1
00:00:12,138 --> 00:00:14,474
W okolicy roku 2005
2
00:00:15,016 --> 00:00:17,685
byliśmy z mamą w Palm Beach Country Club.
3
00:00:18,269 --> 00:00:20,980
Piękny dzień, graliśmy razem w golfa.
4
00:00:23,900 --> 00:00:28,362
Poszliśmy na lunch na górny taras.
5
00:00:28,446 --> 00:00:32,116
Siedliśmy, a oprócz nas
była tam tylko dwójka ludzi.
6
00:00:32,200 --> 00:00:35,703
Bernie Madoff i jego żona Ruth.
7
00:00:37,080 --> 00:00:38,956
Mama od razu powiedziała:
8
00:00:39,040 --> 00:00:40,333
„To Bernie”.
9
00:00:40,416 --> 00:00:43,795
Podeszła do nich, żeby mnie przedstawić.
10
00:00:44,378 --> 00:00:47,006
„To mój syn Jeff. Inwestuje u was”.
11
00:00:48,424 --> 00:00:50,426
Uścisnąłem jego dłoń.
12
00:00:50,510 --> 00:00:52,178
Byłem pod wrażeniem.
13
00:00:52,887 --> 00:00:55,223
Był bogiem Palm Beach.
14
00:00:56,641 --> 00:00:58,518
Był bogiem finansjery.
15
00:01:00,019 --> 00:01:01,646
Wróciliśmy do stolika,
16
00:01:02,688 --> 00:01:05,858
a moja matka powiedziała w swoim stylu:
17
00:01:05,942 --> 00:01:09,529
„Co za cudowny człowiek”.
18
00:01:09,612 --> 00:01:13,950
Potem dodała:
„Choć jedna rzecz wydaje się dziwna.
19
00:01:15,743 --> 00:01:17,787
Nigdy nie patrzy w oczy”.
20
00:01:20,623 --> 00:01:22,667
Matka zauważyła to jako pierwsza,
21
00:01:22,750 --> 00:01:24,460
ale nie połączyła faktów.
22
00:01:25,920 --> 00:01:29,132
Ten bóg okazał się diabłem.
23
00:01:31,926 --> 00:01:33,928
Bernie Madoff został aresztowany.
24
00:01:34,011 --> 00:01:37,265
To założyciel firmy
Bernie Madoff Investment Securities.
25
00:01:37,348 --> 00:01:40,184
Ma 70 lat i jest ikoną Wall Street
26
00:01:40,268 --> 00:01:43,771
Bernie Madoff, aresztowany przez FBI
w wieku 70 lat.
27
00:01:43,855 --> 00:01:48,359
Była ikona Wall Street
według własnych zeznań
28
00:01:48,442 --> 00:01:52,905
zrujnowała wiele żyć i reputacji
na Wall Street i całym świecie.
29
00:01:54,282 --> 00:01:56,492
Spacer wstydu i przepychanki.
30
00:01:56,576 --> 00:01:57,660
Nie popychaj mnie.
31
00:01:59,328 --> 00:02:01,414
Ludzie myślą, że znają tę historię.
32
00:02:01,497 --> 00:02:04,917
Myślą, że to historia o jednym człowieku,
33
00:02:05,001 --> 00:02:08,546
ale za kulisami
działo się znacznie więcej.
34
00:02:12,133 --> 00:02:14,886
Kierował największą
organizacją przestępczą
35
00:02:14,969 --> 00:02:16,554
w historii Wall Street.
36
00:02:16,637 --> 00:02:20,308
To finansowy socjopata.
Seryjny morderca finansjery.
37
00:02:21,100 --> 00:02:23,186
Był dla mnie jak wuj.
38
00:02:23,269 --> 00:02:26,147
Lubiłem go, ufałem mu.
39
00:02:26,230 --> 00:02:27,648
Okazał się potworem,
40
00:02:27,732 --> 00:02:29,609
który wszystkich okłamywał.
41
00:02:30,151 --> 00:02:33,070
Zaufanie. Zdrada. Czyste zło.
42
00:02:33,654 --> 00:02:36,657
Nawet za sto lat
ludzie będą znali tę historię.
43
00:02:37,241 --> 00:02:39,952
Sześćdziesiąt cztery miliardy dolarów.
44
00:02:40,036 --> 00:02:42,163
Tak wiele zer
45
00:02:42,788 --> 00:02:43,664
oszałamia.
46
00:02:44,665 --> 00:02:48,836
Trzeba było przejść na drugą stronę lustra
do świata równoległego,
47
00:02:48,920 --> 00:02:51,172
w którym nic nie było prawdziwe.
48
00:02:51,255 --> 00:02:53,591
Same fałszywki. Pieniądze wyparowały.
49
00:02:54,550 --> 00:02:55,551
Zniknęły.
50
00:02:56,510 --> 00:02:58,930
Strata oszczędności życia to jedno,
51
00:02:59,680 --> 00:03:00,973
ale strata domu
52
00:03:01,057 --> 00:03:02,600
jest naprawdę straszna.
53
00:03:03,434 --> 00:03:06,145
Jak mógł tak długo
oszukiwać tak wiele osób?
54
00:03:06,854 --> 00:03:09,232
Tego można było uniknąć.
55
00:03:09,815 --> 00:03:13,402
Tak wiele osób pozwoliło na to
przez własną chciwość.
56
00:03:14,528 --> 00:03:15,988
Chodzi o duże banki
57
00:03:16,072 --> 00:03:18,824
i organy regulacyjne.
58
00:03:18,908 --> 00:03:23,287
Tu chodzi o cały ekosystem,
59
00:03:23,371 --> 00:03:26,499
który zawiódł w każdym calu.
60
00:03:27,416 --> 00:03:31,087
Gdy pakujesz w coś miliardy,
sprawdzasz każdy detal.
61
00:03:32,213 --> 00:03:34,340
Choćby Bóg wysłał ci CV,
62
00:03:35,841 --> 00:03:37,009
sprawdź referencje.
63
00:03:39,095 --> 00:03:43,391
Panie Madoff, przyznał pan,
że zarabiał na życie kłamstwem.
64
00:03:43,474 --> 00:03:46,310
- To prawda?
- Tak.
65
00:03:47,311 --> 00:03:50,439
Nikt nie wie, czemu Madoff to zrobił.
66
00:03:51,148 --> 00:03:56,779
Miał odnoszącą sukcesy firmę,
której zazdrościł mu każdy na Wall Street.
67
00:03:57,613 --> 00:04:02,493
Każdy pytał: „Czemu Madoff
popełnił największe oszustwo w dziejach?”.
68
00:04:04,537 --> 00:04:07,623
W tej branży nic nie jest tym,
czym się wydaje.
69
00:04:08,207 --> 00:04:11,168
Właśnie na tym się opiera, bo…
70
00:04:12,461 --> 00:04:14,922
Musicie coś zrozumieć.
71
00:04:15,006 --> 00:04:16,924
Każdy z nich,
72
00:04:17,008 --> 00:04:19,260
każdy w tej branży jest chciwy.
73
00:05:05,598 --> 00:05:10,686
MADOFF: POTWÓR Z WALL STREET
74
00:05:18,861 --> 00:05:21,947
Dzisiejsze wydanie zaczynamy
od sytuacji nazywanej
75
00:05:22,031 --> 00:05:25,284
najgorszym kryzysem finansowym
czasów nowożytnych,
76
00:05:25,368 --> 00:05:29,497
a na pewno największą katastrofą
ostatnich dziesięcioleci w USA.
77
00:05:30,081 --> 00:05:33,542
W 2008 gospodarka solidnie obrywała.
78
00:05:33,626 --> 00:05:36,462
To był koniec świata.
79
00:05:36,545 --> 00:05:38,422
Wall Street w kryzysie.
80
00:05:38,506 --> 00:05:41,759
Wszystko sypie się
przez złe kredyty hipoteczne.
81
00:05:41,842 --> 00:05:46,389
Brokerzy sprzedawali kredyty ludziom,
których nie było na nie stać.
82
00:05:46,472 --> 00:05:49,642
Na Wall Street wiedzieli,
że wiele z nich to gówno.
83
00:05:49,725 --> 00:05:54,522
Ładnie je pakowali i sprzedawali klientom,
aż w końcu wybuchły.
84
00:05:54,605 --> 00:05:59,402
Przejęcia nieruchomości
wzrosły w kraju do zatrważających 87%.
85
00:05:59,485 --> 00:06:02,113
Wartość nieruchomości
86
00:06:02,196 --> 00:06:04,740
może spaść aż o pół biliona dolarów.
87
00:06:04,824 --> 00:06:07,535
W głowie się nie mieści.
Wszyscy tracą domy.
88
00:06:07,618 --> 00:06:09,286
Giełda leci na łeb na szyję.
89
00:06:09,370 --> 00:06:11,789
Z dnia na dzień jest coraz gorzej.
90
00:06:11,872 --> 00:06:14,500
Dow Jones spada o 450 punktów.
91
00:06:14,583 --> 00:06:18,546
po raz pierwszy w historii
jesteśmy na poziomie ok. 730 punktów.
92
00:06:18,629 --> 00:06:21,674
Maklerzy w Tokio
obawiają się amerykańskiej recesji.
93
00:06:21,757 --> 00:06:23,717
Wszystkie banki się sypały.
94
00:06:23,801 --> 00:06:26,679
Lehman Brothers złoży wniosek o upadłość.
95
00:06:26,762 --> 00:06:29,640
Kryzys finansowy dalej powoduje panikę.
96
00:06:29,723 --> 00:06:33,978
Grozi nam kryzys na skalę całego świata.
97
00:06:34,061 --> 00:06:37,773
To był kataklizm stulecia,
98
00:06:37,857 --> 00:06:40,818
który niszczył cały system.
99
00:06:40,901 --> 00:06:42,153
Bernie stał obok.
100
00:06:42,236 --> 00:06:45,114
Przechodzimy
do największej piramidy finansowej
101
00:06:45,197 --> 00:06:46,657
w historii Wall Street.
102
00:06:46,740 --> 00:06:50,286
Bernie Madoff usłyszał zarzuty,
103
00:06:50,369 --> 00:06:55,749
a 50 miliardów dolarów,
które wpłacili inwestorzy,
104
00:06:55,833 --> 00:06:57,126
po prostu zniknęło.
105
00:06:57,209 --> 00:06:58,669
Jak się pan czuje?
106
00:06:58,752 --> 00:07:03,174
Bernie Madoff został aresztowany
w czwartek 11 grudnia 2008.
