1
00:00:06,382 --> 00:00:09,552
ISANG DOKUMENTARYO NG NETFLIX

2
00:00:10,053 --> 00:00:15,349
BAKIT AKO LAGING NABABALISA

3
00:00:15,892 --> 00:00:18,478
TINANONG DIN NG IBA:
MAY GAMOT BA SA PAGKABALISA?

4
00:00:18,561 --> 00:00:21,189
IWASAN ANG PAGKABALISA
ANO ANG NAIDUDULOT NG TEKNOLOHIYA

5
00:00:21,272 --> 00:00:23,566
IWASAN ANG PAGKABALISA

6
00:00:23,983 --> 00:00:26,110
ANG MGA MILLENNIAL
ANG PINAKABALISANG HENEASYON

7
00:00:26,527 --> 00:00:28,404
PAGKABALISA DAHIL SA TEKNOLOHIYA

8
00:00:28,488 --> 00:00:30,782
NABABALISA O NALULUNGKOT
KA BA DAHIL SA CELLPHONE?

9
00:00:30,865 --> 00:00:33,159
JOSEPH FRASCINA
KUMUSTA NA? IKAW BA AY…

10
00:00:33,242 --> 00:00:34,744
APPOINTMENT SA DENTIST 1:00 pm

11
00:00:34,827 --> 00:00:35,787
PAKAININ ANG PUSA

12
00:00:35,870 --> 00:00:37,205
RESULTA NG HALALAN

13
00:00:37,288 --> 00:00:39,499
SINUSURI KUNG
NAKABUKAS ANG IYONG NOTIPIKASYON?

14
00:00:39,582 --> 00:00:41,417
MEETING KAY ELLIOT MANDER
NGAYON 3:00 PM

15
00:00:41,501 --> 00:00:43,669
Paano mo hinaharap ang stress?

16
00:00:43,753 --> 00:00:46,881
May gamot kami na kaya itong
pagalimgin sa loob ng limang minuto.

17
00:00:46,964 --> 00:00:49,509
Ano ang ginagawa nito?
Anong pakiramdam nito?

18
00:00:49,592 --> 00:00:51,427
Binabawasan nito ang tindi ng sintomas,

19
00:00:51,511 --> 00:00:55,431
Palagi kong dala ang Xanax.
Nasa bag ko ito ngayon.

20
00:00:55,515 --> 00:00:59,435
Alam kong may agimat ako.
Natuklasan ko na ang solusyon.

21
00:00:59,519 --> 00:01:02,396
Ang pinakamadaling gawin
kapag may nagsabi na,

22
00:01:02,480 --> 00:01:04,607
"Na stress ako. Di ako makatulog."

23
00:01:04,690 --> 00:01:06,609
"Inumin mo ito. Makakatulog la."

24
00:01:06,692 --> 00:01:08,653
"Mapapakalma ka nito. Paalam."

25
00:01:08,736 --> 00:01:11,030
Biglang dumami ang Xanax.

26
00:01:11,114 --> 00:01:13,908
Sumipa ang dami ng reseta
nitong dalawang dekada.

27
00:01:13,991 --> 00:01:16,702
Halos isa sa walong
Amerikano ang gumagamit nito.

28
00:01:16,786 --> 00:01:18,621
Napakaraming reseta nito.

29
00:01:18,704 --> 00:01:21,207
Parang lagi nang mayroon, sa totoo lang.

30
00:01:21,290 --> 00:01:22,792
Pwede kang magtanong sa kaibigan,

31
00:01:22,875 --> 00:01:25,211
"May Xanax ka ba
o may kilala kang may Xanax?"

32
00:01:25,294 --> 00:01:27,713
Dahil mas mabalisa ba tayo
bilang mamamayan?

33
00:01:27,797 --> 00:01:28,881
Mas may alam ba tayo?

34
00:01:28,965 --> 00:01:31,759
O dahil mas marami ng gamot ngayon?

35
00:01:31,843 --> 00:01:35,388
Ang pagkabalisa ay isang babala
na may problema ang isang bagay.

36
00:01:35,471 --> 00:01:36,973
Malaki ang problema.

37
00:01:37,056 --> 00:01:40,059
Walang pahinga ang ating
mga utak at katawan.

38
00:01:40,143 --> 00:01:42,687
Buong oras na tayong nagtatrabaho.

39
00:01:43,271 --> 00:01:46,065
Kalahating Xanax lang
ang gusto kong makamit.

40
00:01:46,149 --> 00:01:50,570
Ganun ang kondisyon kung saan
kumkilos ang lahat.

41
00:01:50,653 --> 00:01:52,530
Sandali lang. Oras na para sa Xanax.

42
00:01:53,447 --> 00:01:57,285
Ito ang simpleng solusyon

43
00:01:57,368 --> 00:02:01,706
na ginawa namin
para isulong na buong sistema.

44
00:02:01,789 --> 00:02:04,625
Nagbabala ang mga doktor
na ito ay nakakaadik at mapanganib

45
00:02:04,709 --> 00:02:05,585
kaysa sa inaasahan.

46
00:02:05,668 --> 00:02:07,879
Nung una ko itong ininom,

47
00:02:07,962 --> 00:02:11,591
Sabi ko, "Alam ko na kung bakit
naaadik ang mga tao rito."

48
00:02:13,342 --> 00:02:15,720
Kailangan kong mag-ingat dito,
dapat lang.

49
00:02:15,803 --> 00:02:17,430
Ngayong alam ko na,

50
00:02:17,513 --> 00:02:20,808
di ko siguro sinimulan
ang unang reseta.

51
00:02:21,392 --> 00:02:22,268
Hindi kailanman.

52
00:02:22,351 --> 00:02:25,271
Pumunta ka sa doktor
para humingi ka ng tulong,

53
00:02:25,354 --> 00:02:28,107
ang di mo alam ay
kung di seryoso ang problema mo,

54
00:02:28,191 --> 00:02:29,650
antayin mo ang solusyon namin.

55
00:02:29,734 --> 00:02:31,611
Lagi tayong nakatuon sa ideya

56
00:02:31,694 --> 00:02:33,321
ng pag-ayos ng sirang bagay

57
00:02:33,404 --> 00:02:36,032
kaysa sa labanan ito.

58
00:02:41,579 --> 00:02:45,333
Isa sa mga kakaiba
sa makabagong mundo

59
00:02:45,416 --> 00:02:49,462
ay kung gaano katagal tayo
namumuhay sa sarili nating isipan.

60
00:02:49,545 --> 00:02:53,841
Halos lahat ng buhay natin

61
00:02:53,925 --> 00:02:56,719
ay nagaganap sa pagitan
ng ating mga tainga.

62
00:02:56,802 --> 00:03:01,057
Di natin tintakbuhan ang mga tigre.
Mas madali kung ganoon.

63
00:03:01,140 --> 00:03:04,685
Halos 2,000 taon ang nakararaan,
ano ang ginagamit natin sa transportasyon?

64
00:03:04,769 --> 00:03:08,648
Takot. Uungol ang hayop
at kakagatin ang iyong binti.

65
00:03:08,731 --> 00:03:10,066
Bibilis ang iyong takbo.

66
00:03:10,149 --> 00:03:12,276
-Takot ang nagpagalaw--
-Takot ang nagpapagalaw.

67
00:03:12,360 --> 00:03:13,736
-Okey.
-Dahil sa takot.

68
00:03:13,819 --> 00:03:16,614
Kapag balisa tayo, ganoon din ang
nangyayari sa ating katawan

69
00:03:16,697 --> 00:03:18,282
kung natatakot tayo.

70
00:03:19,200 --> 00:03:22,912
Ang bawat utak ng mga tao
at mga sinaunang tao at mammal,

71
00:03:22,995 --> 00:03:27,041
pati na rin ang reptile, ay may sentro
ng takot na tinatawag na amygdala.

72
00:03:27,541 --> 00:03:30,127
May dalawa nito ang mga tao.
At may simetriya ito,

73
00:03:30,211 --> 00:03:32,630
medyo na sa gitna,
at hugis pili.

74
00:03:33,422 --> 00:03:38,427
Sumasabog ito pag
may nakakakaba o nakakatakot.

75
00:03:38,511 --> 00:03:40,346
Ito ay isang palaban na pagrisponde.

76
00:03:40,429 --> 00:03:44,308
Para maghanda sa aksyon
ang ating sympathetic nervous system.

77
00:03:44,392 --> 00:03:47,144
Tumatakbo ang dugo,
pumipintig ang puso,

78
00:03:47,228 --> 00:03:48,938
gumagana ang mga kalamanan.

79
00:03:49,021 --> 00:03:52,149
Isang uri ang enerhiya ang pagkabalisa.

80
00:03:52,900 --> 00:03:57,571
At ang enerhiya, kung maayos ang paggamit,
ay isang positibong bagay.

81
00:03:57,655 --> 00:04:01,659
Nagkakaroon tayo ng lakas
na makamit at magtagumpay.

82
00:04:03,035 --> 00:04:07,665
Nagiging mas matalino, mas focus,
mas may lakas, ambisyon, at pag-asa

83
00:04:08,165 --> 00:04:12,503
kung may tamang antas ng pagkabalisa
na matatanggap at magagamit natin.

84
00:04:12,586 --> 00:04:15,214
Tuwing naiisip ko ang pagkabalisa,

85
00:04:15,715 --> 00:04:18,551
sa tingin ko ay may mga taong nasanay

86
00:04:18,634 --> 00:04:21,429
sa silakbo ng adrenaline,

87
00:04:21,512 --> 00:04:23,723
at nakakapahamak ito sa kanila.

88
00:04:24,223 --> 00:04:28,477
Pwedeng sa pag-iisip o sa pisikal,
o pareho.

89
00:04:28,561 --> 00:04:30,771
Sa tuwing inaatake ako ng pagkabalisa,

90
00:04:30,855 --> 00:04:34,066
una kong nararamdaman ay
init ng katawan at presyon.

91
00:04:34,150 --> 00:04:38,112
Pakiramdam ko ay mabigat ang hangin
na titulak ako pababa

92
00:04:38,195 --> 00:04:40,906
parang napakainit at napakabigat ng kumot.

93
00:04:40,990 --> 00:04:42,867
Mabilis at kumakabog ang puso.

94
00:04:42,950 --> 00:04:45,578
Bumibilis ang paghinga

95
00:04:45,661 --> 00:04:48,456
at parang may nakatali
sa akng dibdib.

96
00:04:48,539 --> 00:04:52,043
Parang kailangan kong
maghabol ng hininga

97
00:04:52,126 --> 00:04:54,628
para makakuha ng oxygen at mabuhay.

98
00:04:54,712 --> 00:04:56,964
At hindi ko talaga mahabol ang paghinga.

99
00:04:57,048 --> 00:04:59,133
SCOTT

100
00:04:59,216 --> 00:05:01,886
Pumupunta ang dugo mula sa tyan
papunta sa mga paa.

101
00:05:01,969 --> 00:05:05,014
At para sa akin,
"Diyos ko. Ang sakit ng tyan ko."

102
00:05:05,097 --> 00:05:07,266
"Anong mangyayari?
Magkakasakit ba ako?"

103
00:05:07,350 --> 00:05:11,812
Masyadong naiipit ang kalamanan ko
at tinitiis ko ang lahat.

104
00:05:11,896 --> 00:05:14,357
Sa isip mo, parang,
"Grabe naman ito."

105
00:05:14,482 --> 00:05:17,735
"Walang namang rason."
Pero wala kaming maisip na dahilan.

106
00:05:17,818 --> 00:05:23,407
Maraming pangyayari ang nagaganap,
na masusukat sa antas ng molecule.

107
00:05:23,491 --> 00:05:25,117
Iyon ang pisikal na antas.

108
00:05:25,201 --> 00:05:29,372
Meron ding sikolohikal na antas.
Anong nararamdaman mo? Takot.

109
00:05:29,455 --> 00:05:30,998
Yung pag-aalala.

110
00:05:31,082 --> 00:05:34,710
Takot. At alam kong kailangan
nang uminom ng Xanax,

111
00:05:34,794 --> 00:05:37,505
at pagkatapos ng tatlo
hanggang apat na minuto

112
00:05:37,588 --> 00:05:39,465
balik na ulit sa normal.

113
00:05:39,548 --> 00:05:43,386
Para sa akin, mararamdaman mo
ang epekto sa isang iglap lang,

114
00:05:43,469 --> 00:05:45,846
kaya mistulang gayuma ito para sa akin.

115
00:05:45,930 --> 00:05:48,265
Una, na-relax ang aking katawan

116
00:05:48,349 --> 00:05:52,561
na kailangan ko para
ma-relax ang kalamanan,

117
00:05:52,645 --> 00:05:55,481
ma-relax ang kamay,
ma-relax ang paghinga,

118
00:05:55,564 --> 00:06:00,736
at mawala ang taas ng presyon,

119
00:06:00,820 --> 00:06:04,073
habang sinusubukan kong
bumalik sa balanse.

120
00:06:04,156 --> 00:06:06,742
Wala pa akong nararamdamang ganito noon.

121
00:06:11,872 --> 00:06:15,042
Hinahayaan ka nitong iwan ang lahat.

122
00:06:15,126 --> 00:06:18,462
Kalimutan ang stress at pag-aalala
sa araw na iyon,

123
00:06:18,546 --> 00:06:21,549
at mawawala ang bigat na pinapasan mo.

124
00:06:23,050 --> 00:06:27,054
Di ko alam kung meron na ditong
nakasubok ng Xanax, pero kakaiba ito.

125
00:06:27,638 --> 00:06:29,640
Tahimik na palakpak para sa Xanax.

126
00:06:30,850 --> 00:06:35,396
Hindi "Ooooh" ang reaksyon nila,
kundi "Oo nga."

127
00:06:35,479 --> 00:06:36,772
Mga benzodiazepine.

128
00:06:36,856 --> 00:06:39,817
Ito ay uri ng mga gamot.
Ano ang mga pangalang alam ng tao?

129
00:06:40,484 --> 00:06:42,445
Valium. Xanax.

130
00:06:42,945 --> 00:06:47,450
Klonopin. Ativan.
At isa sa mga nauna ang Librium.

131
00:06:47,533 --> 00:06:50,453
Pareho ang mekanismo nila sa pharmacology.

132
00:06:50,536 --> 00:06:55,416
Pinapalakas ng benzodiazepine ang isang
neurotransmitter sa utak na GABA.

133
00:06:55,499 --> 00:06:57,626
Pwede mong isipin na isa itong depressant.

134
00:06:58,961 --> 00:07:02,965
Ibig sabihin binabawasan nito
ang komunikasyon ng mga cell sa utak.

135
00:07:03,048 --> 00:07:05,050
Kaya pinapakalma nito ang utak.

136
00:07:05,134 --> 00:07:06,594
Para itong... Alam mo yun?

137
00:07:07,970 --> 00:07:12,099
Pinapakalma nito ang lahat ng
palaban na pagrisponde na mayroon.

138
00:07:12,183 --> 00:07:15,144
Bumabagal ang ating paghinga.
Bumabagal ang bilis ng puso.

139
00:07:15,227 --> 00:07:18,856
Pinipigilan nito ang lahat ng pagsisimula.

140
00:07:19,690 --> 00:07:21,025
At bilang resulta,

141
00:07:21,108 --> 00:07:24,612
kung kalmado ang ating katawan,
mas kalmado rin ang pakiramdam natin.

142
00:07:24,695 --> 00:07:27,823
Mas nakakapag-isip ako.
Mabilis ang daloy ng isipan.

143
00:07:27,907 --> 00:07:30,367
Pakiramdam ko ay mas naging mabuti ako,

144
00:07:30,451 --> 00:07:32,286
at malamang sa ilang aspeto nga.

145
00:07:35,039 --> 00:07:38,667
Nung nasa ikalawang antas ako,
alam kong nerbyoso akong bata.

146
00:07:39,418 --> 00:07:43,047
Alam kong namimilipit ang tyan ko,
at ayoko ng ganoong pakiramdam.

147
00:07:43,130 --> 00:07:45,758
Nung bata pa ako, nagkaroon ako ng takot,

148
00:07:45,841 --> 00:07:48,052
na mayroon din ang nanay ko, sa pagsusuka,

149
00:07:48,135 --> 00:07:54,308
na isang kakaibang takot,
pero di ganoon kadalas, alam na namin.

150
00:07:54,391 --> 00:07:58,771
Simula noong anim na taon ako,
sobrang kinatatakutan ko ito,

151
00:07:58,854 --> 00:08:03,692
kaya nagkaroon ako ng takot sa
germs, pagkain, at pagkalason.

152
00:08:03,776 --> 00:08:07,738
At ang paggugol ko ng ilang oras
sa pagmatyag sa kapaligiran

153
00:08:07,821 --> 00:08:11,534
para sa bantang iyon sa aking buhay
ay medyo nakakabaliw.

154
00:08:11,617 --> 00:08:16,330
Nung tumanda ako,
nagsimula akong atakihin ng kaba.

155
00:08:17,790 --> 00:08:19,083
Maligayang pagdating.

156
00:08:19,166 --> 00:08:22,711
Nagdudulot pa rin ng
sobrang pagkabalisa ang paglipad.

157
00:08:22,795 --> 00:08:25,673
Hanapin ang pinakamalapit na labasan.

158
00:08:25,756 --> 00:08:30,344
Kung magsasalita ako sa harap ng mga tao,
grabe ang pagkanerbyos ko.

159
00:08:30,427 --> 00:08:36,725
Nang tumagal ako sa trabaho ko
sa pagsusulat at pag-edit,

160
00:08:36,809 --> 00:08:39,645
mas dumalas na ang paglipad ko,
at mas maraming pagsasalita

161
00:08:39,728 --> 00:08:41,855
mula tatlumpu hanggang
apatnapung taong gulang.

162
00:08:41,939 --> 00:08:44,650
Kailangan kong magsalita
para sa dalawang libro ko,

163
00:08:44,733 --> 00:08:48,779
at doon ay natutunan ko
kung paano ilapat ang dosis.

164
00:08:48,862 --> 00:08:49,947
Nababalisa pa rin ako,

165
00:08:50,030 --> 00:08:52,992
pero di tulad ni Cindy Brady
sa yugto ng The Brady Bunch.

166
00:08:53,075 --> 00:08:54,493
Kapag umilaw ang pulang ito,

167
00:08:54,577 --> 00:08:57,371
nasa ere na tayo at mapapanood
sa lahat ng sala.

168
00:08:57,454 --> 00:09:01,083
Tuwing umiilaw na ang pula sa camera,
naninigas na siya.

169
00:09:02,167 --> 00:09:06,005
At noong 2014, nilathala ko
ang librong My Age of Anxiety…

170
00:09:07,172 --> 00:09:10,968
…na tungkol sa aking isyu sa pagkabalisa
at maaaring makatulong sa akin

171
00:09:11,051 --> 00:09:13,887
dahil yung ang pinakamagandang
pagtatapos ng aklat.

