1
00:00:11,636 --> 00:00:13,096
Nastała zima…

2
00:00:17,225 --> 00:00:19,811
jakiej nie znał dotąd świat.

3
00:00:24,024 --> 00:00:27,902
To postapokaliptyczna zima.

4
00:00:30,113 --> 00:00:32,907
Sześćdziesiąt sześć milionów lat temu…

5
00:00:35,493 --> 00:00:38,663
świat został prawie całkiem zniszczony

6
00:00:39,497 --> 00:00:41,916
przez kataklizm.

7
00:00:57,265 --> 00:01:01,728
Oto historia upadku dinozaurów…

8
00:01:08,109 --> 00:01:10,653
oraz powstania z popiołów

9
00:01:11,863 --> 00:01:16,034
ocalałych gatunków,
które miały odziedziczyć po nich Ziemię.

10
00:02:26,437 --> 00:02:30,817
ŻYCIE NA PLANECIE ZIEMIA

11
00:02:33,319 --> 00:02:36,239
ROZDZIAŁ SZÓSTY

12
00:02:36,322 --> 00:02:40,827
JAK FENIKS Z POPIOŁÓW

13
00:02:42,579 --> 00:02:47,792
66 MILIONÓW LAT TEMU

14
00:02:52,881 --> 00:02:56,676
Nasza historia
zaczyna się w okresie kredy…

15
00:02:59,762 --> 00:03:03,725
w dniu, który miał zmienić bieg historii.

16
00:03:07,103 --> 00:03:12,108
Dla edmontozaura z Ameryki Północnej
rozpoczął się okres lęgowy.

17
00:03:13,776 --> 00:03:18,031
Ta samica opiekuje się głodnymi młodymi…

18
00:03:22,285 --> 00:03:25,455
by zapewnić im
jak najlepszy start w życiu.

19
00:03:34,589 --> 00:03:36,841
Tysiąc kilometrów na południe

20
00:03:38,218 --> 00:03:40,261
dorosła samica tyranozaura

21
00:03:41,137 --> 00:03:45,767
uczy swoje potomstwo sztuki polowania.

22
00:03:53,816 --> 00:03:56,236
Ale młode są trochę niecierpliwe.

23
00:04:08,539 --> 00:04:11,501
Wciąż muszą się wiele nauczyć.

24
00:04:12,669 --> 00:04:15,546
Może jutro będą miały więcej szczęścia.

25
00:04:23,012 --> 00:04:26,891
Na zachód od nich
spotykamy stado alamozaurów,

26
00:04:28,977 --> 00:04:32,063
jednych z największych
dinozaurów w historii.

27
00:04:32,563 --> 00:04:35,692
Rozpoczynają dzień jak ich przodkowie,

28
00:04:36,484 --> 00:04:39,279
posilając się delikatnymi pędami sosny.

29
00:04:45,952 --> 00:04:48,788
Pod falami, u wybrzeży Afryki,

30
00:04:50,039 --> 00:04:53,835
oceany są obfite i tętniące życiem.

31
00:04:56,546 --> 00:05:00,967
To królestwo
zdominowane przez ogromne morskie gady.

32
00:05:04,762 --> 00:05:06,556
Wraz z dinozaurami

33
00:05:08,141 --> 00:05:13,438
rządziły Ziemią aż przez 150 milionów lat.

34
00:05:22,905 --> 00:05:27,368
Ale ten dzień
będzie różnił się od pozostałych.

35
00:05:36,627 --> 00:05:42,091
Asteroida wielkości Mount Everestu
leci w kierunku Ziemi

36
00:05:42,175 --> 00:05:45,136
z prędkością
100 000 kilometrów na godzinę.

37
00:05:54,103 --> 00:05:58,191
Jej uderzenie zmieni świat na zawsze…

38
00:06:03,154 --> 00:06:07,492
uwalniając moc miliarda bomb atomowych…

39
00:06:09,827 --> 00:06:13,915
i rozpoczynając niszczący ciąg wydarzeń.

40
00:06:18,211 --> 00:06:22,340
Najpierw następuje zabójczy wybuch
promieniowania cieplnego.

41
00:06:27,387 --> 00:06:30,723
Każda żywa istota
w promieniu tysiąca kilometrów

42
00:06:30,807 --> 00:06:34,143
wyparowuje w kilka sekund.

43
00:06:49,659 --> 00:06:53,287
Skorupa planety ugina się od uderzenia,

44
00:06:53,371 --> 00:06:56,999
wysyłając fale sejsmiczne
we wszystkich kierunkach.

45
00:07:04,549 --> 00:07:06,300
W ciągu kilku minut…

46
00:07:08,678 --> 00:07:12,640
przez świat przetaczają się
niewyobrażalne trzęsienia ziemi.

47
00:07:29,365 --> 00:07:30,992
Dla alamozaurów…

48
00:07:33,453 --> 00:07:35,329
to dopiero początek.

