1
00:00:16,558 --> 00:00:18,601
Milyarlarca yıl boyunca

2
00:00:19,352 --> 00:00:23,106
dünyamızın büyük bir kısmı
misafir kabul etmedi.

3
00:00:25,442 --> 00:00:29,654
Doğal elementler ve afetler tarafından
yerle bir edildi.

4
00:00:34,701 --> 00:00:40,248
Ama şimdi dalgaların altında olanların
hikâyesini izleyeceksiniz.

5
00:00:44,335 --> 00:00:49,758
Fırtınalardan korunan bu yerde
yaşam başlamıştı…

6
00:00:52,552 --> 00:00:56,890
…ve gezegenimizi sonsuza dek
değiştirmek üzereydi.

7
00:02:13,591 --> 00:02:18,304
GEZEGENİMİZDE YAŞAM

8
00:02:23,852 --> 00:02:26,980
2. BÖLÜM

9
00:02:27,063 --> 00:02:32,485
İLK SINIR

10
00:02:34,154 --> 00:02:38,116
2,4 MİLYAR YIL ÖNCE

11
00:02:38,199 --> 00:02:40,451
Zamanın derinliklerinde

12
00:02:41,077 --> 00:02:44,873
Dünya bugün bildiğimiz hâline
hiç benzemiyordu.

13
00:02:50,044 --> 00:02:53,548
Yüzeyinin neredeyse %90'ı suydu,

14
00:02:54,299 --> 00:02:56,676
buna rağmen mavi bir gezegen değildi.

15
00:03:00,096 --> 00:03:05,852
Aksine büyük metan bulutları
atmosferi sarartmıştı.

16
00:03:12,275 --> 00:03:15,153
Karada koşullar daha da kötüydü.

17
00:03:25,371 --> 00:03:30,376
Volkanlar milyonlarca yıldır
patlama hâlindeydi.

18
00:03:34,923 --> 00:03:36,591
Patlayıcı güçlerinin sesi

19
00:03:36,674 --> 00:03:41,012
normalde sessiz olan bu diyardaki
birkaç sesten biriydi.

20
00:03:51,356 --> 00:03:56,694
Dünya sadece zehirli hava
ve erimiş kaya nehirlerinden ibaretken…

21
00:03:59,030 --> 00:04:02,992
…bizim bildiğimiz yaşam imkânsızdı.

22
00:04:13,336 --> 00:04:15,713
Ama tarih öncesi denizlerde

23
00:04:16,506 --> 00:04:19,008
bir kıpırtı var.

24
00:04:25,598 --> 00:04:30,603
Yüzeyin altında
koca bir kuşak dolusu plankton var.

25
00:04:37,068 --> 00:04:42,323
Bunlar gibi mikroskobik hücreler
yeni bir şey geliştirdiler.

26
00:04:43,950 --> 00:04:45,201
Fotosentez.

27
00:04:50,415 --> 00:04:53,835
Bu, güneşin enerjisiyle
büyüyebilecekleri anlamına geliyor.

28
00:04:55,044 --> 00:04:56,879
Bu o kadar önemli bir atılım ki

29
00:04:58,006 --> 00:05:03,094
bir gün Dünya'daki her bir bitkiyi
o plankton meydana getirecek.

30
00:05:08,558 --> 00:05:09,976
Ama bu kadarla kalmıyor.

31
00:05:11,352 --> 00:05:15,982
Fotosentezin yan ürünlerinden biri
bir gaz,

32
00:05:17,483 --> 00:05:21,821
hayvan yaşamının var olması için
eksik olan bileşen…

33
00:05:24,574 --> 00:05:25,575
…oksijen.

34
00:05:30,371 --> 00:05:32,290
Yaklaşık iki milyar yıl boyunca

35
00:05:32,790 --> 00:05:38,338
plankton o kadar çok oksijen üretti ki
gezegenimizi baştan aşağı değiştirdi.

36
00:05:44,886 --> 00:05:49,349
Tehlikeli olmaktan çıkan Dünya
yepyeni bir âleme dönüştü.

37
00:05:51,225 --> 00:05:54,771
Yaşamın nihayet
kök salıp yayılabileceği bir âleme.

38
00:06:03,446 --> 00:06:06,240
Milyonlarca yıl sonra bugün

39
00:06:06,324 --> 00:06:12,455
bir sonraki yaşam dalgasının
nasıl olduğunu görebilmek hâlâ mümkün.

40
00:06:18,920 --> 00:06:21,798
Çünkü sığ denizlerimizin
bazı kesimlerinde…

41
00:06:24,425 --> 00:06:27,887
…yaşam hâlâ o ilkel dönemi andırıyor.

42
00:06:37,146 --> 00:06:38,481
Öyle görünmeseler de…

43
00:06:40,900 --> 00:06:43,027
…bu hayvanlar…

44
00:06:47,156 --> 00:06:50,576
…ilk kompleks yaşam formlarına
çok benziyorlar.

45
00:06:55,248 --> 00:06:59,710
Çoğu yumuşak gövdeli
ve deniz tabanına kök salmış.

46
00:07:03,714 --> 00:07:05,174
Hepsinin duyuları var.

