1
00:00:13,596 --> 00:00:16,516
252 milyon yıl önce…

2
00:00:18,685 --> 00:00:21,730
…gezegenimiz ölüyordu.

3
00:00:30,530 --> 00:00:36,244
Tarihteki en büyük yok oluştan sonra
dünya çorak kalmış…

4
00:00:38,288 --> 00:00:40,248
…ve ölüm sessizliğine bürünmüştü.

5
00:00:56,181 --> 00:01:00,351
Ama bu, hayatta kalmış olan azınlığın…

6
00:01:04,022 --> 00:01:05,315
…hikâyesi.

7
00:02:04,207 --> 00:02:08,753
GEZEGENİMİZDE YAŞAM

8
00:02:12,132 --> 00:02:15,176
4. BÖLÜM

9
00:02:15,260 --> 00:02:20,473
SOĞUKKANLILIKLA

10
00:02:24,853 --> 00:02:31,151
252 MİLYON YIL ÖNCE

11
00:02:35,780 --> 00:02:38,408
Triyas Dönemi'nin başlangıcı.

12
00:02:41,286 --> 00:02:45,373
Ateşten nehirler yavaş yavaş çekiliyor.

13
00:02:50,795 --> 00:02:51,880
Ardından

14
00:02:52,589 --> 00:02:53,923
soğuyan lavlar

15
00:02:54,007 --> 00:02:58,344
üç kilometre derinliğinde
bir kabuk hâlinde

16
00:03:01,306 --> 00:03:04,601
ABD'nin yarısı büyüklüğünde
bir alanı kaplıyor.

17
00:03:10,148 --> 00:03:12,066
Volkanik gazlar

18
00:03:12,150 --> 00:03:15,904
küresel sıcaklıkların fırlamasına
yol açmış.

19
00:03:20,241 --> 00:03:22,243
Ormanlar ve resifler

20
00:03:23,828 --> 00:03:25,371
yok olmuş.

21
00:03:42,472 --> 00:03:45,516
Yüz milyonlarca yıllık evrim

22
00:03:47,268 --> 00:03:48,269
yitip gitmiş.

23
00:03:55,235 --> 00:03:56,444
Ancak burada,

24
00:03:57,862 --> 00:04:00,240
bu kararmış tabiatta…

25
00:04:02,325 --> 00:04:03,868
…bir fırsat gizli.

26
00:04:06,537 --> 00:04:13,044
Çünkü ölü organik maddeyle beslenen
özel bir yaşam formu var.

27
00:04:17,215 --> 00:04:18,216
Mantar.

28
00:04:28,977 --> 00:04:32,230
Dünya bir kıyamet mezarlığıyken…

29
00:04:34,190 --> 00:04:36,985
…mantar ortamını bulmuştu.

30
00:04:42,740 --> 00:04:45,076
Birkaç binyıl boyunca…

31
00:04:48,579 --> 00:04:50,915
…bu basit organizmalar

32
00:04:51,833 --> 00:04:56,754
Dünya'daki baskın yaşam formu oldu.

33
00:05:15,773 --> 00:05:19,319
Ancak Permiyen yok oluşundan
kurtulan her tür

34
00:05:19,986 --> 00:05:22,655
başarısını ölüme borçlu değildi.

35
00:05:27,618 --> 00:05:29,579
İlkel bir canlı

36
00:05:30,413 --> 00:05:32,582
dünyayı ele geçirmek için

37
00:05:33,291 --> 00:05:34,959
mükemmel bir konumdaydı.

38
00:05:46,220 --> 00:05:47,889
Lystrosaurus.

39
00:05:52,352 --> 00:05:54,979
Memelilerin antik atalarından biri.

40
00:05:57,648 --> 00:06:00,693
Bu ilginç, domuz büyüklüğündeki canlı

41
00:06:01,736 --> 00:06:04,072
yer altını kazıp

42
00:06:04,155 --> 00:06:07,367
mağaralara sığınmaya alışkındı.

43
00:06:09,118 --> 00:06:10,912
Diğer hayvanlar ölürken

44
00:06:11,954 --> 00:06:14,207
onu kurtaran, bu yaşam tarzıydı.

45
00:06:26,969 --> 00:06:29,138
Bir zamanlar bahtsız olan mazlumlar

46
00:06:29,639 --> 00:06:35,520
artık kıyamet savaşından sağ çıkan
şanslı birkaç türden biriydi.

47
00:06:42,735 --> 00:06:46,447
Bitki örtüsü yok oluşla birlikte
büyük ölçüde tahrip olduğundan

48
00:06:47,698 --> 00:06:50,159
yiyecek bulmak zor.