107
00:07:04,008 --> 00:07:09,138
W piątek rano agenci FBI
pojawili się w jego biurach
108
00:07:09,221 --> 00:07:13,434
w bardzo luksusowym Lipstick Building
we wschodnim Nowym Jorku.
109
00:07:13,517 --> 00:07:17,313
Gdy weszliśmy do lobby Lipstick Building,
110
00:07:17,396 --> 00:07:21,650
czuliśmy się jak w filmie Frankenstein.
111
00:07:22,401 --> 00:07:28,491
Wściekli mieszkańcy
przyszli z pochodniami i widłami,
112
00:07:28,574 --> 00:07:31,243
chcąc wedrzeć się na górę,
żeby zabić potwora.
113
00:07:32,620 --> 00:07:36,499
Pojawili się agenci FBI w swoich kurtkach,
114
00:07:36,582 --> 00:07:40,586
a ja wszedłem do środka jako pierwszy.
115
00:07:45,966 --> 00:07:49,595
Pracowników zebrano na 19. piętrze.
116
00:07:50,221 --> 00:07:51,931
Chaos.
117
00:07:58,729 --> 00:08:00,981
Niektórzy pracownicy płakali,
118
00:08:01,941 --> 00:08:03,901
próbując zrozumieć tę sytuację.
119
00:08:04,944 --> 00:08:07,821
FBI prowadziło dochodzenie,
120
00:08:07,905 --> 00:08:11,909
ale razem z nami działała też skarbówka,
departament pracy, księgowi
121
00:08:11,992 --> 00:08:15,246
i organ nadzorujący branżę, czyli SIPC.
122
00:08:15,746 --> 00:08:18,457
Zaczęli pozbawiać ludzi dostępu.
123
00:08:18,999 --> 00:08:23,420
Byłem zdziwiony,
bo wszystko wyglądało jak normalna firma.
124
00:08:24,088 --> 00:08:28,884
Wszędzie komputery
i zegary z różnych stref czasowych…
125
00:08:28,968 --> 00:08:31,679
Wyglądali jak legalnie działający biznes.
126
00:08:33,806 --> 00:08:36,058
W trakcie przeszukania
127
00:08:36,141 --> 00:08:40,479
wszedłem do biura Berniego
i zacząłem rozumieć, kim był,
128
00:08:40,563 --> 00:08:42,982
na czym mu zależało.
129
00:08:43,065 --> 00:08:47,987
Po lewej stronie
wisiały obrazy Lichtensteina z bykiem.
130
00:08:48,779 --> 00:08:51,782
Moim zdaniem nie symbolizowały hossy.
131
00:08:51,865 --> 00:08:53,701
To był symbol kłamstwa.
132
00:08:54,910 --> 00:09:01,834
Za jego biurkiem stała nowoczesna rzeźba
przedstawiająca ogromną śrubę.
133
00:09:03,085 --> 00:09:08,716
Jakby chciał powiedzieć światu:
„Ależ was wkręcę”.
134
00:09:11,385 --> 00:09:13,053
Biuro zostało zabezpieczone,
135
00:09:13,137 --> 00:09:16,640
Bernie zamknięty,
ale wiemy tylko, że zniknęły pieniądze.
136
00:09:16,724 --> 00:09:20,477
Nie wiedzieliśmy, jak do tego doszło.
137
00:09:20,561 --> 00:09:22,229
Mieliśmy wielu pracowników,
138
00:09:22,313 --> 00:09:24,857
ale kto z nich był winny, a kto nie?
139
00:09:25,941 --> 00:09:28,527
Chcemy wiedzieć, ile osób skrzywdzono.
140
00:09:28,611 --> 00:09:30,821
Ile pieniędzy skradziono?
141
00:09:30,904 --> 00:09:33,324
Jaka była skala procederu?
142
00:09:33,407 --> 00:09:37,828
Chcemy też wiedzieć, kto z nim działał.
143
00:09:38,954 --> 00:09:41,915
Kim byli istotni gracze?
Kto miał jaką rolę?
144
00:09:41,999 --> 00:09:45,753
Gdzie są pieniądze?
Kto zyskał na tym przestępstwie?
145
00:09:46,712 --> 00:09:53,385
Nie da się zbudować piramidy finansowej
wartej 50 miliardów dolarów tak,
146
00:09:53,469 --> 00:09:56,305
żeby nikt nic o niej nie wiedział.
147
00:10:00,934 --> 00:10:04,855
Przy Madoffie ciężko jest stwierdzić,
148
00:10:04,938 --> 00:10:07,816
gdzie kończy się prawda,
a zaczyna kłamstwo.
149
00:10:10,527 --> 00:10:14,615
Nie jestem dumny z tego, co zrobiłem.
150
00:10:15,407 --> 00:10:19,370
Godzinami analizowałem swoje zachowanie.
151
00:10:20,412 --> 00:10:23,749
Miałem problem,
bo chciałem każdego uszczęśliwić.
152
00:10:24,458 --> 00:10:28,379
Gdy zacząłem robić interesy,
ludzie bardzo we mnie wierzyli.
153
00:10:28,462 --> 00:10:29,922
Dużo dla nich zarobiłem,
154
00:10:30,005 --> 00:10:34,468
branża słusznie
widziała we mnie człowieka sukcesu.
155
00:10:37,012 --> 00:10:39,848
Panie Madoff, zgadza się pan
z pierwszym zdaniem?
156
00:10:40,557 --> 00:10:43,018
Czy adekwatnie opisuje pańską firmę?
157
00:10:43,102 --> 00:10:45,604
„Gdy Madoff otworzył firmę w roku 1960…”
158
00:10:45,688 --> 00:10:46,522
To zdanie.
159
00:10:46,605 --> 00:10:49,775
„…klientami byli członkowie rodziny
i przyjaciele”.
160
00:10:49,858 --> 00:10:50,859
Owszem.
161
00:10:51,443 --> 00:10:53,862
Wróćmy do początku.
162
00:10:57,616 --> 00:11:01,870
Bernie Madoff
to syn żydowskich imigrantów.
163
00:11:02,996 --> 00:11:07,376
Jego dziadkowie
pochodzili z Rosji i Polski.
164
00:11:07,459 --> 00:11:10,087
Dorastał w Laurelton w Queens
165
00:11:10,170 --> 00:11:12,089
pod Nowym Jorkiem.
166
00:11:13,424 --> 00:11:15,592
To bardzo ważne,
167
00:11:15,676 --> 00:11:18,762
by dzieciństwo umieścić
w kontekście historycznym.
168
00:11:19,930 --> 00:11:24,435
USA i większość świata
169
00:11:24,518 --> 00:11:27,354
walczyły w latach 30. z wielkim kryzysem.
170
00:11:28,981 --> 00:11:31,608
Potem w latach 40. doszła do tego wojna.
171
00:11:32,818 --> 00:11:37,698
Półtorej dekady niepokojów i traum.
172
00:11:38,240 --> 00:11:45,080
Zanim nadeszły lata 50.,
wszyscy tęsknili za spokojem i ciszą.
173
00:11:45,164 --> 00:11:47,374
Ta tęsknota przerodziła się
174
00:11:47,458 --> 00:11:51,336
w konformistyczną kulturę
amerykańskich przedmieść.
175
00:11:51,920 --> 00:11:55,090
Wielu Amerykanów
dołącza do zamożnej klasy średniej.
176
00:11:55,174 --> 00:11:58,594
Mają niemal nieograniczone
możliwości konsumpcji.
177
00:11:58,677 --> 00:12:02,723
Właśnie tam
przeniósł rodzinę ojciec Berniego,
178
00:12:02,806 --> 00:12:06,143
do ostoi klasy średniej w Queens.
179
00:12:06,226 --> 00:12:10,689
Jego rodzice to Ralph i Sylvia.
Mama była gospodynią domową.
180
00:12:10,773 --> 00:12:12,816
Ojciec pracował w wielu miejscach.
181
00:12:12,900 --> 00:12:17,946
Bernie to przeciętny chłopiec,
który chodzi do szkoły publicznej.
182
00:12:18,030 --> 00:12:19,907
Był raczej niezręcznym gościem.
183
00:12:19,990 --> 00:12:24,286
Pewnego razu nie mógł namówić dziewczynki,
żeby się z nim bawiła.
184
00:12:24,369 --> 00:12:26,580
W końcu zaoferował jej 25 centów,
185
00:12:26,663 --> 00:12:28,457
a ona zgodziła się na zabawę.
186
00:12:28,540 --> 00:12:33,295
W bardzo młodym wieku zrozumiał,
że ludzie reagują na pieniądze.
187
00:12:34,838 --> 00:12:37,174
W liceum był ratownikiem.
188
00:12:37,257 --> 00:12:42,846
Widział w sobie
dobrego człowieka i obrońcę.
189
00:12:42,930 --> 00:12:44,139
„Jestem niezawodny”.
190
00:12:44,973 --> 00:12:48,477
Na boku handlował zraszaczami ogrodowymi.
191
00:12:48,560 --> 00:12:49,812
Chciał zarabiać,
192
00:12:50,938 --> 00:12:52,523
pragnął sukcesu.
193
00:12:59,780 --> 00:13:02,741
Bernie poznał Ruth Alpern,
swoją przyszłą żonę,
194
00:13:02,825 --> 00:13:04,910
na imprezie w piwnicy przyjaciela.
195
00:13:05,536 --> 00:13:08,580
To era skarpetek do kostek
i szerokich spódniczek.
196
00:13:08,664 --> 00:13:11,041
Licealna miłość.
197
00:13:14,586 --> 00:13:16,755
Ruth była bardzo inteligentna.
198
00:13:16,839 --> 00:13:21,385
Po liceum poszła na studia,
199
00:13:21,468 --> 00:13:23,595
co nie było wtedy typowe dla kobiety.
200
00:13:24,304 --> 00:13:26,640
Była piękna i elegancka.
201
00:13:26,723 --> 00:13:28,809
Pochodziła z bogatszej rodziny.
202
00:13:28,892 --> 00:13:33,272
Jej ojciec Saul Alpern
miał biuro rachunkowe w Nowym Jorku.
203
00:13:33,355 --> 00:13:35,107
Była dla niego stworzona.
204
00:13:35,732 --> 00:13:38,944
Ojciec Ruth uważał,
że Bernie nie jest na jej poziomie,
205
00:13:39,027 --> 00:13:40,612
że mogła trafić lepiej.
206
00:13:40,696 --> 00:13:44,616
Mówił, że ten dzieciak
nigdy się nie dorobi.
207
00:13:45,158 --> 00:13:50,747
Tata Berniego namawiał go na prawo,
bo miał wyniki, żeby dostać się na studia.
