1
00:00:12,013 --> 00:00:14,474
Sanırım 2005 yılıydı.
2
00:00:15,016 --> 00:00:17,685
Annemle birlikte
Beach Golf Kulübü'ndeydim.
3
00:00:18,269 --> 00:00:20,980
Çok güzel bir gündü. Golf oynadık.
4
00:00:23,900 --> 00:00:28,362
Öğle yemeğimizi yemek için balkona çıktık.
5
00:00:28,446 --> 00:00:32,116
Oturuyorduk. Orada sadece iki kişi vardı.
6
00:00:32,200 --> 00:00:35,703
Bernie Madoff ve eşi Ruth.
7
00:00:37,080 --> 00:00:38,956
Annem hemen fark etti.
8
00:00:39,040 --> 00:00:40,333
"Bu Bernie" dedi.
9
00:00:40,416 --> 00:00:43,795
Gidip konuşmaya başladı.
Selamlaştık. Beni tanıştırdı.
10
00:00:44,378 --> 00:00:47,006
"Bu oğlum Jeff. Sizde hesabı var."
11
00:00:48,424 --> 00:00:50,426
Bay Madoff'un elini sıktım.
12
00:00:50,510 --> 00:00:52,178
Ona hayranlık duyuyordum.
13
00:00:52,804 --> 00:00:55,306
Kendisi Palm Beach'in kralıydı.
14
00:00:56,557 --> 00:00:58,518
Finans kralıydı.
15
00:00:59,977 --> 00:01:01,646
Masaya döndük.
16
00:01:02,688 --> 00:01:05,858
Annem kendi tarzıyla şöyle dedi.
17
00:01:05,942 --> 00:01:09,529
"Ne harika bir adam.
18
00:01:09,612 --> 00:01:13,950
Ama şöyle bir özelliği var.
19
00:01:15,743 --> 00:01:17,787
Kimsenin gözünün içine bakmıyor."
20
00:01:20,540 --> 00:01:24,627
Annem bunu herkesten önce anladı.
Sadece tüm parçaları birleştiremedi.
21
00:01:25,920 --> 00:01:29,132
Bu kral aslında tam bir şeytandı.
22
00:01:31,843 --> 00:01:33,970
Bernie Madoff tutuklandı.
23
00:01:34,053 --> 00:01:37,223
Bernie Madoff Yatırım'ın kurucusu.
24
00:01:37,306 --> 00:01:40,184
70 yaşında.
Wall Street'in demirbaşlarından biri.
25
00:01:40,268 --> 00:01:43,771
70 yaşındaki Bernie Madoff
FBI tarafından tutuklandı.
26
00:01:43,855 --> 00:01:46,190
Wall Street'in eski sembollerinden biri
27
00:01:46,274 --> 00:01:50,278
Wall Street ve tüm dünyada
birçok hayatı, vakfı ve itibarı yok etti.
28
00:01:50,361 --> 00:01:52,905
Bunlar iddia olsa da
kendisi de kabul etti.
29
00:01:54,282 --> 00:01:56,492
Utanç yürüyüşü ve itip kakma.
30
00:01:56,576 --> 00:01:57,660
Beni itme.
31
00:01:59,287 --> 00:02:01,414
İnsanlar bu olayı bildiğini sanıyor.
32
00:02:01,497 --> 00:02:04,917
Bunu bir adamla ilgili bir olay sanıyor
33
00:02:05,001 --> 00:02:08,546
ama perdeyi kaldırdığımızda
çok daha fazlası var.
34
00:02:12,133 --> 00:02:16,554
Bernie Madoff, Wall Street tarihindeki
en büyük suç örgütünü yönetti.
35
00:02:16,637 --> 00:02:20,308
Finans alanında sosyopat, seri katildi.
36
00:02:21,100 --> 00:02:23,186
Benim için bir amca gibiydi.