49
00:06:56,457 --> 00:06:59,043
Ama Lystrosaurus'lar dirençli

50
00:07:00,002 --> 00:07:02,880
ve geniş alanlarda yiyecek arayabiliyor.

51
00:07:22,692 --> 00:07:24,652
Sürekli hareket hâlindeler,

52
00:07:25,903 --> 00:07:30,908
kökler, yumru kökler
ve küçük büyüme bölgeleri arıyorlar.

53
00:07:55,641 --> 00:07:58,603
Ama hayatta kalan hayvanlar
sadece onlar değildi.

54
00:08:02,815 --> 00:08:05,735
Birçok yaşam formu…

55
00:08:07,612 --> 00:08:09,197
…bir yolunu bulmuştu.

56
00:08:13,659 --> 00:08:17,246
Lystrosaurus'un basit
ama adapte olabilir yaşam tarzı

57
00:08:18,206 --> 00:08:20,541
şaşırtıcı sonuçlar doğuracaktı.

58
00:08:23,002 --> 00:08:27,423
Fazla rakibi olmadığı
ve büyük yırtıcılarla karşılaşmadığı için

59
00:08:27,507 --> 00:08:29,800
volkanik patlamalar sayesinde

60
00:08:29,884 --> 00:08:32,970
besin zincirinin son halkasında
bir kazıcıyken…

61
00:08:36,516 --> 00:08:39,936
…Dünya'ya hükmeden bir hayvana dönüştü.

62
00:08:53,533 --> 00:08:56,202
Kitlesel yok oluştan sonraki yıllarda

63
00:08:57,620 --> 00:09:03,042
karadaki omurgalı yaşamının
dörtte üçü onlardan oluşuyordu.

64
00:09:05,253 --> 00:09:09,006
Bu daha önce
hiçbir hayvanın başaramadığı bir şeydi.

65
00:09:17,473 --> 00:09:20,476
Ama hâkimiyetleri uzun sürmedi

66
00:09:21,602 --> 00:09:24,730
çünkü kitlesel yok oluştan kurtulan
başka bir tür

67
00:09:24,814 --> 00:09:29,151
gezegenimizin yapısındaki
büyük değişiklikler sayesinde

68
00:09:29,235 --> 00:09:31,904
yükselişe geçmişti.

69
00:09:38,869 --> 00:09:41,455
On milyonlarca yıldır

70
00:09:41,539 --> 00:09:44,584
Dünya'nın kıtaları birbirine yaklaşıyordu.

71
00:09:46,210 --> 00:09:50,256
Bunun sonucunda
Dünya'nın bir tarafında büyük bir okyanus…

72
00:09:52,800 --> 00:09:56,637
…diğer tarafında
devasa bir kara parçası oluşmuştu.

73
00:09:58,180 --> 00:10:01,350
Pangea süper kıtası.

74
00:10:16,824 --> 00:10:19,577
Bir önceki çağda başlayan kuruma…

75
00:10:21,537 --> 00:10:24,665
…artık kavurucu ısıyla bir arada.

76
00:10:38,512 --> 00:10:42,391
Sıcaklıklar 60 dereceye kadar çıkıyor.

77
00:10:50,983 --> 00:10:53,819
Kum fırtınaları iç kesimleri süpürüyor.

78
00:10:59,367 --> 00:11:02,745
Bir kilometreden yüksek kumullar
meydana geliyor…

79
00:11:15,341 --> 00:11:19,720
…ve yavaş yavaş gezegenin gördüğü
en büyük ve en kötü koşullara sahip

80
00:11:19,804 --> 00:11:21,639
çöl oluşuyor.

81
00:11:30,439 --> 00:11:34,985
Ama bu çorak ve cansız tabiatın
bir köşesinde

82
00:11:35,986 --> 00:11:39,407
yükselişte olan bir grup daha var.

83
00:11:47,832 --> 00:11:51,836
Bugün hâlâ çöllerimizde hüküm sürüyorlar.

84
00:12:02,847 --> 00:12:06,642
Burası Güney Amerika'daki Atacama Çölü.

85
00:12:12,189 --> 00:12:16,569
Triyas döneminden beri çöl.

86
00:12:18,988 --> 00:12:22,992
Bazı kesimlerine
onlarca yıldır bir damla yağmur düşmedi

87
00:12:24,410 --> 00:12:27,872
ancak burada yaşayan bir hayvan türü var.

88
00:12:33,502 --> 00:12:34,503
Kertenkeleler.