47
00:07:06,092 --> 00:07:09,929
Bazıları çevrelerini bile görebiliyor.

48
00:07:14,976 --> 00:07:18,271
Çoğu, sudaki organizmaları
süzerek besleniyor.

49
00:07:19,814 --> 00:07:25,611
Bazen en tuhaf şekillerde
planktonu algılıyorlar.

50
00:07:33,911 --> 00:07:37,457
Ama buradaki tüm hayvanlar
tek bir yerde mahsur değil.

51
00:07:42,503 --> 00:07:43,713
Bazıları

52
00:07:44,964 --> 00:07:49,302
milyonlarca yıl önceki
öncü akrabaları gibi hareket edip

53
00:07:49,385 --> 00:07:50,928
deniz tabanını keşfediyor.

54
00:07:58,644 --> 00:08:02,940
Bu sığ sular size cenneti,
yaşam boyunca sığınılacak bir limanı

55
00:08:04,525 --> 00:08:06,319
andırıyor olabilir.

56
00:08:07,904 --> 00:08:10,615
Ama burası cennet değil.

57
00:08:17,788 --> 00:08:20,541
Günümüz Kaliforniya'sında yaşayan bu tür…

58
00:08:24,212 --> 00:08:26,964
…bir gökkuşağı nudibranch'ı.

59
00:08:31,177 --> 00:08:34,680
Miskin doğasında
kötü niyetli bir taraf saklı…

60
00:08:39,393 --> 00:08:42,063
…çünkü ataları gibi

61
00:08:42,647 --> 00:08:44,565
avlanmak için burada.

62
00:08:50,696 --> 00:08:53,407
Avcılık yaşamına adapte olmuş.

63
00:08:54,700 --> 00:08:56,327
Tercih ettiği av da

64
00:08:57,745 --> 00:08:59,205
denizşakayığı.

65
00:09:05,336 --> 00:09:07,755
Ama ilk avcılar gibi

66
00:09:08,256 --> 00:09:11,759
nudibranch'ın da daha gelişmesi gerek.

67
00:09:18,224 --> 00:09:21,185
Çünkü burada zamanlama…

68
00:09:25,106 --> 00:09:26,440
…her şey.

69
00:09:30,736 --> 00:09:32,697
Avcının şansına

70
00:09:32,780 --> 00:09:35,199
avı deniz tabanına bağlı

71
00:09:36,033 --> 00:09:38,035
ve sonsuza dek saklanamaz.

72
00:09:52,633 --> 00:09:54,385
Denizşakayığının kaderi mi?

73
00:09:55,052 --> 00:09:57,930
İçten dışa doğru yenmek.

74
00:10:07,315 --> 00:10:12,236
530 MİLYON YIL ÖNCE

75
00:10:13,154 --> 00:10:18,200
Avcılığın gelişiyle
antik denizlerde büyük değişim yaşandı.

76
00:10:21,871 --> 00:10:25,833
Avlananlar adapte olmak zorundaydı
yoksa nesilleri tükenebilirdi.

77
00:10:30,254 --> 00:10:34,383
Bir grup
hiç görülmemiş bir şekilde adapte oldu.

78
00:10:38,929 --> 00:10:41,891
Tek hayvan olmalarına rağmen

79
00:10:42,725 --> 00:10:46,812
ayrı katmanlara ayrılıp

80
00:10:47,730 --> 00:10:51,025
serbest kalabiliyorlardı.

81
00:10:53,819 --> 00:10:54,820
Denizanası.

82
00:10:55,738 --> 00:10:58,199
530 milyon yıl önce

83
00:10:58,699 --> 00:11:04,622
deniz tabanından kaçıp yüzen
ilk hayvanlar onlardı.

84
00:11:12,380 --> 00:11:17,134
Ancak yırtıcılar her yeri sarmıştı.

85
00:11:34,026 --> 00:11:36,487
Zehirli oklarla donanmış denizşakayıkları

86
00:11:36,570 --> 00:11:39,865
yavru denizanalarının işini
hemen bitiriyor.

87
00:11:56,090 --> 00:11:57,675
Sayıları o kadar çok ki

88
00:11:58,968 --> 00:12:01,554
kaçmak imkânsız görünüyor.

89
00:12:21,157 --> 00:12:21,991
Yakalandı.

90
00:12:25,035 --> 00:12:26,203
Ama uzun sürmez.

91
00:12:41,177 --> 00:12:43,262
Sonunda kurtuldu.

92
00:12:51,854 --> 00:12:53,731
Yüzebilmeleri sayesinde

93
00:12:54,982 --> 00:12:58,277
sığ sulardan engin maviliklere ilk açılan

94
00:12:59,820 --> 00:13:01,655
denizanaları oldu.

95
00:13:23,385 --> 00:13:26,388
Burada balıklar henüz evrimleşmediği için

96
00:13:27,598 --> 00:13:32,144
denizanaları av olmaktan tamamen kurtuldu.

97
00:13:35,773 --> 00:13:39,109
Zamanla başka türler gelecekti.

98
00:13:39,902 --> 00:13:42,488
Ama yarım milyar yılı aşkın süre önce

99
00:13:43,072 --> 00:13:46,158
açık deniz onlara aitti.

