al overal roofdieren.

79
00:11:34,026 --> 00:11:36,070
Gewapend met giftige harpoenen…

80
00:11:36,570 --> 00:11:39,865
…maken deze anemonen
korte metten met de babykwallen.

81
00:11:56,132 --> 00:11:57,675
Ze zijn er in overvloed.

82
00:11:58,926 --> 00:12:01,554
Ontsnappen lijkt onmogelijk.

83
00:12:21,115 --> 00:12:21,949
Gevangen.

84
00:12:25,035 --> 00:12:26,370
Maar niet voor lang.

85
00:12:41,135 --> 00:12:43,220
Eindelijk vrij.

86
00:12:51,771 --> 00:12:53,773
Dankzij hun zwemvermogen…

87
00:12:54,899 --> 00:12:58,277
…waagden kwallen zich als eerste
uit het ondiepe water…

88
00:12:59,820 --> 00:13:01,655
…en in de grote oceaan.

89
00:13:23,344 --> 00:13:26,388
Daar, terwijl er nog geen vissen waren…

90
00:13:27,515 --> 00:13:32,144
…hadden kwallen geen last van predatie.

91
00:13:36,273 --> 00:13:39,193
Na verloop van tijd zouden andere volgen.

92
00:13:39,860 --> 00:13:42,488
Maar meer dan
een half miljard jaar geleden…

93
00:13:43,072 --> 00:13:46,158
…waren zij de baas over de wereldzee.

94
00:13:53,165 --> 00:13:57,211
508 MILJOEN JAAR GELEDEN

95
00:14:01,966 --> 00:14:04,802
De dieren die nog
op de zeebodem vastzaten…

96
00:14:04,885 --> 00:14:08,848
…hadden een andere aanpak nodig
om aan predatie te ontsnappen.

97
00:14:21,318 --> 00:14:22,903
Dit vreemde wezen…

98
00:14:24,196 --> 00:14:25,406
…is een trilobiet.

99
00:14:27,992 --> 00:14:31,745
Zijn baanbrekende aanpassing: een pantser.

100
00:14:34,248 --> 00:14:38,627
Trilobieten zijn een van de eerste
in een nieuwe dynastie:

101
00:14:40,254 --> 00:14:41,881
de geleedpotigen.

102
00:14:47,803 --> 00:14:51,098
Ze hebben zich aangepast
met een uitwendig skelet.

103
00:14:51,640 --> 00:14:56,186
Een schild
dat hun zachte binnenkant beschermt.

104
00:15:00,941 --> 00:15:04,278
En in deze wateren hebben ze dat nodig.

105
00:15:11,160 --> 00:15:13,662
Dit is Anomalocaris.

106
00:15:15,039 --> 00:15:16,999
Een dier dat er bizar uitziet…

107
00:15:17,082 --> 00:15:21,337
…waarvan de naam
'de vreemde garnaal' betekent.

108
00:15:25,382 --> 00:15:29,762
In de tropische ondiepte
van 508 miljoen jaar geleden…

109
00:15:31,764 --> 00:15:34,975
…was het 's werelds eerste toproofdier.

110
00:15:47,488 --> 00:15:52,201
Ondanks het pantser van de trilobiet
kan hij maar beter uit het zicht blijven.

111
00:16:00,334 --> 00:16:04,129
Maar buiten de kloven
kan hij zich nergens verstoppen.

112
00:16:06,507 --> 00:16:09,093
Want wat dit roofdier zo speciaal maakt…

113
00:16:11,679 --> 00:16:13,764
…is z'n snelheid.

114
00:16:19,728 --> 00:16:25,943
In tegenstelling tot kwallen, kan hij
zowel snel en in een richting zwemmen.

115
00:16:28,320 --> 00:16:30,322
Maar dat is niet altijd voldoende.

116
00:16:35,494 --> 00:16:41,375
Want als hij in het nauw wordt gedreven,
gebruikt de trilobiet z'n pantser.

117
00:16:47,131 --> 00:16:52,511
Door tot een balletje te rollen,
wordt hij compleet ondoordringbaar.

118
00:16:55,723 --> 00:16:58,517
Zelfs voor de vreemde garnaal.

119
00:17:07,067 --> 00:17:12,656
Nu de kust veilig is,
gaat de trilobiet weer vrolijk verder.