89
00:12:38,048 --> 00:12:44,013
Bu kuru ortama
son derece adapte olmuş sürüngenler.

90
00:12:48,142 --> 00:12:50,269
Sert, pullu bir derileri var,

91
00:12:50,936 --> 00:12:53,522
bu nedenle kavurucu güneşte buruşmuyorlar.

92
00:12:56,442 --> 00:12:59,820
Aksine güneş onları besleyip…

93
00:13:04,241 --> 00:13:08,788
…yüksek hıza ulaşabilmeleri için
soğuk kanlarını ısıtıyor.

94
00:13:15,669 --> 00:13:20,508
Ama çöl sürüngenlerinin bile
susuzluklarını gidermeye ihtiyacı var.

95
00:13:29,391 --> 00:13:32,895
Yerden su sızıyor.

96
00:13:38,317 --> 00:13:44,365
Ne yazık ki bu su birikintileri
neredeyse Lut Gölü kadar tuzlu.

97
00:13:50,204 --> 00:13:53,207
Bu suyu içmek
onları ölüme mahkûm edebilir.

98
00:13:55,125 --> 00:13:59,463
Bu nedenle kertenkeleler sularını
beklenmedik bir kaynaktan elde ediyor.

99
00:14:00,297 --> 00:14:04,134
Ataları kıyamet savaşından sağ çıkan
başka bir hayvandan.

100
00:14:08,514 --> 00:14:11,350
Böcekler kitlesel yok oluştan
çok etkilendi

101
00:14:12,101 --> 00:14:14,395
ama bazıları kurtulmayı başardı.

102
00:14:16,397 --> 00:14:20,818
Bugün bu tuz sinekleri tuz uzmanı.

103
00:14:21,652 --> 00:14:23,445
Suyu tuzdan arındırıp

104
00:14:24,488 --> 00:14:26,073
bu süreçte kendilerini

105
00:14:26,156 --> 00:14:31,787
kertenkeleler için mükemmel
küçük su şişeleri hâline getiriyorlar.

106
00:14:41,130 --> 00:14:44,592
Zor olan onları yakalamak.

107
00:15:10,117 --> 00:15:11,118
Nihayet.

108
00:15:28,761 --> 00:15:31,347
Ama tam hallettiğini zannederken

109
00:15:32,431 --> 00:15:34,558
tehlike ufukta görünüyor.

110
00:15:37,895 --> 00:15:42,483
Bu en iyi sinek yakalama noktaları
çok rağbet görüyor…

111
00:15:49,031 --> 00:15:53,035
…ve yerliler paylaşmayı sevmiyor.

112
00:16:43,252 --> 00:16:44,294
Çıkmaza girdiler

113
00:16:45,295 --> 00:16:47,631
ama başka bir kertenkelenin bölgesinde.

114
00:17:20,956 --> 00:17:22,875
Susamış kertenkele…

115
00:17:25,377 --> 00:17:27,796
…dikkatlerinin dağıldığı kısacık anı…

116
00:17:32,134 --> 00:17:33,761
…fırsat biliyor.

117
00:17:40,017 --> 00:17:45,105
Üstün çöl sakinleri olan kertenkeleler

118
00:17:46,273 --> 00:17:48,817
tıpkı antik ataları gibi
sağlam ve dirençli.

119
00:17:54,239 --> 00:17:58,660
Ancak Triyas'ta
tarihin seyrini değiştirecek olan

120
00:17:59,328 --> 00:18:01,830
çok daha büyük sürüngenlerdi.

121
00:18:03,207 --> 00:18:05,667
248 MİLYON YIL ÖNCE

122
00:18:05,751 --> 00:18:09,463
Permiyen yok oluşundan sonra
geçen dört milyon yılda

123
00:18:10,464 --> 00:18:13,217
Lystrosaurus hüküm sürdü.

124
00:18:17,846 --> 00:18:21,141
Neredeyse boş bir dünyada ortaya çıktılar

125
00:18:23,018 --> 00:18:25,687
ve bunun meyvelerini topluyorlar.

126
00:18:31,318 --> 00:18:33,987
Hayat onlara güzel.

127
00:18:50,170 --> 00:18:52,798
Ancak bu memeli atalarının

128
00:18:53,966 --> 00:18:57,553
çok az rakibi ya da avcısı vardı.

129
00:18:58,929 --> 00:19:00,139
Şimdiye kadar.

130
00:19:20,075 --> 00:19:21,910
Gezegenin toparlanmasıyla

131
00:19:22,828 --> 00:19:26,331
bazı sürüngenler
destansı boyutlara ulaştı.