100
00:13:53,165 --> 00:13:57,211
508 MİLYON YIL ÖNCE

101
00:14:01,966 --> 00:14:04,218
Hâlâ denizin dibinde kalanlar için

102
00:14:04,885 --> 00:14:08,848
av olmaktan kurtulmak
farklı bir yaklaşım gerektiriyordu.

103
00:14:21,318 --> 00:14:22,903
Bu meraklı yaratık

104
00:14:24,196 --> 00:14:25,406
bir trilobit.

105
00:14:28,033 --> 00:14:31,787
İşte çığır açan adaptasyonu, zırhı.

106
00:14:33,747 --> 00:14:38,669
Trilobitler yepyeni bir hanedanın
ilk üyelerinden.

107
00:14:40,296 --> 00:14:41,922
Eklem bacaklıların.

108
00:14:47,803 --> 00:14:51,098
Bir dış iskelet,

109
00:14:51,682 --> 00:14:56,061
yumuşak iç organlarını koruyan
kalkan benzeri bir kabuk geliştirmişler.

110
00:15:00,941 --> 00:15:04,236
Bu sularda buna ihtiyaçları var.

111
00:15:11,160 --> 00:15:13,662
Bu Anomalocaris.

112
00:15:15,039 --> 00:15:16,999
Tuhaf görünümlü bir hayvan.

113
00:15:17,082 --> 00:15:21,211
Adının anlamı "anormal karides".

114
00:15:25,382 --> 00:15:29,762
508 milyon yıl önce tropik sığ sularda…

115
00:15:31,764 --> 00:15:34,975
…dünyanın ilk uç yırtıcısı.

116
00:15:47,488 --> 00:15:52,201
Trilobit, zırhına rağmen
ortalarda fazla görünmese iyi olur.

117
00:16:00,334 --> 00:16:04,129
Ama kanyonlardan uzakta
saklanacak bir yer yok…

118
00:16:06,548 --> 00:16:09,093
…çünkü bu avcıyı bu kadar özel kılan şey…

119
00:16:11,679 --> 00:16:13,764
…hızı.

120
00:16:19,228 --> 00:16:25,943
Denizanasının aksine Anomalocaris
istediği yön ve hızda yüzebiliyor.

121
00:16:28,404 --> 00:16:30,239
Ama bu her zaman yeterli değil.

122
00:16:35,494 --> 00:16:41,375
Çünkü köşeye sıkışınca
trilobitin zırhı ortaya çıkıyor.

123
00:16:47,172 --> 00:16:52,511
Yuvarlanıp top olarak
girilmesi imkânsız hâle geliyor.

124
00:16:55,723 --> 00:16:58,517
Anormal karides için bile.

125
00:17:07,067 --> 00:17:12,656
Tehlike geçince
trilobit yine kendi yoluna gidiyor.

126
00:17:17,286 --> 00:17:21,874
Antik okyanusun
en muhteşem manzaralarından birini arıyor.

127
00:17:29,840 --> 00:17:32,259
Binlercesinin bir araya gelip çiftleştiği

128
00:17:32,801 --> 00:17:36,055
trilobit çiftleşme alanını.

129
00:17:38,807 --> 00:17:43,187
Yaşamın hikâyesinde
zırh o kadar başarılı olmuş ki

130
00:17:43,270 --> 00:17:46,648
bugün böcekler, örümcekler
ve yengeçler dâhil

131
00:17:46,732 --> 00:17:50,277
tüm hayvanların yaklaşık %80'i

132
00:17:50,819 --> 00:17:53,781
bu antik eklem bacaklılarla akraba.

133
00:17:57,534 --> 00:18:01,330
Ama zırh onları her şeyden koruyamadı.

134
00:18:08,003 --> 00:18:13,592
468 MİLYON YIL ÖNCE

135
00:18:18,263 --> 00:18:23,018
40 milyon yıl sonra yaşamın
hiç olmadığı kadar çeşitliliğe sahip

136
00:18:24,686 --> 00:18:27,815
yeni bir çağı başladı.

137
00:18:32,361 --> 00:18:35,531
Burada trilobitler
hâlâ altın çağını yaşıyor

138
00:18:36,198 --> 00:18:38,700
ama zırhları artık daha da dayanıklı.

139
00:18:42,830 --> 00:18:48,418
Çünkü bu resifte
tehlike yeni bir yırtıcı türünden geliyor.

140
00:19:00,931 --> 00:19:04,143
Günümüz ahtapot ve kalamarının
ataları olan

141
00:19:05,853 --> 00:19:07,604
bu dokunaçlı devler

142
00:19:08,188 --> 00:19:11,567
kafadan bacaklılar olarak bilinen
bir hanedanın üyesi.

143
00:19:21,118 --> 00:19:25,372
Sekiz metre uzunluğunda
bir kabuğa sahip olan en büyükleri

144
00:19:26,540 --> 00:19:28,041
Cameroceras.

145
00:19:36,133 --> 00:19:39,553
Trilobit bu devasa avcının yanında
bodur kalıyor.