49
00:07:44,589 --> 00:07:48,092
Trzęsienia ziemi
wywołują serię ogromnych fal,

50
00:07:48,176 --> 00:07:51,888
które rozrywają morza
i jeziora śródlądowe.

51
00:07:59,896 --> 00:08:04,567
Ogromne fale wody
rozlewają się po Ameryce Północnej.

52
00:08:13,618 --> 00:08:15,703
Gwałtownie rosnący prąd

53
00:08:16,496 --> 00:08:19,207
jest nie do pokonania,

54
00:08:20,917 --> 00:08:23,252
nawet dla najpotężniejszych.

55
00:08:41,771 --> 00:08:44,023
Niecałą godzinę po uderzeniu

56
00:08:44,732 --> 00:08:47,151
wyrzucone w kosmos odłamki

57
00:08:47,652 --> 00:08:50,905
wracają na Ziemię,
przyciągane przez grawitację.

58
00:08:51,531 --> 00:08:56,118
W kontakcie z atmosferą
rozpalają się do czerwoności.

59
00:09:02,917 --> 00:09:08,631
Przegrzana atmosfera
zmienia się w ogniste piekło.

60
00:09:14,428 --> 00:09:19,767
Powierzchnia Ziemi
przypomina rozpalony do 200 stopni grill.

61
00:09:24,146 --> 00:09:27,024
Zwierzęta powoli gotują się żywcem.

62
00:09:41,581 --> 00:09:43,040
A co gorsza,

63
00:09:43,124 --> 00:09:46,919
z nieba zaczynają spadać odłamki skał.

64
00:10:05,605 --> 00:10:08,232
Niecałe dwie godziny po uderzeniu

65
00:10:08,316 --> 00:10:13,362
burza duszącego pyłu
ogarnęła połowę planety.

66
00:10:15,448 --> 00:10:17,074
Jest tak gorąco,

67
00:10:18,034 --> 00:10:20,578
że drzewa stają w płomieniach.

68
00:10:28,461 --> 00:10:32,506
Przed tym szalejącym piekłem
nie da się uciec.

69
00:11:00,034 --> 00:11:02,703
Nic ich już nie ocali.

70
00:11:27,561 --> 00:11:30,064
Wielkie panowanie dinozaurów

71
00:11:30,773 --> 00:11:33,609
skończyło się w jeden dzień.

72
00:11:40,950 --> 00:11:46,539
Oceany zostały zniszczone
w takim samym stopniu, co ląd.

73
00:11:49,583 --> 00:11:53,212
Bogaty w siarkę pył
spadł w postaci kwaśnego deszczu.

74
00:11:54,296 --> 00:11:56,966
Starożytne rafy zostały unicestwione.

75
00:12:00,594 --> 00:12:03,139
Sieć życia zapadła się,

76
00:12:04,306 --> 00:12:06,976
zabijając wielkie morskie gady.

77
00:12:11,939 --> 00:12:15,609
Ich ciała
zapewniły pożywienie padlinożercom,

78
00:12:16,569 --> 00:12:19,196
którzy szukali śmierci w głębinach.

79
00:12:26,495 --> 00:12:27,872
Stawonogi.

80
00:12:29,999 --> 00:12:31,083
Rekiny.

81
00:12:34,086 --> 00:12:36,964
Z daleka od rzezi wywołanej asteroidą

82
00:12:37,047 --> 00:12:39,383
przetrwało wiele form życia.

83
00:12:45,306 --> 00:12:47,767
Pożerały ogromne ciała ofiar…

84
00:12:51,854 --> 00:12:54,732
żerując na zagładzie.

85
00:12:58,277 --> 00:13:02,448
Ale na powierzchni
sytuacja wyglądała zupełnie inaczej.

86
00:13:10,581 --> 00:13:13,042
Przez lata po uderzeniu

87
00:13:14,919 --> 00:13:16,754
Ziemia wyglądała na martwą.

88
00:13:21,467 --> 00:13:22,843
Lasy,

89
00:13:24,178 --> 00:13:25,429
równiny…

90
00:13:28,182 --> 00:13:29,475
góry…

91
00:13:34,104 --> 00:13:35,272
Martwe.

92
00:13:36,732 --> 00:13:39,026
Ale gdy pył się rozproszył…

93
00:13:41,612 --> 00:13:43,906
i powróciło światło…

94
00:13:46,033 --> 00:13:48,911
okazało się, że nie wszystko stracone.

95
00:13:56,210 --> 00:13:59,463
Owady powróciły jako jedne z pierwszych…

96
00:14:09,098 --> 00:14:10,724
by żerować na poległych.

97
00:14:15,104 --> 00:14:17,439
Ocaleni schronili się w norach…

98
00:14:19,358 --> 00:14:20,484
kokonach…

99
00:14:22,403 --> 00:14:24,029
i własnych pancerzach.