132
00:19:36,675 --> 00:19:39,011
Bu bir Erythrosuchid.

133
00:19:41,013 --> 00:19:46,810
Neredeyse üç metre uzunluğuyla
çağının en büyük yırtıcısı.

134
00:19:52,191 --> 00:19:55,861
Lystrosaurus sürüleri kolay hedefler.

135
00:20:10,417 --> 00:20:14,338
Bu yeni sürüngen türüne karşı
savunmaları yok.

136
00:20:18,383 --> 00:20:22,179
Oluşturdukları tehdidin bile
bile değiller.

137
00:20:45,244 --> 00:20:47,329
Tavuk kümesindeki bir tilki gibi

138
00:20:47,412 --> 00:20:51,124
Erythrosuchid de
ihtiyacından fazlasını öldürebiliyor.

139
00:21:03,762 --> 00:21:07,099
Lystrosaurus, çağının dodosu olduğundan…

140
00:21:09,309 --> 00:21:10,686
…habersizdi.

141
00:21:17,234 --> 00:21:20,570
Yırtıcıların ve rekabetin
bir araya gelmesi

142
00:21:21,571 --> 00:21:25,659
gezegenin mutlak hâkimi olan
Lystrosaurus'un yok olmasına

143
00:21:27,577 --> 00:21:28,787
yol açtı.

144
00:21:31,957 --> 00:21:35,168
Memeliler tahtını kaybetmişti.

145
00:21:38,922 --> 00:21:39,923
Artık…

146
00:21:42,801 --> 00:21:46,013
…sürüngenler çağı gelmişti.

147
00:22:06,783 --> 00:22:12,748
Bugün 10.000'den fazla sürüngen türü var.

148
00:22:15,000 --> 00:22:19,254
Ama hepsi ataları kadar korkutucu değil.

149
00:22:26,720 --> 00:22:29,014
Dünya değiştikçe

150
00:22:30,766 --> 00:22:35,437
sürüngenler daha kalabalık bir dünyaya
adapte olmak zorunda kaldı.

151
00:22:39,232 --> 00:22:44,613
Pangea çöllerini fethetmelerini sağlayan
sert, pullu derileri

152
00:22:46,073 --> 00:22:49,910
başarılarının sırrı olmaya devam ediyor.

153
00:22:52,245 --> 00:22:55,082
Bazılarının derileri

154
00:22:55,165 --> 00:22:58,126
kılık değiştirmede
usta olmalarını sağladı.

155
00:23:13,767 --> 00:23:16,353
Ancak deri aynı zamanda

156
00:23:16,436 --> 00:23:18,855
saldırganı korkutmak için kullanılabilir.

157
00:23:23,235 --> 00:23:24,069
O zaman bile

158
00:23:24,152 --> 00:23:28,407
daha sıkı önlemler alınması
gerektiği oluyor.

159
00:23:35,580 --> 00:23:37,874
Kuştan kaçmış olabilir

160
00:23:38,458 --> 00:23:41,878
ama kertenkelelerin
yüzmede maharetli oldukları söylenemez.

161
00:23:46,258 --> 00:23:52,305
Ancak Kosta Rika'nın anole kertenkelesinin
olağanüstü bir hayatta kalma tekniği var.

162
00:23:54,558 --> 00:23:56,184
Nefes verirken

163
00:23:56,268 --> 00:24:00,605
su geçirmez derisine yapışan
bir baloncuk çıkararak…

164
00:24:03,400 --> 00:24:06,862
…kendine has bir dalgıç çanı oluşturuyor.

165
00:24:09,322 --> 00:24:12,242
Böylelikle 15 dakikaya kadar

166
00:24:13,535 --> 00:24:16,246
su altında gizlenebiliyor.

167
00:24:23,044 --> 00:24:27,841
Günümüz sürüngenleri
kenarda köşede yaşamada öyle usta ki

168
00:24:28,592 --> 00:24:32,012
bir zamanlar gezegenimize hükmettiklerini
hayal etmek zor.

169
00:24:41,605 --> 00:24:44,816
Ama Endonezya'da

170
00:24:46,651 --> 00:24:50,780
o çok uzak geçmişe pencere açan
bir dizi ada var.

171
00:24:57,746 --> 00:25:01,500
Çünkü burada
kertenkeleler hâlâ hüküm sürüyor.

172
00:25:13,053 --> 00:25:16,973
Yumurtadan yeni çıkmış
ve şimdiden meraklı olan bu yavru…

173
00:25:23,939 --> 00:25:28,193
…yaşama kertenkele cennetinde başlıyor.