172
00:09:13,971 --> 00:09:16,140
A, gagaling ako,
at yun ang pangunahing layunin,

173
00:09:16,223 --> 00:09:18,976
B, baka magkaroon ako ng
mas malaking bestseller

174
00:09:19,059 --> 00:09:22,646
kasi parang, "Ganito yan."
Sa halip na, "Balisa pa rin ako."

175
00:09:22,730 --> 00:09:26,775
Di magandang pagtatapos iyon."

176
00:09:26,859 --> 00:09:29,862
Isipin mo ang pagkaantala
ng araw-araw na gawain

177
00:09:29,945 --> 00:09:31,655
dahil sa takot at pagkabalisa.

178
00:09:31,739 --> 00:09:33,991
Buong buhay itong nilalabanan
ni Scott Stossel.

179
00:09:34,074 --> 00:09:38,704
Si Scott Stossel ay editor ng The Atlantic
at nagtapos sa Harvard.

180
00:09:38,787 --> 00:09:40,956
May dalawa siyang anak.

181
00:09:41,040 --> 00:09:43,459
Pangmadalian,
parang palaisipan ang epekto nito

182
00:09:43,542 --> 00:09:45,419
dahil lumala ang pagkabalisa ko.

183
00:09:45,502 --> 00:09:49,840
Tumaas ang pagkosumo ko
sa benzodiazepine.

184
00:09:49,965 --> 00:09:53,344
Paano niyo at ng 40 milyon [ang iba
ginagamot ang pagkabalisa?

185
00:09:53,427 --> 00:09:56,513
Marami na akong nasubukan,

186
00:09:56,597 --> 00:09:58,599
pero gamutan ito, at ito ang isang bagay

187
00:09:58,682 --> 00:10:00,851
na di ko inamin dahil nahihiya ako.

188
00:10:00,934 --> 00:10:04,438
Pero umiinom ako ng para sa
depresyon gaya ng benzodiazepine na…

189
00:10:05,648 --> 00:10:08,776
-Gaya ng Xanax?
-Ang Xanax, isang gamot sa pagkabalisa--

190
00:10:08,859 --> 00:10:11,111
Pero may dinala ka ba
para sa kaklase mo?

191
00:10:12,112 --> 00:10:14,114
Meron ako. Gusto mo bigyan kita?

192
00:10:14,198 --> 00:10:17,534
Isa sa mga bagay ma inaalam ko
sa pagsulat ng aklat na ito,

193
00:10:17,618 --> 00:10:21,747
"Ang dahilan ba nito
ay mahirap ayusin at namamana?"

194
00:10:21,830 --> 00:10:25,668
"Galing ba ito sa sugat
noong bata pa ako?"

195
00:10:26,460 --> 00:10:29,546
Malaking bahagi ng iyong
pangunahing pag-uugali,

196
00:10:29,630 --> 00:10:31,256
kung paano mo tignan ang mundo,

197
00:10:31,340 --> 00:10:33,425
karamihan nito ay natural na.

198
00:10:34,385 --> 00:10:36,929
Marami nang pag-aaral sa mga kambal.

199
00:10:37,012 --> 00:10:39,682
At pinapakita nito
na malalim ang epekto nito.

200
00:10:40,724 --> 00:10:43,769
Bagama't malalim ang epekto,
di pa rin kumpleto

201
00:10:43,852 --> 00:10:46,105
dahil kung ganoon,
ang mga magkakambal

202
00:10:46,188 --> 00:10:48,607
ay parehong makakaramdam
ng pagkabalisa,

203
00:10:48,691 --> 00:10:50,526
at di laging ganoon ang kaso.

204
00:10:51,026 --> 00:10:53,946
Malaki ang epekto ng iyong mga karanasan.

205
00:11:03,580 --> 00:11:06,792
Mabilisang pagtalon. Talon.
Gusto kong tumalon ang mga paa.

206
00:11:12,172 --> 00:11:16,427
Una kong naramdaman ang pagkabalisa
nung nag-aaral pa lang ako.

207
00:11:17,177 --> 00:11:19,430
Inaapi ako sa halos lahat ng oras.

208
00:11:19,513 --> 00:11:23,100
May tatlong Itim sa buong elemetarya.

209
00:11:23,183 --> 00:11:26,353
Ako palagi ang tanging Itim sa klase,

210
00:11:26,437 --> 00:11:28,689
at maraming pang-aaapi dahil sa lahi.

211
00:11:28,772 --> 00:11:31,191
Takot ako sa recess

212
00:11:31,275 --> 00:11:34,153
dahil doon nangyayari
ang pinakamalalang bagay.

213
00:11:34,653 --> 00:11:39,616
Sa Timog Florida ako lumaki,
at galing ako sa simpleng pamilya.

214
00:11:39,700 --> 00:11:41,535
Walang sariling lupain ang magulang ko.

215
00:11:42,411 --> 00:11:44,455
Nagmilitar ako pagkatapos ng high school

216
00:11:44,538 --> 00:11:46,707
dahil alam kong gusto kong mag kolehiyo.

217
00:11:46,790 --> 00:11:48,876
Kelangan kong ng paraan para bayaran ito.

218
00:11:48,959 --> 00:11:51,378
Halos labinlimang buwan ako sa Iraq.

219
00:11:51,462 --> 00:11:55,758
Masasabi ko ngayon na di naging
kaaya-aya ang pananatili ko roon.

220
00:11:55,841 --> 00:11:58,969
Sa kabilang banda,
nakaranas ako ng panggagahasa

221
00:11:59,052 --> 00:12:02,723
habang nasa militar,
at iyon ang dahilan

222
00:12:02,806 --> 00:12:05,684
ng mga naranasan kong isyu
nung nakaalis na ako.

223
00:12:05,768 --> 00:12:07,644
Hinga nang malalim.
Ramdam mo ang tensyon?

224
00:12:12,691 --> 00:12:13,650
Pitumpu't lima?

225
00:12:18,197 --> 00:12:19,490
Malapit na.

226
00:12:19,990 --> 00:12:21,241
Nung pagbalik ko,

227
00:12:21,325 --> 00:12:24,119
nagpasya akong pumunta sa New York City
para magkolehiyo.

228
00:12:24,203 --> 00:12:26,330
Gusto kong mag-aral ng fashion.

229
00:12:26,413 --> 00:12:29,416
Parang ang layo ko sa mga kaklase ko

230
00:12:29,500 --> 00:12:31,251
dahil mas matanda ako sa kanila

231
00:12:31,335 --> 00:12:33,754
at naranasan ang mga bagay
na di nila naranasan.

232
00:12:33,837 --> 00:12:35,923
Di ako makasabay sa kanila.

233
00:12:36,006 --> 00:12:38,258
Para sa akin malaking bagay na

234
00:12:38,342 --> 00:12:40,677
ang makaupo ako sa klaseng iyon

235
00:12:40,761 --> 00:12:44,890
dahil isinusugal ko ang buhay ko
para lang makaupo roon.

236
00:12:46,183 --> 00:12:50,521
Pilit na binabagabag ako ng aking utak

237
00:12:50,604 --> 00:12:52,606
sa nangyari sa akin nung nasa militar ako.

238
00:12:52,689 --> 00:12:54,983
Kaya sabay-sabay kong naiisip iyon.

239
00:12:55,067 --> 00:12:57,110
Niresetahan ako ng unang gamutan,

240
00:12:57,194 --> 00:13:00,072
at labis na nakatulong ito
nung panahong iyon

241
00:13:00,155 --> 00:13:01,865
na may pinagdadaanan ako,

242
00:13:01,949 --> 00:13:04,409
para akong nasa dulo ng bangin.

243
00:13:12,042 --> 00:13:14,294
Kagabi bago ako matulog,

244
00:13:14,378 --> 00:13:16,213
"Anong kailangan ko para kumalma?"

245
00:13:17,130 --> 00:13:19,132
Kailangan ko ng kasiguraduhan.

246
00:13:19,258 --> 00:13:22,135
Lagi itong umaatake, kagaya nito.

247
00:13:22,219 --> 00:13:26,390
Kailangan kong malaman ang hinaharap.
"Maaayos kaya ito?"

248
00:13:26,473 --> 00:13:30,310
Hindi, doc…kailangan kong kumausap
sa doktor o manghuhula.

249
00:13:30,394 --> 00:13:31,979
Kailangan kong malaman.

250
00:13:33,730 --> 00:13:37,401
Nawalan ako ng trabaho dalawang linggo
nang magsimula ang pandemya.

251
00:13:37,901 --> 00:13:41,363
Naalala ko ang naisip ko,
"Paano na ang renta?"

252
00:13:41,446 --> 00:13:45,701
"Paano na ang mga bayarin?
Anong mangyayari?"

253
00:13:46,326 --> 00:13:49,705
Tumira ako kasama ng aking kasintahan.

254
00:13:50,664 --> 00:13:54,042
At nalaman kong niloloka pala niya ako,

255
00:13:54,126 --> 00:13:56,211
kaya kailangan kong bumalik sa nanay ko.

256
00:13:56,295 --> 00:13:58,005
At manatili sa bahay.

257
00:13:58,088 --> 00:13:59,548
Hindi ako nagtatrabaho.

258
00:13:59,882 --> 00:14:01,592
Wala akong kotse,

259
00:14:01,675 --> 00:14:04,303
nagtatrabaho ang mga magulang ko,
at mag-isa lang ako.

260
00:14:04,386 --> 00:14:08,432
Kaya kailangan kong itago
ang sobrang sakit na nararamdaman,

261
00:14:08,515 --> 00:14:11,768
dahil ayaw kong idamay ang magulang ko.

262
00:14:11,852 --> 00:14:13,687
Nasaktan ang nalungkot sila.

263
00:14:14,271 --> 00:14:16,565
At doon ko nasabing, "Pagkabalisa ito."

264
00:14:16,648 --> 00:14:19,902
Naalala ko na,
"Ayokong dumating ang gabi."

265
00:14:19,985 --> 00:14:21,236
Bawat gabi.

266
00:14:21,320 --> 00:14:24,489
Tapos may kaibigan akong may Xanax,
at ako naman

267
00:14:24,573 --> 00:14:28,785
"Kailangan kong maging manhid
para makatulog."

268
00:14:29,536 --> 00:14:31,204
Tinanong ko ang therapist,

269
00:14:31,288 --> 00:14:35,792
at nagulat ako na sinabi niyang
ako na ang bahala.

270
00:14:35,876 --> 00:14:37,169
Ako naman, "Ano daw?"

271
00:14:37,252 --> 00:14:41,757
Akala ko ay tutulungan ako ng therapist na

272
00:14:41,840 --> 00:14:46,053
"Hindi yan. Di mo kailangan ng Xanax."

273
00:14:46,136 --> 00:14:47,262
Pero, sabi niya,

274
00:14:47,346 --> 00:14:50,098
"Sige, kung gusto mo,
pwede nating subukan."

275
00:14:50,182 --> 00:14:54,186
Ako naman ay parang,
"Nasa iyo ang paghusga nito."

276
00:14:54,269 --> 00:14:58,357
Parang yung salamin na binabasag
pag may emergency,

277
00:14:58,440 --> 00:15:01,401
pero kailangan mong piliin mabuti
ang iyong emergency.

278
00:15:03,904 --> 00:15:06,782
Dumarami ang reseta ng benzodiazepine

279
00:15:06,865 --> 00:15:09,159
nitong nakaraang dalawa o tatlong dekada.

280
00:15:09,242 --> 00:15:12,663
Kung titignan mo ang mga taong
nahihirapan sa pagkabalisa.

281
00:15:12,746 --> 00:15:15,040
Isang-katlo iyon sa atin.
Isa sa bawat tatlo.

282
00:15:15,123 --> 00:15:17,834
Ibig sabihin ay
nagdurusa ka sa pagkabalisa

283
00:15:17,918 --> 00:15:23,423
sa puntong isa na itong sakit.
Malaking hakbang ito.

284
00:15:23,507 --> 00:15:26,385
Parang ang nangyayari rito
ay inaatake ka ng nerbyos.

285
00:15:26,468 --> 00:15:28,303
Naku hindi, hindi yan totoo.

286
00:15:28,387 --> 00:15:30,389
Iyon ay mga palabas lang
ng mga mamamahayag.

287
00:15:30,472 --> 00:15:33,558
Maniwala ka, marami na akong
nakilalang artista.

288
00:15:33,642 --> 00:15:35,727
Hindi, totoo talagang nangyari iyon.

289
00:15:35,811 --> 00:15:39,690
Parang pinaniniwalaan natin
na maayos ang buhay ng iba.

290
00:15:39,773 --> 00:15:43,694
"Ako lang ang naghihirap.
Ako lang ang may problema."

291
00:15:44,403 --> 00:15:46,697
Kayang-kaya ito ng iba.

292
00:15:46,780 --> 00:15:47,656
POSITIBO LANG

293
00:15:47,739 --> 00:15:50,450
Anong problema ko bakit bi ko magawa?

294
00:15:50,534 --> 00:15:54,037
Paulit-ulit itong nangyayari
sa iba't ibang oras.

295
00:15:54,121 --> 00:15:56,790
Kasama na rito ang mga inaasahan.

296
00:15:56,873 --> 00:16:00,293
Ang pag-asang makakagawa ka ng bagay.

297
00:16:00,377 --> 00:16:03,797
Di lang gumawa pero pagandahin ito
para sa milyong tagasubaybay.

298
00:16:03,880 --> 00:16:07,551
Nagdudulot ng pagkabalisa ang
social media. Walang ibang solusyon dito.

299
00:16:07,634 --> 00:16:11,304
Ikinukumpara mo ang
totoong nararanasan mo sa loob

300
00:16:11,388 --> 00:16:14,433
sa kanilang panlabas at
pinagandang karanasan.

301
00:16:14,516 --> 00:16:15,726
Lagi kang magkukulang.

302
00:16:15,809 --> 00:16:18,186
Marami ngang bagong problemang panlipunan.

303
00:16:18,270 --> 00:16:20,564
Hindi hiwalay ang trabaho at bahay.

304
00:16:20,647 --> 00:16:24,317
Normal na ang pagtingin
sa iPhone kaysa sa mga mata.

305
00:16:24,401 --> 00:16:26,778
Kung tayo ay nasa isipan natin,
sa telepono,

306
00:16:26,862 --> 00:16:29,531
sa laptop natin,
wala tayo sa katawan natin.

307
00:16:29,614 --> 00:16:30,782
Nasa ibang lugar tayo.

308
00:16:30,866 --> 00:16:33,201
Hindi sumasama sa kaibigan
ang mga kabataan ngayon.

309
00:16:33,285 --> 00:16:36,204
Malayo tayo sa ating katawan.
Malayo tayo sa isa't isa.

310
00:16:36,288 --> 00:16:38,123
Malayo tayo sa kalikasan.

311
00:16:38,206 --> 00:16:41,043
Tumitingin lang tayo sa telepono,
kasama ang sarili natin.

312
00:16:41,126 --> 00:16:43,879
-Pagkatapos ay tapos na ang araw.
-Malaking bahagi ito.

313
00:16:43,962 --> 00:16:49,468
Maaaring psychotropic ang paraan
para makibagay sa mundo na

314
00:16:49,551 --> 00:16:51,553
nilikha para sa atin.

315
00:16:51,636 --> 00:16:53,221
MALAKING PAGSABOG YUMANIG SA BEIRUT

316
00:16:53,305 --> 00:16:57,267
Lagi tayong nababagabag
ng mga nakakakilabaot na pangyayari

317
00:16:57,350 --> 00:16:59,144
na nagaganap sa buong mundo.

318
00:16:59,227 --> 00:17:01,688
Nakikita na ba natin
ang simula ng Ikatlong Digmaan?

319
00:17:01,772 --> 00:17:07,152
Lumaki ako sa panahon na tatlong beses
sa isang araw lang ang balita.

320
00:17:07,235 --> 00:17:08,612
Ang mga nuclear na armas…

321
00:17:08,695 --> 00:17:12,240
ay naririnig na sa balita 24/7.

322
00:17:12,324 --> 00:17:13,700
Isa itong tunog sa likuran

323
00:17:13,784 --> 00:17:16,161
na di mo iniisip araw-araw, pero naroon.

324
00:17:17,871 --> 00:17:19,539
Ang epidemya ng kalungkutan.

325
00:17:19,623 --> 00:17:21,333
Sakit sa pagka-stress sa eleksyon.

326
00:17:21,416 --> 00:17:24,377
Maraming Amerikano ang nagsasabi
na ramdam nila ang pagkabalisa.

327
00:17:24,461 --> 00:17:26,338
Kukuha ako ng Xanax sa kwarto.

328
00:17:26,421 --> 00:17:27,672
Kunan mo ako ng anim pwede?

329
00:17:27,756 --> 00:17:29,800
-Dalhin ko na lang ang buong bote.
-Okey.

330
00:17:30,300 --> 00:17:34,679
Di na nga tayo maayos
bago dumating ang COVID-19.

331
00:17:34,763 --> 00:17:39,559
Naunahan na ng pagkabalisa ang depresyon
bilang karaniwang sakit.

332
00:17:39,643 --> 00:17:41,728
Mas lumala pa ito sa pandemya.

333
00:17:41,812 --> 00:17:43,855
Isa ito sa serye ng mga kaguluhan.

334
00:17:43,939 --> 00:17:47,818
Ang pag-alaga sa bata ay isa sa
malaking pinagmumulan ng stress.

335
00:17:47,901 --> 00:17:51,446
Nagawa ko lang pumasok sa aparador,

336
00:17:51,530 --> 00:17:52,948
lumuhod, at magsimulang umiyak

337
00:17:53,031 --> 00:17:55,992
at magdasal. Pakiusap sana matapos na ito.

338
00:17:56,076 --> 00:17:58,829
Nakahanap ng kakaibang paraan
ang mga nanay para harapin

339
00:17:58,912 --> 00:18:00,831
ang mga stress at problema.

340
00:18:00,914 --> 00:18:02,749
Paggaling sa pagsigaw.

341
00:18:03,250 --> 00:18:05,377
Hindi makapaniwala ang siyentipiko--

342
00:18:05,460 --> 00:18:07,963
Maraming mga dahilan na nagdudulot

343
00:18:08,046 --> 00:18:10,924
ng mas matinding
pagkabalisa ngayon kaysa noon.

344
00:18:11,007 --> 00:18:12,259
MAHALAGA ANG BUHAY NG ITIM

345
00:18:12,342 --> 00:18:13,760
17 PATAY SA BARILAN SA PAARALAN

346
00:18:13,844 --> 00:18:15,053
"DI-MAKAKALIGTAS"

347
00:18:19,015 --> 00:18:23,937
PROBLEMANG TEKNIKAL
ANTABAYANAN

348
00:18:24,020 --> 00:18:26,565
Kung may time machine ka
at makakabalik sa nakaraan,

349
00:18:26,648 --> 00:18:28,733
gusto kong samahan ka.

350
00:18:28,817 --> 00:18:31,778
Ininom ng mga Amerikano.
Inumin din natin.