100
00:14:28,450 --> 00:14:30,452
W podziemnych kryjówkach…

101
00:14:32,830 --> 00:14:35,332
przetrwały też niektóre gady.

102
00:14:51,056 --> 00:14:54,226
Pod powierzchnią delt rzek i bagien

103
00:14:55,603 --> 00:14:59,148
udało się schronić
również innej grupie stworzeń.

104
00:15:02,610 --> 00:15:03,861
Płazom.

105
00:15:05,905 --> 00:15:07,698
Brakowało pożywienia,

106
00:15:08,198 --> 00:15:10,659
więc ocaleli tylko najmniejsi…

107
00:15:14,872 --> 00:15:17,249
w tym część naszej dynastii,

108
00:15:18,584 --> 00:15:19,710
ssaków.

109
00:15:22,212 --> 00:15:25,716
Odziedziczyły planetę wolną od dinozaurów.

110
00:15:28,260 --> 00:15:29,762
Przynajmniej pozornie.

111
00:15:33,641 --> 00:15:38,312
Wbrew przeciwnościom losu,
przetrwała też inna grupa zwierząt…

112
00:15:48,280 --> 00:15:52,660
chroniona przez własne kapsuły
podtrzymujące życie.

113
00:15:54,995 --> 00:15:57,873
A co ciekawe, wewnątrz nich

114
00:15:59,458 --> 00:16:01,460
był pewien rodzaj dinozaura.

115
00:16:20,354 --> 00:16:24,441
A konkretnie ptasie dinozaury…

116
00:16:36,578 --> 00:16:38,080
inaczej zwane

117
00:16:39,123 --> 00:16:41,041
ptakami.

118
00:16:43,961 --> 00:16:45,504
Przed apokalipsą

119
00:16:47,047 --> 00:16:50,718
na drzewach żyły
setki starożytnych gatunków,

120
00:16:52,219 --> 00:16:55,639
które wyginęły wraz z pożarami lasów.

121
00:16:57,016 --> 00:17:00,686
Ale garstka naziemnych ptaków przetrwała.

122
00:17:06,316 --> 00:17:07,901
Te, które przeżyły,

123
00:17:09,028 --> 00:17:11,572
utrzymywały ciepło dzięki piórom…

124
00:17:13,574 --> 00:17:17,369
i były samowystarczalne
od pierwszego oddechu.

125
00:17:21,165 --> 00:17:23,751
Żywiły się owadami i nasionami,

126
00:17:24,668 --> 00:17:28,172
i były w stanie chodzić
w kilka godzin od wyklucia.

127
00:17:32,968 --> 00:17:35,387
Około 66 milionów lat temu

128
00:17:35,471 --> 00:17:41,810
ptaki stały się ostatnią gałęzią
drzewa genealogicznego dinozaurów.

129
00:17:44,354 --> 00:17:46,356
Z tych skromnych początków

130
00:17:47,441 --> 00:17:51,111
miała rozwinąć się wielka dynastia.

131
00:17:55,240 --> 00:17:57,117
Ale ich niezwykła historia

132
00:17:57,618 --> 00:18:01,997
zaczęła się na długo
przed uderzeniem asteroidy.

133
00:18:08,462 --> 00:18:12,633
160 MILIONÓW LAT TEMU

134
00:18:15,260 --> 00:18:16,512
Jura.

135
00:18:20,057 --> 00:18:22,017
Era olbrzymów.

136
00:18:26,522 --> 00:18:29,858
Ale ten zaginiony świat pionowych klifów

137
00:18:31,276 --> 00:18:34,363
kształtował mniejszą rasę stworzeń.

138
00:18:40,160 --> 00:18:42,496
Żyły w niebezpiecznym świecie.

139
00:18:46,083 --> 00:18:50,587
Aby przetrwać,
ewoluowały w nowy, niezwykły sposób.

140
00:18:57,136 --> 00:18:59,304
To Anchiornis.

141
00:19:00,347 --> 00:19:03,183
To mały, upierzony dinozaur…

142
00:19:05,811 --> 00:19:09,231
z ostrymi jak igły zębami
do polowania na owady.

143
00:19:17,156 --> 00:19:20,242
Ale ta samica też jest dla kogoś ofiarą.

144
00:19:28,000 --> 00:19:30,544
To młody sinraptor.

145
00:19:35,591 --> 00:19:36,758
Jest głodny.

146
00:20:10,125 --> 00:20:12,878
Anchiornis jest powolny i niezdarny.

147
00:20:27,893 --> 00:20:30,604
Sinraptor zapędził go w kozi róg.

148
00:20:40,239 --> 00:20:41,573
Ale Anchiornis…

149
00:20:43,659 --> 00:20:45,077
ma pewien plan.

150
00:21:05,472 --> 00:21:06,723
Potrafi latać.