146
00:19:42,514 --> 00:19:45,392
Ama onları tehdit hâline getiren
boyutları değil.

147
00:19:50,898 --> 00:19:55,444
Cameroceras avını yakalamak için
yeni bir yol geliştirmiş.

148
00:19:57,821 --> 00:19:59,615
Üstelik göremezken bile.

149
00:20:08,999 --> 00:20:11,376
Çünkü bu sularda avlanmak için

150
00:20:11,460 --> 00:20:14,254
görme yetisi dışında
bir şey daha kullanıyorlar.

151
00:20:15,505 --> 00:20:16,506
Dokunma duyusu.

152
00:20:28,060 --> 00:20:32,898
Trilobitin tek yapabileceği
onun menzili dışında kalmaya çalışmak.

153
00:20:52,417 --> 00:20:53,961
Makasa benzeyen gagasıyla

154
00:20:55,254 --> 00:20:57,631
en sert zırhı bile yarabilen Cameroceras

155
00:20:59,341 --> 00:21:02,511
bu denizlere hükmediyor.

156
00:21:05,138 --> 00:21:08,308
Ama önemli bir canlı daha geliyor.

157
00:21:14,106 --> 00:21:16,817
Sürekli şaşkın bakışlara sahip

158
00:21:18,694 --> 00:21:20,946
bu türün adı Arandaspis.

159
00:21:23,824 --> 00:21:25,742
İlk balık türü.

160
00:21:30,747 --> 00:21:33,000
Henüz çenesi gelişmediğinden

161
00:21:33,959 --> 00:21:36,003
sadece artıkları emebiliyor.

162
00:21:40,674 --> 00:21:42,467
Ancak geliştireceği şey

163
00:21:43,343 --> 00:21:45,804
tarihin seyrini değiştirecek.

164
00:21:52,561 --> 00:21:58,150
Onu hem hızlı hem de çevik kılan
yeni bir iç iskeleti var.

165
00:22:00,110 --> 00:22:01,486
Omurga.

166
00:22:03,238 --> 00:22:05,574
Pek öyle görünmüyor olsa da

167
00:22:06,199 --> 00:22:10,829
Arandaspis gibi balıklar bir gün
tüm diğer omurgalıları meydana getirecek.

168
00:22:11,830 --> 00:22:16,460
Yani amfibileri, sürüngenleri,
memelileri ve kuşları.

169
00:22:20,756 --> 00:22:25,510
Ama şimdilik omurgalılar

170
00:22:26,219 --> 00:22:29,514
çok ama çok uzun bir yolculuğun başında.

171
00:22:39,733 --> 00:22:44,946
445 MİLYON YIL ÖNCE

172
00:22:47,616 --> 00:22:52,704
20 milyon yıl sonra
iklim aniden soğumaya başlayınca…

173
00:22:59,252 --> 00:23:02,798
…yaşam en büyük zorluklardan biriyle
karşı karşıya kaldı.

174
00:23:08,553 --> 00:23:12,349
Bu, korkunç sonuçları olan bir gelişmeydi.

175
00:23:32,035 --> 00:23:36,706
Deniz yavaş yavaş donmaya başladı.

176
00:23:52,722 --> 00:23:56,518
Dünya'nın bir zamanlar tropik olan
sularında yaşayanlar için

177
00:23:57,436 --> 00:24:00,105
bu bir felaketti.

178
00:24:19,040 --> 00:24:22,794
Sığ denizler donmuş bir mezarlığa dönüştü.

179
00:24:26,673 --> 00:24:29,759
Dünyanın ilk kitlesel yok oluşu.

180
00:24:41,188 --> 00:24:46,693
Ölümcül donmaya %60'lık bir
karbondioksit düşüşü sebep oldu.

181
00:24:49,988 --> 00:24:52,574
Isınmasını sağlayan sera gazı olmayınca

182
00:24:52,657 --> 00:24:55,410
gezegen buz çağına sürüklendi.

183
00:25:01,917 --> 00:25:05,754
200.000 yıl sürecek bir çağa.

184
00:25:15,847 --> 00:25:16,932
Zirve noktasında

185
00:25:17,432 --> 00:25:20,185
dünyanın neredeyse yarısının
buzla kaplanması

186
00:25:21,019 --> 00:25:26,608
tüm yaşamın %85'inin yok olmasına

187
00:25:27,651 --> 00:25:31,488
ve soyağacımızdan
sonsuza dek silinmesine yol açtı.

188
00:25:38,662 --> 00:25:40,664
Tropikal sığ sular yok olunca

189
00:25:40,747 --> 00:25:44,501
hayatta kalan birkaç tür
daha derin sulara gidebilenlerdi.

190
00:25:52,133 --> 00:25:55,470
Dev Cameroceras'ların
daha küçük bir akrabası olan

191
00:25:55,554 --> 00:25:57,514
Notilus gibi hayvanlar.

192
00:26:04,688 --> 00:26:07,941
Bu tür ilk olarak
yüz milyonlarca yıl önce evrildi

193
00:26:08,692 --> 00:26:10,819
ama bugün hâlâ varlığını sürdürüyor.