120
00:17:17,244 --> 00:17:21,999
Hij is op zoek naar een van de mooiste
bezienswaardigheden van de oerzee.

121
00:17:29,840 --> 00:17:32,134
Het paringsgebied van de trilobieten…

122
00:17:32,718 --> 00:17:36,430
…waar duizenden trilobieten samenkomen
om zich voort te planten.

123
00:17:38,724 --> 00:17:43,145
Voor levensvormen
was een pantser zo'n succes…

124
00:17:43,228 --> 00:17:46,482
…dat tegenwoordig
bijna 80 procent van alle dieren…

125
00:17:46,565 --> 00:17:50,694
…waaronder insecten, spinnen en krabben…

126
00:17:50,778 --> 00:17:53,739
…verwant is aan deze oeroude geleedpotige.

127
00:17:57,493 --> 00:18:01,288
Maar een pantser
kon ze niet voor alles beschermen.

128
00:18:08,003 --> 00:18:13,592
468 MILJOEN JAAR GELEDEN

129
00:18:18,222 --> 00:18:23,102
Veertig miljoen jaar later
breekt een nieuw tijdperk aan…

130
00:18:24,686 --> 00:18:27,815
…met meer diversiteit dan ooit tevoren.

131
00:18:32,361 --> 00:18:38,867
De trilobieten doen het nog goed,
maar hun pantser is robuuster.

132
00:18:42,830 --> 00:18:48,418
Want in dit rif
vormt een nieuw soort roofdier een gevaar.

133
00:19:00,931 --> 00:19:04,351
Ze zijn voorouders
van de octopus en inktvis van onze tijd.

134
00:19:05,769 --> 00:19:11,483
Deze reuzen met tentakels
maken deel uit van de koppotigen.

135
00:19:21,160 --> 00:19:25,372
De grootste,
met een schelp van acht meter lang…

136
00:19:26,498 --> 00:19:28,125
…is Cameroceras.

137
00:19:36,133 --> 00:19:39,553
De trilobiet valt in het niet
bij dit enorme roofdier.

138
00:19:42,431 --> 00:19:45,392
Maar hun grootte
is niet wat ze gevaarlijk maakt.

139
00:19:50,814 --> 00:19:55,360
Ze vangen hun prooi op een nieuwe manier.

140
00:19:57,821 --> 00:19:59,907
Zelfs als ze 'm niet kunnen zien.

141
00:20:08,957 --> 00:20:13,837
Want ze jagen in deze wateren
niet alleen op zicht…

142
00:20:15,464 --> 00:20:16,757
…maar ook op de tast.

143
00:20:28,018 --> 00:20:32,898
Het enige wat de trilobiet kan doen,
is buiten bereik blijven.

144
00:20:52,417 --> 00:20:57,589
Met een schaarachtige snavel
die door het dikste pantser heen komt…

145
00:20:59,341 --> 00:21:02,511
…domineert Cameroceras deze zeeën.

146
00:21:05,138 --> 00:21:08,308
Maar er is nog een belangrijke nieuwkomer.

147
00:21:14,106 --> 00:21:16,817
Met een blik van permanente verbazing…

148
00:21:18,610 --> 00:21:20,988
…is dit Arandaspis.

149
00:21:23,782 --> 00:21:25,742
Een soort oervis.

150
00:21:30,706 --> 00:21:36,003
Hij heeft nog geen kaak,
dus hij kan alleen de restjes opzuigen.

151
00:21:40,632 --> 00:21:42,676
Maar hoe hij zich heeft aangepast…

152
00:21:43,427 --> 00:21:46,221
…zal de loop
van de geschiedenis veranderen.

153
00:21:52,561 --> 00:21:58,150
Nieuw is een inwendig skelet,
dat hem snel en wendbaar maakt.

154
00:22:00,110 --> 00:22:01,486
Een ruggengraat.

155
00:22:03,196 --> 00:22:05,574
Het lijkt misschien niet bijzonder…

156
00:22:06,158 --> 00:22:10,829
…maar vissen zoals Arandaspis
zullen tot alle andere amfibieën leiden:

157
00:22:11,788 --> 00:22:16,418
amfibieën, reptielen,
zoogdieren en vogels.

158
00:22:20,714 --> 00:22:25,469
Maar voorlopig staan de gewervelden
nog maar aan het begin…

159
00:22:26,219 --> 00:22:29,514
…van een heel lange weg.