151
00:21:10,435 --> 00:21:12,980
To mały krok dla dinozaura,

152
00:21:14,314 --> 00:21:17,693
ale wielki skok dla życia na Ziemi.

153
00:21:22,239 --> 00:21:27,286
Z tych pierwszych szybujących stworzeń
narodziła się nowa dynastia.

154
00:21:32,374 --> 00:21:37,170
I to właśnie zdolność lotu
pozwoliła im potomkom przetrwać

155
00:21:37,796 --> 00:21:41,174
w świecie po uderzeniu asteroidy.

156
00:21:47,681 --> 00:21:54,104
Jest miejsce, w którym można zobaczyć,
jak mogła potoczyć się ta historia.

157
00:21:59,985 --> 00:22:02,904
To surowy, opustoszały świat.

158
00:22:04,614 --> 00:22:06,616
Na wysokości 4000 metrów

159
00:22:07,200 --> 00:22:10,787
leży chilijska pustynia
na płaskowyżu Altiplano.

160
00:22:15,417 --> 00:22:18,795
W tym środowisku nie może żyć prawie nic.

161
00:22:21,214 --> 00:22:24,843
Ale jedna grupa zwierząt
znalazła sposób na przetrwanie.

162
00:22:29,139 --> 00:22:30,307
Ptaki.

163
00:22:33,060 --> 00:22:36,396
Podobnie jak ich przodkowie
po uderzeniu asteroidy,

164
00:22:37,773 --> 00:22:42,611
flamingi przejęły zdolność szybowania
pierwszych ptasich dinozaurów…

165
00:22:45,697 --> 00:22:48,533
i stworzyły nowy rodzaj lotu.

166
00:22:52,329 --> 00:22:54,706
To była rewolucja w powietrzu.

167
00:22:56,583 --> 00:23:01,797
Skrzydła zostały zmodyfikowane tak,
by można było nimi machać.

168
00:23:05,801 --> 00:23:08,428
To lot z napędem,

169
00:23:09,638 --> 00:23:14,351
który pozwala flamingom
podróżować w poszukiwaniu pokarmu…

170
00:23:17,020 --> 00:23:19,981
tak jak ptaki miliony lat temu.

171
00:23:26,446 --> 00:23:31,159
Pióra, które zostały wytworzone,
by utrzymywać temperaturę ciała,

172
00:23:31,743 --> 00:23:35,789
wyspecjalizowały się tak,
by pomagać ptakom w locie.

173
00:23:43,964 --> 00:23:46,049
Ale to nie jedyna zmiana.

174
00:23:47,384 --> 00:23:50,387
Zęby zostały zastąpione dziobami…

175
00:23:53,390 --> 00:23:56,268
które pozwoliły im zmienić źródło pokarmu.

176
00:23:57,727 --> 00:24:01,815
Ale postępy w żywieniu i locie
nie były wystarczające,

177
00:24:01,898 --> 00:24:05,277
by zagwarantować ptakom przyszłość.

178
00:24:09,614 --> 00:24:13,785
Wykorzystały też ekstrawaganckie,
starożytne zachowanie,

179
00:24:15,620 --> 00:24:20,125
które zapewniało przetrwanie
najlepiej przystosowanym.

180
00:24:24,004 --> 00:24:24,921
Zaloty.

181
00:24:29,885 --> 00:24:31,428
Dla flamingów

182
00:24:32,471 --> 00:24:34,556
oznacza to taneczny pojedynek.

183
00:24:39,978 --> 00:24:43,231
I traktują to bardzo poważnie.

184
00:24:44,941 --> 00:24:47,944
Sędziowie są wyjątkowo wybredni.

185
00:24:58,622 --> 00:25:02,250
Muszą tacy być,
by wybrać najlepszych partnerów.

186
00:25:07,839 --> 00:25:11,593
Ptaki prawie wyginęły
razem z resztą dinozaurów.

187
00:25:14,679 --> 00:25:18,016
Ale dzięki swym pierzastym talentom

188
00:25:18,099 --> 00:25:20,852
dostały szansę, by się rozwijać.

189
00:25:30,570 --> 00:25:33,698
Ale ich droga nie będzie łatwa.

190
00:25:38,453 --> 00:25:40,789
Po uderzeniu asteroidy

191
00:25:41,289 --> 00:25:46,086
temperatury na świecie spadły o 25 stopni.

192
00:25:49,923 --> 00:25:53,176
Ale dzięki
zdolności przetrwania w chłodzie,

193
00:25:53,260 --> 00:25:56,012
zaledwie kilka milionów lat po uderzeniu

194
00:25:57,013 --> 00:25:59,766
lasy sosnowe pojawiły się na nowo.

195
00:26:04,604 --> 00:26:05,939
Nasiona sprawiły,

196
00:26:06,022 --> 00:26:12,153
że olbrzymie drzewa iglaste
z czasów dinozaurów przetrwały zagładę.