194
00:26:14,322 --> 00:26:19,452
Başarısını derin okyanusun
değişmeyen tabiatına borçlu.

195
00:26:21,371 --> 00:26:26,293
600 metre aşağıda
sıcaklık nadiren değişir,

196
00:26:26,376 --> 00:26:29,296
bu nedenle de orası sağlam bir sığınaktır.

197
00:26:32,007 --> 00:26:33,925
Buzul Çağı geldiğinde

198
00:26:35,093 --> 00:26:38,263
tüm hayvan türleri
sonsuz derinliklere ilerledi.

199
00:26:40,849 --> 00:26:44,519
Ancak başarılı olan
kafadan bacaklılar oldu.

200
00:26:52,193 --> 00:26:55,655
Bugün çoğu hâlâ
derin denizlerde dolaşıyor.

201
00:26:58,783 --> 00:27:01,953
Ahtapot ve kalamar dâhil.

202
00:27:08,293 --> 00:27:10,211
Jelatinimsi vücutları

203
00:27:10,295 --> 00:27:13,131
derinliğin muazzam basıncından
hiç etkilenmiyor.

204
00:27:17,260 --> 00:27:22,682
Süper duyuları sayesinde de
karanlıkta yollarını bulabiliyorlar.

205
00:27:27,145 --> 00:27:29,439
Artık kabuklarından kurtulup

206
00:27:29,981 --> 00:27:34,361
neredeyse her boyut
ve şekilde evrimleştiler.

207
00:27:42,619 --> 00:27:46,122
Ama bu zifirî karanlık dünya
sadece onların değil.

208
00:27:51,252 --> 00:27:55,090
Bu örümcek yengeci gibi
eklem bacaklılar da burada yaşıyor.

209
00:27:58,093 --> 00:28:00,887
Okyanusun dibinde
temkinli şekilde ilerliyorlar.

210
00:28:04,516 --> 00:28:06,976
Yanlarında omurgalılar var.

211
00:28:09,896 --> 00:28:14,234
Burada fazla besin bulunmadığından
sayıları az.

212
00:28:18,113 --> 00:28:22,742
Bugün balıkların yalnızca %10'u
derinliklerde yaşıyor.

213
00:28:26,788 --> 00:28:29,165
Burası üstün oldukları bir yer değil.

214
00:28:31,710 --> 00:28:37,674
Derinliklerin neredeyse kusursuz avcıları
hâline gelen kafadan bacaklıların aksine.

215
00:28:45,557 --> 00:28:48,852
Bu kalamar birazdan bunu keşfedecek.

216
00:29:01,322 --> 00:29:06,745
Planktonun biyolüminesansıyla
etrafındaki su parlıyor.

217
00:29:09,330 --> 00:29:14,335
En ufak bir rahatsızlıkta
kısa bir süreliğine aydınlanıyorlar.

218
00:29:20,842 --> 00:29:22,343
Ama karides yalnız değil.

219
00:29:27,515 --> 00:29:29,434
Kısmen gizlenmiş bir kalamar

220
00:29:30,435 --> 00:29:32,103
gösteriyi izliyor.

221
00:29:34,939 --> 00:29:39,778
İri gözleri sayesinde
karanlıkta son derece iyi görebiliyor.

222
00:29:49,913 --> 00:29:51,831
Işık noktalarını seçip

223
00:29:52,624 --> 00:29:55,376
karidesin her hareketini takip edebiliyor.

224
00:29:58,004 --> 00:30:01,257
İhtiyacı olan tek şey doğru anı yakalamak.

225
00:30:22,362 --> 00:30:24,614
Karides bunu hiç beklemiyordu.

226
00:30:34,541 --> 00:30:36,793
Böyle olağanüstü duyularla

227
00:30:37,377 --> 00:30:43,258
kalamarın bu soğuk ve karanlık dünyaya
hükmetmesi şaşırtıcı değil.

228
00:30:46,010 --> 00:30:48,972
Ama Buzul Çağı'nda yaşamış olanlar için

229
00:30:49,514 --> 00:30:51,891
işler kızışmaya başlamıştı.

230
00:30:58,940 --> 00:31:03,194
444 MİLYON YIL ÖNCE

231
00:31:05,154 --> 00:31:08,408
Büyük dondan 200.000 yıl sonra…

232
00:31:10,451 --> 00:31:13,872
…buzda mavi bir damar belirdi.

233
00:31:19,168 --> 00:31:20,169
Su.

234
00:31:22,589 --> 00:31:26,009
Karbondioksit seviyesi normale dönerek

235
00:31:27,760 --> 00:31:30,889
küresel sıcaklıkların yükselmesine
sebep oldu.

236
00:31:31,806 --> 00:31:34,350
Büyük erime başlamıştı.

237
00:31:36,561 --> 00:31:40,398
İlk başta yavaş olan çözülme
birden hızlandı.

238
00:31:50,658 --> 00:31:55,538
Çok geçmeden
yüzlerce metre boyundaki buzullar

239
00:31:55,622 --> 00:31:58,249
ısınan denizlere döküldü.

240
00:32:07,884 --> 00:32:09,344
Birkaç binyıl içinde

241
00:32:10,011 --> 00:32:14,307
gezegendeki buzulların
neredeyse yarısı erimişti.