37
00:02:23,269 --> 00:02:26,147
Gerçekten sevdiğim ve güvendiğim biriydi
38
00:02:26,230 --> 00:02:29,609
ama aslında
bir yalanı yaşayan bir canavarmış.
39
00:02:30,151 --> 00:02:33,070
Güven. İhanet. Tam bir şeytan.
40
00:02:33,654 --> 00:02:36,741
100 yıl sonra bile
insanlar bu hikâyeyi hatırlayacak.
41
00:02:37,241 --> 00:02:39,952
64 milyar dolardan bahsediyoruz.
42
00:02:40,036 --> 00:02:43,664
Bu kadar çok sıfır görmek
insanın kafasını karıştırıyor.
43
00:02:44,665 --> 00:02:46,209
Aynanın içinden
44
00:02:46,292 --> 00:02:50,838
aslında hiçbir şeyin gerçek olmadığı
bu alternatif gerçeğe geçmek gerekiyordu.
45
00:02:51,339 --> 00:02:53,591
Her şey yalandı. Para buhar olmuştu.
46
00:02:54,550 --> 00:02:55,426
Kaybolmuştu.
47
00:02:56,510 --> 00:03:02,183
Birikimlerinizi kaybetmek hadi neyse de
ama üstüne evinizi kaybetmek korkunç.
48
00:03:03,434 --> 00:03:06,771
Bu kadar uzun süre
bu kadar çok insan nasıl kandırılır?
49
00:03:06,854 --> 00:03:09,232
Olanları önlemek mümkündü.
50
00:03:09,815 --> 00:03:13,402
Birçok insan açgözlülük yüzünden
buna imkân sağladı.
51
00:03:14,528 --> 00:03:18,824
Büyük bankalar, düzenleyici kurumlar,
52
00:03:18,908 --> 00:03:23,287
tüm ekosistem tamamen çuvalladı.
53
00:03:23,371 --> 00:03:26,499
Tamamen başarısız oldu.
54
00:03:27,416 --> 00:03:31,087
Bir şeye milyarlar yatırıyorsanız
her şeyi kontrol edin.
55
00:03:32,213 --> 00:03:34,423
Tanrı size bir öz geçmiş yollasa bile
56
00:03:35,758 --> 00:03:37,009
referanslarına bakın.
57
00:03:39,095 --> 00:03:43,391
Bay Madoff, geçinmek için
yalan söylediğinizi itiraf ettiniz.
58
00:03:43,474 --> 00:03:46,644
-Bu doğru mu? Yalan söylediniz.
-Evet.
59
00:03:47,311 --> 00:03:50,606
Bernie Madoff'un bunu neden yaptığını
anlayan yok.
60
00:03:51,148 --> 00:03:56,779
Wall Street'teki herkesi kıskandıran
çok başarılı bir işi vardı.
61
00:03:57,488 --> 00:03:58,698
Herkes şunu diyordu.
62
00:03:58,781 --> 00:04:02,493
"Tarihin en büyük dolandırıcılığını
neden yaptı?"
63
00:04:04,537 --> 00:04:07,623
Bu sektörde hiçbir şey
göründüğü gibi değildir.
64
00:04:08,207 --> 00:04:11,127
Sektör böyle işliyor çünkü…
65
00:04:12,378 --> 00:04:14,922
Bir şeyi anlamalısınız.
66
00:04:15,006 --> 00:04:19,260
Herkesin ortak bir yanı var.
Sektördeki herkes açgözlü.
67
00:04:21,846 --> 00:04:26,267
NETFLIX BELGESEL DİZİSİ
68
00:05:18,861 --> 00:05:25,284
Modern zamanlardaki
en kötü mali krizinin yayınına başlıyoruz.
69
00:05:25,368 --> 00:05:29,497
Bu, son dönemde
ülkede yaşanan en büyük mali felaket.
70
00:05:30,081 --> 00:05:33,542
2008'de ekonomi çok küçüldü.