208
00:13:50,831 --> 00:13:54,334
Wytrzymał tam rok,
ale więcej nie dał rady.
209
00:13:56,461 --> 00:13:59,339
Bernie Madoff żył w cieniu porażki.
210
00:14:00,257 --> 00:14:02,718
Otaczały go niepowodzenia.
211
00:14:02,801 --> 00:14:04,803
Ojciec miał wiele biznesów,
212
00:14:04,887 --> 00:14:07,431
ale każdy z nich upadał.
213
00:14:08,056 --> 00:14:10,893
Musieli zastawić swój dom,
214
00:14:10,976 --> 00:14:15,606
a mama poszła do pracy
w stacji krwiodawstwa,
215
00:14:15,689 --> 00:14:17,649
żeby pomóc rodzinie.
216
00:14:18,150 --> 00:14:24,197
Nie tak miała działać
odnosząca sukcesy rodzina z przedmieść.
217
00:14:24,281 --> 00:14:27,200
Właśnie wtedy w Madoffie pojawiła się
218
00:14:27,284 --> 00:14:32,581
przemożna potrzeba odniesienia sukcesu.
219
00:14:33,206 --> 00:14:36,793
Wszystko, byle nie być porażką jak ojciec.
220
00:14:36,877 --> 00:14:41,006
Każdy z nas może żyć na lepszym poziomie.
221
00:14:42,090 --> 00:14:48,013
Chciał szybkiego i krzykliwego
sukcesu z Wall Street.
222
00:14:49,348 --> 00:14:51,808
Wall Street, finansowe serce kraju.
223
00:14:51,892 --> 00:14:54,937
Ośrodek nerwowy
amerykańskich biznesu i przemysłu.
224
00:14:55,020 --> 00:14:59,608
Wall Street identyfikowało się wtedy
ze słowami „szybki” i „krzykliwy”.
225
00:15:00,275 --> 00:15:03,570
Lata 60., lata go-go.
226
00:15:03,654 --> 00:15:05,906
Duże ryzyko, duży zysk.
227
00:15:05,989 --> 00:15:11,328
Młodzi ludzie
wpadający na powojenny rynek.
228
00:15:11,411 --> 00:15:13,664
Dzięki branży bankowej
229
00:15:13,747 --> 00:15:17,918
możemy inwestować oszczędności,
odnawiać fabryki
230
00:15:18,001 --> 00:15:23,382
i korzystać z coraz lepszych usług i dóbr,
których wszyscy pragniemy.
231
00:15:23,465 --> 00:15:28,178
Mamy możliwość ręczyć
za przyszłość Ameryki.
232
00:15:31,223 --> 00:15:34,059
Parę tygodni po ślubie
233
00:15:34,142 --> 00:15:36,436
Bernie postanowił zadomowić się
234
00:15:36,520 --> 00:15:40,440
przy małym biurku
w biurze rachunkowym ojca Ruth.
235
00:15:41,483 --> 00:15:43,527
Zaczął od 5000 dolarów.
236
00:15:43,610 --> 00:15:49,616
W roku 1960 zarejestrował firmę
Bernard L. Madoff Investment Securities.
237
00:15:49,700 --> 00:15:51,576
Ruth współtworzyła firmę.
238
00:15:51,660 --> 00:15:55,414
Pomagała przy robocie papierkowej
i często wypisywała czeki.
239
00:15:56,748 --> 00:16:00,919
Bernie uważał się za „tego dobrego”.
240
00:16:01,003 --> 00:16:04,840
To on miał
zawalczyć z systemem i go pokonać.
241
00:16:05,757 --> 00:16:10,095
Zaczął handlować akcjami
w obrocie pozagiełdowym.
242
00:16:10,178 --> 00:16:13,682
Giełda dla większości majętnych Amerykanów
243
00:16:13,765 --> 00:16:15,809
oznaczała giełdę nowojorską.
244
00:16:15,892 --> 00:16:21,189
Większość inwestorów
nie widziała ogromnego rynku,
245
00:16:21,273 --> 00:16:24,609
który nie miał budynku,
czyli akcji pozagiełdowych.
246
00:16:25,193 --> 00:16:26,695
Tworzyła go
247
00:16:26,778 --> 00:16:29,448
grupka traderów z telefonami.
248
00:16:29,531 --> 00:16:30,574
To wszystko.
249
00:16:31,241 --> 00:16:35,579
Ten rynek był jak kosz na śmieci
250
00:16:35,662 --> 00:16:38,040
pełny firm o kiepskiej reputacji.
251
00:16:38,123 --> 00:16:41,668
Akcje takich małych
i niegodnych zaufania firm
252
00:16:41,752 --> 00:16:43,587
drukowano na różowym papierze
253
00:16:43,670 --> 00:16:46,798
i sprzedawano w obrocie pozagiełdowym.
254
00:16:47,340 --> 00:16:50,385
Bernie był gotowy kupować i sprzedawać
255
00:16:50,469 --> 00:16:55,557
ogromną ilość tych akcji.
256
00:16:55,640 --> 00:17:02,272
Nikt nie wiedział,
jak dokładnie wyceniano te akcje.
257
00:17:02,898 --> 00:17:06,359
Nie było komputerów ani internetu.
258
00:17:06,443 --> 00:17:07,652
Nie było apki.
259
00:17:07,736 --> 00:17:12,324
Trzeba było zadzwonić
do Bobby’ego z Bostonu, żeby przekazać,
260
00:17:12,407 --> 00:17:15,368
że ma się 100 akcji, które on może kupić.
261
00:17:15,452 --> 00:17:18,080
Cenę ustalało się przez telefon,
262
00:17:18,163 --> 00:17:20,707
a papiery wysyłało pocztą.
263
00:17:20,791 --> 00:17:24,127
To był dziki zachód Wall Street.
264
00:17:25,003 --> 00:17:28,840
Ryzyko było ogromne,
ale potencjalne zarobki też.
265
00:17:28,924 --> 00:17:33,053
Trzeba było mieć nerwy ze stali
i zimną krew w żyłach,
266
00:17:33,136 --> 00:17:37,140
żeby sobie tam radzić.
267
00:17:37,224 --> 00:17:38,225
Bernie je miał.
268
00:17:39,309 --> 00:17:42,020
Firma odniosła sukces
i szybko się powiększyła.
269
00:17:43,021 --> 00:17:48,985
Na boku Bernie zaczął prowadzić
maleńką firmę doradczą.
270
00:17:51,196 --> 00:17:54,449
Poza obrotem akcjami pozagiełdowymi
271
00:17:54,533 --> 00:17:58,703
chciał też działać jako doradca biznesowy.
272
00:17:58,787 --> 00:18:01,373
Chciał zarządzać oszczędnościami innych,
273
00:18:01,456 --> 00:18:05,919
Inwestować w ich imieniu
i pomnażać ich pieniądze,
274
00:18:06,002 --> 00:18:09,131
pobierając honorarium, nie prowizje.
275
00:18:09,214 --> 00:18:12,342
To bardziej opłacalne niż prowizje.
276
00:18:13,885 --> 00:18:16,721
Jego teść Saul Alpern
277
00:18:16,805 --> 00:18:19,891
miał listę klientów,
278
00:18:19,975 --> 00:18:21,935
którym zaczął polecać zięcia.
279
00:18:23,645 --> 00:18:28,984
Bernie miał jakieś 20 albo 24 osoby,
które chciały inwestować u niego.
280
00:18:29,860 --> 00:18:33,989
Na początku firma doradcza Madoffa
281
00:18:34,072 --> 00:18:38,910
działa w nietypowy, nieszablonowy sposób.
282
00:18:38,994 --> 00:18:44,082
Saul Alpern nie chciał, żeby zięć
zakładał klientom konta indywidualne.
283
00:18:44,624 --> 00:18:47,377
Chciał mu ułatwić życie.
284
00:18:47,460 --> 00:18:49,588
Zebrał pieniądze w jednym miejscu
285
00:18:49,671 --> 00:18:52,799
i przekazał je Berniemu do inwestycji.
286
00:18:52,883 --> 00:18:56,219
Gdy Bernie ogłaszał zyski,
287
00:18:56,303 --> 00:19:00,765
Saul rozdzielał je pomiędzy inwestorów.
288
00:19:00,849 --> 00:19:04,269
Prawnik powiedziałby mu: „Tak nie można”.
289
00:19:04,978 --> 00:19:07,772
To był fundusz powierniczy
bez nadzoru prawnego.
290
00:19:08,899 --> 00:19:10,525
Od 20 klientów wzwyż
291
00:19:10,609 --> 00:19:14,613
jesteś zobowiązany
do rejestracji firmy w SEC.
292
00:19:14,696 --> 00:19:18,074
Bernie Madoff tego nie zrobił.
293
00:19:18,700 --> 00:19:20,368
Od samego początku
294
00:19:20,452 --> 00:19:25,999
widać pewien rozdźwięk,
który kształtował jego karierę.
295
00:19:26,082 --> 00:19:29,794
Miał legalnie działającą firmę,
która obracała akcjami,
296
00:19:29,878 --> 00:19:33,965
a poza tym dorabiał sobie
w prywatnej firmie doradczej.
297
00:19:34,049 --> 00:19:35,717
Niewiele osób wiedziało,
298
00:19:35,800 --> 00:19:40,096
że ta nie jest prowadzona
zgodnie z prawem.
299
00:19:40,805 --> 00:19:46,269
Był zdeterminowany,
by z niczego dorobić się na Wall Street.
300
00:19:46,353 --> 00:19:51,524
Chciał uniknąć porażki,
którą w drodze na szczyt ponieśli rodzice.
301
00:19:53,151 --> 00:19:55,987
W działającej nieoficjalnie
firmie doradczej
302
00:19:56,071 --> 00:20:02,077
Bernie inwestował oszczędności klientów
w mocno spekulacyjne papiery.
303
00:20:02,160 --> 00:20:08,291
Zarabiał, ale bardzo ryzykował.
304
00:20:09,084 --> 00:20:11,628
Do maja 1962 roku.
305
00:20:11,711 --> 00:20:15,090
Wielka wyprzedaż pojawia się w nagłówkach,
306
00:20:15,173 --> 00:20:17,050
powodując spadek cen akcji.
307
00:20:17,133 --> 00:20:20,136
Straty przekraczają 20 miliardów dolarów.
308
00:20:20,220 --> 00:20:22,639
To największy spadek od roku 1929.
309
00:20:23,306 --> 00:20:27,477
Rynek nagle poszedł na dno.