242
00:32:15,600 --> 00:32:19,771
Birkaç binyıl daha geçtiğinde
tamamı yok olmuştu.

243
00:32:26,194 --> 00:32:29,072
Derinliklere sığınanlar için

244
00:32:29,155 --> 00:32:31,616
şimdi geri dönme fırsatı.

245
00:32:39,624 --> 00:32:42,251
Bu, günümüz Avustralya kıyılarında yaşayan

246
00:32:43,628 --> 00:32:47,048
genç bir dev mürekkep balığı.

247
00:32:48,758 --> 00:32:51,427
Buzul Çağı'ndaki ataları gibi

248
00:32:51,511 --> 00:32:54,555
o da eş aramak için sığ sulara geldi.

249
00:33:00,478 --> 00:33:02,271
Ama daha önce gelenler olmuş.

250
00:33:07,402 --> 00:33:09,946
İçlerinde bir alfa erkek de var.

251
00:33:13,199 --> 00:33:15,910
Seçtiği partneri kıskanıp koruyor.

252
00:33:20,081 --> 00:33:23,584
Paylaşmaya niyeti yok.

253
00:33:30,508 --> 00:33:33,803
Ama küçük erkeği caydıramıyor.

254
00:33:35,930 --> 00:33:38,975
Aksine küçük erkek seyredip

255
00:33:40,393 --> 00:33:41,519
doğru anı kolluyor.

256
00:33:43,479 --> 00:33:46,607
Bu arada yeni bir erkek alana girip…

257
00:33:48,818 --> 00:33:50,820
…alfaya meydan okuma niyetini…

258
00:33:53,239 --> 00:33:54,866
…belli ediyor.

259
00:34:02,165 --> 00:34:06,753
İkisi de geri adım atmadığından
savaş kaçınılmaz.

260
00:34:14,552 --> 00:34:18,473
Bu da genç erkeğin
hamlesini yapmasına olanak tanıyor.

261
00:34:26,439 --> 00:34:30,068
Yaklaşırken dokunaçlarını toplayıp

262
00:34:30,985 --> 00:34:32,695
renk değiştirerek…

263
00:34:34,947 --> 00:34:36,657
…kusursuz şekilde

264
00:34:38,159 --> 00:34:39,410
dişi taklidi yapıyor.

265
00:34:42,622 --> 00:34:44,999
Kas değil, beyin gücünü kullanarak

266
00:34:45,541 --> 00:34:47,919
sinsice içeri sızıyor.

267
00:34:56,886 --> 00:35:01,474
Artık alfa bir değil,
iki dişiyi koruduğunu…

268
00:35:03,976 --> 00:35:05,269
…zannediyor.

269
00:35:10,358 --> 00:35:13,653
Bu kurnaz, genç davetsiz misafirin

270
00:35:14,487 --> 00:35:18,032
seçtiği partnerle eşleştiğinden
haberi yok.

271
00:35:32,630 --> 00:35:36,801
Olağanüstü zekâları
ve fevkalade duyuları sayesinde

272
00:35:36,884 --> 00:35:41,430
kafadan bacaklılar
Dünya'daki tüm okyanuslarda koloni kurdu.

273
00:35:50,982 --> 00:35:52,692
Ancak sığ sularda

274
00:35:52,775 --> 00:35:57,238
bir zamanlar devasa atalarının olduğu gibi
üstün yırtıcılar sayılmazlardı.

275
00:36:01,200 --> 00:36:03,661
Çünkü antik denizlerde

276
00:36:04,912 --> 00:36:08,291
bir nöbet değişimi olacaktı.

277
00:36:15,673 --> 00:36:21,512
374 MİLYON YIL ÖNCE

278
00:36:22,430 --> 00:36:25,433
Büyük erimeden 70 milyon yıl sonra

279
00:36:25,516 --> 00:36:28,603
Devoniyen olarak bilinen bir dönemde

280
00:36:28,686 --> 00:36:31,230
omurgalılar çıkışını yaptı.

281
00:36:37,778 --> 00:36:40,531
Bu Dunkleosteus.

282
00:36:43,284 --> 00:36:46,662
Küçük Arandaspis'in soyundan geliyor.

283
00:36:49,582 --> 00:36:54,503
Ama dokuz metre uzunluğundaki bu balık
mazlum değil.

284
00:36:59,592 --> 00:37:04,764
Yarısı büyüklüğündeki yavruları bile
korku salan yırtıcılar.

285
00:37:09,435 --> 00:37:13,898
Bu yavru, maviliklerde bir şeyler gördü.

286
00:37:17,443 --> 00:37:18,527
Ammonitler.

287
00:37:19,820 --> 00:37:23,991
Günümüz derin deniz notilusunun
yakın akrabaları.

288
00:37:33,042 --> 00:37:34,585
Omurgalı olduğundan

289
00:37:34,669 --> 00:37:38,631
Dunkleosteus onlara yetişecek kadar hızlı.

290
00:37:45,805 --> 00:37:49,308
Ama ammonitlerin
kendilerine has bir özellikleri var.