197
00:26:15,782 --> 00:26:20,453
Największe z nich,
osiągające ponad 100 metrów wysokości,

198
00:26:20,954 --> 00:26:22,581
to sekwoje.

199
00:26:28,461 --> 00:26:30,589
Pod osłoną lasów

200
00:26:31,172 --> 00:26:33,675
żyła grupa stałocieplnych zwierząt,

201
00:26:34,301 --> 00:26:37,387
które od dawna ukrywały się w cieniu…

202
00:26:46,104 --> 00:26:47,397
ssaki.

203
00:26:49,274 --> 00:26:52,485
Na początku były to małe stworzenia

204
00:26:52,986 --> 00:26:54,738
przypominające nornice.

205
00:26:55,780 --> 00:27:00,368
Gdy dinozaury zniknęły,
ssaki mogły opuścić swe kryjówki.

206
00:27:03,955 --> 00:27:07,792
Ale zaledwie pięć milionów lat
po uderzeniu asteroidy

207
00:27:08,376 --> 00:27:12,297
las sosnowy stał się domem
dla nowego gatunku stworzeń…

208
00:27:27,729 --> 00:27:31,358
które nawiedzają nasze lasy do dziś.

209
00:27:43,078 --> 00:27:44,371
Sowy.

210
00:27:49,876 --> 00:27:54,547
Ledwo ocalałe ptaki
zmieniły się w groźne drapieżniki.

211
00:27:57,092 --> 00:27:59,719
To puszczyk mszarny.

212
00:28:03,682 --> 00:28:06,434
Ma ostre jak brzytwa pazury

213
00:28:07,185 --> 00:28:09,437
i jeszcze ostrzejszy wzrok.

214
00:28:13,191 --> 00:28:16,069
To zabójcze połączenie w locie.

215
00:28:21,074 --> 00:28:25,578
Potrafi latać niemal bezgłośnie
i nasłuchuje swojej zdobyczy.

216
00:28:39,801 --> 00:28:43,555
Dla małych ssaków
nigdzie nie jest bezpiecznie.

217
00:29:29,768 --> 00:29:33,605
Podczas gdy pierwsze sowy
polowały w lasach sosnowych,

218
00:29:33,688 --> 00:29:38,151
gdzie indziej pojawiło się
kolejne ważne siedlisko.

219
00:29:41,237 --> 00:29:47,660
Asteroida zniszczyła trzy czwarte
wszystkich gatunków roślin i zwierząt.

220
00:29:52,290 --> 00:29:56,586
W tropikach musiało minąć 60 milionów lat,

221
00:29:58,087 --> 00:30:00,423
zanim powróciło tam życie.

222
00:30:04,761 --> 00:30:08,723
Ale tym razem było zupełnie inne.

223
00:30:18,566 --> 00:30:22,946
Nowa fala życia
była napędzana ogromnym wzrostem…

224
00:30:25,907 --> 00:30:30,370
różnorodności kwitnących roślin…

225
00:30:39,963 --> 00:30:43,258
która była bogatsza
niż kiedykolwiek wcześniej.

226
00:30:48,179 --> 00:30:50,431
Tropikalne lasy deszczowe.

227
00:30:59,607 --> 00:31:01,568
To kwitnące siedlisko

228
00:31:01,651 --> 00:31:04,821
powstało dzięki bliskiej relacji kwiatów

229
00:31:06,281 --> 00:31:08,491
i owadów zapylających.

230
00:31:18,751 --> 00:31:21,588
Ale pojawili się nowi przybysze…

231
00:31:23,965 --> 00:31:27,051
którzy siłą wdarli się
do królestwa owadów.

232
00:31:29,971 --> 00:31:32,432
Niesamowita zdolność latania

233
00:31:32,932 --> 00:31:35,602
pozwoliła im poruszać się po dżungli.

234
00:31:37,478 --> 00:31:39,355
Stały się maleńkie,

235
00:31:40,315 --> 00:31:42,066
co dało im dostęp

236
00:31:42,859 --> 00:31:45,111
do słodkiego nektaru kwiatów.

237
00:31:47,155 --> 00:31:50,867
A ich potomkowie
korzystają z tego do dziś.

238
00:31:52,327 --> 00:31:53,870
Kolibry.

239
00:31:59,542 --> 00:32:01,085
By zrabować nektar,

240
00:32:02,003 --> 00:32:05,673
nauczyły się unosić w powietrzu
tak jak owady…

241
00:32:15,892 --> 00:32:19,771
uderzając skrzydłami
z prędkością 80 razy na sekundę.

242
00:32:23,566 --> 00:32:29,697
Wydłużone dzioby pozwalają im
żywić się różnymi gatunkami kwiatów.

243
00:32:33,701 --> 00:32:38,915
Kolibry są w stanie przechytrzyć
wielu ze swych owadzich rywali.