160
00:22:39,733 --> 00:22:44,946
445 MILJOEN JAAR GELEDEN

161
00:22:47,616 --> 00:22:52,704
Twintig miljoen jaar later
stond het leven voor een grote uitdaging.

162
00:22:59,252 --> 00:23:02,881
Het klimaat koelde plotseling af.

163
00:23:08,512 --> 00:23:12,307
Deze ontwikkeling
zou ernstige gevolgen hebben.

164
00:23:32,035 --> 00:23:36,706
Beetje bij beetje bevroor de zee.

165
00:23:52,722 --> 00:23:56,518
Voor de bewoners
van de ooit tropische wateren…

166
00:23:57,436 --> 00:24:00,105
…was dit een ramp.

167
00:24:19,040 --> 00:24:22,794
De ondiepe zeeën
werden een bevroren kerkhof.

168
00:24:26,673 --> 00:24:29,885
's Werelds eerste massa-uitsterving.

169
00:24:41,188 --> 00:24:46,693
Deze fatale vorst werd veroorzaakt doordat
het kooldioxide met 60 procent daalde.

170
00:24:49,946 --> 00:24:55,410
Zonder dit broeikasgas om de planeet
te verwarmen, begon er een ijstijd.

171
00:25:01,917 --> 00:25:05,754
Een die 200.000 jaar zou duren.

172
00:25:15,847 --> 00:25:20,101
Op het hoogtepunt was bijna
de helft van de wereld bedekt met ijs.

173
00:25:21,019 --> 00:25:26,608
Dit betekende de dood
voor 85 procent van al het leven.

174
00:25:27,651 --> 00:25:31,488
Voorgoed verdwenen uit onze stamboom.

175
00:25:38,662 --> 00:25:40,664
Zonder tropische ondiepte…

176
00:25:40,747 --> 00:25:44,626
…waren de enige overlevenden
degene die naar dieper water konden.

177
00:25:52,133 --> 00:25:57,514
Dieren zoals de nautilus,
een kleiner familielid van Cameroceras.

178
00:26:04,688 --> 00:26:10,819
Hij kwam honderden miljoenen jaren geleden
ten tonele, maar bestaat nog steeds.

179
00:26:14,322 --> 00:26:19,452
Hij dankt z'n succes aan
de standvastige aard van de diepe oceaan.

180
00:26:21,371 --> 00:26:26,251
Onder de 600 meter
schommelt de temperatuur zelden.

181
00:26:26,334 --> 00:26:29,212
Hierdoor is het een stabiele plek.

182
00:26:32,007 --> 00:26:33,925
Aan het begin van de ijstijd…

183
00:26:35,010 --> 00:26:38,221
…gingen allerlei dieren de afgrond in.

184
00:26:40,807 --> 00:26:44,477
Maar vooral de koppotigen
deden het daar goed.

185
00:26:52,193 --> 00:26:55,655
Tegenwoordig zwemmen er
nog veel in de diepe zee.

186
00:26:58,783 --> 00:27:01,953
Waaronder de octopus en de inktvis.

187
00:27:08,251 --> 00:27:13,131
Hun geleiachtige lichamen
kunnen de enorme druk weerstaan.

188
00:27:17,260 --> 00:27:22,682
Met hun superzintuigen
kunnen ze hun weg vinden in het donker.

189
00:27:27,145 --> 00:27:29,856
Ze zitten niet meer vast aan een schelp…

190
00:27:29,939 --> 00:27:34,486
…en hebben zich ontwikkeld
tot bijna elke grootte en vorm.

191
00:27:42,535 --> 00:27:46,122
Maar ze zijn niet alleen
in deze pikdonkere wereld.

192
00:27:51,211 --> 00:27:55,048
Hier leven ook de geleedpotigen,
zoals deze spinkrab.

193
00:27:58,093 --> 00:28:00,720
Ze voelen zich een weg over de bodem.

194
00:28:04,474 --> 00:28:06,935
En met hen de gewervelden.

195
00:28:09,854 --> 00:28:14,192
Er is weinig voedsel beschikbaar,
dus ze zijn hier zeldzaam.

196
00:28:18,113 --> 00:28:22,742
Slechts zo'n tien procent van alle vissen
leeft in de diepte.