174
00:25:34,533 --> 00:25:36,618
Tek bir sorunu var.

175
00:25:39,579 --> 00:25:40,914
Akrabaları.

176
00:25:46,878 --> 00:25:50,257
Çünkü bu bir yavru Komodo ejderi…

177
00:25:53,677 --> 00:25:56,805
…ve Komodo ejderleri yamyamdır.

178
00:26:00,183 --> 00:26:04,145
Avlarını bulmak için
çatal dilleriyle havayı koklarlar.

179
00:26:13,196 --> 00:26:15,240
Yavru ejderler…

180
00:26:17,409 --> 00:26:21,329
…dünyanın en büyük kertenkeleleri için
mükemmel birer atıştırmalık.

181
00:26:35,635 --> 00:26:39,389
Bu dişinin şansına
gömülü Komodo yumurtalarıyla dolu bir yuva

182
00:26:41,141 --> 00:26:43,351
ona zahmetsiz bir öğün sunuyor.

183
00:26:58,450 --> 00:27:02,662
Ama bu, bu canavarı uzun süre tok tutmaz.

184
00:27:19,512 --> 00:27:23,058
Kendini savunacak kadar büyümesi için

185
00:27:24,809 --> 00:27:28,021
yedi sekiz yıl ağaçlarda saklanması gerek.

186
00:27:38,740 --> 00:27:41,326
Tırmanamayacak kadar ağır olan yetişkin

187
00:27:41,409 --> 00:27:45,830
daha kolay ulaşılır bir şey
aramaya çıkıyor.

188
00:27:57,467 --> 00:28:02,430
Kalın bir çamur tabakası
bu hayvanın kokusunu gizleyemiyor.

189
00:28:24,119 --> 00:28:27,122
Asya mandası hep tetikte.

190
00:28:31,376 --> 00:28:33,920
Sürüngen üstlerine karşı
gözünü dört açıyor.

191
00:28:46,516 --> 00:28:50,603
Ancak manda yavruları
ebeveynleri kadar bilgili değil.

192
00:29:28,767 --> 00:29:31,060
Ejder avını kaybetti

193
00:29:32,061 --> 00:29:33,938
ama geçici bir süreliğine.

194
00:29:36,107 --> 00:29:38,818
Çenesindeki bir bezden çıkan zehir

195
00:29:40,361 --> 00:29:43,031
avının kanının pıhtılaşmasını engelleyerek

196
00:29:44,073 --> 00:29:47,035
kan basıncında
tehlikeli bir düşüşe neden oluyor.

197
00:29:51,873 --> 00:29:53,124
Sonuç

198
00:29:54,542 --> 00:29:55,794
kaçınılmaz.

199
00:30:01,966 --> 00:30:05,345
Bu, Triyas'taki yaşam şeklinin

200
00:30:06,596 --> 00:30:08,264
bir yansıması.

201
00:30:12,393 --> 00:30:15,021
Memeliler yaşamları için
savaşmak zorundayken

202
00:30:15,688 --> 00:30:19,818
sürüngenler kendilerinden emin bir şekilde
hüküm sürüyor.

203
00:30:23,530 --> 00:30:28,868
Ama belki de sürüngen üstünlüğünün
ilk zamanlarının en dikkat çekici kısmı…

204
00:30:30,995 --> 00:30:34,833
…bazılarının karaya sırt çevirip

205
00:30:36,459 --> 00:30:38,920
okyanusa döndüğü dönemdi.

206
00:30:49,514 --> 00:30:50,515
Kaplumbağalar.

207
00:30:54,561 --> 00:30:56,771
Buraya ya rekabetle sürüklenen

208
00:30:58,314 --> 00:31:00,942
ya da fırsatları
cazip bulan kaplumbağalar…

209
00:31:03,736 --> 00:31:07,031
…atalarının bıraktığı denizlere
geri döndüler.

210
00:31:07,907 --> 00:31:12,328
Bugün en soğuk okyanuslar hariç
her yerde yaşıyorlar.

211
00:31:16,541 --> 00:31:18,418
Ancak yine de yılda bir kez

212
00:31:18,501 --> 00:31:23,298
yetişkin dişiler
yumurtlamak için karaya dönmek zorunda.

213
00:31:27,552 --> 00:31:30,805
Burada, Büyük Set Resifi'nin kenarında…

214
00:31:33,099 --> 00:31:35,643
…binlercesi bir araya geliyor.