71
00:05:33,626 --> 00:05:36,462
Kıyamet gelmişti.
72
00:05:36,545 --> 00:05:38,422
Wall Street bu sabah krizde.
73
00:05:38,506 --> 00:05:41,842
Sorunlu konut kredileri yüzünden
bir karmaşa yaşanıyor.
74
00:05:41,926 --> 00:05:46,389
Tutsat komisyoncuları
ödeme gücü olmayanlara tutsat satıyordu.
75
00:05:46,472 --> 00:05:49,642
Wall Street
çoğu kredinin sorunlu olduğunu biliyordu.
76
00:05:49,725 --> 00:05:54,522
Bunları allayıp pullayıp
müşterilerine sattı. Müşterileri battı.
77
00:05:54,605 --> 00:05:59,402
Ülkedeki icra satışları
tam yüzde 87 arttı.
78
00:05:59,485 --> 00:06:04,740
Ülkedeki konutların değeri
bu yıl 500 milyar dolar düşebilir.
79
00:06:04,824 --> 00:06:07,535
Acayip bir durumdu.
Herkes evini kaybediyordu.
80
00:06:07,618 --> 00:06:09,286
Borsa çöküyordu.
81
00:06:09,370 --> 00:06:11,747
Her gün, bir önceki günden daha kötüydü.
82
00:06:11,831 --> 00:06:14,500
Dow yaklaşık 450 puan düştü.
83
00:06:14,583 --> 00:06:16,836
730'a düştük.
84
00:06:16,919 --> 00:06:18,546
Bunu ilk kez görüyoruz.
85
00:06:18,629 --> 00:06:21,549
Tokyo'daki borsacıların korkusu
ABD'deki durgunluğun yayılması.
86
00:06:21,632 --> 00:06:23,717
Her banka çöküyordu.
87
00:06:23,801 --> 00:06:26,679
Lehman Brothers
iflas başvurusu yapacağını açıkladı.
88
00:06:26,762 --> 00:06:29,640
Mali kriz, paniğe sebep olmayı sürdürüyor.
89
00:06:29,723 --> 00:06:33,978
Küresel çöküş ihtimaliyle
karşı karşıyayız.
90
00:06:34,061 --> 00:06:37,773
100 yılda bir görülecek yıkıcı bir olaydı.
91
00:06:37,857 --> 00:06:42,153
Tüm sisteme zarar veriyordu.
Bir de Bernie olayı vardı.
92
00:06:42,236 --> 00:06:46,615
Wall Street tarihindeki
en büyük Ponzi sistemine geçiyoruz.
93
00:06:46,699 --> 00:06:50,286
Bernie Madoff'la ilgili iddialarda
94
00:06:50,369 --> 00:06:57,126
yatırımcıların var olduğunu sandığı
50 milyar doların kayıp olduğu anlaşıldı.
95
00:06:57,209 --> 00:06:58,669
Ne düşünüyorsunuz?
96
00:06:58,752 --> 00:07:03,174
Bernie Madoff
11 Aralık Perşembe, 2008'de tutuklandı.
97
00:07:04,008 --> 00:07:09,138
FBI ajanları cuma sabahı
Madoff'un ofisine baskın yaptı.
98
00:07:09,221 --> 00:07:13,434
Ofisi New York'un doğu yakasındaki
lüks Lipstick Binası'ndaydı.
99
00:07:13,517 --> 00:07:17,313
Lipstick Binası'nın lobisine girdik.
100
00:07:17,396 --> 00:07:21,650
Frankenstein filminden bir sahneye
çok benziyordu.
101
00:07:22,401 --> 00:07:28,491
Öfkeli köylüler
ellerinde yaba ve meşaleler taşıyordu.
102
00:07:28,574 --> 00:07:31,410
Yukarı çıkıp
canavarı öldürmek istiyorlardı.
103
00:07:32,620 --> 00:07:36,499
FBI ajanları baskın kıyafetleriyle geldi.