310
00:20:28,603 --> 00:20:31,606
Pierwsze papiery, które poszły z dymem
311
00:20:31,690 --> 00:20:36,486
to akcje spekulacyjne, które Bernie kupił
dla klientów prywatnych.
312
00:20:37,195 --> 00:20:39,406
Prawie całkiem straciły wartość.
313
00:20:40,365 --> 00:20:42,867
W teorii klienci stracili pieniądze.
314
00:20:43,410 --> 00:20:46,830
Zainwestowali u mnie 30 000 dolarów.
315
00:20:46,913 --> 00:20:49,291
Czułem się winny,
316
00:20:49,374 --> 00:20:52,460
bo kupili te akcje przeze mnie.
317
00:20:53,545 --> 00:20:55,755
Zamiast przyznać,
318
00:20:55,839 --> 00:20:59,759
że podjął ryzyko i stracił pieniądze,
319
00:20:59,843 --> 00:21:02,429
Bernie postanowił pokryć straty.
320
00:21:03,138 --> 00:21:08,184
Musiał pożyczyć od teścia 30 000 dolarów.
321
00:21:08,727 --> 00:21:10,103
Wszystkich spłacił.
322
00:21:11,813 --> 00:21:16,359
Wykorzystał tę kwotę,
żeby pokryć straty na ich kontach,
323
00:21:16,443 --> 00:21:18,361
po czym kłamał na ten temat.
324
00:21:18,987 --> 00:21:22,032
Dzięki temu wyszedł na geniusza.
325
00:21:22,574 --> 00:21:24,784
Odniósł wielki sukces,
326
00:21:24,868 --> 00:21:28,330
był genialnym strategiem, który przetrwał
327
00:21:28,413 --> 00:21:33,418
najgorszy tydzień na giełdzie od 1929,
nie tracąc przy tym centa.
328
00:21:34,586 --> 00:21:41,301
Wtedy musiał wybrać
pomiędzy byciem oszustem a porażką.
329
00:21:43,678 --> 00:21:46,389
Podjął decyzję:
330
00:21:46,473 --> 00:21:48,850
był w stanie żyć jako kłamca,
331
00:21:49,809 --> 00:21:53,229
to było prostsze niż życie z porażką.
332
00:22:12,165 --> 00:22:16,711
Cały świat się wam przygląda!
333
00:22:17,295 --> 00:22:19,089
Potem przyszły lata 70.
334
00:22:19,172 --> 00:22:22,217
Północny Wietnam
zaatakowano ze zdwojoną siłą.
335
00:22:22,300 --> 00:22:25,678
Ludzie muszą wiedzieć,
czy ich prezydent jest oszustem.
336
00:22:25,762 --> 00:22:27,430
Zbliża się recesja.
337
00:22:27,514 --> 00:22:30,141
Kolejki po paliwo nawet na 12 przecznic.
338
00:22:30,225 --> 00:22:33,144
Gospodarka ma się coraz gorzej.
339
00:22:33,228 --> 00:22:38,108
Rosnące bezrobocie
i bardzo wysokie ceny paliwa.
340
00:22:38,191 --> 00:22:41,611
Inflacja nabierała tempa,
341
00:22:41,694 --> 00:22:43,738
co nagle doprowadziło do recesji.
342
00:22:43,822 --> 00:22:49,744
Wall Street przeszła
największe zmiany w swojej historii.
343
00:22:50,328 --> 00:22:52,747
Krach giełdowy w zwolnionym tempie.
344
00:22:53,540 --> 00:22:56,209
Bernie wszedł w lata 70.
345
00:22:56,292 --> 00:23:00,130
i postanowił,
że przeniesie biuro na Wall Street 110.
346
00:23:00,213 --> 00:23:03,842
Jego firma traderska
stawała się coraz bardziej konserwatywna.
347
00:23:04,342 --> 00:23:07,679
Bernie Madoff został tzw. kreatorem rynku.
348
00:23:07,762 --> 00:23:09,389
Gdy kupujesz akcje,
349
00:23:09,472 --> 00:23:14,519
gdy kupujesz od kogoś 100 akcji,
tak naprawdę robisz coś innego.
350
00:23:14,602 --> 00:23:19,858
Tak naprawdę idziesz do pośrednika,
który kupił tych 100 akcji wcześniej.
351
00:23:19,941 --> 00:23:23,153
Tak naprawdę kupujesz je u pośrednika,
352
00:23:23,236 --> 00:23:25,738
którym właśnie stał się Bernie Madoff.
353
00:23:25,822 --> 00:23:29,325
Trzymał hurtowe ilości akcji
354
00:23:29,868 --> 00:23:33,997
i sprzedawał je zainteresowanym.
355
00:23:34,080 --> 00:23:38,668
Na każdej transakcji
zarabiał kilka centów prowizji.
356
00:23:38,751 --> 00:23:40,336
Tak działa kreator rynku.
357
00:23:41,087 --> 00:23:45,383
Ma obowiązek kupować i sprzedawać
niezależnie od rynku.
358
00:23:46,801 --> 00:23:51,389
Bycie kreatorem rynku szło tak dobrze,
że zatrudnił Petera, swojego brata.
359
00:23:52,765 --> 00:23:56,769
Byli wizjonerami, którzy wprowadzili
skomputeryzowany handel akcjami.
360
00:23:59,189 --> 00:24:04,611
Pojawienie się komputera
odmieniło sposób działania Wall Street.
361
00:24:04,694 --> 00:24:09,073
To początek nowej epoki
zapoczątkowanej przez rewolucyjną siłę.
362
00:24:09,157 --> 00:24:13,995
Komputery są tak istotne,
że odmieniły dzieje cywilizacji.
363
00:24:14,871 --> 00:24:17,207
Najwięksi gracze z Wall Street
364
00:24:17,290 --> 00:24:20,168
nie chcieli obracać 200 udziałami.
365
00:24:20,251 --> 00:24:25,048
Chcieli ich mieć 20 000 w zwykły dzień.
366
00:24:25,715 --> 00:24:30,470
W latach 70. sprzedaż i kupno akcji
zajmowały dużo czasu.
367
00:24:30,553 --> 00:24:32,680
Zazwyczaj parę tygodni.
368
00:24:33,264 --> 00:24:37,644
Na Wall Street potrzebni byli ludzie,
którzy umieją to robić szybko.
369
00:24:37,727 --> 00:24:42,524
To wymagało cyfryzacji,
a Bernie szedł właśnie na tej fali.
370
00:24:43,483 --> 00:24:47,779
Dzięki komputerowi
transakcja zajmowała mu trzy dni.
371
00:24:47,862 --> 00:24:49,239
To było niesłychane.
372
00:24:50,156 --> 00:24:53,034
Dzięki przyspieszeniu procesu,
373
00:24:53,117 --> 00:24:58,206
jego legalnie działająca firma
mogła walczyć o duże kontrakty.
374
00:24:58,289 --> 00:25:00,083
To dało mu przewagę.
375
00:25:00,917 --> 00:25:06,756
Geniusz Berniego polegał
na połączeniu rynków spoza giełdy,
376
00:25:06,839 --> 00:25:10,843
na które składały się małe firmy
i firmy o kiepskiej reputacji
377
00:25:10,927 --> 00:25:13,388
w jeden ekran na komputerze.
378
00:25:13,972 --> 00:25:16,558
Tym stały się później NASDAQ i NASD.
379
00:25:17,225 --> 00:25:19,185
Zrobił z tego poważną branżę.
380
00:25:19,269 --> 00:25:22,146
Dzisiaj Apple, Google i Microsoft
381
00:25:22,230 --> 00:25:24,649
są firmami z NASDAQ.
382
00:25:26,276 --> 00:25:29,779
Legalnie działająca firma
zarabiała krocie,
383
00:25:29,862 --> 00:25:31,698
więc tym dziwniejszy jest fakt,
384
00:25:31,781 --> 00:25:36,578
że na boku
prowadził podejrzaną firmę doradczą,
385
00:25:36,661 --> 00:25:39,581
o której wiedziało niewielu,
ale która też rosła.
386
00:25:40,915 --> 00:25:43,459
Ludzie słyszeli o nim świetne rzeczy.
387
00:25:43,543 --> 00:25:45,878
Latem jeździł do Catskills
388
00:25:45,962 --> 00:25:48,840
zbierać pieniądze
od znajomych i ich rodzin.
389
00:25:48,923 --> 00:25:50,592
Miał być gwiazdą.
390
00:25:50,675 --> 00:25:56,014
Ciągle polecał go ojciec żony,
Saul Alpern.
391
00:25:56,097 --> 00:25:59,809
Saul zatrudnił dwóch księgowych:
392
00:25:59,892 --> 00:26:02,186
Franka Avellino i Michaela Bienesa.
393
00:26:02,270 --> 00:26:06,107
Saul Alpern przeszedł na emeryturę w 1970,
394
00:26:06,190 --> 00:26:09,068
a oni zmienili nazwę firmy
na Avellino i Bienes,
395
00:26:09,152 --> 00:26:10,194
czyli A&B.
396
00:26:11,988 --> 00:26:17,785
Michael Bienes i Frank Avellino
byli idealną parą z piekła rodem.
397
00:26:18,703 --> 00:26:20,246
Obaj wiedzieli,
398
00:26:20,330 --> 00:26:24,667
że Bernie Madoff zarządza pieniędzmi
rodziny i przyjaciół Saula.
399
00:26:24,751 --> 00:26:30,506
Gdy Saul przeszedł na emeryturę,
Avellino i Bienes wyczuli pieniądze.
400
00:26:30,590 --> 00:26:32,759
Byli jak dzieci w cukierni.
401
00:26:33,343 --> 00:26:37,180
Zaczęli tworzyć
jeden z pierwszych funduszy Berniego.
402
00:26:37,263 --> 00:26:40,725
Zbierali wpłaty od przeróżnych inwestorów:
403
00:26:40,808 --> 00:26:45,521
od korporacji, przez firmy rodzinne
aż po inwestorów indywidualnych.
404
00:26:45,605 --> 00:26:47,774
Zbierali ich pieniądze
405
00:26:47,857 --> 00:26:51,903
i przekazywali je
nieoficjalnej firmie doradczej Berniego.
406
00:26:53,446 --> 00:26:55,239
Wciskali to klientom,
407
00:26:55,323 --> 00:26:58,409
ich znajomym i rodzinom.
408
00:26:59,619 --> 00:27:02,747
Za zebranie funduszy pobierali opłatę,
409
00:27:02,830 --> 00:27:08,836
ale pozwolili Berniemu
zarządzać prawdziwą fortuną.