215
00:31:44,694 --> 00:31:47,196
Böyle toplanmalar milyonlarca yıldır

216
00:31:47,280 --> 00:31:51,743
doğanın en harika manzaralarından
biri olmuştur.

217
00:32:07,300 --> 00:32:09,469
Bu toplanmanın iyi bir sebebi var.

218
00:32:11,346 --> 00:32:13,056
Birlikten kuvvet doğması.

219
00:32:18,186 --> 00:32:21,439
Kaplumbağalar ilk olarak
Triyas'ta evrildi.

220
00:32:23,650 --> 00:32:29,572
Ama denizleri fethettiklerinde
okyanus ölümcül yırtıcıların eviydi.

221
00:32:29,656 --> 00:32:30,782
150 MİLYON YIL ÖNCE

222
00:32:33,368 --> 00:32:38,581
Sekiz metre uzunluğuyla bu bir pleziyozor.

223
00:32:49,092 --> 00:32:51,135
O da bir sürüngen

224
00:32:52,595 --> 00:32:56,891
ancak tüm hayatını denizde geçiriyor.

225
00:33:46,149 --> 00:33:49,944
Pleziyozorlar kısıtlı miktarda
yiyebildiği için

226
00:33:50,028 --> 00:33:53,031
böyle kalabalık hâlde toplanmak

227
00:33:54,073 --> 00:33:57,035
çok daha fazla kaplumbağanın
kurtulmasını sağlıyor.

228
00:34:00,371 --> 00:34:01,873
Geriye sadece

229
00:34:03,124 --> 00:34:06,836
doğdukları sahile çıkıp

230
00:34:08,379 --> 00:34:12,383
yumurtlamak için
mükemmel bir yer bulmak kalıyor.

231
00:34:31,235 --> 00:34:36,699
Yaklaşık iki ay sonra
dişiler emeklerinin karşılığını alıyor.

232
00:34:39,452 --> 00:34:40,536
Yavrular.

233
00:34:44,499 --> 00:34:48,419
Ama içgüdüsel olarak
okyanusa doğru yöneldiklerinden…

234
00:34:52,632 --> 00:34:56,052
…her birini bekleyen zorluklar var.

235
00:35:18,699 --> 00:35:20,034
Pterozorlar.

236
00:35:22,286 --> 00:35:25,081
Kuşların ortaya çıkmasından uzun süre önce

237
00:35:25,706 --> 00:35:30,545
bu antik sürüngen grubu
büyük bir evrimsel adım attı.

238
00:35:39,053 --> 00:35:40,638
Kanatlanıp…

239
00:35:48,437 --> 00:35:51,691
…gökyüzünün efendisi oldular.

240
00:36:01,200 --> 00:36:02,618
Tamamen savunmasız olan…

241
00:36:05,121 --> 00:36:07,081
…bu yavrunun tek şansı…

242
00:36:09,083 --> 00:36:10,376
…yoluna devam edip…

243
00:36:14,172 --> 00:36:16,507
…atlattığı tehlikeleri görmezden gelmek

244
00:36:17,633 --> 00:36:22,638
ve pterozorların
seçim yapmakta zorlanmasını ümit etmek.

245
00:36:27,602 --> 00:36:28,936
Her atlattığı tehlike…

246
00:36:31,731 --> 00:36:34,233
…onu suyun kenarına daha da yaklaştırıyor.

247
00:36:45,036 --> 00:36:49,290
Ama okyanuslara ulaşanlar bile
güvende değil.

248
00:37:03,471 --> 00:37:05,598
Ancak daha derin sulara inerek

249
00:37:07,016 --> 00:37:09,769
pterozorlardan kurtulup…

250
00:37:14,190 --> 00:37:16,776
…maviliklere kaçabilirler.

251
00:37:36,170 --> 00:37:40,841
Sürüngenler bir zamanlar
gökyüzüne ve dalgalara hükmediyordu.

252
00:37:42,510 --> 00:37:44,387
Ama üstünlüklerine rağmen

253
00:37:45,304 --> 00:37:51,394
pterozorların da pleziyozorların da
zamanla soyları tükendi.

254
00:38:11,664 --> 00:38:17,837
Ancak bu çağa hükmeden
sürüngenlerden biri hayatta kaldı.

255
00:38:23,509 --> 00:38:26,595
Bunlar o kadar iyi gizlenen avcılar ki

256
00:38:26,679 --> 00:38:30,016
200 milyon yıl sonra bile…

257
00:38:32,393 --> 00:38:34,603
…onlardan daha iyisi yok.