351
00:18:33,405 --> 00:18:37,117
Kung guminhawa ang isang tao
sa bote ng alak

352
00:18:37,200 --> 00:18:39,578
o bote ng gamot,

353
00:18:40,453 --> 00:18:45,041
ginagamot nila ang kanilang sarili.

354
00:18:45,125 --> 00:18:49,754
Ang tawag ng mga tao noon
sa pagkabalisa ay halos pareho lang

355
00:18:49,838 --> 00:18:52,090
sa loob ng ilang libong taon.

356
00:18:52,174 --> 00:18:54,885
Tinawag na itong malalang depresyon,

357
00:18:55,385 --> 00:18:57,804
pagkanerbyos, ang English Malady,

358
00:18:57,888 --> 00:19:02,475
problema sa utak, nerbyosong pag-uugali,
sinusumpong, neurasthenia.

359
00:19:02,559 --> 00:19:06,980
Ang neurasthenia ay isang uri ng sakit
noong Gilded Age.

360
00:19:07,480 --> 00:19:08,523
Talamak ito.

361
00:19:08,607 --> 00:19:11,067
Kaliwa't kanan ang mga taong
nagkakaroon nito.

362
00:19:11,151 --> 00:19:14,070
Naging bagong sakit ang neurasthenia

363
00:19:14,154 --> 00:19:16,323
at produkto ng makabagong buhay.

364
00:19:16,823 --> 00:19:19,910
Naglalakbay ang mga tao,
napunta sa online ang mga pabrika.

365
00:19:19,993 --> 00:19:23,580
nagsimulang magtrabaho ang kababaihan
at nakamit ang kalayaan.

366
00:19:23,663 --> 00:19:27,751
Ang steam engine, pahayagan,
at daloy ng impormasyon.

367
00:19:27,834 --> 00:19:29,586
Nakakabaliw na bilis ng balita.

368
00:19:29,669 --> 00:19:32,714
Magbabasa ang mga tao
ng dyaryo sa umaga

369
00:19:32,797 --> 00:19:35,675
tungkol sa bulkang sumabog
sa kabilang bahagi ng mundo,

370
00:19:35,759 --> 00:19:37,969
at buong araw nilang iisipin

371
00:19:38,053 --> 00:19:41,473
kung paano masisira ng bulkan
ang buong lungsod.

372
00:19:41,556 --> 00:19:43,266
Ang pagkabalisa dulot ng teknolohiya

373
00:19:43,350 --> 00:19:46,937
ay di na bago sa atin.
Di tayo ang unang nakaranas nito.

374
00:19:47,520 --> 00:19:51,608
Karaniwang sintomas
ang hirap sa pagpigil ng isipan.

375
00:19:51,691 --> 00:19:54,819
Nakakatakot na pag-iisip,
di makatulog,

376
00:19:54,903 --> 00:19:56,613
problema sa panunaw,

377
00:19:56,696 --> 00:19:58,198
kakaibang sakit.

378
00:19:58,281 --> 00:20:01,117
Sumikat ang sakit sa likod.

379
00:20:01,201 --> 00:20:04,454
Problemang sekswal, pagkabulok ng ngipin.

380
00:20:05,205 --> 00:20:06,081
Bulok na ngipin.

381
00:20:06,873 --> 00:20:09,626
Nagkaroon ng mapagkakakitaang merkado,

382
00:20:09,709 --> 00:20:12,254
at sa pamamagitan iyon ng pag-advertise.

383
00:20:12,754 --> 00:20:14,339
"Ganito ang pakiramdam mo,

384
00:20:14,422 --> 00:20:17,467
ito siguro ang sakit mo,
at ito ang lunas."

385
00:20:17,550 --> 00:20:20,178
Para sa mga gitnang-antas na pamilya,

386
00:20:20,262 --> 00:20:22,389
makasalanan ang alak.

387
00:20:22,472 --> 00:20:25,308
SIPON AT PROBLEMA SA LALMUNAN

388
00:20:25,809 --> 00:20:27,477
At meron pa rin hanggang ngayon.

389
00:20:27,560 --> 00:20:30,272
Kausap mo ang kaibigan mo,
tapos sasabihin niyang,

390
00:20:30,355 --> 00:20:33,233
"Di ako nakadroga."
Pero umiinom sila ng gamot.

391
00:20:33,984 --> 00:20:35,860
Yun nga.

392
00:20:39,197 --> 00:20:41,658
Alam ko nang may pagkabalisa ako,

393
00:20:41,741 --> 00:20:44,828
pero ayokong mabansagang
may ganitong sakit.

394
00:20:44,911 --> 00:20:50,041
Ayokong harapin yung bagay
na lalong nagpapahina sa akin.

395
00:20:50,542 --> 00:20:51,543
Ayos lang ako.

396
00:20:51,626 --> 00:20:55,297
Oo, medyo kakaiba ako
pero di ako ganoon.

397
00:20:55,380 --> 00:20:59,384
Nanonood ako ng Girlfriends,
at mayroong kabanata

398
00:20:59,467 --> 00:21:03,847
tungkol sa reaksyon ng mga Itim
at ng ibang lahi

399
00:21:03,930 --> 00:21:05,265
sa paggamot at kalusugan.

400
00:21:05,890 --> 00:21:07,475
Nagpagamot ka?

401
00:21:07,559 --> 00:21:11,479
Joan, di nagpapagamot ang mga Itim,
nagsisimba sila.

402
00:21:11,563 --> 00:21:15,150
At karamihan sa atin,
kaya itong idaan sa dasal.

403
00:21:15,233 --> 00:21:17,777
Ipagdasal ang sakit,
ipagdasal ito, ipagdasal iyan,

404
00:21:17,861 --> 00:21:21,239
at di ito laging nadadaan sa dasal,
ayon sa ebidensya.

405
00:21:22,532 --> 00:21:24,576
Nung bata ako, maingay ako,
maligalig,

406
00:21:24,659 --> 00:21:28,788
Dapat lagi akong nasusunod,
pero masaya lang ako.

407
00:21:28,872 --> 00:21:31,583
Parang, "Masaya ito. Ito ako."

408
00:21:32,083 --> 00:21:35,045
Nagwawala ako.
Gusto kong eksakto ang lahat.

409
00:21:36,254 --> 00:21:40,216
Pero nakakatawa ako.
Nakakatawa akong bata.

410
00:21:40,842 --> 00:21:44,220
Pinasok ako ng magulang sa figure skating,
"Magiging Olympian na ako."

411
00:21:44,304 --> 00:21:48,350
Ito ang pinakamainam na isport sa akin.
Dapat eksakto, at mahusay ako rito,"

412
00:21:48,433 --> 00:21:50,310
hanggang sa nagbinata.

413
00:21:50,393 --> 00:21:53,438
Tumaba ako kaya ako natakot, tapos

414
00:21:53,521 --> 00:21:57,192
"Diyos ko, bading ba ako?
Hindi ko na kakayanin ito."

415
00:21:57,275 --> 00:22:00,445
Ako naman,
"Sige, mali ang lahat ng ito,

416
00:22:00,528 --> 00:22:02,697
kaya itatama ko ang lahat."

417
00:22:02,781 --> 00:22:05,450
Kaya naging magaling na estudyante ako.
Yung type A.

418
00:22:06,785 --> 00:22:10,497
Nung kolehiyo, nasiyahan ako
sa mga party.

419
00:22:11,081 --> 00:22:14,751
Nung ikalawang taon ko
hindi kinaya ang lahat

420
00:22:14,834 --> 00:22:17,504
hindi mabalanse at doon ko

421
00:22:18,046 --> 00:22:21,633
naisip na, "Oo, dahil di ako maka-focus."

422
00:22:21,716 --> 00:22:25,136
"Halos lahat ay umiinom ng Adderall,
kaya ako magpapatingin sa doktor."

423
00:22:25,220 --> 00:22:27,514
"Iinom ako ng Adderall,
nagiging maayos ang lahat

424
00:22:27,597 --> 00:22:30,809
kasi nagagawa ko na ang lahat."
Pero agad-agad pagkatapos nito

425
00:22:30,892 --> 00:22:33,853
bumalik ang pagkabalisa
dahil iyon talaga ang problema.

426
00:22:33,937 --> 00:22:36,856
Dahil sa pagkabalisa at pag-iwas dito

427
00:22:36,940 --> 00:22:40,485
na halos sinisira ang lahat

428
00:22:40,568 --> 00:22:44,280
kasi kailangan ng sobrang trabaho
para mabantayan ito.

429
00:22:44,364 --> 00:22:47,742
Pumasok ako at sinabi kong,
"Di na ako makatulog." Ako ay…

430
00:22:47,826 --> 00:22:50,161
At sinisira nito ang mga bagay.

431
00:22:50,245 --> 00:22:54,082
Siya naman, "Nakakaramdam ka ba
ng pagkabalisa?" Ako naman,

432
00:22:54,165 --> 00:22:57,961
"Di ko alam kung pagkabalisa iyon,
pero di ako mapakali."

433
00:22:58,044 --> 00:22:59,963
Siya naman, "Subukan natin ang Xanax."

434
00:23:00,046 --> 00:23:04,509
Pinakamahimbing na tulog ko
ay dahil sa pag-inom ng Xanax.

435
00:23:05,093 --> 00:23:10,557
Walang panginip, diretso lang, blanko,
at mabuti iyon.

436
00:23:10,640 --> 00:23:13,393
Pero di nito nagamot ang pagkabalisa ko,

437
00:23:13,476 --> 00:23:15,478
at di ko naisip na may sakit ako.

438
00:23:15,562 --> 00:23:18,690
Ako naman, "Baka nakuha ko
sa Adderall ang pagkabalisa."

439
00:23:19,524 --> 00:23:21,526
Di nagamot ang tunay na dahilan.

440
00:23:21,609 --> 00:23:25,321
Ito ang resulta ng matagal na problema.

441
00:23:25,405 --> 00:23:27,031
At nung dumami ang nakilala ko,

442
00:23:27,115 --> 00:23:30,285
mga taong nakilala ko mula New York,

443
00:23:30,368 --> 00:23:34,164
o mula sa lungsod, o mas mayamang lugar,
lahat sila ay parang,

444
00:23:34,247 --> 00:23:37,208
"Oo. Nagpapatingin kami sa therapist.
Lahat kami ay naggagamot."

445
00:23:37,292 --> 00:23:41,337
"Pesteng buhay. Di tayo maayos,
at ganoon ang lunas natin."

446
00:23:46,759 --> 00:23:49,554
Ang pagkakaroon ng gamutan

447
00:23:49,637 --> 00:23:52,015
at epektibong paggamot sa mga bagay na ito

448
00:23:52,098 --> 00:23:54,851
ang nagbago sa pananaw ng tao.

449
00:23:54,934 --> 00:23:57,687
Kung may glaucoma ka sa mata
at hirap makakita,

450
00:23:57,770 --> 00:24:00,732
iinom ka ng gamot sa glaucoma,
para makakita ka.

451
00:24:00,815 --> 00:24:03,526
Kung may diyabetis ka
at di regular na insulin,

452
00:24:03,610 --> 00:24:05,153
aayusin mo ang insulin.

453
00:24:05,236 --> 00:24:08,114
Hindi kasalanan ang
di paggana nang maayos ng lapay.

454
00:24:08,198 --> 00:24:10,992
Hindi kasalanan ang
di paggana nang maayos ng mata.

455
00:24:11,075 --> 00:24:16,039
Bakit kasalanan kung
mas mabilis akong mataranta?

456
00:24:16,122 --> 00:24:19,751
May problema sa katawan,
at aayusin mo ito.

457
00:24:19,834 --> 00:24:23,963
Naimbento ang mga benzodiazepine
noong 1950 at unang bahagi ng 1960.

458
00:24:24,047 --> 00:24:27,592
Sobra ang pagkasabik
dahil mapapalitan na ang baribiturate.

459
00:24:27,675 --> 00:24:30,762
Malaki ang posibilidad
na sa kabinet mo ng gamot,

460
00:24:30,845 --> 00:24:33,848
may gamot ka na nagdudulot ng adiksyon,

461
00:24:33,932 --> 00:24:37,185
at magdulot ng masama sa iyo
gaya ng heroin o morphine.

462
00:24:37,894 --> 00:24:39,854
Tinutukoy ko ang mga barbiturate.

463
00:24:39,938 --> 00:24:43,358
Ang dahilan ng pagkalason
ng karamihan sa Estados Unidos.

464
00:24:43,441 --> 00:24:46,611
Magigising ka paglipas ng ilang oras,
at nalimutan mo na ang nainom mo.

465
00:24:49,405 --> 00:24:50,865
Gawing tatlo na lang.

466
00:24:50,949 --> 00:24:52,992
Mas ligtas ang benzodiazepine dito.

467
00:24:53,076 --> 00:24:54,994
INIINOM ANG BARBITURATE
HANGGANG MAMATAY

468
00:24:55,078 --> 00:24:58,957
Pagdating ng 1970,
nanguna sa listahan ang benzodiazepine

469
00:24:59,040 --> 00:25:01,209
bilang pinakaniresetang gamot

470
00:25:01,292 --> 00:25:03,461
sa Estados Unidos at sa buong mundo.

471
00:25:04,170 --> 00:25:05,964
Nagkaroon sila nh ideya na

472
00:25:06,047 --> 00:25:08,341
ito ang paraan ng paggamot sa masa.

473
00:25:08,424 --> 00:25:12,303
Ito ang opium ng masa.
Ang benzodiazepine ng masa.

474
00:25:12,387 --> 00:25:14,055
Meron ba ritong may Valium?

475
00:25:20,186 --> 00:25:22,939
Sa personal na antas,
ang malungkot na maybahay

476
00:25:23,022 --> 00:25:26,859
o ang malungkot na abogado
na gustong magpalit ng trabaho,

477
00:25:26,943 --> 00:25:29,237
sa halip na alamin ang
gusto nila sa buhay,

478
00:25:29,320 --> 00:25:32,574
isinasantabi na lang nila
ang di magandang pakiramdam

479
00:25:32,657 --> 00:25:34,450
sa pamamagitan ng gamot na iyon.

480
00:25:34,534 --> 00:25:37,704
Di ako makapniwalang
nakakakain pa kayo sa sitwasyong ito.

481
00:25:37,787 --> 00:25:41,499
-Kinakabahan kami. Anong gusto mo?
-Uminom ka ng Valium gaya ng normal na tao

482
00:25:41,583 --> 00:25:44,377
Pero tignan mo, sa paglipas ng panahon,

483
00:25:44,460 --> 00:25:47,505
nalaman natin na pwede mong
damihan ang pag-inom nito.

484
00:25:47,589 --> 00:25:50,049
At marami itong
nakakaabalang side effect

485
00:25:50,133 --> 00:25:52,135
dulot ng matagalang paggamit.

486
00:25:52,218 --> 00:25:56,431
Nakarinig ngayon ng nakakakilabot
na istorya ang senate health subcommitte

487
00:25:56,514 --> 00:25:58,516
mula sa mga taong nalulong sa Valium.

488
00:25:58,600 --> 00:26:01,978
Sabi ng isang doktor sa California
ang pagtanggal nito ay

489
00:26:02,061 --> 00:26:05,565
parang pagbuhos ng gas
sa iyong balat at saka sinunog.

490
00:26:06,149 --> 00:26:08,901
Ang Valium ang pinakanireresetang
gamot sa Amerika.

491
00:26:08,985 --> 00:26:12,780
Binabalaan ng FDA ang mga doktor
na wag ireseta ito sa pang-araw-araw.

492
00:26:13,948 --> 00:26:15,408
At nagkaroon ng Xanax.

493
00:26:16,659 --> 00:26:19,829
Matagumpay ang siyentipiko ng Upjohn
sa paggawa ng molecule

494
00:26:19,912 --> 00:26:22,248
na tumutulong sa pagkontrol
ng pagkabalisa.

495
00:26:23,291 --> 00:26:25,376
Gumagana ito sa nerve cell
sa bahagi ng utak

496
00:26:25,460 --> 00:26:27,629
na nagkokontrol sa emosyon at pagkabalisa.

497
00:26:27,712 --> 00:26:30,048
Mas pili ang paggana ng gamot,

498
00:26:30,131 --> 00:26:32,675
kaya mas kaunti ang side effect
kaysa sa lumang gamot.

499
00:26:32,759 --> 00:26:35,887
Xanax. Abot milyon ang mga nireseta.

500
00:26:35,970 --> 00:26:39,307
Kinakabahan ako sa labis na pagreseta,

501
00:26:39,974 --> 00:26:44,270
at parehong pagkalat

502
00:26:45,313 --> 00:26:47,315
ang mangyari sa gamot na ito.

503
00:26:47,398 --> 00:26:51,444
At ang naganap noong 9/11
ang nagbukas sa lahat.

504
00:26:52,028 --> 00:26:54,864
Masyadong kabado ang mga tao.
Hindi sila mapakali.

505
00:26:54,947 --> 00:26:58,534
Ramdam na ang epekto
ng pag-atake sa Amerika

506
00:26:58,576 --> 00:26:59,911
pati sa kalusugan ng isip.

507
00:27:00,912 --> 00:27:02,747
Paano tayo maghihilom?

508
00:27:02,830 --> 00:27:07,126
Isang pagsubok din ito
sa kalusugan ng pag-iisip

509
00:27:07,210 --> 00:27:09,170
kung saan marami ang naapektuhan.

510
00:27:09,837 --> 00:27:16,511
Ang mga reseta sa gamot ng pagkabalisa ay
tumaas ng 23% sa New York at 8% sa bansa.

511
00:27:17,387 --> 00:27:21,015
At dumami rin ang patalastas.
Mga nagsasabing,

512
00:27:21,099 --> 00:27:24,727
"Lalo ka bang kinabahan? Bubuti ang iyong
pakiramdam sa gamot namin."

513
00:27:24,811 --> 00:27:26,646
MILYON ANG NAKARARANAS
NG PAGKABALISA

514
00:27:26,729 --> 00:27:30,483
kabilang ang mga bagay na
inaaalala nila.

515
00:27:31,442 --> 00:27:32,944
At sumagot ang mga kababaihan.

516
00:27:34,028 --> 00:27:37,073
At ang bilang ng mga babaeng
nagsimulang uminom ng pampakalma,

517
00:27:37,156 --> 00:27:41,577
gamot sa pagkabalisa, pampatulog
pagkatapos ng 9/11 ay umakyat.

518
00:27:43,830 --> 00:27:47,500
Ayokong lahatin pero sa tingin ko
maraming babae ang meron nito

519
00:27:47,583 --> 00:27:52,130
pag di namin alagaan ang sarili
at di naghanap ng oras para sa sarili,

520
00:27:52,213 --> 00:27:57,051
at nagdulot ito ng
mas matinding pagkabalisa.

521
00:27:58,302 --> 00:28:01,848
Kabilang ako sa henerasyon na
naniniwalang kaya namin ang lahat.