410
00:27:09,796 --> 00:27:13,508
Avellino i Bienes
nie mieli funduszu hedgingowego.
411
00:27:13,591 --> 00:27:16,386
Byli księgowymi,
nie zarządzali pieniędzmi.
412
00:27:16,469 --> 00:27:19,889
Nie zarejestrowali tej firmy,
co jest nielegalne.
413
00:27:19,972 --> 00:27:22,141
Brali pieniądze od klientów
414
00:27:22,225 --> 00:27:26,312
i przekazywali je tajemniczemu doradcy,
którego imienia nie zdradzali.
415
00:27:26,396 --> 00:27:29,649
Nie mówili klientom,
co się dzieje z ich pieniędzmi,
416
00:27:29,732 --> 00:27:31,943
ani że zarządza nimi Madoff.
417
00:27:35,154 --> 00:27:40,368
Pod koniec lat 70.
był ucieleśnieniem amerykańskiego snu.
418
00:27:40,451 --> 00:27:43,329
Miał z Ruth dwóch synów, Andrew i Marka.
419
00:27:43,413 --> 00:27:46,874
Bardzo kochał swoją rodzinę.
420
00:27:46,958 --> 00:27:50,461
Udało mu się wyprowadzić
na piękne przedmieścia
421
00:27:50,545 --> 00:27:55,842
do Roslyn na Long Island,
jednej z bogatszych okolic na wybrzeżu.
422
00:27:55,925 --> 00:28:00,805
Był rozrzutny,
na Manhattan dostawał się samolotem,
423
00:28:00,888 --> 00:28:05,268
a nie pociągiem jak wszyscy inni.
424
00:28:12,900 --> 00:28:17,280
Przeszliśmy z zastoju do nadziei,
pewności i szansy.
425
00:28:20,825 --> 00:28:25,747
Rząd wysokich podatków,
dużych wydatków i mnóstwa regulacji
426
00:28:25,830 --> 00:28:29,375
rzucał kłody pod nogi wolnego rynku.
427
00:28:29,459 --> 00:28:31,961
Nasz program gospodarczy na te cztery lata
428
00:28:32,044 --> 00:28:34,005
będzie początkiem hossy.
429
00:28:38,009 --> 00:28:40,303
W latach 80.
430
00:28:40,386 --> 00:28:44,557
amerykańska hossa
zaczęła stawać się zjawiskiem globalnym.
431
00:28:44,640 --> 00:28:48,352
To był początek globalizacji,
każdy chciał być na giełdzie.
432
00:28:48,436 --> 00:28:52,857
Legalny interes Berniego
zaczął zarabiać duże pieniądze.
433
00:28:56,986 --> 00:28:58,905
Wall Street było wtedy szalone.
434
00:29:00,239 --> 00:29:04,327
Wszyscy mieli wielkie oczekiwania,
ludzie dużo zarabiali.
435
00:29:04,410 --> 00:29:07,789
Podobno wciągali dużo kokainy i dużo pili.
436
00:29:07,872 --> 00:29:11,042
Dużo zakrapianych kolacji.
437
00:29:11,125 --> 00:29:12,710
Wszyscy zatrudniali.
438
00:29:13,753 --> 00:29:17,548
Zaczęłam pracować dla Madoffa
w lipcu 1985.
439
00:29:17,632 --> 00:29:20,510
Bernie roztaczał niewiarygodną aurę.
440
00:29:20,593 --> 00:29:22,553
Wall Street go szanowało,
441
00:29:22,637 --> 00:29:24,931
był w zarządzie NASDAQ.
442
00:29:25,014 --> 00:29:28,142
Wiecznie latał do Londynu
i chodził na spotkania.
443
00:29:28,226 --> 00:29:30,061
Wchodził na salę,
444
00:29:30,144 --> 00:29:32,522
kupował akcje i wszystko szło w górę.
445
00:29:32,605 --> 00:29:34,690
Jeśli sprzedawał, wszystko spadało.
446
00:29:34,774 --> 00:29:39,195
Miał reputację niemal wszechwiedzącego.
447
00:29:39,862 --> 00:29:43,449
Jego legalna firma
radziła sobie niesamowicie.
448
00:29:43,950 --> 00:29:48,955
Razem z Ruth przenieśli się
do pięknego penthouse’u na Manhattanie.
449
00:29:49,038 --> 00:29:52,583
Kupił dom letniskowy w Montauk
i dołączył do country clubu.
450
00:29:52,667 --> 00:29:53,960
Kupił jacht.
451
00:29:54,627 --> 00:29:59,674
Teraz mógł spojrzeć teściowi w oczy
i powiedzieć: „A nie mówiłem?”.
452
00:30:00,383 --> 00:30:03,344
Firmę założyłem, mając 500 dolarów.
453
00:30:03,427 --> 00:30:04,804
Zaczynałem od zera.
454
00:30:04,887 --> 00:30:06,973
Byłem dzieciakiem z Queens.
455
00:30:07,056 --> 00:30:08,850
Nie chodziłem na Harvard.
456
00:30:08,933 --> 00:30:12,979
Nagle był rok 1987, a ja odniosłem sukces.
457
00:30:13,062 --> 00:30:14,105
Byłem bogaty.
458
00:30:17,525 --> 00:30:19,861
Dużo zarabialiśmy.
459
00:30:19,944 --> 00:30:22,363
Rozwijaliśmy się i zatrudnialiśmy.
460
00:30:22,446 --> 00:30:25,658
Bernie chciał biuro
w bardziej prestiżowym budynku,
461
00:30:25,741 --> 00:30:28,995
więc latem 1987 roku przenieśliśmy się
462
00:30:29,078 --> 00:30:32,290
do Lipstick Building
pod numerem 885 na Trzeciej Alei.
463
00:30:33,082 --> 00:30:35,042
To nietypowe miejsce.
464
00:30:35,126 --> 00:30:38,045
Przypomina trochę tubkę szminki.
465
00:30:39,213 --> 00:30:43,676
Przeprowadzka do tak znanego budynku
466
00:30:43,759 --> 00:30:46,554
zrobiła wrażenie na inwestorach.
467
00:30:46,637 --> 00:30:48,139
Na prawodawcy również.
468
00:30:48,222 --> 00:30:54,020
To była część jego nowego
wyrafinowanego wizerunku.
469
00:30:57,440 --> 00:31:01,652
Biura były oszałamiające.
470
00:31:01,736 --> 00:31:04,572
Wyrafinowane i nowoczesne.
471
00:31:04,655 --> 00:31:08,242
Wysokie okna i jasne światło.
472
00:31:09,368 --> 00:31:14,040
Zaczęłam dla niego pracować w 1987.
473
00:31:14,123 --> 00:31:16,834
W firmie panowała rodzinna atmosfera,
474
00:31:16,918 --> 00:31:20,254
bo tym ludziom
bardzo zależało na rodzinie.
475
00:31:22,006 --> 00:31:26,552
Atmosfera była przyjemna,
komfortowa i bardzo bezpieczna.
476
00:31:26,636 --> 00:31:31,515
Pracowali tam niemal sami krewniacy
albo przyjaciele rodziny.
477
00:31:32,141 --> 00:31:35,353
Pracowały tam jego dzieci, Mark i Andy.
478
00:31:36,145 --> 00:31:39,023
Byli amerykańscy do bólu.
479
00:31:39,106 --> 00:31:41,817
Każdy byłby dumny z takich dzieci.
480
00:31:42,860 --> 00:31:46,822
Lubiłam Petera, jego brata.
On był kierownikiem ds. zgodności.
481
00:31:47,698 --> 00:31:50,493
Ruth też miała u nas biuro.
482
00:31:50,993 --> 00:31:52,578
Była bardzo ciepłą osobą.
483
00:31:53,079 --> 00:31:55,206
Wspaniała matka.
484
00:31:55,289 --> 00:31:58,584
Widziałam, że bardzo kochali swoje dzieci.
485
00:31:59,085 --> 00:32:03,881
Uwielbiała Berniego.
Myślę, że to właśnie jej się zwierzał.
486
00:32:04,757 --> 00:32:08,219
Bernie powiedział mi raz:
„Ruth jest wspaniałą partnerką”.
487
00:32:09,053 --> 00:32:11,263
Bernie był bardzo szczodry.
488
00:32:11,764 --> 00:32:13,849
Wspierał organizacje charytatywne,
489
00:32:13,933 --> 00:32:17,019
fundował bilety na podróże poślubne
490
00:32:17,103 --> 00:32:19,438
wszystkim swoim pracownikom.
491
00:32:20,356 --> 00:32:22,984
Zasiadał w radzie Yeshivy,
492
00:32:23,067 --> 00:32:25,069
współpracował z paraolimpiadą.
493
00:32:25,152 --> 00:32:27,655
Raz opłacił kobiecie operację serca.
494
00:32:28,656 --> 00:32:32,535
Na letni weekend
zaprosili wszystkich do Montauk
495
00:32:32,618 --> 00:32:35,413
i opłacili hotele dla nich i ich rodzin.
496
00:32:35,496 --> 00:32:37,206
Graliśmy w siatkówkę,
497
00:32:37,289 --> 00:32:40,960
imprezowaliśmy,
dużo piliśmy i tańczyliśmy.
498
00:32:41,043 --> 00:32:42,837
Dobrze się bawiliśmy.
499
00:32:44,171 --> 00:32:46,132
Miał też drugą stronę.
500
00:32:48,718 --> 00:32:53,347
Bardzo dbał o swój wygląd
i o wygląd swojego otoczenia.
501
00:32:54,140 --> 00:32:55,891
Wszystko miało być idealne.
502
00:32:55,975 --> 00:32:58,102
Jeśli na biurku
503
00:32:58,185 --> 00:33:01,480
zobaczył przekrzywiony monitor,
504
00:33:01,564 --> 00:33:04,859
musiał podejść i go poprawić.
505
00:33:04,942 --> 00:33:07,445
Nawet jeśli ktoś z niego korzystał,
506
00:33:07,528 --> 00:33:09,530
Bernie i tak musiał go poprawić.
507
00:33:09,613 --> 00:33:13,701
Żadnych srebrnych ramek na zdjęcia,
wszystko miało być czarno-szare.
508
00:33:13,784 --> 00:33:16,078
Na biurkach nie mogły stać rośliny.
509
00:33:16,162 --> 00:33:18,247
Wszystko musiało być identyczne.
510
00:33:20,750 --> 00:33:22,334
Z czasem
511
00:33:23,127 --> 00:33:25,171
robił się coraz trudniejszy.