291
00:37:52,019 --> 00:37:53,729
Jet itkisi.

292
00:37:55,106 --> 00:37:58,276
Bu, yavru balıklara
üstünlük sağlamalarına yetiyor.

293
00:38:06,284 --> 00:38:07,910
Dönmeye başlayınca…

294
00:38:10,329 --> 00:38:12,206
…ammonit de aynısını yaparak…

295
00:38:16,002 --> 00:38:18,004
…kabuğuyla vücudunu koruyor.

296
00:38:25,720 --> 00:38:29,223
Bir zamanlar bu savunma işe yarardı.

297
00:38:29,974 --> 00:38:34,020
Ama Dunkleosteus'un
küçük atalarında olmayan bir silahı var.

298
00:38:38,107 --> 00:38:39,108
Çenesi.

299
00:38:40,609 --> 00:38:44,113
Avını ısırıp parçalayabilir.

300
00:38:49,994 --> 00:38:52,455
Yeter ki doğru açıyı yakalasın.

301
00:39:10,181 --> 00:39:12,099
Ammonitin şansına

302
00:39:12,183 --> 00:39:15,936
yavrunun çenesi
henüz kabuğunu kıracak kadar güçlü değil.

303
00:39:19,523 --> 00:39:22,276
Ama yetişkininki güçlü.

304
00:39:37,583 --> 00:39:42,922
Omurga ve çene yenilmez bir ikili olmuştu.

305
00:39:44,131 --> 00:39:45,591
O kadar kusursuzdu ki

306
00:39:45,674 --> 00:39:47,468
bu andan itibaren

307
00:39:48,135 --> 00:39:52,139
omurgalılar artık
ardına bile bakmayacaktı.

308
00:40:02,525 --> 00:40:05,986
Bugün 30.000'den fazla balık türü var.

309
00:40:11,033 --> 00:40:14,578
Kafadan bacaklıların 40 katı kadar.

310
00:40:22,545 --> 00:40:24,880
Olağanüstü çeşitliliklerinin yanı sıra…

311
00:40:27,258 --> 00:40:30,136
…her biri o mükemmel ikiliye sahip.

312
00:40:33,097 --> 00:40:35,391
Ne büyüklükte olursa olsunlar omurga…

313
00:40:38,060 --> 00:40:39,645
…hız ve güç verirken…

314
00:40:43,315 --> 00:40:46,986
…çene ısırmalarını sağlıyor.

315
00:40:50,739 --> 00:40:52,950
Ama çenenin tek yapabildiği bu değil.

316
00:40:55,411 --> 00:40:58,205
Bazı balıklar çeneleriyle
yumurtalarını koruyor.

317
00:41:02,751 --> 00:41:05,087
Bazıları karşı cinsi cezbediyor.

318
00:41:12,761 --> 00:41:15,723
Bir de iğneli püskül balığı var.

319
00:41:21,520 --> 00:41:24,106
Çenesiyle sadece yengeç yakalamıyor.

320
00:41:33,157 --> 00:41:38,370
Onunla aynı zamanda
rakiplerinden kurtulmak için…

321
00:41:41,957 --> 00:41:44,960
…doğadaki en korkutucu gösterilerden
birini yapıyor.

322
00:41:52,760 --> 00:41:57,306
Bu balıklar için büyüklük her şey demek.

323
00:42:21,664 --> 00:42:25,543
Bu balık büyük çenesi sayesinde
kendi şeridine hükmetti

324
00:42:26,752 --> 00:42:33,217
ama daha azılı bir balık grubunun
dalgalara hükmetmesini de sağladı.

325
00:42:40,641 --> 00:42:44,353
İlk kez 400 milyon yıl önce
ortaya çıktılar

326
00:42:45,729 --> 00:42:48,607
ve o zamandan beri korku salıyorlar.

327
00:42:54,947 --> 00:42:55,948
Onlar

328
00:42:57,449 --> 00:42:58,576
köpek balıkları.

329
00:43:03,122 --> 00:43:06,208
Yenilmez omurga ve çene ikilisine

330
00:43:07,501 --> 00:43:10,087
bir de yüzlerce metre öteden

331
00:43:10,170 --> 00:43:13,632
avlarını algılayabilecekleri kadar
keskin duyular eklenmiş.

332
00:43:16,802 --> 00:43:19,930
Çoğunun büyük ve güçlü olmasının yanı sıra

333
00:43:21,432 --> 00:43:27,438
bir okyanus yırtıcısının ulaşabileceği
en yüksek mükemmeliğe sahipler.

334
00:43:41,201 --> 00:43:43,621
Batı Avustralya açıklarında

335
00:43:44,204 --> 00:43:47,249
bu balıklar korunmak için
kümelenip top oluyor.

336
00:43:50,336 --> 00:43:52,421
Ama köpek balıkları geride duruyor…

337
00:43:54,798 --> 00:43:58,344
…çünkü özel bir saldırı planları var.

338
00:44:05,726 --> 00:44:09,229
Takımca çalışıyor gibi görünen
bazı köpek balıkları

339
00:44:09,313 --> 00:44:13,233
dipten saldırarak
balıkları yüzeye hapsediyor.