522
00:28:01,931 --> 00:28:06,728
Di lang kami tinuruan kung paano.
Kasama namin ang nanay ko sa bahay.

523
00:28:07,603 --> 00:28:13,693
At nakatatak sa isip ko
na lagi akong mananatili sa bahay,

524
00:28:13,776 --> 00:28:16,863
dahil yun ang alam ko. Pero,

525
00:28:17,405 --> 00:28:22,243
34 ako nang magkaanak,
at nagtatrabaho na ako,

526
00:28:22,326 --> 00:28:26,164
at may mga utang sa bangko,
at naayos ko na ang buhay ko,

527
00:28:26,247 --> 00:28:29,834
kung saan ako magtatrabaho,
at sinusubukang balansehin

528
00:28:29,917 --> 00:28:33,379
kunwari, sino ang maghahatid
sa anak ko sa klase,

529
00:28:33,463 --> 00:28:35,339
o kung makakauwi ba ako sa oras?

530
00:28:35,423 --> 00:28:39,677
Ngayon kailangan kong umuwi
at magluto. Parang lagi akong

531
00:28:39,761 --> 00:28:43,848
kumikilos sa mataas ang tensyon.

532
00:28:43,931 --> 00:28:47,602
Tapos, "Sige. Tapusin ko ang trabaho,
at isang baso lang ng alak,"

533
00:28:47,685 --> 00:28:51,814
at para sa akin, di iyon masigla
sa pisikal o emosyonal.

534
00:28:51,898 --> 00:28:56,277
Siguro sa ibang tao, gumagana ito,

535
00:28:56,360 --> 00:28:59,113
pero nadadagdagan ang stress ko
habang tumatagal.

536
00:29:02,450 --> 00:29:04,452
Dalawang taon na ang nakakaraan,

537
00:29:05,536 --> 00:29:08,539
parang nagsabay-sabay ang lahat.

538
00:29:09,290 --> 00:29:13,586
Nagka-dementia ang biyenan ko

539
00:29:13,669 --> 00:29:16,881
at nasa isang nursing home
sa labas ng estado namin.

540
00:29:17,381 --> 00:29:20,551
Nagbinata na ang anak ko.

541
00:29:20,635 --> 00:29:24,180
Kaya pinag-aralan ko ang aming relasyon

542
00:29:24,263 --> 00:29:26,349
at natuto akong magparaya.

543
00:29:26,849 --> 00:29:30,603
Dumagdag ang stress sa trabaho,

544
00:29:30,686 --> 00:29:35,274
at nangyari na ang lahat
dahil sa menopause.

545
00:29:35,358 --> 00:29:37,693
Para kang nakabalanse lang,

546
00:29:37,777 --> 00:29:41,197
maaayos ang lahat sa buhay mo
hanggang tumuntong ka sa ika-50.

547
00:29:41,697 --> 00:29:47,453
At iyon ang simula ng kawalan ng balanse
ng iyong hormone at ng buhay mo.

548
00:29:47,537 --> 00:29:48,871
Tama lang na sabihin

549
00:29:48,955 --> 00:29:52,750
na hindi magkapareho ang katawan
ng babae at lalaki.

550
00:29:52,834 --> 00:29:56,754
Na may iba-ibang mga hormone
na gumagana sa isa o sa iba.

551
00:29:56,838 --> 00:29:59,257
Pero ang mahalaga rito,

552
00:29:59,340 --> 00:30:01,926
maraming nakikita ang mga babae
na pwede nilang gayahin

553
00:30:02,009 --> 00:30:05,388
kung paano maging balisa
sa katanggap-tanggap na paraan.

554
00:30:06,305 --> 00:30:12,103
Sinabi nating mas marunong
magpahiwatig ng emosyon ang mga babae.

555
00:30:12,186 --> 00:30:16,315
Sinusuportahan natin
ang pag-iyak ng batang babae

556
00:30:16,399 --> 00:30:21,487
na kailangan ng atensyon.

557
00:30:21,571 --> 00:30:24,866
Pero sa lalaki, sinsabihan nating silang
lumabas at maglaro,

558
00:30:24,949 --> 00:30:29,287
para labanan ito,
na maging malakas at wag umiyak.

559
00:30:30,079 --> 00:30:32,582
Ngayon, isinga mo yan at punasan ang luha.

560
00:30:33,666 --> 00:30:36,419
Ayaw mong makita kang
ganyan ni Mike at ng nanay niya.

561
00:30:38,713 --> 00:30:41,591
Mga 16, 17 taon na akong therapist.

562
00:30:41,674 --> 00:30:44,510
Nakapagtrabaho na ako sa paaralan,
mag-therapy sa bahay.

563
00:30:44,594 --> 00:30:47,388
At limang taon na nang
magsimula akong maging pribado.

564
00:30:47,471 --> 00:30:52,226
Sa gawain ko, parang kaunti lang
ang pumpunta sa therapy.

565
00:30:52,310 --> 00:30:55,021
Dahil sa nais kong maunawaan kung

566
00:30:55,104 --> 00:30:57,481
"Bakit hindi nagpapa-therapy
ang mga lalaiki?"

567
00:30:57,565 --> 00:31:01,944
gumawa ako ng pananaliksik doon,
at ang gastos, kasi, alam mo na,

568
00:31:02,028 --> 00:31:06,115
baka kulang ang insurance nila,
hindi sila insured, o hindi nila kaya.

569
00:31:06,198 --> 00:31:09,243
Yun ang malaking dahilan kung bakit
marami ang di nagpapa-therapy.

570
00:31:09,327 --> 00:31:12,830
Lalo na sa mga Itim,
ang problema sa,

571
00:31:12,914 --> 00:31:15,082
"Pagpasok sa sistema
na di angkop sa akin."

572
00:31:15,166 --> 00:31:16,500
Na hindi naman.

573
00:31:16,584 --> 00:31:19,795
Hindi ito sistema na
para lang sa mga taong may kulay.

574
00:31:19,879 --> 00:31:22,757
Nasubukan kong magsesyon
sa isang may kulay,

575
00:31:22,840 --> 00:31:25,509
at naisip kong,
"Di uubra ito."

576
00:31:25,593 --> 00:31:27,011
Di ko pwedeng sabihin yun.

577
00:31:27,094 --> 00:31:30,014
Ang pinakamagandang halimbawa ay

578
00:31:30,097 --> 00:31:34,185
isa sa mga tanong ko
sa form sa pagsali,

579
00:31:34,268 --> 00:31:36,103
"Nakaranas ka ba ng anumang trauma?"

580
00:31:36,187 --> 00:31:40,775
Humindi ang kliyente sa tanong
nang dalawa o tatlong beses.

581
00:31:40,858 --> 00:31:42,693
Isang araw nung sumasagot siya,

582
00:31:42,777 --> 00:31:46,864
"Hmm, tignan ko. Iyon ba ay bago
o pagkatapos kong mabaril?"

583
00:31:46,948 --> 00:31:49,450
Ako naman ay,
"Oh, sabi mo kanina, 'Nabaril'?"

584
00:31:49,533 --> 00:31:51,577
"Di mo sinabing nabaril ka."

585
00:31:51,661 --> 00:31:54,330
At alam mo ang sinabi niya?
"Di mo tinanong."

586
00:31:54,914 --> 00:31:57,291
Ako naman, "Di ko pwedeng ilagay sa papel,

587
00:31:57,375 --> 00:32:00,211
'Nabaril ka na ba,"
kasi kakaibang karanasan iyon."

588
00:32:00,294 --> 00:32:02,838
At sabi niya, "Di naman kakaiba iyon."

589
00:32:02,922 --> 00:32:06,092
"Marami akong kilala na nabaril na."
Dun palang nalaman kong

590
00:32:06,175 --> 00:32:10,930
kailangan kong baguhin
ang aking pagtatanong

591
00:32:11,013 --> 00:32:12,181
o pagsisiyasat.

592
00:32:12,264 --> 00:32:15,726
Siguro kung nakatira ka sa lugar

593
00:32:16,227 --> 00:32:20,272
kung saan ang iyong katauhan,

594
00:32:20,356 --> 00:32:25,695
kaligtasan, kabutihan ay laging
may pagbabanta,

595
00:32:26,529 --> 00:32:28,572
kailangan mong magmukhang matapang.

596
00:32:28,656 --> 00:32:30,616
At para aminin mo

597
00:32:31,117 --> 00:32:35,621
na may problema ka
sa kalusugang pangkaisipan…

598
00:32:36,706 --> 00:32:39,417
Hindi iyon ang kaso.

599
00:32:39,500 --> 00:32:43,295
Pumasok ako ng isang semestro at kalahati
sa kolehiyo. Kaya alam ko si Freud.

600
00:32:43,379 --> 00:32:45,631
Nauunawaan ko ang konsepto ng therapy.

601
00:32:45,715 --> 00:32:51,762
Pero sa akin, hindi papasa iyon.
Mas sasaya ba ako? Oo. Bakit hindi?

602
00:32:52,304 --> 00:32:55,558
Pero bilang pyschiatrist na
gumagamot sa kalalakihan,

603
00:32:55,641 --> 00:32:57,518
maraming lalaki ang nababalisa.

604
00:32:57,601 --> 00:33:00,479
Maraming lalaki na ang nagiging
mas komportableng aminin

605
00:33:00,563 --> 00:33:03,149
na nababalisa sila, ang pag-uusapan
ang pagkabalisa

606
00:33:03,232 --> 00:33:04,859
sa lipunan o pangkalahatan,

607
00:33:04,942 --> 00:33:07,862
o kaya naman ay pagkatakot sa sakit.

608
00:33:07,945 --> 00:33:10,364
Nagbabago na ito.
May malaking pagbabago.

609
00:33:10,448 --> 00:33:13,784
Pinag-uusapan ng lahat ang kalusugan
sa pag-iisip. Andyan si Charlamagne.

610
00:33:13,868 --> 00:33:15,953
Nasa utak ang lahat.
Nagsisimula sa isipan.

611
00:33:16,037 --> 00:33:18,330
Kung hindi tama ito,
hindi tatama ang lahat.

612
00:33:18,414 --> 00:33:19,665
Nandyan si Jay-Z.

613
00:33:19,749 --> 00:33:23,961
Kung natuto ka na,
mauunawaan mo ang katatawanan

614
00:33:24,045 --> 00:33:26,047
ng paghuhusgang kaakibat nito.

615
00:33:26,130 --> 00:33:29,675
"Bakit di mo na lang kausapin
ang iba tungkol sa problema mo?"

616
00:33:29,759 --> 00:33:32,511
Nakatutulong ito para maging normal
sa kalalakihan.

617
00:33:32,595 --> 00:33:34,889
Yung kadalasang pasyente

618
00:33:34,972 --> 00:33:38,017
na nireresetahan ng benzodiazepine
ay lumalawak.

619
00:33:38,100 --> 00:33:42,605
Kung noon ay kadalasang,

620
00:33:42,688 --> 00:33:45,566
30 taon nang nakalipas, ay isang
katanghaliang gulang na babae,

621
00:33:45,649 --> 00:33:48,110
ngayon ay pabata na nang pabata
ang mga grupo.

622
00:33:48,194 --> 00:33:52,656
May mga matatanda na di lang
nireresetahan ng benzodiazepine,

623
00:33:52,740 --> 00:33:55,534
kundi pinapatago sa kanila
nang mas mahabang panahon.

624
00:33:55,618 --> 00:33:57,828
Ang pagsasanay sa paggamit
ng mga gamot na ito

625
00:33:57,912 --> 00:33:59,789
ay di kasintatag gaya ng inaasahan.

626
00:33:59,872 --> 00:34:03,501
May mga gamot na
panandalian lang ang pag-inom,

627
00:34:03,584 --> 00:34:05,836
di pwedeng lumagpas ng isang buwan,

628
00:34:05,920 --> 00:34:08,881
na medyo nakakagulat
kasi kung iisipin mo

629
00:34:08,964 --> 00:34:14,053
maraming tao ang sinimulan
sa benzodiazepine

630
00:34:14,136 --> 00:34:17,723
at patuloy na iniinom ito
sa loob ng ilang taon o dekada.

631
00:34:27,108 --> 00:34:29,944
Nung nagkaroon ako ng
unang atake sa nerbyos,

632
00:34:30,027 --> 00:34:32,446
akala ko talaga nababaliw na ako.

633
00:34:34,490 --> 00:34:38,911
"Kailangan mo akong pigilan
dahil di ko alam ang nangyyari."

634
00:34:41,080 --> 00:34:43,457
Parang 14 o 15 taon ako noon.

635
00:34:43,541 --> 00:34:46,502
Ilang beses na akong nagbyahe
nung bata ako.

636
00:34:47,002 --> 00:34:52,675
Pero di ko alam kung bakit,
nung papalipad na kami nung araw na iyon,

637
00:34:52,758 --> 00:34:56,971
bigla na lang…pakiramdam ko ay
nalulusaw ako sa loob.

638
00:34:57,054 --> 00:35:00,015
Di ako makahinga.
Akala ko talaga mamatay na ako.

639
00:35:00,933 --> 00:35:05,771
Pagkatapos noon ay
naging maayos ang mga susunod na taon.

640
00:35:06,438 --> 00:35:08,149
Nung nasa huling taon na ako,

641
00:35:08,232 --> 00:35:10,818
yun ang tag-init bago ang huling taon ko
sa high school.

642
00:35:10,901 --> 00:35:13,737
Nagtrabaho ako noon sa Panera,
at nasa kaha ako,

643
00:35:13,821 --> 00:35:17,283
kaya maraming nakakasalamuha,
at bigla akong sumigaw

644
00:35:17,366 --> 00:35:21,370
sa harap ng mag-asawang pumasok,
at… nagulat ako.

645
00:35:21,453 --> 00:35:23,581
Sobrang nakakahiya iyon.

646
00:35:23,664 --> 00:35:26,083
Pero ako naman ay,
"Di ko alam ang nangyayari."

647
00:35:26,167 --> 00:35:28,335
Ilang beses na akong nandito.

648
00:35:28,419 --> 00:35:31,213
Bakit ako… Anong problema sa akin?

649
00:35:32,089 --> 00:35:35,509
Umabot sa puntong di ko
matapos ang araw-araw na gawain

650
00:35:35,593 --> 00:35:38,053
nang hindi nagwawala.

651
00:35:38,137 --> 00:35:41,223
Di ako makapunta sa grocery,
di ako makapagmaneho,

652
00:35:41,307 --> 00:35:44,393
mga simpleng bagay na karaniwan
mong ginagawa araw-araw.

653
00:35:44,476 --> 00:35:47,688
Pakiramdam mo naipit ka at iyon…
Sinong gusto ng ganoong pakiramdam?

654
00:35:47,771 --> 00:35:50,274
Gagawin mo ang lahat
para di yun maramdaman.

655
00:35:52,526 --> 00:35:55,446
Lagi kaming magkapareho ng tatay ko.

656
00:35:56,030 --> 00:35:59,617
Hindi namin kailangang pag-usapan
ang mga bagay,

657
00:36:00,117 --> 00:36:03,787
at nakaranas siya ng pagkabalisa
nung una siyang naging hustong gulang.

658
00:36:03,871 --> 00:36:06,540
Kaya nakikita niya agad ang mga senyales.

659
00:36:06,624 --> 00:36:09,293
Di lang siya kwalipikado
na tulungan ako sa aking problema.

660
00:36:10,044 --> 00:36:14,465
Sa totoo lang wala akong masyadong alam
sa mga psychiatric na gamot

661
00:36:14,548 --> 00:36:16,717
nung nagsimula ako ng gamutan.

662
00:36:16,800 --> 00:36:19,511
Pero may nabanggit siyang gamot
na tinatawag na Zoloft,

663
00:36:19,595 --> 00:36:21,972
at iyon ang iniinom ko hanggang ngayon.

664
00:36:22,056 --> 00:36:28,604
Di ko kinailangan ang Xanax
hanggang nung lilipad ulit kami.

665
00:36:28,687 --> 00:36:32,524
Sabi ko sa pyschiatrist ko,
"Hinding-hindi na ako

666
00:36:32,608 --> 00:36:34,610
lilipad muli.

667
00:36:34,693 --> 00:36:38,280
Magmamaneho ako ng tatlong araw
kung kinakailangan. Basta ayaw ko.

668
00:36:38,364 --> 00:36:41,951
Sabi naman niya,
"Nasubukan mo na ba ang Xanax?"

669
00:36:43,953 --> 00:36:47,831
Nakarating ako, at gusto ko talagang
umakyat ng bundok

670
00:36:47,915 --> 00:36:49,833
at isigaw sa buong mundo
na nagawa ko ito.

671
00:36:49,917 --> 00:36:52,169
Hindi ako umiyak o nag-hyperventilate.

672
00:36:52,253 --> 00:36:54,922
Di ako inatake ng nerbyos.
Maayos ako.

673
00:36:55,631 --> 00:36:59,426
Nagsimula iyon sa paggamit ng Xanax
sa piling mga sitwasyon,

674
00:36:59,510 --> 00:37:02,846
at napagpasyahan kong
inumin ito araw-araw

675
00:37:02,930 --> 00:37:04,765
kasi mabisa ito para sa akin.

676
00:37:04,848 --> 00:37:08,352
Kailangan ko noon para makatulog.

677
00:37:08,435 --> 00:37:09,687
Ako naman ay parang,

678
00:37:10,354 --> 00:37:14,441
sa puntong ito, nahuhuli na ako
sa mga kasabayan ko

679
00:37:14,525 --> 00:37:18,821
at sa kakayahan nilang maging normal.

680
00:37:19,405 --> 00:37:23,534
At bakit ko hahayaan iyon
kung may makakatulong naman?

681
00:37:24,660 --> 00:37:26,287
Anumang medisina, anumang gamot,

682
00:37:26,370 --> 00:37:29,039
laging may pag-aaral sa
panganib at kabutihan, di ba?

683
00:37:29,123 --> 00:37:30,582
Sa mga benzo,

684
00:37:30,666 --> 00:37:34,211
ang panganib mula sa pag-aaral
ay kaunti lamang.

685
00:37:34,295 --> 00:37:38,799
Ang pinakakaraniwang side effect
ay ang pagkahapo lamang,

686
00:37:38,882 --> 00:37:39,842
ang pagkaantok.

687
00:37:40,426 --> 00:37:44,763
Kaya kadalasan itong inirereseta
sa mga taong hirap matulog.

688
00:37:44,847 --> 00:37:47,808
Medyo nawawala sa sarili,
medyo nababaliw, at medyo inaantok,

689
00:37:47,891 --> 00:37:49,435
kaya maling desisyon ang nagagawa.

690
00:37:49,518 --> 00:37:52,855
Wala namang gustong magbahagi
ng detalye ng mga nangyayari

691
00:37:52,938 --> 00:37:54,106
pag ininom mo ito.