244
00:32:44,295 --> 00:32:49,300
Ale cała ta aktywność
wiąże się z ogromnym wydatkiem energii.

245
00:32:51,177 --> 00:32:54,847
Dlatego o najlepsze kwiaty
warto powalczyć.

246
00:32:59,978 --> 00:33:01,896
Dzioby są także ich bronią.

247
00:33:19,872 --> 00:33:24,085
Ale jeden gatunek kolibra
wcale nie musi walczyć.

248
00:33:25,837 --> 00:33:31,926
Wykształcił niezwykłe przystosowanie,
które zostawia rywali w tyle.

249
00:33:34,178 --> 00:33:36,764
Oto mieczodziobek.

250
00:33:39,809 --> 00:33:44,522
Ma imponująco długi dziób.

251
00:33:45,773 --> 00:33:49,277
Jego dziób jest jak klucz w zamku,

252
00:33:49,360 --> 00:33:55,241
więc tylko on może pożywić się
trudno dostępnym nektarem brugmansji.

253
00:34:02,707 --> 00:34:05,543
W czasach, które nastąpiły po apokalipsie,

254
00:34:06,044 --> 00:34:10,256
olbrzymie dinozaury
nie były już panami lasów,

255
00:34:11,215 --> 00:34:15,053
ale ich drobni kuzyni
przejęli nad nimi kontrolę

256
00:34:15,136 --> 00:34:17,638
w zupełnie nowy sposób.

257
00:34:21,142 --> 00:34:25,938
Ale małe rozmiary nie sprawdziły się
w każdym zakątku planety.

258
00:34:30,109 --> 00:34:35,114
20 MILIONÓW LAT TEMU

259
00:34:37,617 --> 00:34:39,660
Śmierć dinozaurów sprawiła,

260
00:34:39,744 --> 00:34:44,165
że wiele wspaniałych siedlisk
tylko czekało na nowego władcę.

261
00:34:46,793 --> 00:34:50,254
A w największym stopniu równiny.

262
00:34:52,507 --> 00:34:57,929
We wczesnej Ameryce Południowej,
46 milionów lat po uderzeniu asteroidy,

263
00:34:58,429 --> 00:35:03,684
naziemne ptaki dostały szansę,
by zostać najgroźniejszymi drapieżnikami…

264
00:35:05,853 --> 00:35:08,022
od czasów tyranozaurów.

265
00:35:11,609 --> 00:35:14,112
Czaiły się wśród liści palm…

266
00:35:16,614 --> 00:35:21,202
i przejęły najbardziej agresywne cechy
swych pradawnych przodków.

267
00:35:30,711 --> 00:35:34,924
Na polanie pasie się
stado wczesnych ssaków.

268
00:35:39,262 --> 00:35:43,307
Theosodon jest wielkości dzisiejszej lamy.

269
00:35:46,477 --> 00:35:49,981
Dorosła samica czujnie się rozgląda.

270
00:35:51,399 --> 00:35:52,984
Ale nie zauważyła…

271
00:35:58,406 --> 00:35:59,782
titanisa.

272
00:36:07,665 --> 00:36:12,503
Ma głowę przypominającą kilof
oraz dwa i pół metra wysokości.

273
00:36:12,587 --> 00:36:16,007
Poświęcił lot dla potęgi w walce.

274
00:36:23,306 --> 00:36:25,474
Samica wyczuwa zagrożenie.

275
00:36:31,689 --> 00:36:34,609
Ale titanis porusza się niemal w ciszy.

276
00:37:05,848 --> 00:37:08,059
Polowanie rozpoczęte.

277
00:37:09,769 --> 00:37:13,022
Titanis rozpędza się
do 50 kilometrów na godzinę.

278
00:37:17,610 --> 00:37:19,487
Wybiera młodego osobnika,

279
00:37:20,655 --> 00:37:22,198
który pozostał w tyle.

280
00:37:29,455 --> 00:37:32,083
Wykorzystuje ciężar swej głowy,

281
00:37:32,750 --> 00:37:34,919
by zmieniać kierunek biegu.

282
00:38:19,964 --> 00:38:23,092
Czas zadać ostateczny cios.

283
00:38:30,182 --> 00:38:34,854
Okrutne titanisy
zdominowały równiny Ameryki Południowej.

284
00:38:43,696 --> 00:38:45,823
Ale po drugiej stronie świata

285
00:38:46,824 --> 00:38:51,370
wciąż zmieniające się kontynenty
pisały nowy rozdział

286
00:38:52,330 --> 00:38:55,041
w historii życia.

287
00:38:58,419 --> 00:39:03,090
15 MILIONÓW LAT TEMU

288
00:39:03,174 --> 00:39:07,678
Australia przemieszczała się na północ
przez wiele milionów lat.

289
00:39:07,762 --> 00:39:11,474
W ten sposób
powstało rozległe, płytkie morze.

290
00:39:13,392 --> 00:39:15,478
Nowa kolebka życia.