512
00:33:27,006 --> 00:33:29,759
Czasem czuło się napięcie
513
00:33:30,634 --> 00:33:32,887
i lepiej było go unikać.
514
00:33:34,513 --> 00:33:37,183
Nikt nie wiedział, kiedy wybuchnie.
515
00:33:37,266 --> 00:33:38,893
Zamknij się, skurwysynu!
516
00:33:38,976 --> 00:33:43,064
Pamiętam, jak krzyczał na swojego brata.
517
00:33:44,023 --> 00:33:45,316
Wypierdalaj z biura!
518
00:33:45,399 --> 00:33:49,403
Aż rozbolał mnie brzuch.
Musiałam go poprosić, żeby przestał.
519
00:33:50,196 --> 00:33:52,615
Bernie był dręczycielem.
520
00:33:52,698 --> 00:33:54,241
To była jego druga strona.
521
00:33:55,284 --> 00:33:58,579
Peter chyba trochę bał się Berniego.
522
00:33:59,663 --> 00:34:01,457
Jak każdy.
523
00:34:02,083 --> 00:34:03,918
Chciał kontrolować ludzi,
524
00:34:04,001 --> 00:34:06,545
a nie szanował ich właśnie za to,
525
00:34:07,171 --> 00:34:08,798
że mógł ich kontrolować.
526
00:34:09,715 --> 00:34:12,426
Bernie zmieniał się w sekundę.
527
00:34:12,510 --> 00:34:16,722
Bywał dobry i opiekuńczy,
528
00:34:17,431 --> 00:34:19,975
ale potrafił być też agresorem.
529
00:34:20,059 --> 00:34:21,018
Cholera, co to?
530
00:34:21,102 --> 00:34:24,146
Był w stanie całkiem cię sparaliżować.
531
00:34:27,775 --> 00:34:30,152
Miał wiele odsłon.
532
00:34:30,236 --> 00:34:31,737
Był niejednoznaczny.
533
00:34:32,571 --> 00:34:34,990
Myślałam, że to kwestia presji.
534
00:34:36,742 --> 00:34:39,995
Od samego rana giełda pikuje.
535
00:34:44,500 --> 00:34:47,503
Wall Street przepełnia panika.
536
00:34:47,586 --> 00:34:51,215
Zlecenia sprzedaży od dużych inwestorów,
537
00:34:51,298 --> 00:34:54,301
osób prywatnych i funduszy powierniczych
538
00:34:54,385 --> 00:34:58,139
zmartwionych inflacją,
stopami procentowymi, słabnącym dolarem
539
00:34:58,222 --> 00:35:01,267
i wielkim deficytem budżetowym.
540
00:35:02,309 --> 00:35:05,813
Poniedziałek 19 października 1987
541
00:35:05,896 --> 00:35:08,691
to jeden z najstraszniejszych dni
w moim życiu.
542
00:35:09,275 --> 00:35:12,987
Przyszłam do pracy, giełda ruszyła o 9.30
543
00:35:13,070 --> 00:35:15,614
i aż do zamknięcia
żyliśmy w domu wariatów.
544
00:35:16,532 --> 00:35:18,325
Po dwóch godzinach od otwarcia
545
00:35:18,409 --> 00:35:21,537
Dow Jones Industrial Average
spadł o 200 punktów.
546
00:35:21,620 --> 00:35:24,248
Dzieje się tak wiele, to niesamowite.
547
00:35:24,331 --> 00:35:28,711
Istny szał, ale też strach i panika.
548
00:35:29,545 --> 00:35:32,923
Każda firma na Wall Street
chciała sprzedawać.
549
00:35:33,007 --> 00:35:38,262
Tak dużo telefonów,
zalewały nas kolejne zlecenia.
550
00:35:38,345 --> 00:35:40,556
Wypisywaliśmy zlecenia wśród krzyków.
551
00:35:40,639 --> 00:35:43,267
Jak na froncie.
552
00:35:45,311 --> 00:35:48,522
Zadzwonił do mnie wujek i powiedział:
553
00:35:48,606 --> 00:35:53,068
„Trzech gości wchodzi do baru…”,
a ja na to: „Nie teraz. Pa”.
554
00:35:54,320 --> 00:35:56,989
Musieliśmy utrzymać porządek na rynku.
555
00:35:57,072 --> 00:36:02,745
Kreator rynku ma być kupcem i sprzedawcą
ostatniej szansy.
556
00:36:02,828 --> 00:36:05,456
Tylko my kupowaliśmy.
557
00:36:05,539 --> 00:36:07,708
Wiele firm nie odbierało telefonów.
558
00:36:07,791 --> 00:36:09,960
Pamiętam, jak Bernie krzyczał:
559
00:36:10,044 --> 00:36:13,547
„Podnieś słuchawkę!
Nie będziemy firmą, która nie odbiera!”.
560
00:36:13,631 --> 00:36:17,968
Kupowaliśmy całe mnóstwo akcji.
561
00:36:18,052 --> 00:36:21,138
Ciągle klikałam na ekranie to samo,
562
00:36:21,222 --> 00:36:23,349
cały czas zmniejszałam cenę.
563
00:36:23,974 --> 00:36:26,977
Nikt nie sądził, że to się kiedyś skończy.
564
00:36:27,061 --> 00:36:30,564
Szaleństwo na Nowojorskiej Giełdzie
Papierów Wartościowych,
565
00:36:30,648 --> 00:36:33,525
którą zalało
ponad pół miliarda zleceń sprzedaży.
566
00:36:33,609 --> 00:36:35,986
Nikt nie ma jednego powodu.
567
00:36:36,070 --> 00:36:39,823
Mamy tu do czynienia
z mroczną psychologią.
568
00:36:39,907 --> 00:36:41,617
Paniczna wyprzedaż.
569
00:36:41,700 --> 00:36:44,286
Wszyscy wariują i panikują.
570
00:36:44,370 --> 00:36:48,082
Dla brokerów i traderów
jest to absolutne katastrofa.
571
00:36:48,165 --> 00:36:49,416
Rzeźnia.
572
00:36:49,500 --> 00:36:54,088
Nagłe załamanie przypomniało wszystkim
październik sprzed 58 lat.
573
00:36:54,171 --> 00:36:58,717
Krach z 1929
zwiastował początek wielkiego kryzysu.
574
00:36:59,802 --> 00:37:02,346
To było straszne i przytłaczające.
575
00:37:02,429 --> 00:37:03,889
Byliśmy zrozpaczeni.
576
00:37:04,515 --> 00:37:07,309
Bernie nie wydawał się tym przejmować.
577
00:37:07,393 --> 00:37:10,187
Był bardzo spokojny i opanowany.
578
00:37:10,271 --> 00:37:14,775
Między innymi dlatego tak go szanowaliśmy,
bo to przecież jego pieniądze.
579
00:37:14,858 --> 00:37:18,779
To była jego firma,
Bernard L. Madoff Investment Securities.
580
00:37:18,862 --> 00:37:22,658
Jako jedni z nielicznych
dotrzymaliśmy zobowiązań.
581
00:37:22,741 --> 00:37:23,826
Nie zamknęliśmy.
582
00:37:24,326 --> 00:37:26,120
Bernie Madoff dalej kupował
583
00:37:26,203 --> 00:37:29,623
w odróżnieniu od innych
kreatorów rynku z Wall Street.
584
00:37:29,707 --> 00:37:34,211
Kreator zobligował się do kupowania
nawet w takich warunkach.
585
00:37:34,295 --> 00:37:40,217
Kreator ma działać bez względu na straty,
ale nikt nie odbierał telefonów.
586
00:37:40,301 --> 00:37:45,472
Do nich nie dało się dodzwonić,
żeby dobić targu, a Bernie ciągle działał.
587
00:37:46,432 --> 00:37:49,685
Wszyscy na Wall Street są w szoku.
588
00:37:49,768 --> 00:37:53,564
Przez pięć lat wydawało się,
że hossa nigdy się nie skończy.
589
00:37:53,647 --> 00:37:55,482
Wszyscy byli bardzo pewni.
590
00:37:56,066 --> 00:37:59,695
Potem przyszedł październik,
a wraz z nim czarny poniedziałek.
591
00:38:01,030 --> 00:38:06,493
Nie mamy pewności, ile pieniędzy
straciła legalna firma Berniego w 1987,
592
00:38:06,994 --> 00:38:13,083
ale faktem jest, że technologicznie
Bernie był w awangardzie,
593
00:38:13,167 --> 00:38:19,298
dzięki czemu nie musiał zamykać firmy,
mógł dalej obsługiwać klientów.
594
00:38:20,007 --> 00:38:26,055
Wtedy doceniła go
Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.
595
00:38:26,138 --> 00:38:29,141
Zeznawał przed kongresem
596
00:38:29,224 --> 00:38:31,310
i pomógł przy pisaniu nowych zasad,
597
00:38:31,393 --> 00:38:36,106
które miały pomóc w działaniu giełdy
przy okazji podobnego kryzysu.
598
00:38:36,607 --> 00:38:43,405
Ludzie mówili,
że Bernie jest lojalny i godny zaufania.
599
00:38:43,489 --> 00:38:46,075
Właśnie wtedy zbudował swoją reputację.
600
00:38:46,158 --> 00:38:48,660
Zaczął pojawiać się w radach nadzorczych,
601
00:38:48,744 --> 00:38:51,955
zapraszano go do rozmów
dotyczących nowych przepisów
602
00:38:52,039 --> 00:38:56,919
i trzykrotnie wygrał wybory
na prezesa NASDAQ.
603
00:38:57,836 --> 00:39:03,217
Na początku lat 90.
był bardzo szanowany na Wall Street.
604
00:39:04,259 --> 00:39:08,013
Bernie uwielbiał być „kimś”.
605
00:39:08,097 --> 00:39:11,600
Lubił fakt, że się go wywyższa.
606
00:39:12,184 --> 00:39:17,356
Wygląda na to,
że coraz bardziej się tym cieszył.
607
00:39:19,483 --> 00:39:21,902
Czytajcie z ruchu warg:
608
00:39:21,985 --> 00:39:24,321
żadnych nowych podatków!
609
00:39:24,905 --> 00:39:27,074
Zapłon silników i start.
610
00:39:27,616 --> 00:39:29,410
Ludzie pracują coraz ciężej,
611
00:39:29,493 --> 00:39:33,122
spędzają coraz mniej czasu z dziećmi,
bo pracują wieczorami.
612
00:39:33,205 --> 00:39:35,124
Wiadomości gospodarcze na rano.
613
00:39:35,207 --> 00:39:38,127
Zainteresowanie akcjami
firm technologicznych
614
00:39:38,210 --> 00:39:40,087
zbliża ich wyceny do rekordu.