692
00:37:54,189 --> 00:37:56,567
Para sa akin, nakakatawa ang lahat
pag ininom ko ito…

693
00:37:56,650 --> 00:37:58,610
ANG KARANASAN KO SA GAMOT NA XANAX

694
00:37:58,694 --> 00:38:00,821
…kaya hindi mainam

695
00:38:00,904 --> 00:38:03,907
kung may panayam ako
o anumang mahalaga gaya noon,

696
00:38:03,991 --> 00:38:06,201
at lagi nalang akong tatawa.

697
00:38:06,285 --> 00:38:10,164
Para sa ibang tao, ang epektong iyon
ay parang pagkawala ng sarili,

698
00:38:10,247 --> 00:38:13,500
at nagiging kalmado sila
at magaan, nakakatawa, nakakaloko.

699
00:38:13,584 --> 00:38:18,464
Para akong nasasabik,
kalmado at ako ay…

700
00:38:18,547 --> 00:38:23,802
Handa nang magsaya

701
00:38:23,886 --> 00:38:27,639
Ang benzodiazepine ay parang
alak na ginawang tableta.

702
00:38:27,723 --> 00:38:29,725
Isa sa mga problema ng benzo

703
00:38:29,808 --> 00:38:33,062
ay kaya lang nilang kontrolin
ang pangmadaliang memorya,

704
00:38:33,145 --> 00:38:37,024
pero sa paglikha ng bagong memorya,
sa pagbalik-tanaw,

705
00:38:37,107 --> 00:38:39,151
nagiging malabo ang lahat.

706
00:38:39,234 --> 00:38:42,029
Wala talaga akong naalala
pagkatapos inumin iyon…

707
00:38:42,946 --> 00:38:47,368
at hindi iyon makabubuti
kung nagmamaneho ka.

708
00:38:47,451 --> 00:38:50,662
Sikat ang mga pangmatagalang
epekto ng benzodiazepine.

709
00:38:50,746 --> 00:38:54,083
Ang mga datos tungkol sa Alzheimer's
disease at dementia, ay bago lang

710
00:38:54,166 --> 00:38:56,126
nitong nakalipas na taon.

711
00:38:56,627 --> 00:38:58,295
At malubha ang panganib na ito.

712
00:38:58,379 --> 00:39:00,297
MAS MATAAS NANG 1.5 HANGGANG 2 BESES

713
00:39:00,381 --> 00:39:02,633
kaya sa pagbawas
ng paggamit ng iyong utak,

714
00:39:02,716 --> 00:39:06,053
maaaring mamatay ang ilang
cell sa utak,

715
00:39:06,136 --> 00:39:07,805
at mabawasan ang paggana ng utak.

716
00:39:07,888 --> 00:39:11,392
Meron ding isang side effect
na mas talamak,

717
00:39:11,475 --> 00:39:13,394
na tinatawag nating tolerance.

718
00:39:13,894 --> 00:39:18,482
Ibig sabihin ay kailangan ng mas maraming
gamot para makamit ang parehong epekto.

719
00:39:18,565 --> 00:39:23,278
Mahalagang laman iyon ng toolkit ko.
Lagi ko dala ang mga benzo.

720
00:39:23,362 --> 00:39:25,656
Sa katunayan, nagawa ko na iyon
sa loob ng 30 taon.

721
00:39:25,739 --> 00:39:28,700
Nagbago ang antas ng pagkabalisa ko

722
00:39:28,784 --> 00:39:31,286
dahil alam kong
lagi akong may sandata.

723
00:39:31,370 --> 00:39:33,330
Nakahanap na ako ng mabisang paraan.

724
00:39:33,414 --> 00:39:37,668
Makakayanan ko ang mga biyahe sa eroplano.
Makakayanan kong magsalita sa harap

725
00:39:37,751 --> 00:39:39,461
gamit ang Xanax at Klonopin.

726
00:39:39,545 --> 00:39:44,174
Bago iyon, ilang linggo, kundi ay buwan,
ko katatakutan ang mga bagay na iyon,

727
00:39:44,258 --> 00:39:47,761
mga bangungot tungkol dito, pagpapawis.
Nawala ang mga iyon.

728
00:39:47,845 --> 00:39:50,013
Kung dadaan ako sa panahon ng pagkabalisa

729
00:39:50,097 --> 00:39:52,766
kung saan sadya kong dadamihan ang gamot,

730
00:39:53,851 --> 00:39:57,271
tataasan ko ito
at ibabalik ulit pagkatapos.

731
00:39:57,354 --> 00:40:01,567
Mararamdaman ko ito.
Pagakatapos, mararamdaman ko ang sintomas.

732
00:40:01,650 --> 00:40:03,652
Minsan ay parang
mas malala ang pagkabalisa,

733
00:40:03,735 --> 00:40:07,656
at ang mga GABA receptor ay parang,
"Nasaan na ang Xanax?"

734
00:40:07,739 --> 00:40:11,493
Nagbago na ang mga panaginip ko.
Napapaginipan kong,

735
00:40:11,577 --> 00:40:14,329
"Diyos ko, magsasalita ako,
at nawala ko ang Xanax."

736
00:40:14,413 --> 00:40:17,583
O kaya nasa eroplano ako
at naubusan nito.

737
00:40:17,875 --> 00:40:21,587
Malinaw na umaasa ang aking isipan

738
00:40:21,670 --> 00:40:22,504
sa mga benzo.

739
00:40:22,588 --> 00:40:24,506
Hind lahat ng benzodiazepine ay pareho.

740
00:40:24,590 --> 00:40:28,802
Halimbawa ang Xanax, mas mabilis gumana
kaysa sa ibang benzodiazepine

741
00:40:28,886 --> 00:40:31,763
at mas mabilis mawala
kaysa sa ibang benzodiazepine.

742
00:40:31,847 --> 00:40:35,642
Ang mga gamot na may ganoong
agarang epekto,

743
00:40:35,726 --> 00:40:38,896
pero mabilis din mawala
na nagdudulot sa iyo ng pagkalito

744
00:40:38,979 --> 00:40:41,899
at pagkahilig, ay mas nakaka-adik.

745
00:40:44,234 --> 00:40:46,445
May adiksyon sa aming pamilya,

746
00:40:46,528 --> 00:40:51,283
kaya talagang iniwasan ko
ang lahat ng bagay.

747
00:40:51,366 --> 00:40:54,077
Di ako umiinom, naninigarilyo,

748
00:40:54,161 --> 00:40:56,580
at di ako nahumaling dahil natatakot ako

749
00:40:56,663 --> 00:40:59,708
na mayroong bagay sa aking pamilya

750
00:40:59,791 --> 00:41:02,044
na nagdudulot sa aming pagkahumaling.

751
00:41:02,377 --> 00:41:03,212
Tama.

752
00:41:04,463 --> 00:41:05,422
Magaling.

753
00:41:05,506 --> 00:41:08,675
Pero napag-usapan namin
na magsimula sa mababang dosis.

754
00:41:09,259 --> 00:41:12,054
Pinag-usapan namin ang mga aasahan

755
00:41:12,137 --> 00:41:14,181
at ang kinatatakutan ko sa simula,

756
00:41:14,264 --> 00:41:17,601
na baka tumaas nang tumaas,
ay hindi nangyari.

757
00:41:17,684 --> 00:41:20,729
Nakaramdam ako ng ginhawa
sa mababang dosis.

758
00:41:20,812 --> 00:41:25,150
At dahil sa takot ko sa adiksyon

759
00:41:25,234 --> 00:41:27,903
nakapag-focus ako sa

760
00:41:27,986 --> 00:41:30,864
"Ang gamot ay para makatulong

761
00:41:30,948 --> 00:41:34,034
sa paggana ng ibang bagay bukod sa gamot."

762
00:41:36,245 --> 00:41:39,790
Kung nararapat ang iyong paggamit
para sa biglaang pagkabalisa,

763
00:41:39,873 --> 00:41:42,000
di ito magiging problema.

764
00:41:42,084 --> 00:41:44,920
Kung araw-araw mong iniinom,
at maraming beses sa isang araw,

765
00:41:45,003 --> 00:41:48,715
mahirap na biglang itigil
ang mga gamot na ito.

766
00:41:48,799 --> 00:41:51,301
Maaaring maging malala ang mga epekto.

767
00:41:51,385 --> 00:41:54,096
Pwedeng mabaliw.
Maaari silang magka-kombulsyon.

768
00:41:54,179 --> 00:41:57,015
Maaaring lumala ang pagkabalisa,
sobrang hindi makatulog.

769
00:41:57,099 --> 00:42:00,477
Nakita ko ang hirap ng pagtigil
sa benzodiazepine

770
00:42:00,561 --> 00:42:03,689
na nagreresulta sa nais magpakamatay
at mga bantang pagpapakamatay.

771
00:42:03,772 --> 00:42:05,190
Ngayong alam ko na,

772
00:42:05,899 --> 00:42:08,819
hindi ko na sana ito sinimulan.

773
00:42:09,319 --> 00:42:10,362
Hinding-hindi.

774
00:42:10,445 --> 00:42:11,572
Iyon ang pinakamalaking…

775
00:42:12,489 --> 00:42:14,741
Iyon ang pinakamalaking
pagkakamali ko sa buhay.

776
00:42:15,659 --> 00:42:18,287
Lumipat ako sa Colorado
dahil mahilig ako sa panlabas.

777
00:42:18,370 --> 00:42:23,000
At mahilig akong mag-skii. Mag rock
climbing. Mahilig akong mamundok.

778
00:42:23,083 --> 00:42:26,211
Mahilig ako sa white-water rafting
at pag-kayak.

779
00:42:26,295 --> 00:42:32,217
Mahilig ako sa mapanganib
at nakakasabik na mga isports,

780
00:42:33,010 --> 00:42:34,886
kaya napapaisip ako,

781
00:42:34,970 --> 00:42:38,348
bakit ba ako na-diagnose ng pagkabalisa?

782
00:42:44,104 --> 00:42:46,315
Kumusta, anak. Patingin ng gawa mo.

783
00:42:46,940 --> 00:42:48,483
-Tatay,
-Ano iyon?

784
00:42:48,567 --> 00:42:50,402
Ito ang Christmas tree.

785
00:42:50,485 --> 00:42:53,280
Oo. Mataas ito.

786
00:42:53,363 --> 00:42:55,157
Ito ang snowman,

787
00:42:55,782 --> 00:42:56,992
Gusto ko ito, mahal.

788
00:42:57,701 --> 00:43:02,831
Parang isa o kalahating millligram
ako ng Xanax nung kolehiyo.

789
00:43:04,166 --> 00:43:08,170
At nung nagtagal,
tumaas ito sa isang milligram,

790
00:43:08,253 --> 00:43:11,715
sa dalawang milligram,
at hanggang sa tatlong milligram,

791
00:43:11,798 --> 00:43:14,426
kung saan ako nanatili

792
00:43:14,509 --> 00:43:18,180
sa loob ng 12 taon, 15 taon.

793
00:43:18,263 --> 00:43:23,560
At di na ako uminom ng higit pa
sa araw-araw na dosis ko.

794
00:43:24,269 --> 00:43:26,938
Noong 2013,

795
00:43:27,439 --> 00:43:31,902
naalala ko na sinabi ko sa psychiatrist
na maayos ang buhay ko ngayon.

796
00:43:33,111 --> 00:43:37,366
Buntis si Kelly sa una naming anak,
at nasasabik akong maging ama.

797
00:43:38,867 --> 00:43:44,498
Binawasan niya ang Xanax ko mula tatlong
milligram hanggang dalawa't kalahati.

798
00:43:44,581 --> 00:43:46,166
At sa hindi inaasahan,

799
00:43:46,249 --> 00:43:50,379
nagsimula akong magkaroon ng
kakaibang sintomas.

800
00:43:50,879 --> 00:43:54,549
Parang sobra ang naririnig at naamoy ko.

801
00:43:54,633 --> 00:43:57,344
Nagkakaroon ako ng
mabilis na pagtibok ng puso.

802
00:43:57,928 --> 00:44:00,722
Parang nasusunog
ang ilalim ng balat sa braso ko.

803
00:44:00,806 --> 00:44:05,727
Basta na lang pipintig ang kalamnan ko.
At malala ang pagkalito ko.

804
00:44:06,311 --> 00:44:09,439
Ang pagkahapo ang isa sa
pinakamalalang sintomas.

805
00:44:11,066 --> 00:44:13,276
Nagsimula kaming mabahala ng asawa ko.

806
00:44:13,360 --> 00:44:15,612
Kakaiba na ang nangyayari.

807
00:44:16,488 --> 00:44:18,782
Gusto kong magpatingin
sa mga rheumatologist

808
00:44:18,865 --> 00:44:21,159
sa mga cardiologist at neurologist

809
00:44:21,243 --> 00:44:23,328
at lahat ng uri mg espesyalista

810
00:44:23,412 --> 00:44:28,291
Sabi ng doktor, "Alam mo,
nasama ka na rin sa kaguluhan."

811
00:44:28,375 --> 00:44:31,294
Sabi niya, "Ipapadala kita sa Mayo Clinic

812
00:44:31,378 --> 00:44:33,338
dahil sila ang pinakamagaling."

813
00:44:34,005 --> 00:44:37,342
Nag-impake ang buong pamilya
at lumipad kami sa Minnesota.

814
00:44:37,426 --> 00:44:43,265
Sabi ng neurologist ng Mayo, "Sa tingin ko
ay meron kang autoimmune encephalitis."

815
00:44:43,348 --> 00:44:46,518
"Isa itong pamamaga ng utak,
At madali itomg pagalingin"

816
00:44:47,102 --> 00:44:50,522
"Medyo hindi komportable.
Kailangan mo ng IV infusion."

817
00:44:50,605 --> 00:44:55,694
Walong linggo akong naka-infusion,
at di bumuti ang pakiramdam ko.

818
00:44:55,777 --> 00:44:57,362
Kung meron man, mas lumala ito.

819
00:44:57,446 --> 00:45:00,532
Noong panahong iyon, nagsimula akong
magtanong sa mga doktot.

820
00:45:00,615 --> 00:45:03,994
Minsan kong tinanong, "May kinalaman
kaya ito sa mga gamot ko?"

821
00:45:04,703 --> 00:45:06,913
"Ang gmot ko ba ang dahilan
ng mga ito?"

822
00:45:06,997 --> 00:45:10,292
At ang sagot ay, "Hindi, hindi.
Hindi mga gamot."

823
00:45:10,792 --> 00:45:12,335
"Siguradong hindi dahil sa gamot."

824
00:45:12,419 --> 00:45:16,423
Pinalitan na ako ng psychiatrist

825
00:45:16,506 --> 00:45:18,967
mula Xanax ay naging Valium.

826
00:45:19,050 --> 00:45:21,970
Siguro, sabihin na nating kutob…

827
00:45:22,053 --> 00:45:24,014
di ko na alam kung ano pang magagawa ko,

828
00:45:24,097 --> 00:45:27,434
kaya pakiusap, gusto kong
bawasan ang gamot.

829
00:45:36,401 --> 00:45:38,987
Pebrero ng 2018,

830
00:45:39,070 --> 00:45:44,367
nagising ako sa umaga,
at pakiramdam ko may mali.

831
00:45:45,452 --> 00:45:47,412
Naririnig ko ang mga bata sa baba,

832
00:45:47,496 --> 00:45:51,708
pero nakakabingi ang ingay.

833
00:45:52,709 --> 00:45:55,462
Mainit ang balat ko. Mainit ang dibdib ko.

834
00:45:58,632 --> 00:46:03,011
Di ko na kinaya.
Lumabas ako agad ng bahay

835
00:46:03,512 --> 00:46:08,183
at nagmaneho nang matulin
at mali-mali.

836
00:46:08,266 --> 00:46:12,020
May boses sa utak ko na nagsasabing,
"Kailangan kong lumikas."

837
00:46:12,729 --> 00:46:15,857
May nakita akong burol sa gilid,

838
00:46:15,941 --> 00:46:18,777
halos 300 talampakan ang taas
at may bangin sa gilid.

839
00:46:19,986 --> 00:46:21,696
Sabi ko,

840
00:46:22,364 --> 00:46:25,075
"Aakyatin ko ang burol na yan,
at tatalon ako."

841
00:46:26,451 --> 00:46:33,375
At nung paakyat na ako,
nakita ko sa isipan ang mga anak ko.

842
00:46:35,377 --> 00:46:38,088
Lumuhod ako,

843
00:46:39,381 --> 00:46:41,925
at sinabi kong,
"John, hindi ka ganito."

844
00:46:42,425 --> 00:46:44,094
"Hindi ka ganito."

845
00:46:44,177 --> 00:46:48,139
Narinig ng asawa ko na bumalik ako
at sinalubong ako sa pintuan.

846
00:46:49,266 --> 00:46:51,101
Tinignan ko siya at sinabing,

847
00:46:51,726 --> 00:46:55,564
"Yung Valium siguro iyon."

848
00:46:56,940 --> 00:47:01,695
Sinimulang hanapin ng asawa ko
ang "Valium at pagpapatiwakal,"

849
00:47:01,778 --> 00:47:05,615
"Pagtanggal ng Valium,"
"Pagtanggal ng Xanax."

850
00:47:08,118 --> 00:47:11,872
Kaso puro mga pasyente lang
at hindi mga propesyonal

851
00:47:11,955 --> 00:47:15,000
at nakakita ng mga problema
ng benzodiazpine,

852
00:47:15,083 --> 00:47:18,169
kabilang ang laging pag-asa,
labis na pagkasanay, at pagtanggal.

853
00:47:18,253 --> 00:47:22,007
Nanggaling sa 1970 ang datos
at inilarawan

854
00:47:22,090 --> 00:47:24,175
ni Dr. Heather Ashton,
na isang psychiatrist

855
00:47:24,259 --> 00:47:27,512
na may klinika sa pagtanggal
ng benzodiazepine sa labas ng UK.

856
00:47:27,596 --> 00:47:30,307
Kulang ang kasanayan
sa clinical pharmacology

857
00:47:32,225 --> 00:47:34,311
at sa pangangasiwa ng pagtanggal ng gamot.

858
00:47:34,394 --> 00:47:37,480
Nawala na ang pakikinig
sa mga pasyente,

859
00:47:37,564 --> 00:47:41,318
at nakahiligan ng mga doktor
ang ideya

860
00:47:41,401 --> 00:47:44,195
na kayang idaan sa gamot
ang problema sa pag-iisip.

861
00:47:44,279 --> 00:47:46,823
At sinulat niya ang buong kasunduan
na The Ashton Manual,

862
00:47:46,907 --> 00:47:50,702
na mahahanap mo online,
at isang mahusay na dokumento.

863
00:47:51,202 --> 00:47:55,582
Bigla naming natagpuan
ang The Ashton Manual.

864
00:47:55,665 --> 00:48:00,921
Nandoon ang bawat sintomas
na ni-report ko sa doktor,

865
00:48:01,004 --> 00:48:03,006
magkakasunod iyon.

866
00:48:03,089 --> 00:48:05,884
Nagtinginan kami ng asawa ko
at parang,

867
00:48:07,177 --> 00:48:08,678
"Paano nangyari iyon?"