197
00:28:26,788 --> 00:28:29,165
Ze doen het niet goed op deze plek…

198
00:28:31,626 --> 00:28:37,590
…in tegenstelling tot de koppotigen,
die de perfecte roofdieren zijn geworden.

199
00:28:45,515 --> 00:28:48,810
Daar zal deze garnaal snel achter komen.

200
00:29:01,823 --> 00:29:06,745
Het water fonkelt met
bioluminescente plankton.

201
00:29:09,330 --> 00:29:14,419
Bij elke verstoring
geven ze heel kort licht af.

202
00:29:20,800 --> 00:29:22,761
Maar de garnaal heeft gezelschap.

203
00:29:27,515 --> 00:29:32,103
Een verborgen inktvis kijkt naar de show.

204
00:29:34,939 --> 00:29:39,778
Met z'n grote ogen
kan hij goed zien in het donker.

205
00:29:49,871 --> 00:29:55,335
Door op de lichtpuntjes te letten,
kan hij de garnaal in de gaten houden.

206
00:29:57,837 --> 00:30:01,257
Hij moet alleen wachten
op het goede moment.

207
00:30:22,320 --> 00:30:24,614
De garnaal had niets in de gaten.

208
00:30:34,499 --> 00:30:36,751
Met zulke buitengewone zintuigen…

209
00:30:37,377 --> 00:30:43,258
…kan het haast niet anders dan
dat inktvissen deze wereld de baas zijn.

210
00:30:45,969 --> 00:30:48,972
Maar voor degene
die tijdens de ijstijd leefden…

211
00:30:49,514 --> 00:30:51,891
…warmde het weer iets op.

212
00:30:58,940 --> 00:31:03,194
444 MILJOEN JAAR GELEDEN

213
00:31:05,154 --> 00:31:08,408
Tweehonderdduizend jaar
na de strenge vorst…

214
00:31:10,451 --> 00:31:13,872
…verscheen er
een vleugje blauw in het ijs.

215
00:31:19,127 --> 00:31:19,961
Water.

216
00:31:22,589 --> 00:31:26,009
Het kooldioxidegehalte was weer gestegen.

217
00:31:27,719 --> 00:31:30,889
Hierdoor steeg de temperatuur wereldwijd.

218
00:31:31,764 --> 00:31:34,309
Een periode van smelten was aangebroken.

219
00:31:36,519 --> 00:31:40,398
Eerst langzaam,
maar het dooide al snel harder.

220
00:31:50,658 --> 00:31:55,538
Het duurde niet lang
voordat gletsjers van honderden meters…

221
00:31:55,622 --> 00:31:58,249
…neervielen in zeeën die warmer werden.

222
00:32:07,884 --> 00:32:09,427
Binnen een paar millennia…

223
00:32:10,011 --> 00:32:14,307
…was bijna de helft van het ijs
op de planeet gesmolten.

224
00:32:15,600 --> 00:32:19,771
Binnen nog een paar millennia
was het volledig weg.

225
00:32:26,194 --> 00:32:31,699
De dieren die waren gevlucht
naar het diepe, konden weer terug.

226
00:32:39,624 --> 00:32:42,251
Voor de kust van Australië…

227
00:32:43,586 --> 00:32:47,006
…zien we nu een jonge reuzenzeekat.

228
00:32:48,758 --> 00:32:51,386
Net als z'n voorouders uit de ijstijd…

229
00:32:51,469 --> 00:32:54,555
…is hij in het ondiepe
op zoek naar een partner.

230
00:33:00,395 --> 00:33:02,689
Maar hij is niet de eerste.

231
00:33:07,402 --> 00:33:10,029
Er is al een alfamannetje.

232
00:33:13,199 --> 00:33:15,910
Die z'n gekozen partner
uit jaloezie beschermt.

233
00:33:20,081 --> 00:33:23,584
Hij was niet van plan haar te delen.

234
00:33:30,508 --> 00:33:33,803
Maar het kleinere mannetje
laat zich niet afschrikken.

235
00:33:35,888 --> 00:33:38,933
In plaats daarvan wacht hij af…

236
00:33:40,393 --> 00:33:41,519
…en kijkt hij toe.

237
00:33:43,479 --> 00:33:46,607
Een nieuw mannetje betreedt de arena.