615
00:39:40,170 --> 00:39:44,967
Zacząłem pracę u Berniego Madoffa
bodaj w 1991.
616
00:39:45,050 --> 00:39:48,303
Bernie Madoff miał doskonałą reputację.
617
00:39:48,387 --> 00:39:51,765
„Bernie to wspaniały facet,
pomaga społeczności
618
00:39:51,849 --> 00:39:55,060
i jest bardzo szczodry,
warto dla niego pracować”.
619
00:39:55,144 --> 00:39:57,896
To był okres hossy.
620
00:39:57,980 --> 00:40:00,774
Właśnie rozpoczął się boom technologiczny.
621
00:40:00,858 --> 00:40:04,736
Powstał internet,
coraz więcej osób wchodziło na giełdę.
622
00:40:04,820 --> 00:40:06,363
Dow Jones ma stronę.
623
00:40:06,447 --> 00:40:10,659
Na żywo oglądamy te same liczby,
na które patrzą teraz traderzy.
624
00:40:11,577 --> 00:40:14,621
Mieliśmy coraz więcej klientów.
625
00:40:14,705 --> 00:40:17,499
To był świetny moment dla branży,
626
00:40:17,583 --> 00:40:20,627
bo dzięki technologii
stała się bardziej wydajna.
627
00:40:20,711 --> 00:40:22,045
Zyski wystrzeliły.
628
00:40:23,130 --> 00:40:24,673
Madoff zarabiał
629
00:40:24,756 --> 00:40:28,385
nawet siedem procent
całej nowojorskiej giełdy.
630
00:40:28,469 --> 00:40:30,929
To ogromna liczba dla małej firmy.
631
00:40:31,013 --> 00:40:34,933
W krótkim okresie to się nie zmieni,
chyba że rynek się uspokoi.
632
00:40:36,226 --> 00:40:39,938
Bernie rozwija się jako kreator rynku,
633
00:40:40,022 --> 00:40:43,025
ale równocześnie po cichu
634
00:40:43,108 --> 00:40:46,278
rozwijał firmę doradczą,
635
00:40:46,361 --> 00:40:47,863
którą trzymał pod ladą
636
00:40:47,946 --> 00:40:50,532
i wyraźnie oddzielał od głównego interesu.
637
00:40:50,616 --> 00:40:53,952
Na początku inwestorzy mogli liczyć
na 11% zwrotu,
638
00:40:54,036 --> 00:40:56,914
ale tak naprawdę dawał nawet 15 albo 19.
639
00:40:56,997 --> 00:41:00,584
Zawsze był na plusie.
640
00:41:01,210 --> 00:41:05,923
Gdy zaczynał w latach 60.,
można śmiało powiedzieć,
641
00:41:06,006 --> 00:41:08,133
że służył poradą przy brydżu,
642
00:41:08,217 --> 00:41:11,011
ale potem stale się rozwijał.
643
00:41:11,803 --> 00:41:17,226
Avellino i Bienes bez przerwy dostarczali
całe mnóstwo pieniędzy Berniemu Madoffowi.
644
00:41:18,310 --> 00:41:23,857
Avellino i Bienes
prowadzili swój fundusz po kryjomu.
645
00:41:23,941 --> 00:41:29,446
Nigdy niczego nie spisywali do czasu,
aż w końcu jeden z ich podwykonawców,
646
00:41:29,530 --> 00:41:34,868
który zbierał inwestycje
i zachęcał do wejścia kolejnych ludzi,
647
00:41:34,952 --> 00:41:40,040
złamał pierwsze przykazanie A&B
i postanowił coś udokumentować.
648
00:41:43,502 --> 00:41:49,508
W 1992 ktoś w SEC zwrócił uwagę
na jedną z ich broszur.
649
00:41:49,591 --> 00:41:53,971
SEC to organ nadzorczy,
którego zadaniem jest ochrona inwestorów.
650
00:41:54,054 --> 00:41:56,390
W broszurze twierdzili,
651
00:41:56,473 --> 00:41:59,560
że oferują w pełni bezpieczną inwestycję.
652
00:41:59,643 --> 00:42:03,188
Twierdzili, że od ponad 20 lat
nie zanotowali straty
653
00:42:03,272 --> 00:42:06,900
i oferują pozbawiony ryzyka obrót akcjami.
654
00:42:06,984 --> 00:42:11,863
SEC od razu zauważyła
cały szereg sygnałów ostrzegawczych.
655
00:42:11,947 --> 00:42:16,285
Obrót akcjami nie może być
zupełnie pozbawiony ryzyka.
656
00:42:16,368 --> 00:42:18,078
Coś takiego nie istnieje.
657
00:42:18,954 --> 00:42:24,585
W toku śledztwa dotarli do tej dwójki:
Franka Avellino i Michaela Bienesa.
658
00:42:25,460 --> 00:42:30,674
Avellino i Bienes z własnej woli
przyszli do SEC ze swoim prawnikiem.
659
00:42:32,426 --> 00:42:36,513
Chcieli, żeby Avellino i Bienes
zeznawali razem.
660
00:42:37,514 --> 00:42:39,224
Siedziałem pomiędzy nimi.
661
00:42:40,225 --> 00:42:45,522
Bienes był po mojej lewej,
a Avellino po prawej.
662
00:42:45,606 --> 00:42:51,111
W końcu usłyszeli pytanie,
jakimi kwotami obraca ich firma.
663
00:42:51,194 --> 00:42:55,282
SEC spodziewała się
pięciu albo dziesięciu milionów.
664
00:42:55,907 --> 00:42:57,534
Panowie spojrzeli na siebie
665
00:42:58,619 --> 00:43:04,875
i jeden z nich powiedział:
„To chyba jakieś 444 miliony dolarów”.
666
00:43:06,043 --> 00:43:09,963
Myślałem, że ludzie z SEC
pospadają z krzeseł.
667
00:43:10,464 --> 00:43:15,427
Mała firma zbierająca 444 miliony?
To ogromna kwota.
668
00:43:15,927 --> 00:43:18,055
To początek lat 90. To duża kwota.
669
00:43:18,972 --> 00:43:20,515
Przerwali spotkanie,
670
00:43:20,599 --> 00:43:24,811
żeby pobiec do szefa
nowojorskiego oddziału.
671
00:43:24,895 --> 00:43:27,898
Pytali sami siebie, o co tu chodzi.
672
00:43:27,981 --> 00:43:29,733
Byli wściekli.
673
00:43:29,816 --> 00:43:33,028
Myślałem, że szef biura będzie miał zawał.
674
00:43:34,780 --> 00:43:38,784
SEC podejrzewała oszustwo,
675
00:43:38,867 --> 00:43:43,497
ale ich zdaniem
za wszystkim stali Avellino i Bienes.
676
00:43:44,498 --> 00:43:48,210
Potem Avellino i Bienes wyjaśnili,
677
00:43:48,293 --> 00:43:52,881
że wszystkie decyzje dotyczące inwestycji
podejmuje Bernie Madoff.
678
00:43:52,964 --> 00:43:56,259
Mówili im:
„Nie patrzcie na nas tylko na Madoffa”.
679
00:43:57,302 --> 00:44:00,347
SEC poprosiła Madoffa o dokumenty.
680
00:44:02,474 --> 00:44:04,476
SEC zaczęła węszyć,
681
00:44:05,018 --> 00:44:07,229
więc Madoff się przestraszył,
682
00:44:07,938 --> 00:44:09,314
bo to był przekręt.
683
00:44:13,193 --> 00:44:17,364
Madoff nie inwestował,
zajmując się doradztwem inwestycyjnym.
684
00:44:18,532 --> 00:44:20,784
Po prostu brał od ludzi pieniądze,
685
00:44:20,867 --> 00:44:23,704
mówił, że je zainwestuje,
po czym tego nie robił.
686
00:44:23,787 --> 00:44:25,872
Nie wykonywał transakcji.
687
00:44:25,956 --> 00:44:26,998
To była piramida.
688
00:44:27,541 --> 00:44:31,420
Oto Charles Ponzi w roku 1919.
689
00:44:32,087 --> 00:44:37,134
Ponzi twierdzi, że jego inwestycje
w 90 dni przyniosą 50% zysku.
690
00:44:37,217 --> 00:44:39,469
Słuchają go mądrzy ludzie,
691
00:44:39,553 --> 00:44:42,139
ale gdy rząd udowodni mu oszustwo…
692
00:44:44,224 --> 00:44:48,478
Definicja piramidy finansowej?
Spłacanie Paula pieniędzmi Petera.
693
00:44:49,104 --> 00:44:50,439
Mówisz Peterowi,
694
00:44:50,522 --> 00:44:54,818
że zainwestujesz jego pieniądze,
po czym oddasz mu zyski,
695
00:44:55,861 --> 00:44:58,363
ale naprawdę spłacasz Paula.
696
00:44:58,905 --> 00:45:01,533
I tak w kółko,
697
00:45:01,616 --> 00:45:06,329
bo potrzebuję nowych inwestorów,
żeby spłacić tych starych.
698
00:45:06,413 --> 00:45:09,166
Nikt nie inwestuje ani grosza.
699
00:45:12,377 --> 00:45:17,382
Gdy SEC zaczęła sprawdzać
firmę Avellino i Bienesa,
700
00:45:17,883 --> 00:45:20,844
Madoff musiał udowodnić,
że naprawdę inwestował.
701
00:45:22,137 --> 00:45:25,640
Poprosił Franka DiPascaliego,
by ten sfałszował dokumenty
702
00:45:25,724 --> 00:45:29,060
na podstawie danych historycznych
i przekazał je SEC.
703
00:45:30,353 --> 00:45:33,857
DiPascali był jego prawą ręką.
704
00:45:33,940 --> 00:45:35,650
Pracował dla niego od lat.
705
00:45:35,734 --> 00:45:37,569
Zajmował się wpływami,
706
00:45:37,652 --> 00:45:39,154
operował dużymi kwotami.
707
00:45:39,738 --> 00:45:42,365
Frank to klasyczny facet,
708
00:45:42,449 --> 00:45:44,284
bardzo bystry człowiek.
709
00:45:44,367 --> 00:45:48,288
Z łatwością odnalazłby się
na planie filmu gangsterskiego.
710
00:45:48,371 --> 00:45:50,999
To facet z klasy robotniczej,
711
00:45:51,082 --> 00:45:53,126
był szalenie lojalny.
712
00:45:54,669 --> 00:45:59,382
DiPascali stanął na wysokości zadania,
spisał się spektakularnie.