868
00:48:09,763 --> 00:48:15,352
Pumunta kami sa 32 magkaibang doktor
at walang tumama sa kanila

869
00:48:15,435 --> 00:48:20,023
na binabawasan ko ang benzodiazepine
at nakararanas ng epekto ng pagtanggal.

870
00:48:20,106 --> 00:48:23,318
Hindi nakararanas nito ang ibang pasyente,
at ang iba ay sensitibo

871
00:48:23,401 --> 00:48:26,446
sa pinakamaliit na pagbabago ng dosis,
pagbabawas ng dosis.

872
00:48:26,529 --> 00:48:31,326
Mas laganap ito sa matatanda. Habang
tumatanda, mas di nakakaayon ang utak.

873
00:48:31,826 --> 00:48:33,620
Kaya pagdating ng edad 50 pataas

874
00:48:33,703 --> 00:48:38,124
at ilang dekada na sila sa benzodiazepine…
Sobrang hirap na itong tanggalin.

875
00:48:38,208 --> 00:48:40,585
Kaunti lang ang nakakaalam
ng potensyal na panganib.

876
00:48:40,669 --> 00:48:44,381
Kaunting doctor lang ang nakakaalam
ng mga kapahamakang iyon.

877
00:48:44,881 --> 00:48:46,967
Medyo nakakagulat ito sa puntong ito.

878
00:48:47,050 --> 00:48:51,012
Kapaki-pakinabang ang mga kagamitang ito.
Sobrang saya kong makuha ito.

879
00:48:51,513 --> 00:48:54,474
Nagpapasalamat ako sa mga taong
gumawa nito.

880
00:48:54,557 --> 00:48:59,187
Ang problema ay masyado naming
madalas gamitin ito,

881
00:48:59,270 --> 00:49:01,648
at sa napakahabang panahon.

882
00:49:02,983 --> 00:49:05,110
Kung titignan mo ang iba-ibang
sanhi ng panganib

883
00:49:05,193 --> 00:49:06,528
sa adiksyon,

884
00:49:06,611 --> 00:49:10,365
isa sa pangunahing dahilan
ay madaling pag-access sa gamot.

885
00:49:11,282 --> 00:49:14,995
Talamak sa panahong ito
ang labis na pagreseta at suplay,

886
00:49:15,078 --> 00:49:19,040
kaya mas mabilis itong masubukan
at magkaroon ng adiksyon.

887
00:49:20,750 --> 00:49:25,338
Psychiatrist ako mula noong dekada 90
at kung may lumapit sa akin

888
00:49:25,422 --> 00:49:28,216
na may sintomas ng
pagkabalisa o depresyon,

889
00:49:28,299 --> 00:49:31,428
kailangan kong ipaliwanag na,
"May depresyon ka."

890
00:49:31,511 --> 00:49:33,847
O "Ito ay mga… Ito ay pagkanerbyos,"

891
00:49:33,930 --> 00:49:38,018
at kailangan kong isipin
sa una o ikalawang pagbisita

892
00:49:38,101 --> 00:49:41,646
na walang problema sa
pag-inom ng gamot.

893
00:49:42,689 --> 00:49:46,818
Simula noong 1997, noong nagpasya ang FDA

894
00:49:46,901 --> 00:49:50,196
na pwede nang mag-advertise ang mga
kompanya sa mga tao.

895
00:49:50,280 --> 00:49:52,907
Hindi naman agad mawawala ang depresyon.

896
00:49:52,991 --> 00:49:55,118
Walang makakagawa nito,
dahil totoong sakit ito.

897
00:49:55,201 --> 00:49:57,579
Maaaring nababalisa ka.
Hindi makatulog.

898
00:49:57,662 --> 00:50:00,373
Alam natin ang pakiramdam
ng pahkabalisa sa lipunan.

899
00:50:00,457 --> 00:50:02,459
Maaaring sisihin ang
di-balanseng kemikal.

900
00:50:02,542 --> 00:50:04,085
Maaari kong mabalik ang normal.

901
00:50:04,169 --> 00:50:06,337
Babalik uli ang buhay.

902
00:50:06,421 --> 00:50:10,300
Di ko kailangang magturo
o baguhin ang opinyon o maghawak ng kamay

903
00:50:10,383 --> 00:50:14,888
kasi pumupunta na ang mga tao,
"Dapat ba Wellbutrin o Effexor,"

904
00:50:14,971 --> 00:50:17,640
o pwedeng, "Naka=Paxil
ang instructor ko sa pilates,

905
00:50:17,724 --> 00:50:21,352
pero sabi ng dentista ko
mas mabuti ang Zoloft, anong pinagkaiba?"

906
00:50:21,436 --> 00:50:25,231
Wala talagang pagbantay dito.
Walang pagsubaybay.

907
00:50:25,315 --> 00:50:28,318
"Anong pakiramdam mo?
Anong naiisip mo?"

908
00:50:28,401 --> 00:50:32,030
"Anong kalagayn ng iyong emosyon?"
Parang trabaho lang talaga.

909
00:50:32,113 --> 00:50:35,408
Naging kasangkapan na ang medisina

910
00:50:35,492 --> 00:50:39,788
kung saan parang trabahador
sa pabrika ang mga doktor.

911
00:50:39,871 --> 00:50:44,584
At pagkatapos niya, lahat ng
psychiatrist ko ay puro trabaho lang.

912
00:50:44,667 --> 00:50:47,378
Naghanapa ako ng magtatrabaho lang,
kasi parang

913
00:50:47,462 --> 00:50:50,715
"Ayokong maramdaman iyon.
Ayokong pag-usapan iyon."

914
00:50:50,799 --> 00:50:54,719
Nape-pressure ang mga doktor
na tignan agad ang mga pasyente,

915
00:50:54,803 --> 00:50:57,722
para ipasok o ilabas sila,
at magbigay ng gamot,

916
00:50:57,806 --> 00:51:00,058
dahil iyon ang nababalik
ng mga ikatlong partido.

917
00:51:00,141 --> 00:51:03,603
May isang doktor, "Pwede mo bang ikwento
ang iyong kabataan sa Texas?"

918
00:51:03,686 --> 00:51:06,731
Ako naman, "Ayoko nga.
Magsimula na tayo sa script."

919
00:51:06,815 --> 00:51:10,026
Tinatanong namin ang pasyente,
"Natuwa ba sila sa kanilang serbisyo?"

920
00:51:10,110 --> 00:51:12,153
Gusto ng mga doktor ng mataas na marka

921
00:51:12,237 --> 00:51:16,658
dahil nakabase sa mga survey
ang kanilang pag-unlad bilang propesyonal.

922
00:51:16,741 --> 00:51:19,953
Kaya dahil sa mga insentibong
di nakikita,

923
00:51:20,036 --> 00:51:23,456
isusulat ng doktor ang gusto ng pasyente.

924
00:51:23,540 --> 00:51:26,626
Ang isa pa ay epektibo sa pangmadalian
ang mga gamot na ito.

925
00:51:26,709 --> 00:51:30,839
Pumunta ako sa isang therapist
sa New Hampshire nung labintatlo ako.

926
00:51:30,922 --> 00:51:32,298
SARAH SILVERMAN
KOMEDYANTE

927
00:51:33,633 --> 00:51:36,386
Na, nung araw na…

928
00:51:36,469 --> 00:51:40,807
Unang araw na naroon ako, sabi niya…
Ito ay parang taon 1984 yata,

929
00:51:40,890 --> 00:51:44,185
at sabi niya, "Bibigyan kita ng reseta."

930
00:51:44,269 --> 00:51:47,438
"Sa tuwing nalulungkot ka,
Uminom ka ng isa nito."

931
00:51:47,522 --> 00:51:48,565
Xanax iyon.

932
00:51:48,648 --> 00:51:52,902
Gusto kong mag-ingat. Ayokong magmukhang
masama lahat ng benzodiazepine at gamot.

933
00:51:52,986 --> 00:51:56,030
Basta ang alam ko labis ang pagreseta
sa kanila, gaya ng opioid.

934
00:51:56,114 --> 00:51:57,407
Parehong pampawala ng sakit.

935
00:51:57,490 --> 00:51:59,701
Isa sa emosyonal na sakit,
at isa sa pisikal.

936
00:52:00,285 --> 00:52:04,205
Maraming komunidad ang may
problema sa Xanax.

937
00:52:04,789 --> 00:52:07,125
Nasa gitna tayo ng epidemya
ng iniresetang gamot.

938
00:52:07,208 --> 00:52:09,919
Kadalasan akala ng mga tao
ay parang opioid ito,

939
00:52:10,003 --> 00:52:11,546
pero di lang ito opioid.

940
00:52:12,172 --> 00:52:17,177
Ang rapper na si Lil Xan, mula sa Xanax,
ay isa sa higit 50 artista

941
00:52:17,260 --> 00:52:19,804
na nagbabanggit ng Xanax
sa kanilang musika.

942
00:52:19,888 --> 00:52:21,347
Umiinom ako ng…

943
00:52:22,348 --> 00:52:25,143
…labindalawang o labing-apat na 2 mg
kada araw.

944
00:52:26,060 --> 00:52:26,978
Wow.

945
00:52:27,562 --> 00:52:28,980
Grabe talaga iyon.

946
00:52:29,063 --> 00:52:31,524
Nakakarinig ako ng boses sa aking utak

947
00:52:31,608 --> 00:52:34,027
Sabi nila ay tapusin ko na

948
00:52:34,110 --> 00:52:36,279
May nahanap akong Xanax sa kama ko

949
00:52:36,362 --> 00:52:38,698
Ininom ko at natulog ako ulit…

950
00:52:38,781 --> 00:52:44,621
Ang dobleng kahulugan ng
pagkilala sa sakit o pagkabalisa,

951
00:52:44,704 --> 00:52:47,498
o kung anuman iyon,
ay hindi ikinaganda nito.

952
00:52:47,999 --> 00:52:53,671
Grabeng patama iyon.
Madaling mawalan ng kontrol.

953
00:52:53,755 --> 00:52:56,925
At walang kakayahan
ang mga kabataan na gawin iyon.

954
00:52:57,008 --> 00:52:59,469
Di nagtagal ay ginaya ni Bobby
ang mga idolo niya

955
00:52:59,552 --> 00:53:02,096
at uminom ng unang tableta
noong ikasampung baitang.

956
00:53:02,805 --> 00:53:04,599
Nahumaling na ako sa unang tableta.

957
00:53:04,682 --> 00:53:07,185
Isang tawag, isan text lang
para makakuha nito. Oo.

958
00:53:07,268 --> 00:53:08,519
Anumang gamot.

959
00:53:08,603 --> 00:53:13,858
Ang social media ay mahalagang tool
para makabili online.

960
00:53:13,942 --> 00:53:17,278
Ito na ngayon…
Ito na ang magbebenta sayo.

961
00:53:17,362 --> 00:53:21,157
Sa pamamagitan ng pag-tap,
makakakuha ka na ng Xanax.

962
00:53:21,241 --> 00:53:23,618
Nagkalat ang mga gamot na iyon.

963
00:53:23,701 --> 00:53:27,455
May nakita akong account
na may 104 na nagbebenta

964
00:53:27,538 --> 00:53:29,165
at gumagamit ng Snapchat,

965
00:53:29,249 --> 00:53:31,584
na maaari mong tawagan
sa pag-type lang ng pangalan.

966
00:53:31,668 --> 00:53:33,753
Para itong directory
ng nagbebenta ng droga.

967
00:53:33,836 --> 00:53:36,297
Maraming tao sa
di-wastong laboratoryo

968
00:53:36,381 --> 00:53:37,924
mga ilegal na laboratoryo,

969
00:53:38,007 --> 00:53:41,052
na gumagawa ng sobrang lakas
na benzodiazepine.

970
00:53:41,135 --> 00:53:43,304
Bagong impormasyon sa
nakakamatay na gamot.

971
00:53:43,388 --> 00:53:48,685
Isa itong maliit at puting tableta na
kamukha ng gamot sa pagkabalisa, ang Xanax

972
00:53:49,143 --> 00:53:51,771
Pero hinalo ito sa
isang matapang ng opioid

973
00:53:51,854 --> 00:53:52,855
na fentanyl.

974
00:53:52,939 --> 00:53:55,608
Pwedeng mag-online at makakabili na
ng pill press.

975
00:53:55,692 --> 00:53:57,235
Makakabili rin sila ng pill dye.

976
00:53:57,318 --> 00:54:01,239
Ito ang fentanyl na may halong
pampabigat,

977
00:54:01,322 --> 00:54:03,783
at sa pag-ikot ng gulong…

978
00:54:04,867 --> 00:54:07,245
Lalabas na ang tableta.

979
00:54:07,328 --> 00:54:10,415
Pwede kang makakuha ng dalawang
tableta mula sa drug dealer,

980
00:54:10,498 --> 00:54:13,084
at mas marami ang fentanyl ng isa.

981
00:54:13,167 --> 00:54:15,461
At iyon ang magtatapos ng iyong buhay.

982
00:54:15,545 --> 00:54:20,174
Ang mga tabletang galing sa Mexico
ay propesyonal ang pagkakagawa.

983
00:54:20,258 --> 00:54:24,512
Di mo makita ang pagkakaiba.
Perpekto ang kulay, pati ang marka,

984
00:54:24,595 --> 00:54:26,222
at ang kayarian ng pill…

985
00:54:26,306 --> 00:54:29,100
Kumukha ng tunay.
Nakakatakot.

986
00:54:29,183 --> 00:54:33,938
Ibinalita ng artistang therapist,
Laura Berman, na namatay ang kanyang anak

987
00:54:34,022 --> 00:54:36,065
noong Linggo dahil sa sobrang gamot.

988
00:54:36,149 --> 00:54:38,401
Sabi mo parang fentanyl ito
na may halong iba.

989
00:54:38,484 --> 00:54:42,363
May nararamdaman ba siya
para inumin ang mga gamot na ito?

990
00:54:42,447 --> 00:54:45,908
-Sa tingin mo alam niya ang iniinom niya?
-Hindi. Siya--

991
00:54:45,992 --> 00:54:48,328
Nitong nakalipas na sampung taon,
halos lahat ay

992
00:54:48,411 --> 00:54:51,539
dahil sa overdose
ng hindi lang iisang gamot.

993
00:54:51,622 --> 00:54:54,000
Kadalasan ay kombinasyon ito
ng iba't ibang gamot.

994
00:54:54,083 --> 00:54:57,754
Hindi sobrang mapanganib ang maraming
pag-inom ng benzodiazepine lamang,

995
00:54:57,837 --> 00:54:59,714
pero kung hinalo mo sa mga opioid,

996
00:54:59,797 --> 00:55:02,633
parang anesthesia na iyon
at lubhang mapanganib.

997
00:55:02,717 --> 00:55:04,927
Kasi dodoble ang pampakalmang epekto.

998
00:55:05,011 --> 00:55:09,432
Pwede kang atakihin sa puso.
Pwedeng mamatay. Huminto sa paghinga.

999
00:55:10,016 --> 00:55:11,517
Dalawampu't isang taon lang siya.

1000
00:55:11,601 --> 00:55:14,520
Isang sikat na YouTube star
at pausbong na rapper,

1001
00:55:14,645 --> 00:55:17,190
Namatay si Lil Peep kagabi.

1002
00:55:17,273 --> 00:55:19,817
Ang daming namamatay sa balita

1003
00:55:20,443 --> 00:55:23,071
na may kinalaman sa
painkiller o benzodiazepine.

1004
00:55:23,154 --> 00:55:25,323
Nahihirapan sila sa dinaranas

1005
00:55:25,406 --> 00:55:28,534
na sakit at pagkabalisa,
at kailangang bawasan at makalabas dito.

1006
00:55:29,994 --> 00:55:33,748
Tumingin ako sa salamin
at naisip ko sa mga oras na iyon,

1007
00:55:33,831 --> 00:55:35,917
kung pinagpatuloy ko ito,
mamatay ako agad.

1008
00:55:36,000 --> 00:55:38,753
Kaya hininto ko ito agad-gad,

1009
00:55:38,836 --> 00:55:42,173
at nagkaroon ako ng
kaunting kombulsyon,

1010
00:55:42,256 --> 00:55:43,758
kaya nauwi ako sa ospital.

1011
00:55:43,841 --> 00:55:47,011
Pagkatapos ng ilang subok,
sinabi ni Xan na malinis na siya.

1012
00:55:47,095 --> 00:55:49,764
Gusto kong gumawa ng pagkilos, Xanarchy,

1013
00:55:49,847 --> 00:55:53,017
tungkol sa hindi gagamit ng Xanax,

1014
00:55:53,101 --> 00:55:54,977
at iyon ang sinusubukan kong isulong.

1015
00:55:55,061 --> 00:55:58,272
Kailangan nating alagaan ang isa't isa
at maging responsable

1016
00:55:59,357 --> 00:56:03,069
sa pagsuporta sa kulturang droga,
nang buong-buo.

1017
00:56:03,152 --> 00:56:08,449
Wag mo akong
bigyan ng Xannie ngayon, kundi…

1018
00:56:08,533 --> 00:56:11,536
Ayokong tumanda na
kasama ang mga taong mahal ko

1019
00:56:11,619 --> 00:56:13,746
tapos bigla silang magbabago.

1020
00:56:13,830 --> 00:56:16,916
Mahirap panoorin,
at ayoko nang mamatayan pa.

1021
00:56:16,999 --> 00:56:18,251
Ayokong may namamatay.

1022
00:56:18,334 --> 00:56:20,253
Kabataan ang nagbibigay
sa atin ng babala.

1023
00:56:20,336 --> 00:56:24,298
Nagbibigay sila ng senyales
kung hindi maayos ang mundo.

1024
00:56:24,382 --> 00:56:27,718
Parang naging klinika na ako
sa di pagreseta ng gamot,

1025
00:56:27,802 --> 00:56:29,971
mas marami na ang pasyenteng

1026
00:56:30,054 --> 00:56:36,102
kailangan makawala sa mga
opioid o benzodiazepine o pareho.

1027
00:56:36,185 --> 00:56:38,354
Nakakalito rin ito sa mga pasyente,

1028
00:56:38,438 --> 00:56:40,940
dahil ang mga pasyenteng umaasa sa gamot

1029
00:56:41,023 --> 00:56:44,569
at matagal nang umiinom nito,
di nila kayang mabuhay nang wala nito.

1030
00:56:44,652 --> 00:56:46,737
Posible ring hindi sila nababalisa

1031
00:56:46,821 --> 00:56:48,156
at maayos naman sila,

1032
00:56:48,239 --> 00:56:51,325
pero di sila makakakilos
nang walang mga gamot.

1033
00:56:51,409 --> 00:56:53,703
Sobrang nakakatakot ang ideyang ito
para sa kanila.

1034
00:56:53,786 --> 00:56:55,788
At iyon ang sintomas
ng pagtanggal ng gamot.