340
00:44:16,862 --> 00:44:18,614
Bazılarıysa yandan saldırarak

341
00:44:20,324 --> 00:44:25,371
sürüyü açıklıklardan
sığ sulara sürüklüyor.

342
00:44:33,629 --> 00:44:38,175
Artık yüzlerce sayıda olan köpek balıkları
ağırdan alıp…

343
00:44:42,054 --> 00:44:45,015
…avlarının daha da yorulmasını bekliyor.

344
00:44:58,237 --> 00:45:01,949
Bu, milyonlarca yıl içinde geliştirilmiş
bir avlanma tekniği.

345
00:45:04,952 --> 00:45:08,539
Ama katliam
göz açıp kapayıncaya kadar başlıyor.

346
00:45:51,123 --> 00:45:54,084
Büyük erimeden beri
neredeyse hiç değişmemiş olan

347
00:45:55,335 --> 00:45:59,423
köpek balıkları
tarihteki en başarılı hanedanlardan biri.

348
00:46:03,969 --> 00:46:08,682
Ama yükselişlerini
en büyük rakiplerinin düşüşüne borçlular.

349
00:46:17,274 --> 00:46:21,195
360 MİLYON YIL ÖNCE

350
00:46:26,742 --> 00:46:28,702
Antik denizlerde

351
00:46:29,203 --> 00:46:33,373
Dunkleosteus 20 milyon yıl hüküm sürmüştü.

352
00:46:37,628 --> 00:46:41,715
İlk köpek balıklarının bile
boy ölçüşemediği kadar azılı bir yırtıcı.

353
00:46:47,554 --> 00:46:51,517
Ancak kader ağlarını örecek
ve Dunkleosteus…

354
00:46:57,648 --> 00:46:59,608
…plankton yüzünden yok olacaktı.

355
00:47:02,903 --> 00:47:04,404
Milyarlarca yıl önce

356
00:47:04,905 --> 00:47:07,699
plankton hayvan yaşamının
katalizörü olmuştu.

357
00:47:11,078 --> 00:47:14,790
Ama artık yolun sonuna gelecekti.

358
00:47:20,045 --> 00:47:22,714
Okyanus besinlerindeki ani artış

359
00:47:23,257 --> 00:47:27,052
plankton nüfusunun artmasına yol açtı.

360
00:47:30,472 --> 00:47:32,474
Hem de hiç görülmemiş bir boyutta.

361
00:47:40,732 --> 00:47:46,697
Güneşli sığ sulara yayılırken
bu yoğun çorba çürümeye başlayıp…

362
00:47:49,575 --> 00:47:52,536
…okyanustaki oksijenin
aniden düşmesine sebep oldu.

363
00:48:02,462 --> 00:48:08,135
Bu kritik yaşam bileşeni olmayınca
hayvanlar boğulmaya başladı.

364
00:48:18,353 --> 00:48:23,817
Çamurdan kaçamayanlar için
tek bir ihtimal vardı.

365
00:48:26,570 --> 00:48:27,946
Nesillerinin tükenmesi.

366
00:48:31,074 --> 00:48:35,370
Dunkleosteus, gezegenimizden yitip giden
pek çok türden biriydi.

367
00:48:47,090 --> 00:48:51,094
Tüm dünyada kıyılar
cesetlerle dolup taşıyordu.

368
00:49:03,857 --> 00:49:07,569
Sadece ilk köpek balıklarını da içeren
şanslı bir azınlık

369
00:49:08,153 --> 00:49:09,655
hayatta kalabildi.

370
00:49:22,000 --> 00:49:27,005
Toplamda deniz yaşamının %80'i

371
00:49:27,089 --> 00:49:30,300
dünyanın bu ikinci kitlesel yok oluşunda
yitip gitti.

372
00:49:35,097 --> 00:49:38,976
Ancak bu daha hikâyenin yarısı.

373
00:49:43,522 --> 00:49:46,566
Plankton patlamasına neden olan besinler

374
00:49:48,110 --> 00:49:50,237
denizde ortaya çıkmadı.

375
00:49:54,074 --> 00:49:56,868
Tarihin en muhteşem olaylarından
biri sırasında…

376
00:50:01,623 --> 00:50:07,754
…bitkilerden açığa çıkıp
karadan sürüklendiler.

377
00:50:15,637 --> 00:50:18,557
Dünya gezegeninin yeşillenmesi sırasında.

378
00:50:24,438 --> 00:50:27,065
Bir zamanlar volkanik bir çöl olan yer

379
00:50:28,400 --> 00:50:32,070
artık yaşamla dolup taşıyordu.

380
00:50:36,491 --> 00:50:40,162
Bu yeni dünya fırsatlar sunuyordu.

381
00:50:42,664 --> 00:50:44,916
Bitkilerin açtığı yolda

382
00:50:45,876 --> 00:50:48,211
hayvanlar ilerleyecekti.

383
00:50:52,007 --> 00:50:58,055
Çok geçmeden
karaya hükmetme yarışı başlayacaktı.

384
00:52:51,001 --> 00:52:53,545
Alt yazı çevirmeni: Duygu Mengioğlu