291
00:39:34,622 --> 00:39:35,915
Po części rośliny…

292
00:39:37,875 --> 00:39:39,418
po części zwierzęta.

293
00:39:42,296 --> 00:39:44,590
To koralowce.

294
00:39:48,219 --> 00:39:50,554
Wykorzystując energię słoneczną,

295
00:39:51,722 --> 00:39:56,102
stworzyły największą żywą strukturę,
jaką widziała nasza planeta.

296
00:39:58,896 --> 00:40:00,439
Tropikalne rafy.

297
00:40:08,322 --> 00:40:12,118
Piętnaście milionów lat temu
te ogromne morskie miasta

298
00:40:12,201 --> 00:40:15,704
stały się nową szansą dla wielu ocalałych.

299
00:40:21,085 --> 00:40:24,171
Z głębin przypłynęły rekiny.

300
00:40:32,513 --> 00:40:38,060
Rafy przyciągnęły też
ostatnie żyjące morskie gady…

301
00:40:40,396 --> 00:40:41,689
żółwie.

302
00:40:45,151 --> 00:40:47,695
W tym podwodnym raju

303
00:40:48,362 --> 00:40:51,782
wyewoluowały też nowe gatunki ryb.

304
00:40:59,582 --> 00:41:04,128
Ta rosnąca obfitość
wkrótce rozlała się na cały ocean…

305
00:41:07,047 --> 00:41:08,549
napełniając go życiem.

306
00:41:10,426 --> 00:41:13,137
Nie uszło to uwadze…

307
00:41:16,182 --> 00:41:18,767
jednej nieustępliwej dynastii.

308
00:41:27,359 --> 00:41:28,486
To znów one.

309
00:41:29,278 --> 00:41:30,488
Ptaki.

310
00:41:33,157 --> 00:41:34,825
A konkretnie

311
00:41:35,409 --> 00:41:36,660
ptaki morskie.

312
00:41:38,996 --> 00:41:40,748
Miliony lat temu

313
00:41:40,831 --> 00:41:44,835
znalazły spektakularny sposób
na zdobycie bogactw oceanu…

314
00:41:49,465 --> 00:41:51,550
poprzez inwazję z powietrza.

315
00:41:56,347 --> 00:41:58,807
I robią to do dziś.

316
00:42:01,018 --> 00:42:03,854
A najwięksi najeźdźcy wśród nich

317
00:42:05,397 --> 00:42:06,815
to głuptaki.

318
00:42:09,360 --> 00:42:13,822
Bystry wzrok pozwala im dostrzec ryby
z odległości kilku kilometrów.

319
00:42:16,700 --> 00:42:18,452
Atakują z wysokości,

320
00:42:18,536 --> 00:42:22,414
nurkując z prędkością
90 kilometrów na godzinę.

321
00:42:26,585 --> 00:42:28,879
Specjalnie przystosowana czaszka

322
00:42:30,256 --> 00:42:32,258
i składane skrzydła

323
00:42:33,259 --> 00:42:35,553
zmieniają je w żywe pociski.

324
00:42:47,231 --> 00:42:48,440
Co więcej,

325
00:42:49,275 --> 00:42:53,028
głuptaki potrafią wstrzymać oddech
na ponad 40 sekund.

326
00:43:09,461 --> 00:43:13,465
Te pradawne ptaki morskie
to mistrzowie łowiectwa.

327
00:43:21,724 --> 00:43:23,350
Ich powietrzne ataki

328
00:43:23,434 --> 00:43:27,605
pozwalają im konkurować
z największymi drapieżnikami oceanu,

329
00:43:28,856 --> 00:43:30,024
rekinami.

330
00:43:37,406 --> 00:43:42,077
Szał żerowania to wciąż
jeden z największych spektakli natury,

331
00:43:43,370 --> 00:43:47,166
tak jak 15 milionów lat temu.

332
00:43:50,252 --> 00:43:53,172
Dinozaury nigdy nie podbiły oceanów,

333
00:43:53,964 --> 00:43:57,676
ale ich ptasi potomkowie
w końcu znaleźli na to sposób.

334
00:44:07,102 --> 00:44:10,105
Ich podbój mórz był tak wielkim sukcesem,

335
00:44:11,357 --> 00:44:15,110
że ptaki morskie
utworzyły kolonie na całej planecie.

336
00:44:19,490 --> 00:44:24,203
To jedne z najbardziej niezwykłych
skupisk życia na Ziemi.

337
00:44:28,916 --> 00:44:33,921
Ale ptasie panowanie nad oceanami
nie było jeszcze kompletne.

338
00:44:35,923 --> 00:44:37,675
Ich największe osiągnięcie

339
00:44:39,426 --> 00:44:44,014
najlepiej widać w pewnym świecie,
o którym zapomniał czas.

340
00:44:48,686 --> 00:44:50,771
Wyspy Galapagos.