713
00:45:59,466 --> 00:46:02,427
Stworzył fałszywe tropy.
714
00:46:03,136 --> 00:46:07,432
Wszystko musiało dobrze wyglądać:
konta, potwierdzenia transakcji,
715
00:46:07,516 --> 00:46:09,059
wyciągi bankowe.
716
00:46:09,142 --> 00:46:12,354
To nie miało zmylić byle kogo,
717
00:46:12,437 --> 00:46:15,357
musiał oszukać SEC.
718
00:46:16,441 --> 00:46:18,652
SEC przyszła z wizytą,
719
00:46:18,735 --> 00:46:21,071
a Madoff pokazał im te fałszywki.
720
00:46:21,154 --> 00:46:22,823
Uwierzyli w nie.
721
00:46:22,906 --> 00:46:28,411
Nie wiem, jak dokładnie je analizowali,
ale zapewne to kwestia nastawienia.
722
00:46:28,495 --> 00:46:30,539
Jakie były szanse na to, że Madoff
723
00:46:30,622 --> 00:46:34,251
albo którykolwiek z nich
wszystko fałszuje?
724
00:46:34,835 --> 00:46:40,090
W 1992 SEC zamknęła sprawę,
nie podejmując dalszych czynności.
725
00:46:40,173 --> 00:46:42,592
Nie prześwietlili Madoffa.
726
00:46:45,804 --> 00:46:48,014
Zamiast tego
727
00:46:48,098 --> 00:46:52,269
zmusili Avellino i Bienesa
do zamknięcia firmy,
728
00:46:52,352 --> 00:46:55,689
która działała bez rejestracji.
729
00:46:56,606 --> 00:47:00,443
SEC powiedziała:
„Struktura firmy jest nielegalna.
730
00:47:00,527 --> 00:47:03,989
Macie wyciągnąć pieniądze od Berniego
731
00:47:04,072 --> 00:47:06,032
i zwrócić je inwestorom”.
732
00:47:08,243 --> 00:47:11,538
Mówimy o 440 milionach dolarów.
733
00:47:11,621 --> 00:47:15,500
Bernie ich nie miał, to wszystko przekręt.
734
00:47:16,126 --> 00:47:18,003
Na tym etapie
735
00:47:18,086 --> 00:47:22,215
zwrócił się do trzech inwestorów,
którzy byli z nim najdłużej.
736
00:47:23,008 --> 00:47:26,136
Jeffry Picower, Carl Shapiro i Norman Levy
737
00:47:26,219 --> 00:47:29,347
stanowili inwestycyjny fundament
738
00:47:29,431 --> 00:47:32,475
dla firmy doradczej Berniego.
739
00:47:32,559 --> 00:47:36,104
Jego wyniki bardzo długo ich zadowalały.
740
00:47:36,688 --> 00:47:41,151
Teraz przekonał ich, żeby mu pomogli.
741
00:47:41,651 --> 00:47:43,570
Może wiedzieli, co kombinuje,
742
00:47:43,653 --> 00:47:46,948
a może naprawdę nie zdawali sobie sprawy.
743
00:47:47,032 --> 00:47:51,870
Tak czy siak, dali mu pieniądze,
więc Bernie był w stanie spłacić
744
00:47:51,953 --> 00:47:55,832
wszystkich klientów Avellino i Bienesa.
745
00:47:58,001 --> 00:47:59,210
I wiecie co?
746
00:48:00,462 --> 00:48:04,132
Nikt nie chciał pieniędzy.
Uwielbiali Berniego i jego metody.
747
00:48:05,592 --> 00:48:08,553
SEC zamknęła firmę Avellino i Bienesa,
748
00:48:09,054 --> 00:48:12,432
a wielu ich klientów
zgłosiło się do Madoffa osobiście.
749
00:48:13,099 --> 00:48:15,936
Nagle Bernie powiedział:
„Będziemy bardzo zajęci.
750
00:48:16,019 --> 00:48:20,607
Będzie do nas dzwoniło wiele osób,
każdy będzie chciał inwestować”.
751
00:48:21,191 --> 00:48:24,110
Wiele starszych osób,
752
00:48:24,819 --> 00:48:26,905
wiele z nich z Florydy.
753
00:48:27,447 --> 00:48:28,949
Wdowy mówiły:
754
00:48:29,574 --> 00:48:35,080
„Miałam tu zadzwonić,
żeby zainwestować 15 000 dolarów”.
755
00:48:35,163 --> 00:48:38,041
To się ciągnęło dniami.
756
00:48:38,750 --> 00:48:41,670
Gdy zamknęliśmy konta Avellino i Bienesa,
757
00:48:41,753 --> 00:48:45,048
wiele osób zaczęło naciskać,
758
00:48:45,131 --> 00:48:48,510
bo potrzebowali tych pieniędzy do życia.
759
00:48:49,260 --> 00:48:51,304
SEC powiedziała mi wtedy:
760
00:48:51,388 --> 00:48:54,182
„Dalej chcesz robić z nimi interesy?
761
00:48:54,265 --> 00:48:57,394
W porządku, masz do tego prawo”.
762
00:48:58,520 --> 00:49:01,481
Ciągle nie został doradcą inwestycyjnym,
763
00:49:01,564 --> 00:49:03,316
ale SEC to przeoczyła.
764
00:49:03,400 --> 00:49:07,404
Niestety przeoczyła też
największe oszustwo w dziejach.
765
00:49:09,406 --> 00:49:12,450
Ciężko pracowałem,
prowadząc firmę spożywczą.
766
00:49:12,534 --> 00:49:16,955
Po 20 latach sprzedałem ją
za 1 000 000 dolarów.
767
00:49:17,038 --> 00:49:22,293
Zainwestowałem u Avellino i Bienesa
jakieś 100 000 dolarów.
768
00:49:22,377 --> 00:49:24,587
Gdy zamknęła ich SEC,
769
00:49:25,422 --> 00:49:29,634
dowiedziałem się,
że inwestowali u Madoffa.
770
00:49:30,301 --> 00:49:33,263
SEC sprawdziła Madoffa
771
00:49:33,346 --> 00:49:35,015
i nic nie znaleźli.
772
00:49:35,098 --> 00:49:37,892
Dostrzegłem szansę
na bezpośrednią inwestycję.
773
00:49:39,269 --> 00:49:44,065
Obiecywał stały zysk
na poziomie dziewięciu procent rocznie.
774
00:49:44,149 --> 00:49:45,859
Bardzo atrakcyjna oferta.
775
00:49:45,942 --> 00:49:48,737
Żadnej przesady, po prostu stabilny zysk.
776
00:49:50,030 --> 00:49:51,448
Sprawdziłem go,
777
00:49:51,531 --> 00:49:56,077
wiedziałem, że jako jeden z pierwszych
wszedł w elektroniczne transakcje.
778
00:49:56,161 --> 00:49:59,372
Ponoć potrafił namieszać na rynku.
779
00:50:00,957 --> 00:50:05,420
SEC nic na niego nie znalazła,
co w moim mniemaniu
780
00:50:05,503 --> 00:50:08,006
było znakiem jakości dla Madoffa.
781
00:50:08,089 --> 00:50:12,927
Przelałem mu 900 000 dolarów.
782
00:50:16,556 --> 00:50:20,185
Nagle to nie Avellino i Bienes
783
00:50:20,268 --> 00:50:22,437
przekazują pieniądze Berniemu.
784
00:50:22,520 --> 00:50:24,981
Tysiące ludzi przekazywało pieniądze
785
00:50:25,065 --> 00:50:28,443
jego niezarejestrowanej firmie doradczej.
786
00:50:28,526 --> 00:50:31,404
Ludzie dowiadywali się o nim
pocztą pantoflową.
787
00:50:32,030 --> 00:50:34,491
Ktoś mówił o nim w country clubie,
788
00:50:34,574 --> 00:50:37,077
ktoś inny na spotkaniu filantropów.
789
00:50:37,660 --> 00:50:41,539
Był coraz bardziej znany
w świecie najlepszych doradców.
790
00:50:41,623 --> 00:50:43,750
Każdy powtarzał:
791
00:50:43,833 --> 00:50:45,627
„Daj pieniądze Berniemu.
792
00:50:45,710 --> 00:50:48,004
Nie wiem, jak to robi. To magia”.
793
00:50:49,380 --> 00:50:51,966
Jego niezarejestrowana firma doradcza
794
00:50:52,050 --> 00:50:57,263
dostała pieniądze
od znanych żydowskich uniwersytetów
795
00:50:57,347 --> 00:51:00,558
i od takich filantropów jak Elie Wiesel.
796
00:51:00,642 --> 00:51:02,811
Do tego bardzo bogate rodziny
797
00:51:02,894 --> 00:51:06,064
jak na przykład Katzowie i Wilponowie,
798
00:51:06,147 --> 00:51:08,233
czyli właściciele Metsów.
799
00:51:08,983 --> 00:51:14,823
Struktura piramidy musiała się zmienić.
Wszystko wyglądało inaczej.
800
00:51:15,657 --> 00:51:17,951
Oszukał SEC.
801
00:51:18,034 --> 00:51:21,454
Wyszedł ze śledztwa bez szwanku,
802
00:51:21,538 --> 00:51:24,916
więc poczuł się pewniej,
uznał, że jest nietykalny.
803
00:51:24,999 --> 00:51:26,167
Mógł wszystko.
804
00:51:26,709 --> 00:51:31,047
Jego legalna firma traderska
dawała mu wiarygodność.
805
00:51:31,131 --> 00:51:35,260
Firma doradcza miała około 5000 klientów.
806
00:51:35,343 --> 00:51:38,221
Musiał powiększyć piramidę.
807
00:51:38,847 --> 00:51:40,515
Potrzebował przestrzeni,
808
00:51:40,598 --> 00:51:43,893
żeby odseparować ją
od legalnie działającego interesu.
809
00:51:44,561 --> 00:51:46,938
Podnajął biura
810
00:51:48,565 --> 00:51:51,651
na 17. piętrze Lipstick Building.
811
00:51:52,735 --> 00:51:56,865
W tych zatłoczonych pomieszczeniach
rządził Frank DiPascali.
812
00:51:58,074 --> 00:52:04,080
Rozgardiasz i bałagan
odróżniały je od eleganckiej góry.
813
00:52:05,415 --> 00:52:10,253
To tu piramida finansowa
rosła wykładniczo,
814
00:52:11,462 --> 00:52:13,590
aż stała się oszustwem na sterydach.
815
00:53:58,987 --> 00:54:01,948
Napisy: Jędrzej Kogut