238
00:33:48,776 --> 00:33:50,862
Hij maakt z'n bedoeling duidelijk…

239
00:33:53,197 --> 00:33:54,907
…om de alfa uit te dagen.

240
00:34:02,165 --> 00:34:06,753
Omdat geen van beide zich terugtrekt,
is een gevecht onvermijdelijk.

241
00:34:14,510 --> 00:34:18,473
Nu kan het jonge mannetje z'n slag slaan.

242
00:34:26,397 --> 00:34:30,026
Als hij nadert,
trekt hij z'n tentakels in…

243
00:34:30,985 --> 00:34:32,695
…en verandert hij van kleur…

244
00:34:34,906 --> 00:34:39,368
…om zo perfect een vrouwtje na te bootsen.

245
00:34:42,622 --> 00:34:47,919
Door z'n hersenen te gebruiken,
sluipt hij zo naar haar toe.

246
00:34:56,886 --> 00:35:01,474
De alfa denkt nu
dat hij niet één vrouwtje beschermt…

247
00:35:04,477 --> 00:35:05,478
…maar twee.

248
00:35:10,316 --> 00:35:13,611
Hij weet niet dat deze sluwe indringer…

249
00:35:14,487 --> 00:35:18,032
…aan het paren is
met de partner die hij heeft uitgekozen.

250
00:35:32,630 --> 00:35:36,759
Hun uitzonderlijke intelligentie
en opmerkelijke zintuigen…

251
00:35:36,843 --> 00:35:41,430
…hebben bijgedragen aan de aanwezigheid
van de koppotigen in alle wereldzeeën.

252
00:35:50,982 --> 00:35:57,238
Maar in het ondiepe water ze zijn zelden
de toproofdieren die hun voorouders waren.

253
00:36:01,159 --> 00:36:03,619
Want in de oerzeeën…

254
00:36:04,912 --> 00:36:08,249
…zou een wisseling
van de wacht plaatsvinden.

255
00:36:15,673 --> 00:36:21,512
374 MILJOEN JAAR GELEDEN

256
00:36:22,430 --> 00:36:28,561
Zeventig miljoen jaar na de opwarming,
in het tijdperk bekend als het devoon…

257
00:36:28,644 --> 00:36:31,230
…was het tijd voor de gewervelden.

258
00:36:37,737 --> 00:36:40,489
Dit is Dunkleosteus.

259
00:36:43,284 --> 00:36:46,787
Een afstammeling van de kleine Arandaspis.

260
00:36:49,582 --> 00:36:54,503
Maar met een lengte van negen meter
is deze vis geen underdog.

261
00:36:59,592 --> 00:37:04,764
Zelfs z'n jongen, nog niet half zo groot,
zijn angstaanjagende roofdieren.

262
00:37:09,435 --> 00:37:13,898
En dit jong heeft iets gezien in de zee.

263
00:37:17,360 --> 00:37:18,569
Ammonieten.

264
00:37:19,820 --> 00:37:23,991
Naaste verwanten van de diepzee-ammonieten
die we tegenwoordig kennen.

265
00:37:33,042 --> 00:37:38,631
Als gewervelde heeft Dunkleosteus
genoeg vaart om bij ze te komen.

266
00:37:45,763 --> 00:37:49,392
Maar de ammonieten hebben ook een kunstje.

267
00:37:51,936 --> 00:37:53,729
Straalaandrijving.

268
00:37:55,106 --> 00:37:58,276
Net wat ze nodig hebben
om de vis slim af te zijn.

269
00:38:06,242 --> 00:38:07,910
Hij zwemt in het rond.

270
00:38:10,288 --> 00:38:12,290
De ammoniet doet hetzelfde.

271
00:38:15,960 --> 00:38:18,379
Hij beschermt z'n lichaam met z'n schelp.

272
00:38:25,678 --> 00:38:29,181
Vroeger had deze verdediging gewerkt.

273
00:38:29,890 --> 00:38:34,020
Maar Dunkleosteus heeft een wapen
dat z'n voorouders niet hadden.

274
00:38:38,065 --> 00:38:39,066
Kaken.

275
00:38:40,568 --> 00:38:44,113
Hij kan bijten en z'n prooi vermorzelen.

276
00:38:49,952 --> 00:38:52,455
Zolang hij maar de juiste hoek heeft.