258
00:38:38,941 --> 00:38:40,860
Tehlikeden habersiz antiloplar

259
00:38:42,320 --> 00:38:45,114
susuzluklarını gidermeye gelmişler.

260
00:39:36,457 --> 00:39:37,458
Kıl payı.

261
00:39:40,669 --> 00:39:41,921
Ama önemi yok.

262
00:39:44,507 --> 00:39:48,386
Nil timsahı
antilopların geri döneceğini biliyor.

263
00:39:52,264 --> 00:39:54,183
Her zaman olduğu gibi.

264
00:40:02,691 --> 00:40:07,780
Fark edilmemek için
timsah sessizce suyun altına dalıyor.

265
00:40:09,907 --> 00:40:11,200
Bir saate kadar…

266
00:40:13,160 --> 00:40:14,787
…nefesini tutabiliyor.

267
00:40:24,964 --> 00:40:29,510
Timsahlar kalp atışlarını
dakikada iki atışa kadar yavaşlatarak…

268
00:40:34,098 --> 00:40:36,684
…sürüngenlerin milyonlarca yıl önce…

269
00:40:40,312 --> 00:40:44,358
…mükemmel bir şekilde yaptığı gibi
neredeyse durdurabiliyor.

270
00:41:02,793 --> 00:41:06,172
Ama saldırıya geçtiği anda…

271
00:41:11,844 --> 00:41:13,429
…hareketsiz dururken…

272
00:41:17,016 --> 00:41:18,642
…göz açıp kapayıncaya kadar

273
00:41:19,560 --> 00:41:21,770
enerji patlaması yaşıyor.

274
00:41:28,027 --> 00:41:30,446
Aç karnına…

275
00:41:37,244 --> 00:41:39,705
…ve tek bir nefeste…

276
00:41:41,999 --> 00:41:44,460
…beş metre uzunluğundaki vücuduyla…

277
00:41:52,092 --> 00:41:53,677
…sudan fırlayacak kadar…

278
00:41:56,180 --> 00:41:57,556
…hız ve güç üretiyor.

279
00:42:08,234 --> 00:42:12,279
Bu, tarih öncesi ataları için olduğu kadar

280
00:42:14,198 --> 00:42:17,409
timsahlar için de başarılı bir teknik.

281
00:42:26,418 --> 00:42:31,173
Günümüz timsahları
yaşadıkları sulara hükmediyor.

282
00:42:33,801 --> 00:42:37,304
Ancak eskiden olduğu gibi
yaygın yırtıcılar değiller.

283
00:42:39,640 --> 00:42:41,308
Çünkü Triyas'ta

284
00:42:41,850 --> 00:42:44,562
doğal afetler

285
00:42:45,854 --> 00:42:48,857
yaşamın hikâyesine
yepyeni bir yön verecekti.

286
00:42:48,941 --> 00:42:53,112
234 MİLYON YIL ÖNCE

287
00:42:55,864 --> 00:43:01,120
Devam eden volkanik patlamalar
bir küresel ısınmaya daha yol açtı.

288
00:43:05,207 --> 00:43:10,504
Deniz sıcaklıkları yükseldikçe
okyanus buharlaşması arttı.

289
00:43:14,633 --> 00:43:18,721
Kuzey Pangea'da nem yüklü rüzgârlar

290
00:43:18,804 --> 00:43:21,390
3.000 metre yüksekliğinde
bir bayıra çarpıp…

291
00:43:26,562 --> 00:43:30,274
…mega muson iklim sistemlerini oluşturdu.

292
00:43:41,118 --> 00:43:43,370
Devasa ölçekte…

293
00:43:47,082 --> 00:43:48,876
…yağmurlar yağmaya başladı.

294
00:44:11,440 --> 00:44:15,277
Gezegenin dört bir yanında
fırtınalar kopuyordu.

295
00:44:29,249 --> 00:44:33,754
Sağanak yağış
bir milyon yıldan uzun sürerek…

296
00:44:37,466 --> 00:44:42,846
…ilk Pangea'nın kuru çöllerini
tarihin tozlu sayfalarına gömdü.

297
00:44:52,940 --> 00:44:57,778
En kuzeyde
dağların tepesinden seller akıyordu.

298
00:45:40,195 --> 00:45:43,991
Yer üstü suları, tabiatı baştan yaratarak…

299
00:45:46,452 --> 00:45:49,747
…besin yönünden zengin alüvyonu
beraberinde getirdi.

300
00:45:53,459 --> 00:45:54,752
Suyolları kısa sürede

301
00:45:54,835 --> 00:45:59,506
1,6 milyon kilometrekareden büyük
bir alanı kapladı.