1035
00:56:55,872 --> 00:56:58,124
Ganyan talaga ang tolerance at withdrawal.

1036
00:57:18,019 --> 00:57:21,647
Buti na lang nag-aral ako ng
chemistry noong kolehiyo.

1037
00:57:26,360 --> 00:57:30,198
Hindi ito matuturo sa iyo ng doktor.

1038
00:57:32,116 --> 00:57:34,744
Ang tawag dito ay micro taper sa likido.

1039
00:57:36,078 --> 00:57:40,541
Hinahayaan ka nitong
bawasan ang dosis

1040
00:57:40,625 --> 00:57:45,755
sa maliit na maliit na bahagi araw-araw.

1041
00:57:46,506 --> 00:57:48,174
Kung sobrang bilis,

1042
00:57:49,175 --> 00:57:53,638
makakaranas ka ng labis na kaba.

1043
00:57:57,850 --> 00:58:00,102
Makapangyarihan ang mga kemikal na ito,

1044
00:58:00,603 --> 00:58:05,441
minsan ay inaabot ng ilang taon
ang pagbabawas nito.

1045
00:58:13,115 --> 00:58:17,912
DAANAN NG RILES

1046
00:58:19,830 --> 00:58:22,416
Mula sa gitna hanggang sa taas ng riles?

1047
00:58:22,500 --> 00:58:24,293
-Limang talampakan at isa.
-5'1."

1048
00:58:24,377 --> 00:58:26,003
Sabihin mo kung handa ka na sa una.

1049
00:58:26,087 --> 00:58:27,338
Sige, simulan na.

1050
00:58:27,421 --> 00:58:30,550
Dito ay dalawang talampakan at anim.

1051
00:58:30,633 --> 00:58:31,801
2'6".

1052
00:58:33,844 --> 00:58:35,596
Nagtatrabaho ako sa Michigan,

1053
00:58:35,680 --> 00:58:38,975
at ito ay programa
para maging isang civil engineer.

1054
00:58:39,058 --> 00:58:45,606
Tatlong taon na ako rito, at ang trabahong
ito ay para sa hustong-gulang na babae.

1055
00:58:45,690 --> 00:58:47,650
Nagsimula ako nung 18 taong gulang.

1056
00:58:48,818 --> 00:58:52,738
Masaya akong may umaasa sa akin
sa ilang bagay.

1057
00:58:52,822 --> 00:58:54,323
Nakaka-stress talaga,

1058
00:58:54,407 --> 00:58:57,410
pero sakto lang para matapos ko.

1059
00:58:57,493 --> 00:58:59,620
Hindi naman yung nakakalula.

1060
00:59:00,121 --> 00:59:02,873
Halos lahat ng ayaw sa Xanax,

1061
00:59:02,957 --> 00:59:06,794
ay dahil sa paggamit nito bilang droga.

1062
00:59:06,877 --> 00:59:10,464
Para sa mga tulad ko,
pag nakita kong mali ang paggamit

1063
00:59:10,548 --> 00:59:12,133
ng ibang tao, parang,

1064
00:59:12,216 --> 00:59:16,262
kung alam mo lang ang
nagagawa nito sa talagang nangangailangan.

1065
00:59:18,639 --> 00:59:20,600
Isang milligram
ang iniinom ko kada araw,

1066
00:59:20,683 --> 00:59:24,854
at iyon ang simulang dosis ko,
at yun lagi ang iniinom ko.

1067
00:59:26,272 --> 00:59:29,609
Pwede itong maging nakaka-adik.
Hindi sa kaso ko,

1068
00:59:30,484 --> 00:59:34,155
pero sa pag-iisip, oo.

1069
00:59:34,238 --> 00:59:37,241
Parang "kung wala ako niyan,
anong gagawin ko?"

1070
00:59:37,325 --> 00:59:43,289
Madaling umasa sa isang gamot
nang buong-buo,

1071
00:59:43,372 --> 00:59:44,498
pero ako hindi…

1072
00:59:44,999 --> 00:59:48,628
Kahit na nakakatulong ito,
nakakatakot isipin iyon.

1073
00:59:48,711 --> 00:59:51,172
Pano kung naubusan ka?
Pano kung may ibang kumuha?

1074
00:59:51,255 --> 00:59:53,466
Pano kung nakalimutan mo?
Anong gagawin mo?

1075
00:59:53,966 --> 00:59:55,926
Natatakot ako sa isipang iyon.

1076
00:59:56,010 --> 01:00:00,931
Mahalaga ang gamot sa mga tao,
at ayokong baliwalain

1077
01:00:01,015 --> 01:00:02,475
ang kahalagahan nito

1078
01:00:02,558 --> 01:00:05,102
para tulungan ang mga tao
na pamahalaan ang pagkabalisa.

1079
01:00:05,186 --> 01:00:07,188
Babalik ulit tayo sa simula,

1080
01:00:07,271 --> 01:00:09,065
kung ano talaga tayo,

1081
01:00:09,148 --> 01:00:12,318
pero sa sandaling nawala ito,
maliban kung may iba kang gamot,

1082
01:00:12,985 --> 01:00:14,528
babalik ang pagkabalisa.

1083
01:00:15,321 --> 01:00:20,743
Nung nagkasakit ang nanay ko,
nalaman naming malubhang colon cancer ito.

1084
01:00:20,826 --> 01:00:22,161
Tumakbo kami sa airport.

1085
01:00:22,244 --> 01:00:26,499
Nakatira talaga kami sa Boston,
ako, tatay ko, at ate ko.

1086
01:00:27,375 --> 01:00:30,002
Sa tuwing umaalis ako,
parang "Ito ba iyon?"

1087
01:00:30,086 --> 01:00:32,838
At pababalik-balik yung ganong isipan,

1088
01:00:32,922 --> 01:00:36,217
at iyon ang una kong atake sa nerbyos.

1089
01:00:36,300 --> 01:00:38,594
Kasi kailangan kong umalis sa trabaho.

1090
01:00:38,678 --> 01:00:42,973
At kailangan kong gumawa ng presentasyon,
at bumigay talaga ako

1091
01:00:43,057 --> 01:00:45,643
at napunta sa banyo ng opisina,

1092
01:00:45,726 --> 01:00:48,187
mabilis ang paghinga, akala ko
inatake na ako sa puso.

1093
01:00:48,270 --> 01:00:50,731
Parang, "Ito na… Diyos ko."

1094
01:00:51,524 --> 01:00:54,276
Yung pakiramdam na hindi ka na makalabas.

1095
01:00:56,153 --> 01:00:59,156
Bago pumanaw ang nanay ko,
gumawa siya ng liham.

1096
01:00:59,240 --> 01:01:02,952
Nagsulat siya para sa lahat, sa kuya ko,
sa ate ko, at sa tatay ko.

1097
01:01:03,577 --> 01:01:07,998
Sabi niya sa sulat para sa akin,
"Pasensya na kung nilagay kita sa kahon,

1098
01:01:08,082 --> 01:01:11,293
at pasensya na kung pakiramdam mo
ay kailangan mong maging isang tao

1099
01:01:11,377 --> 01:01:15,256
na kailanman ay di magiging ikaw."
Nung binasa ko, bigla akong…

1100
01:01:15,339 --> 01:01:20,344
napaluha. "Oo nga," at iyon ang dahilan
kung bakit lagi akong kabado

1101
01:01:20,428 --> 01:01:22,263
at balisa nang napakahabang panahon,

1102
01:01:22,346 --> 01:01:25,725
kasi ganito ang inaasahan sa akin.
Para sa akin,

1103
01:01:25,808 --> 01:01:28,811
"Okey, di naman inaasahan
na magpakabibo ka hanggang gusto mo."

1104
01:01:28,894 --> 01:01:30,855
"Iba ka. Bakit ganyan ka magsalita?"

1105
01:01:30,938 --> 01:01:33,399
"Dapat ganito ka magsalita,
Ganito ang inaasahan ko."

1106
01:01:33,482 --> 01:01:35,568
Namatay noong Agosto ang nanay ko,

1107
01:01:35,651 --> 01:01:38,028
at doon talaga

1108
01:01:38,904 --> 01:01:40,990
lumabas ang lahat.

1109
01:01:41,574 --> 01:01:43,743
Nandun yung pakiramdam na,

1110
01:01:43,826 --> 01:01:46,871
"Kailangan kong ayusin ito
sa sarili ko."

1111
01:01:49,039 --> 01:01:51,208
At doon ko nasabing,
"Kailangan ko ng therapy."

1112
01:01:52,001 --> 01:01:54,336
Kung may mga bagay na
nagdudulot ng pagkabalisa,

1113
01:01:54,420 --> 01:01:55,880
at hindi nawawala iyon,

1114
01:01:55,963 --> 01:01:59,675
mahalagang maalala mo
ang mga pangunahing gagawin.

1115
01:01:59,759 --> 01:02:01,302
Una, huminga.

1116
01:02:04,013 --> 01:02:06,515
Magkaroon ng sapat na tulog.

1117
01:02:08,184 --> 01:02:10,770
Pinapayuhan ko ang lahat
na magkaroon ng mahabang pahinga.

1118
01:02:10,853 --> 01:02:12,104
Mag-ehersisyo.

1119
01:02:13,856 --> 01:02:17,067
At lumabas hangga't maaari.

1120
01:02:17,818 --> 01:02:23,115
Mag-ehersisyo at masikatan ng araw.
Mga bagay gaya ng yoga o pag-meditate.

1121
01:02:23,199 --> 01:02:25,409
Nakatulong sa akin ang pagninilay.

1122
01:02:25,493 --> 01:02:30,331
Ang pag-relax ng katawan

1123
01:02:30,414 --> 01:02:33,083
ay nakakatanggal ng
nakakabalisang karanasan.

1124
01:02:33,167 --> 01:02:37,213
Hindi ka pwedeng mag-relax
at mabalisa nang sabay.

1125
01:02:37,296 --> 01:02:41,258
May ibang gamot na hindi nakakahumaling.

1126
01:02:41,342 --> 01:02:43,552
Ang mga Selective Serotonin
Reuptake Inhibitor,

1127
01:02:43,636 --> 01:02:45,930
hindi nila napapagaling agad
ang pagkabalisa,

1128
01:02:46,013 --> 01:02:50,100
pero binababa nila ang
pangkalahatang quotient ng pagkabalisa

1129
01:02:50,184 --> 01:02:52,895
para mas mabawasan
ang pag-atake ng nerbyos.

1130
01:02:52,978 --> 01:02:54,980
Isa akong psychiatrist sa New York City,

1131
01:02:55,064 --> 01:02:57,858
at siyempre, gumagawa ako ng reseta
ng mga antidepressant,

1132
01:02:57,942 --> 01:02:59,527
para sa pagkabalisa.

1133
01:03:00,319 --> 01:03:03,405
Pero gusto ko ring kausapin ang mga
pasyente ko tungkol sa cannabis

1134
01:03:03,489 --> 01:03:06,033
dahil nakakatulong ito sa pagkabalisa.

1135
01:03:07,159 --> 01:03:10,246
Hindi ka nahihiya.
Hindi ka bangag.

1136
01:03:10,329 --> 01:03:12,414
Nandoon pa rin ang iyong katinuan,

1137
01:03:12,498 --> 01:03:15,000
pero mas kaya mo nang
pamahalaan ang stress.

1138
01:03:15,084 --> 01:03:17,711
Marami tayong alam
tungkol sa paggamot ng mga sakit na ito,

1139
01:03:17,795 --> 01:03:20,589
at ang pinakamatagumpay
na paggamot na base sa pananaliksik

1140
01:03:20,673 --> 01:03:23,092
ay ang mga cognitive behavioral therapy.

1141
01:03:23,175 --> 01:03:28,138
Nakatuon ang mga ito
sa mga nakasanayang nating pag-iisip

1142
01:03:28,222 --> 01:03:29,932
pagkilos, at paggawa ng desisyon.

1143
01:03:30,015 --> 01:03:32,643
At naglilikha rin sila ng bagong kaisipan,

1144
01:03:32,726 --> 01:03:35,145
sa kung paano natin tingnan ang porblema.

1145
01:03:36,063 --> 01:03:39,441
Meron ka nang karagdagang proteksyon,
ang maliit na tinig

1146
01:03:39,525 --> 01:03:42,611
ang therapy na nagsasabi sa iyong,
"Okey lang yan."

1147
01:03:42,695 --> 01:03:45,948
"Ganyan ang nararamdaman mo ngayon.
Ayos lang na makaramdam."

1148
01:03:46,031 --> 01:03:49,076
"Di totoo ang iyong nararamdaman.
Di totoo ang iyong naiisip."

1149
01:03:49,618 --> 01:03:51,829
Ang kailangan mo lang gawin ay magpatuloy,

1150
01:03:51,912 --> 01:03:53,289
darating ang bukas,

1151
01:03:53,372 --> 01:03:55,332
hanggang sa maraming bukas na
ang nagdaan

1152
01:03:55,416 --> 01:03:59,837
at hindi mo na ulit mararamdaman ito."
At sapat na iyon para magpatuloy.

1153
01:03:59,920 --> 01:04:01,881
Kasi sa bandang huli,
kung dumadaan ka

1154
01:04:01,964 --> 01:04:05,551
sa matinding pagsubok,
kailangan mo lang magpatuloy.

1155
01:04:07,261 --> 01:04:10,180
Naging kapansin-pansin ito noong pandemya,

1156
01:04:10,264 --> 01:04:13,726
ngunit ang pagkakaroon ng koneksyon
sa kapwa ay isa sa mga epektibong paraan

1157
01:04:13,809 --> 01:04:15,519
para malabanan ang pagkabalisa.

1158
01:04:17,271 --> 01:04:21,317
Ang pagkalumbay
ay isa sa mga panganib sa kalusugan

1159
01:04:21,400 --> 01:04:23,319
di lang sa kaisipan
pati na rin sa pisikal.

1160
01:04:25,112 --> 01:04:27,281
Dumaan ako sa diborsyo ngayong taon,

1161
01:04:27,364 --> 01:04:31,160
at sa mga natuklasan ko
sa pagtatapos ng kasal

1162
01:04:31,243 --> 01:04:33,996
at sa pagtanggap ko ng
bagong simula ng buhay,

1163
01:04:34,079 --> 01:04:36,999
nakaranas uli ako ng pabalik-balik
na depresyon at pagkabalisa.

1164
01:04:38,000 --> 01:04:39,251
Di ko nasabi sa nanay ko.

1165
01:04:39,335 --> 01:04:42,630
Di ko pa sinasabi sa mga kaibigan ko
ang nangyari sa aming pagsasama.

1166
01:04:42,713 --> 01:04:45,966
Nakatuon lang ako sa
pagninilay at pagsususlat,

1167
01:04:46,050 --> 01:04:47,092
at mag-therapy ako,

1168
01:04:47,176 --> 01:04:50,679
at gagawin ang lahat para harapin ito,

1169
01:04:50,763 --> 01:04:54,516
kung saan ang kailangan ko lang gawin
ay lumapit sa mga kababaihang

1170
01:04:54,600 --> 01:04:56,518
sumusuporta sa akin para malagpasan ito.

1171
01:05:00,814 --> 01:05:04,193
Sa anumang paraan na makakahanap
tayo ng tunay na koneksyon,

1172
01:05:04,276 --> 01:05:09,281
Kalimutan mo na ang lahat ng sinabi ko,
yun na ang pinakamabuting gawin natin.

1173
01:05:09,365 --> 01:05:14,161
Pero sa totoo, ang normal na pagharap
sa di normal na kapaligiran

1174
01:05:14,662 --> 01:05:18,207
na di mo kailangang sabihin
ay isang sakit.

1175
01:05:18,290 --> 01:05:19,708
Kung susuriin,

1176
01:05:19,792 --> 01:05:24,213
sa halip na ayusin ang mundo
at tunay na problema,

1177
01:05:24,713 --> 01:05:27,091
gumagamit tayo ng psychotropic

1178
01:05:27,174 --> 01:05:30,761
para lang matanggap ng mga tao

1179
01:05:30,844 --> 01:05:33,639
ang mundong mayroon tayo.

1180
01:05:33,722 --> 01:05:34,765
Malakihang Pag-resign.

1181
01:05:34,848 --> 01:05:38,018
Yun ang tawag ng mga eksperto
sa pagtaas ng bilang ng mga nagre-resign

1182
01:05:38,102 --> 01:05:39,269
o nagpapalot ng trabaho.

1183
01:05:39,353 --> 01:05:42,690
Mas maraming Amerikano na rin
ang nagreretiro.

1184
01:05:42,773 --> 01:05:45,901
Ang pagbawas sa araw ng trabaho
mula lima hanggang apat na araw,

1185
01:05:45,985 --> 01:05:47,528
ay nagiging uso na sa buong mundo.

1186
01:05:47,611 --> 01:05:50,155
Malinaw na binago ng pandemya

1187
01:05:50,239 --> 01:05:55,577
ang paraan ng pagtrabaho ng Amerikano
at mga trabahong nais nilang gawin.

1188
01:05:55,661 --> 01:05:59,248
Gumawa kami ng pagkilos para matugunan
ang mental health sa Amerika.

1189
01:05:59,999 --> 01:06:04,753
Gusto naming gumawa ng lipunan
na walang sinuman ang nag-iisa

1190
01:06:04,837 --> 01:06:07,006
at nahihiya dahil sa kanyang problema.

1191
01:06:07,089 --> 01:06:10,884
Gusto naming gumawa ng mundo kung saan
kahit sino ay makakahingi ng tulong.

1192
01:06:10,968 --> 01:06:13,387
Ayaw naming tugunan lang ang
sakit sa pag-iisip.

1193
01:06:13,470 --> 01:06:15,889
Gusto namin ng paraan
para sa kahusayan ng pag-iisip.

1194
01:06:15,973 --> 01:06:17,641
Ang bagong henerasyon ng mga atleta,

1195
01:06:17,725 --> 01:06:21,478
sina Simone Biles at Naomi Osaka,
ay nagbahagi tungkol sa mental health/

1196
01:06:21,562 --> 01:06:23,856
Mag-isa tayong haharap sa problema
at mahirap iyon.

1197
01:06:23,939 --> 01:06:26,734
Di mo na napansin
kung ilan ang natulungan mo,

1198
01:06:26,817 --> 01:06:29,778
kahit ikaw mismo
ay dumadaan sa pagsubok.

1199
01:06:29,862 --> 01:06:32,656
Ang kalusugan sa pag-iisip ay tungkol sa

1200
01:06:32,740 --> 01:06:37,411
lahat ng ginagawa natin sa buhay natin

1201
01:06:37,494 --> 01:06:40,706
at nauunawaan natin

1202
01:06:40,789 --> 01:06:44,418
kung makabubuti sa atin
ang mga pangyayari

1203
01:06:44,501 --> 01:06:46,128
o hindi, tama?

1204
01:06:46,211 --> 01:06:48,088
Ang kalusugang pangkaisipan ay lahat.