277
00:39:10,222 --> 00:39:15,978
De ammoniet heeft gelukt, want de kaken
van het jong zijn nog niet sterk genoeg.

278
00:39:19,482 --> 00:39:22,276
Maar die van de volwassene wel.

279
00:39:37,541 --> 00:39:42,922
De combinatie van ruggengraat en kaken
was zeer succesvol.

280
00:39:44,090 --> 00:39:47,468
Zo perfect, dat het vanaf dat moment…

281
00:39:48,135 --> 00:39:52,139
…standaard werd voor de gewervelden.

282
00:40:02,525 --> 00:40:05,986
Tegenwoordig zijn er meer
dan 30.000 vissoorten.

283
00:40:11,033 --> 00:40:14,578
Veertig keer
het aantal soorten koppotigen.

284
00:40:22,545 --> 00:40:24,880
Hoewel hun variëteit opmerkelijk is…

285
00:40:27,258 --> 00:40:30,136
…hebben ze allemaal
die perfecte combinatie.

286
00:40:33,055 --> 00:40:35,808
Een ruggengraat heeft ze
snelheid en kracht gegeven…

287
00:40:38,060 --> 00:40:39,645
…welk formaat ze ook hebben.

288
00:40:43,315 --> 00:40:46,986
En kaken hebben gezorgd
dat ze kunnen bijten.

289
00:40:50,698 --> 00:40:52,950
Maar dat is niet alles wat kaken doen.

290
00:40:55,411 --> 00:40:57,997
Sommige vissen gebruiken ze
ter bescherming.

291
00:41:02,751 --> 00:41:05,087
Andere om een partner aan te trekken.

292
00:41:12,720 --> 00:41:15,681
Dan is er nog de snoekslijmvis.

293
00:41:21,437 --> 00:41:24,148
Hij vangt er niet alleen krabjes mee.

294
00:41:33,157 --> 00:41:38,370
Hij gebruikt ze ook voor een van de meest
intimiderende vertoningen in de natuur…

295
00:41:41,916 --> 00:41:44,793
…om z'n rivalen te verjagen.

296
00:41:53,260 --> 00:41:57,306
Voor deze vissen is groter beter.

297
00:42:21,539 --> 00:42:25,501
Dankzij z'n grote kaken
is deze vis de baas over z'n stukje bodem.

298
00:42:26,752 --> 00:42:33,217
Maar ze hebben ook gezorgd
dat een ander soort ging domineren.

299
00:42:40,641 --> 00:42:44,770
Hij verscheen
meer dan 400 miljoen jaar geleden…

300
00:42:45,729 --> 00:42:48,607
…en wordt sindsdien gevreesd.

301
00:42:54,905 --> 00:42:55,823
Dat is…

302
00:42:57,449 --> 00:42:58,617
…de haai.

303
00:43:03,038 --> 00:43:06,166
Aan de combinatie
van ruggengraat en kaken…

304
00:43:07,501 --> 00:43:13,632
…zijn sterke zintuigen toegevoegd
waarmee ze prooi van verre kunnen vinden.

305
00:43:16,760 --> 00:43:20,347
De meeste zijn ook groot en sterk…

306
00:43:21,390 --> 00:43:27,438
…dus beter kan haast niet
voor een roofdier in de wereldzee.

307
00:43:41,160 --> 00:43:43,621
In de zee bij West-Australië…

308
00:43:44,204 --> 00:43:47,416
…zwemmen deze vissen
dicht bij elkaar ter bescherming.

309
00:43:50,336 --> 00:43:52,379
De haaien zijn terughoudend.

310
00:43:54,757 --> 00:43:58,344
Ze hebben een speciaal aanvalsplan.

311
00:44:05,726 --> 00:44:07,645
Ze lijken samen te werken…

312
00:44:08,270 --> 00:44:13,233
…om de vissen van onderen
naar het oppervlak te drijven.

313
00:44:16,820 --> 00:44:18,614
Andere komen van de zijkant.

314
00:44:20,324 --> 00:44:25,371
Ze drijven de school weg uit
het open water en het ondiepe in.

315
00:44:33,629 --> 00:44:38,175
Voor de honderden haaien
is het nu wachten…

316
00:44:42,012 --> 00:44:45,057
…tot hun prooi uitgeput raakt.

317
00:44:58,237 --> 00:45:02,366
Het is een techniek die in de loop
van miljoenen jaren is aangescherpt.