341
00:44:54,149 --> 00:44:58,028
To legwany morskie,

342
00:44:59,113 --> 00:45:02,950
potomkowie jaszczurek,
które przeżyły apokalipsę.

343
00:45:04,660 --> 00:45:09,081
Jak większość gadów,
muszą wygrzewać się na słońcu.

344
00:45:12,668 --> 00:45:15,462
Ale są tu też inni plażowicze.

345
00:45:19,800 --> 00:45:23,053
Dołącza do nich niezwykły ptak.

346
00:45:24,805 --> 00:45:25,931
Pingwin.

347
00:45:28,434 --> 00:45:32,312
I to pingwin z Galapagos.

348
00:45:35,941 --> 00:45:38,152
Przez dziesiątki milionów lat

349
00:45:38,652 --> 00:45:42,156
jego przodkowie
zmienili zastosowanie skrzydeł,

350
00:45:43,282 --> 00:45:46,952
przekształcając je tak,
by nie wznosiły ich w powietrze,

351
00:45:48,328 --> 00:45:50,789
ale by umożliwiały coś niezwykłego…

352
00:45:56,336 --> 00:45:57,838
pod falami.

353
00:46:04,052 --> 00:46:05,888
Podwodny lot.

354
00:46:10,601 --> 00:46:13,896
Pingwiny potrafią kontrolować
poziom zanurzenia…

355
00:46:17,191 --> 00:46:21,320
i mają najbardziej opływowe ciała
wśród wszystkich zwierząt…

356
00:46:23,697 --> 00:46:26,992
co czyni z nich
najlepszych ptasich pływaków.

357
00:46:32,790 --> 00:46:36,502
Szukają ryb,
unosząc się w wodzie jak kolibry…

358
00:46:41,173 --> 00:46:42,966
z wyjątkową gracją.

359
00:46:51,558 --> 00:46:56,980
Z kolei zimnokrwiste legwany,
które są powolne i ociężałe…

360
00:46:59,483 --> 00:47:02,528
są skazane na niskoenergetyczne wodorosty…

361
00:47:06,114 --> 00:47:08,909
oraz łaskę lub niełaskę prądów.

362
00:47:14,957 --> 00:47:18,502
Ciepłokrwiste pingwiny
bardzo się od nich różnią.

363
00:47:21,088 --> 00:47:23,131
Są szybkie i zwinne.

364
00:47:32,224 --> 00:47:34,351
Z łatwością doganiają ryby.

365
00:47:52,452 --> 00:47:53,787
Podwodny lot

366
00:47:55,455 --> 00:48:00,377
pozwolił pingwinom
eksploatować morza jak nigdy dotąd.

367
00:48:06,425 --> 00:48:08,844
Ich strategia była tak skuteczna,

368
00:48:10,012 --> 00:48:14,141
że zasiedliły wszystkie kontynenty
półkuli południowej…

369
00:48:18,228 --> 00:48:22,190
ewoluując w 18 różnych gatunków,
które znamy dzisiaj.

370
00:48:24,860 --> 00:48:28,906
To ostatni,
niezwykły rozdział w historii ptaków.

371
00:48:28,989 --> 00:48:32,826
Dynastii, która prawie została zniszczona.

372
00:48:39,416 --> 00:48:44,212
Ale dzięki nielicznym ocalałym
z rodziny dinozaurów

373
00:48:45,505 --> 00:48:49,426
ptaki powstały jak feniks z popiołów.

374
00:48:50,010 --> 00:48:52,304
Przez 66 milionów lat

375
00:48:52,804 --> 00:48:56,683
wykształciły niezliczone formy.

376
00:49:00,646 --> 00:49:04,816
Dziś jest ich na świecie
ponad 10 tysięcy gatunków.

377
00:49:05,317 --> 00:49:09,321
Udało im się rozkwitnąć
w niemal każdym zakątku planety.

378
00:49:12,324 --> 00:49:16,203
Ale nie tylko im udało się podbić świat.

379
00:49:20,958 --> 00:49:22,542
Jeszcze nie tak dawno

380
00:49:23,585 --> 00:49:27,172
tereny obu Ameryk były na łasce titanisów.

381
00:49:30,592 --> 00:49:34,137
Ale te drapieżniki
wkrótce miały stać się ofiarami.

382
00:49:37,349 --> 00:49:41,019
Inni ocaleni z apokalipsy
również ewoluowali.

383
00:49:45,315 --> 00:49:48,068
Nie musieli już żyć w cieniu dinozaurów…

384
00:49:50,946 --> 00:49:54,533
więc stali się więksi
i bardziej niebezpieczni.

385
00:50:05,419 --> 00:50:08,380
Nadszedł czas na dominację

386
00:50:09,589 --> 00:50:11,091
ssaków.

387
00:51:56,404 --> 00:51:58,406
Napisy: Marta Racka