1205
01:06:48,172 --> 01:06:51,008
Diyos ko. Di ko kaya.
Kumalma ka, puso. Sabi niya,

1206
01:06:51,091 --> 01:06:53,969
"Salamat sa pagtangganp sa mga taong
tulad ko." Di ko kaya.

1207
01:06:56,180 --> 01:06:57,347
Napakabait niya.

1208
01:06:58,182 --> 01:07:03,187
Nagsimula isang Instagram post
na, "Libreng Therapy para sa Mga Itim."

1209
01:07:03,270 --> 01:07:05,856
Akala ko mahirap papuntahin
sa therapy ang mga itim

1210
01:07:05,939 --> 01:07:09,109
kasi yun ang pinapaniwala sa iyo ng media,

1211
01:07:09,193 --> 01:07:12,780
pero di iyon ang kaso.
Pabaligtad kaming nagsimula

1212
01:07:12,863 --> 01:07:16,033
kasi nung nilabas namin ang
Libreng Therapy Para sa Itim,

1213
01:07:16,116 --> 01:07:20,162
nung sa unang dalawang araw,
may 50 tao na parang,

1214
01:07:20,245 --> 01:07:22,664
"Gusto ko ng libreng therapy."
Kami naman ay, "Teka."

1215
01:07:22,748 --> 01:07:24,666
"Di namin naisip na ganito."

1216
01:07:25,125 --> 01:07:27,127
Binigyan namin sila ng
walong libreng sesyon.

1217
01:07:27,711 --> 01:07:31,423
Ngayon ay 75% sa kanila
ang nagpapatuloy sa therapy,

1218
01:07:31,507 --> 01:07:33,258
pagkatapos ay hindi na libre.

1219
01:07:33,842 --> 01:07:36,678
Parang binigyan namin sila
ng isang basong tubig,

1220
01:07:36,762 --> 01:07:39,306
at sana ay maisip nila na

1221
01:07:39,389 --> 01:07:42,142
"Di ko alam na kailangan
ko pala nito." Tama?

1222
01:07:42,226 --> 01:07:45,312
Ngayon, kahit tanggalin namin ang tubig,

1223
01:07:45,395 --> 01:07:48,732
parang, "Pero alam mo?
Yun na siguro ang susunod kong gagawin.

1224
01:07:50,234 --> 01:07:52,986
Isang bagay na tinuturo ko
sa aking mga pasyente ngayon

1225
01:07:53,070 --> 01:07:54,571
ay ang flow.

1226
01:07:54,655 --> 01:07:58,117
Na pwede mong mawala ang iyong sarili
sa bagay na ginagawa mo,

1227
01:07:58,200 --> 01:08:01,495
Pero kung anuman yang ginagawa mo,

1228
01:08:01,578 --> 01:08:05,999
nabigay mo na ang iyong sarili at
nawala mo na ang sarili sa paggawa nito,

1229
01:08:06,083 --> 01:08:08,210
at mayroon pang
mas malaki sa iyo.

1230
01:08:12,840 --> 01:08:17,136
Labindalawang taon na
nang pumunta kami sa rancho ng kabayo,

1231
01:08:17,219 --> 01:08:21,140
at mayroon silang mga niligtas na kabayo.

1232
01:08:21,640 --> 01:08:24,852
Parang gusto nilang umabot sa 60 kabayo,

1233
01:08:24,935 --> 01:08:29,565
na karamihan ay di maganda ang sitwasyon.

1234
01:08:29,648 --> 01:08:32,025
Tapos nalaman naming
naghahanap sila ng boluntaryo.

1235
01:08:32,109 --> 01:08:34,903
"Okey, sa gitna ng pandemya,

1236
01:08:34,987 --> 01:08:38,866
kung kelan sarado ang gym
at walang makainan,

1237
01:08:38,949 --> 01:08:42,244
at wala tayong magawa.
Di pwedeng makihalubilo.

1238
01:08:42,828 --> 01:08:47,958
Baka mainam itong boluntaryong
trabaho sa labas.

1239
01:08:48,041 --> 01:08:51,837
Lumalabas ang mga bolundaryo
para maglinis ng pastulan,

1240
01:08:51,920 --> 01:08:54,423
at paliguan ang mga kabayo,
at ilakad sila.

1241
01:08:55,174 --> 01:08:59,511
Ang paglabas para magtrabaho
sa isang mabuting layunin,

1242
01:08:59,595 --> 01:09:01,930
at makasamang muli ang mga hayop,

1243
01:09:02,014 --> 01:09:06,018
lahat ng ito ay nag-udyok sa akin

1244
01:09:06,101 --> 01:09:09,188
na lumabas ng bahay,
kalimutan ang sarili,

1245
01:09:09,271 --> 01:09:11,356
at magsikap sa trabaho

1246
01:09:11,440 --> 01:09:12,858
makalanghap ng sariwang hangin.

1247
01:09:12,941 --> 01:09:15,736
Masaya sa pakiramdam
ang pagkayap sa kabayo

1248
01:09:15,819 --> 01:09:17,946
kung di maganda ang araw mo.

1249
01:09:22,910 --> 01:09:26,663
Kailangan kong mag-focus
sa isang bagay bukod sa sarili ko

1250
01:09:27,706 --> 01:09:30,292
kaya nag-aral ako ng flower arranging.

1251
01:09:32,294 --> 01:09:35,088
Napakataimtim ng prosesong iyon
para sa akin,

1252
01:09:35,172 --> 01:09:37,341
mula sa pag-aayos ng mga bulaklak,

1253
01:09:37,424 --> 01:09:41,470
at pagsusuri ng kanilang mga kulay,
ginagamitan ito lahat ng kamay.

1254
01:09:41,553 --> 01:09:45,224
Kailangan ko pala ng bagay
na mahahawakan

1255
01:09:45,307 --> 01:09:47,601
para gawing kalmado ang sarili.

1256
01:09:50,938 --> 01:09:54,274
Halos lahat ng pag-aalala ko ay dahil sa

1257
01:09:54,358 --> 01:09:57,444
pakiramdam na wala akong nakakamit

1258
01:09:57,527 --> 01:10:00,489
o kaya naman ay mali ang ginagawa ko.

1259
01:10:01,907 --> 01:10:04,910
Ang mga bagay na nagdadala sa akin
ng katahimikan kung saan,

1260
01:10:04,993 --> 01:10:06,411
"Para sa sarili ko ito."

1261
01:10:06,495 --> 01:10:10,999
Kaya walang sinuman ang titingin nito
o huhusga o pupuna nito.

1262
01:10:12,334 --> 01:10:13,669
Mga inaasahan.

1263
01:10:14,753 --> 01:10:16,588
Masyadong mabigat ito,

1264
01:10:16,672 --> 01:10:19,967
at kung kaya mo itong
bitawan kahit kaunti,

1265
01:10:20,467 --> 01:10:22,386
malaya ito sa pakiramdam.

1266
01:10:22,469 --> 01:10:25,806
Hindi iyan maganda.
Oo, lahat ito ay trial and error.

1267
01:10:26,640 --> 01:10:28,267
Ang pagkabalisa ay isang buo,

1268
01:10:28,350 --> 01:10:31,228
at ang sabi nito ay iisa lang
ang isipan at katawan.

1269
01:10:31,311 --> 01:10:33,605
Yan ang ideyang
binibigay sa atin ng pagkabalisa,

1270
01:10:33,689 --> 01:10:36,733
na pinagsisilbihan ng katawan
at utak ang isa't isa,

1271
01:10:36,817 --> 01:10:37,859
at magkatulong sila.

1272
01:10:37,943 --> 01:10:42,489
Ang problema sa pag-inom ng Xanax
sa tuwing nababalisa ka

1273
01:10:42,572 --> 01:10:45,492
ay di ka nakakagawa ng
proteksyon sa pag-iisip

1274
01:10:45,575 --> 01:10:48,704
na kailangan mo para
kayanin ang mas matinding pagkabalisa.

1275
01:10:48,787 --> 01:10:52,374
Dahil kung pinipigilan mo
ang pakiramdam na iyon,

1276
01:10:52,457 --> 01:10:56,295
nawala mo na ang pagkakataong
matutunan na harapin ito ng iyong sarili.

1277
01:10:56,378 --> 01:10:58,338
Kaya may kapalit din
ang mga benzodiazepine.

1278
01:10:58,422 --> 01:11:00,966
Siguro iinumin ko lang ito kung kailngan.

1279
01:11:02,134 --> 01:11:03,927
Siguro dalawang beses sa isang buwan.

1280
01:11:04,011 --> 01:11:07,556
Sa puntong ito,
"Alam ko kung kailangan ko nito."

1281
01:11:07,639 --> 01:11:10,726
Kung di kaya ng diet at ehersisyo
at pagboluntaryo

1282
01:11:10,809 --> 01:11:13,061
at kung wala na akong mapagkunan,

1283
01:11:13,145 --> 01:11:16,064
at kung umabot na sa antas
na di na makontrol,

1284
01:11:16,148 --> 01:11:17,774
mayroon akong ibang solusyon.

1285
01:11:18,650 --> 01:11:19,651
Para sa akin ang Xanax

1286
01:11:19,735 --> 01:11:22,529
hindi talaga nito naaayos
ang patuloy na pagkabalisa

1287
01:11:22,612 --> 01:11:24,823
na lagi lang naroon.

1288
01:11:24,906 --> 01:11:27,534
Unang beses kong sinubukan
ang Klonopin, iba ang pakiramdam

1289
01:11:27,617 --> 01:11:30,579
Mas banayad ito bilang
pantanggal ng balisa,

1290
01:11:30,662 --> 01:11:33,957
kaysa sa Xanax, na parang sinampal ka.
Napakabilis ng aksyon.

1291
01:11:34,041 --> 01:11:38,337
Kaya di ginagamit ang Klonopin sa party.
Hindi ito party drug.

1292
01:11:38,420 --> 01:11:42,758
Umiinom pa rin ako ng Lexapro
na isang SSRI antidepressant,

1293
01:11:42,841 --> 01:11:45,552
katamtamang dosis nito.

1294
01:11:45,635 --> 01:11:51,808
Tapos binawasan ko na ang benzo
hanggang sa di ko na sila iniinom.

1295
01:11:51,892 --> 01:11:55,896
Kung di mo hinaharapa ang iyong
pagkabalisa, at dinadaan lamang

1296
01:11:55,979 --> 01:11:59,232
sa pag-inom ng Xanax,
di mo talaga naaayos ito.

1297
01:11:59,316 --> 01:12:01,610
Ang tanging paraan ay harapin ito.
Totoo lang.

1298
01:12:01,693 --> 01:12:04,821
Ang makakapipigil ng iyong pagkabalisa
ay ang pagharap dito,

1299
01:12:04,905 --> 01:12:09,117
pagtanggap nito at pag-unawa rito

1300
01:12:09,201 --> 01:12:11,203
at di na maabala pa nito.

1301
01:12:11,286 --> 01:12:12,579
Sa kabilang banda,

1302
01:12:12,662 --> 01:12:17,542
medyo nakakabastos at nakakawalang-galang
ang sabihin sa iba na,

1303
01:12:17,626 --> 01:12:20,712
"Gawin mo yan sa sarili mo,"
kung di mo kaya.

1304
01:12:20,796 --> 01:12:24,800
Di mo naman sasabihin sa may diabetes na,
"Paganahin mo ang iyong pancreas."

1305
01:12:28,970 --> 01:12:31,932
Ang Xanax ay

1306
01:12:32,015 --> 01:12:33,600
isa sa mga gamit na

1307
01:12:33,683 --> 01:12:36,311
iniisipan ng masama ng iba.

1308
01:12:37,687 --> 01:12:41,983
At medyo naiinis din ako dahil

1309
01:12:42,067 --> 01:12:45,362
kailangan ko ng tulong
ng ibang bagay bukod sa aking sarili.

1310
01:12:46,238 --> 01:12:50,992
At… dahil sa pagiging matigas ko
kaya ayokong inumin ito

1311
01:12:52,536 --> 01:12:54,371
sa napakahabang panahon.

1312
01:12:54,454 --> 01:12:58,041
Gusto kong malaman kung pano
ito gawin nang walang Xanax,

1313
01:12:58,125 --> 01:12:59,209
pero sa ngayon…

1314
01:13:01,920 --> 01:13:04,881
nagagawa niya ang layunin niya,
at nagpapasalamat ako rito.

1315
01:13:05,966 --> 01:13:08,969
Ang medyo tuso sa benzodiazepine
ay napakaepektibo nito.

1316
01:13:09,052 --> 01:13:13,098
Maaaring di tanggap ng lipunan
ang mga taong may pagkabalisa o depresyon,

1317
01:13:13,181 --> 01:13:14,724
pero pareho lang tayong lahat.

1318
01:13:14,808 --> 01:13:18,395
At kung nakainom sila
ng benzodiazepine sa unang pagkakataon,

1319
01:13:18,478 --> 01:13:20,021
grabe, talagang nawawala ito.

1320
01:13:20,105 --> 01:13:22,107
Kaya napapaisip sila na,

1321
01:13:22,190 --> 01:13:24,985
"Di ko kailangang maramdaman
ito palagi, kaya ayoko,

1322
01:13:25,068 --> 01:13:28,947
at ngayon gusto ko ng mas maraming
benzodiazepine." Naniniwala akong

1323
01:13:29,030 --> 01:13:32,200
ito ang maasahan natin
sa ilang punto ng ating buhay

1324
01:13:32,284 --> 01:13:35,912
para pamahalaan ng stress,
pagkabalisa, at mahihirap na sitwasyon,

1325
01:13:35,996 --> 01:13:38,999
at mga masasakit na dinaranas
ng pagiging tao.

1326
01:13:39,082 --> 01:13:41,793
Ang katatagan ang susi sa lahat

1327
01:13:41,877 --> 01:13:45,005
hindi lang sa pagkabalisa,
kundi sa kalusugang pangkaisipan,

1328
01:13:45,088 --> 01:13:46,298
sa pamumuhay sa mundo,

1329
01:13:46,381 --> 01:13:50,343
sa pagtanggang ng katotohanan
ng mga bagay-bagay.

1330
01:13:50,927 --> 01:13:54,264
Kung tungkol man sa pamumuhay sa Covid
o sa sarili nating buhay,

1331
01:13:54,347 --> 01:13:56,892
o sa pagkakaroon ng pagkabalisa.

1332
01:13:56,975 --> 01:14:00,187
Ang pagtanggap ang susi.
At kung naunawaan mo ito,

1333
01:14:00,270 --> 01:14:03,607
mas magiging masigla ang iyong kaisipan
at makokontento ka.

1334
01:14:03,690 --> 01:14:07,277
Habang inaalala ko ito,
di ko alam na nababalisa ako

1335
01:14:07,360 --> 01:14:11,907
na kakaiba sa karaniwang
pinagdadaanan ng karamihan.

1336
01:14:11,990 --> 01:14:15,118
Gaya ng pagbabago mula high school
papuntang kolehiyo,

1337
01:14:15,827 --> 01:14:18,413
pakiramdam ko ay nawawala ako.

1338
01:14:18,955 --> 01:14:21,625
Ang una kong ginawa ay
pumunta sa student health.

1339
01:14:22,125 --> 01:14:27,964
Ang tangi kong naalala ay may
hawak akong reseta sa kamay

1340
01:14:28,048 --> 01:14:31,218
at inisip kong, "Malaki na ako."

1341
01:14:31,301 --> 01:14:34,638
"Ito ang payo ng student health
na inumin ko,"

1342
01:14:35,180 --> 01:14:36,598
at iyon ang ginawa ko.

1343
01:14:37,432 --> 01:14:38,517
Oo, mahirap ang buhay,

1344
01:14:38,600 --> 01:14:41,311
at kahit papano nakalimutan natin iyon,

1345
01:14:41,394 --> 01:14:43,480
at kung di tayo masaya,
may problema sa atin,

1346
01:14:43,563 --> 01:14:45,482
kailangan nating magbago
o uminom ng gamot.

1347
01:14:45,565 --> 01:14:50,487
Hindi natin trabahong tanggalin
lahat ng paghihirap at sakit ng pasyente,

1348
01:14:50,570 --> 01:14:52,948
kundi gawing mas kayang tiisin
ang paghihirap

1349
01:14:53,532 --> 01:14:55,992
para mas maging makahulugan
ang buhay nila.

1350
01:14:56,993 --> 01:15:00,705
May isang kaganapan sa withdrawal
na tinatawag na windows.

1351
01:15:02,999 --> 01:15:05,961
Ito ay kung saan
nawawala na ang mga sintomas.

1352
01:15:07,295 --> 01:15:11,258
Nasa palaruan ako kasama na anak ko,

1353
01:15:11,341 --> 01:15:12,926
tapos bigla na lang,

1354
01:15:13,009 --> 01:15:15,387
nawala ang ugong sa aking tainga,

1355
01:15:15,470 --> 01:15:18,848
nawala ang presyon sa ulo ko.

1356
01:15:19,432 --> 01:15:23,186
At naramdaman ko ang
pagiging kalmado.

1357
01:15:23,687 --> 01:15:25,605
Di ko yun kailanman naranasan

1358
01:15:25,689 --> 01:15:27,023
sa buong buhay ko.

1359
01:15:28,108 --> 01:15:32,320
At buong buhay ko ay
umiinom na ako ng benzodiazepine.

1360
01:15:33,530 --> 01:15:36,408
Kung ganoon ang buhay
pagkatapos ng benzo,

1361
01:15:37,200 --> 01:15:41,371
hindi na ako makapaghintay.

1362
01:15:43,957 --> 01:15:44,958
Halika na.

1363
01:15:45,959 --> 01:15:48,670
Oo! Dahan-dahan. Tama.

1364
01:15:49,337 --> 01:15:50,755
-Tama!
-Magaling.

1365
01:15:52,841 --> 01:15:54,092
-Tama!
-Maganda iyon.

1366
01:15:54,175 --> 01:15:57,929
Talagang pinaghirapan kong
baguhin ang maraming aspeto ng buhay ko

1367
01:15:58,013 --> 01:16:01,766
para di ganoon kalala ang
nararanasan kong pagkabalisa.

1368
01:16:01,850 --> 01:16:06,646
Isang paglalakbay ang matutunang
harapin ang mundo.

1369
01:16:06,730 --> 01:16:09,566
Di iyon iniinuman lang ng gamot,
pagkatapos ay ayos na.

1370
01:16:09,649 --> 01:16:11,651
Matututunan mo ito habang tumatagal,

1371
01:16:11,735 --> 01:16:16,281
at ang lahat ng paghihirap
ang dahilan kung bakit mukha akong masaya

1372
01:16:16,364 --> 01:16:18,491
na parang kaya ko ang lahat.

1373
01:16:19,451 --> 01:16:21,453
May mga panahong kailangan kong bumalik

1374
01:16:21,536 --> 01:16:26,041
at paghirapan ang trabaho,
pero ayos lang sa akin. At… yun nga.

1375
01:18:29,080 --> 01:18:34,085
Isinalin ni: Carolyn Batay