302
00:46:06,305 --> 00:46:09,391
Bu alan Alaska büyüklüğündeydi

303
00:46:10,768 --> 00:46:14,521
ve Dünya tarihinin
en büyük deltasını oluşturdu.

304
00:46:18,942 --> 00:46:24,615
Bu verimli suyolları
yeni bir dünyanın can damarı olup…

305
00:46:27,201 --> 00:46:29,828
…evrimi beslediler.

306
00:46:35,167 --> 00:46:37,503
Kozalaklılar ön plana çıktı.

307
00:46:42,382 --> 00:46:45,552
Permiyen yok oluşundan beri ilk kez…

308
00:46:49,097 --> 00:46:50,891
…gezegenimiz bir kez daha

309
00:46:50,974 --> 00:46:54,102
dev ağaçlardan oluşan
ormanlık bir diyara döndü.

310
00:46:58,607 --> 00:47:03,779
210 MİLYON YIL ÖNCE

311
00:47:15,332 --> 00:47:20,379
Birçok antik sürüngen
bu yeni tabiata adapte olamadı.

312
00:47:25,092 --> 00:47:29,429
Ama bitki örtüsündeki bu değişikliği
benimseyen bir grup vardı…

313
00:47:32,266 --> 00:47:35,727
…ve yakında yükselişe gelip
dünyayı ele geçirecekti.

314
00:47:46,864 --> 00:47:51,285
Yavrular yaşama
diğer sürüngenler gibi başlıyor.

315
00:48:01,086 --> 00:48:02,921
Yumurtadan çıkıyorlar.

316
00:48:09,177 --> 00:48:10,721
Pullu derileri var…

317
00:48:17,561 --> 00:48:20,147
…ve dünyaya geldikleri andan itibaren…

318
00:48:23,108 --> 00:48:25,444
…başlarının çaresine bakmak zorundalar.

319
00:48:35,203 --> 00:48:36,955
Ama bazı farklar var.

320
00:48:42,628 --> 00:48:45,839
Çok daha etkin bir solunum sistemleri var.

321
00:48:45,923 --> 00:48:49,885
Akciğerlerine sürekli kan pompalayan
bu sistem…

322
00:48:54,640 --> 00:48:58,810
…soluklanmak için durmaları gerekmeden
koşmalarını sağlıyor.

323
00:49:16,036 --> 00:49:21,333
Bacakları yanlara değil,
vücutlarının altına uzandığı için

324
00:49:21,833 --> 00:49:24,836
dik yürüyebiliyorlar.

325
00:49:43,313 --> 00:49:45,524
Bu sayede minik yavrular büyüyüp

326
00:49:45,607 --> 00:49:50,779
kendilerinin 50 katı büyüklüğündeki
yetişkinlere dönüşebiliyor.

327
00:49:59,371 --> 00:50:02,582
Onlar sürüngen soyağacının bir parçası

328
00:50:03,250 --> 00:50:06,294
ama kendilerine ait bir dalları var.

329
00:50:21,476 --> 00:50:24,521
Plateosaurus gibi ilk devler

330
00:50:24,604 --> 00:50:27,524
bu yeni
uzun besin kaynaklarına ulaşabiliyor.

331
00:50:30,152 --> 00:50:33,989
Mideleri kozalaklıların
sert iğnelerini sindirebiliyor…

332
00:50:36,700 --> 00:50:38,243
…ve bunların bolca olması

333
00:50:38,326 --> 00:50:43,707
daha yüksek olan vücut ısılarını
gece gündüz korumalarını sağlıyor.

334
00:50:59,556 --> 00:51:04,186
Bu, yeni bir çağın habercisi olacak
başarılı bir formül.

335
00:51:11,943 --> 00:51:14,071
152 MİLYON YIL ÖNCE

336
00:51:14,154 --> 00:51:15,322
Jura Dönemi.

337
00:51:33,131 --> 00:51:35,592
Bu yeni hanedan

338
00:51:36,343 --> 00:51:40,180
150 milyon yılı aşkın süre
hüküm sürecekti.

339
00:51:49,773 --> 00:51:55,779
Dünya'nın en ikonik canlılarından
bazılarının yükselişini görecek olan

340
00:51:55,862 --> 00:51:57,781
saltanat dönemi.

341
00:52:04,371 --> 00:52:09,000
Dinozorlar çağına hoş geldiniz.

342
00:53:56,149 --> 00:53:58,693
Alt yazı çevirmeni: Duygu Mengioğlu