318
00:45:04,952 --> 00:45:08,539
Maar het bloedbad begint in een tel.

319
00:45:51,123 --> 00:45:54,376
De haaien zijn vrijwel onveranderd
sinds het ijs smolt…

320
00:45:55,335 --> 00:45:59,423
…en zijn een van de meest
succesvolle dynastieën in de geschiedenis.

321
00:46:03,927 --> 00:46:08,640
Maar ze hebben hun opkomst te danken
aan de val van hun grootste rivalen.

322
00:46:17,274 --> 00:46:21,195
360 MILJOEN JAAR GELEDEN

323
00:46:26,742 --> 00:46:33,373
In de oerzeeën
heerste Dunkleosteus al 20 miljoen jaar.

324
00:46:37,586 --> 00:46:41,673
Tegen dit wrede roofdier
konden zelfs de haaien toen niet opboksen.

325
00:46:47,554 --> 00:46:51,683
Maar Dunkleosteus zou lijden
onder een verwoestende gril van het lot.

326
00:46:57,648 --> 00:46:59,608
Dit allemaal door plankton.

327
00:47:02,820 --> 00:47:07,699
Miljarden jaren daarvoor was plankton
de katalysator geweest van het leven.

328
00:47:11,078 --> 00:47:14,790
Maar nu zou het bijna z'n dood worden.

329
00:47:20,003 --> 00:47:23,173
Een plotse toename
van voedingsstoffen in het water…

330
00:47:23,257 --> 00:47:27,052
…zorgde ervoor
dat de planktonpopulatie toenam.

331
00:47:30,472 --> 00:47:32,474
Dit was op een ongekende schaal.

332
00:47:40,732 --> 00:47:43,360
Terwijl hij zich
door het water verspreidde…

333
00:47:43,443 --> 00:47:46,697
…begon deze dikke soep te rotten.

334
00:47:49,575 --> 00:47:52,703
Hierdoor kelderde
het zuurstofgehalte in de wereldzee.

335
00:48:02,421 --> 00:48:08,135
Zonder dit essentiële element
stikten de dieren.

336
00:48:18,312 --> 00:48:23,775
Voor degene die niet konden ontsnappen,
was er maar één mogelijk resultaat:

337
00:48:26,612 --> 00:48:27,654
uitsterving.

338
00:48:31,033 --> 00:48:35,370
Dunkleosteus was een van de vele soorten
die van onze planeet verdween.

339
00:48:47,090 --> 00:48:51,094
Over de hele wereld
raakten de kusten bezaaid met doden.

340
00:49:03,774 --> 00:49:09,655
Alleen een paar geluksvogels,
waaronder de haaien, overleefden het.

341
00:49:21,917 --> 00:49:27,005
In totaal is 80 procent van het zeeleven
uitgeroeid tijdens deze gebeurtenis.

342
00:49:27,089 --> 00:49:30,300
De tweede massa-uitsterving op aarde.

343
00:49:35,097 --> 00:49:38,976
En toch is dit maar het halve verhaal.

344
00:49:43,480 --> 00:49:46,525
De voedingsstoffen
die zorgden voor de planktonexplosie…

345
00:49:48,068 --> 00:49:50,278
…vonden niet hun oorsprong in zee.

346
00:49:53,991 --> 00:49:56,785
Ze zijn daarheen gebracht vanaf het land.

347
00:50:01,623 --> 00:50:07,754
Ze zijn uitgestoten door planten
tijdens een wonderbaarlijke gebeurtenis:

348
00:50:15,554 --> 00:50:18,598
de vergroening van de aarde.

349
00:50:24,396 --> 00:50:26,982
Wat ooit een vulkanische woestenij was…

350
00:50:28,316 --> 00:50:32,070
…barstte nu van het leven.

351
00:50:36,450 --> 00:50:40,120
En deze nieuwe wereld bood kansen.

352
00:50:42,622 --> 00:50:44,916
Waar planten de weg hadden gebaand…

353
00:50:45,876 --> 00:50:48,128
…zouden dieren volgen.

354
00:50:51,965 --> 00:50:58,055
En het duurde niet lang
tot de race om 't land te domineren begon.

355
00:52:51,001 --> 00:52:53,545
Ondertiteld door: Susan Oldemenger