104
00:07:36,582 --> 00:07:40,586
Kapıdan ilk giren ajan bendim.
105
00:07:45,883 --> 00:07:49,595
19. kattaki tüm çalışanlar toplandı.
106
00:07:50,221 --> 00:07:51,931
Tam bir kaos vardı.
107
00:07:58,729 --> 00:08:04,235
Ne olduğunu anlamaya çalışan,
ağlayan birçok çalışan vardı.
108
00:08:04,860 --> 00:08:07,821
FBI soruşturmayı yürüten ana kurumdu
109
00:08:07,905 --> 00:08:11,158
ama Gelirler İdaresi,
Çalışma Bakanlığı, muhasebeciler,
110
00:08:11,242 --> 00:08:15,579
komisyonculuk sektörünü denetleyen SIPC de
soruşturmada yer aldı.
111
00:08:15,663 --> 00:08:18,457
İnsanların erişimini kaldırıyorlardı.
112
00:08:18,999 --> 00:08:23,420
Biraz şaşırdım
çünkü meşru bir işe benziyordu.
113
00:08:24,088 --> 00:08:28,884
Her yerde saatler vardı.
Farklı zaman dilimlerini gösteriyordu.
114
00:08:28,968 --> 00:08:31,679
Meşru bir ticari işletmeye benziyordu.
115
00:08:33,806 --> 00:08:37,810
Arama yaparken Bernie'nin ofisine girdim.
116
00:08:37,893 --> 00:08:42,940
Nasıl biri olduğunu,
ne istediğini anlamaya başladım.
117
00:08:43,023 --> 00:08:47,987
Solda tamamı boğa motifli
Lichtenstein eserleri vardı.
118
00:08:48,779 --> 00:08:51,782
Bana göre boğa,
boğa piyasasını temsil etmiyordu.
119
00:08:51,865 --> 00:08:53,701
Yalanı temsil ediyordu.
120
00:08:54,910 --> 00:09:00,291
Masasının arkasında
çok modern bir sanat eseri vardı.
121
00:09:00,374 --> 00:09:01,834
Dev bir boynuzdu.
122
00:09:03,085 --> 00:09:08,716
Bu boynuz aslında tüm dünyaya
"canınız cehenneme" diyordu.
123
00:09:11,427 --> 00:09:14,638
Ofis emniyete alındı.
Bernie Madoff gözaltındaydı.
124
00:09:14,722 --> 00:09:16,640
Çok miktarda para kayıptı.
125
00:09:16,724 --> 00:09:20,477
En büyük sorun şuydu.
Olayın nasıl gerçekleştiğini bilmiyorduk.
126
00:09:20,561 --> 00:09:22,229
Bir sürü çalışan vardı.
127
00:09:22,313 --> 00:09:25,107
Kimin suçlu,
kimin masum olduğunu bilmiyorduk.
128
00:09:25,899 --> 00:09:28,527
Kaç mağdur olduğunu bilmek istiyorduk.
129
00:09:28,611 --> 00:09:30,821
Ne kadar para çalınmıştı?
130
00:09:30,904 --> 00:09:33,324
Bu işin büyüklüğü neydi?
131
00:09:33,407 --> 00:09:37,828
Bu işi başka kimlerle yaptığını da
bilmek istiyorduk.
132
00:09:38,912 --> 00:09:41,915
Bu işte kimlerin parmağı vardı?
Herkesin rolü neydi?
133
00:09:41,999 --> 00:09:43,417
Para neredeydi?
134
00:09:43,500 --> 00:09:45,753
Bu suçtan kim çıkar sağladı?
135
00:09:46,712 --> 00:09:53,385
50 milyar dolarlık bir Ponzi sistemi
söz konusu olunca
136
00:09:53,469 --> 00:09:56,305
bunu başkalarının bilmemesine imkân yok.
137
00:10:00,851 --> 00:10:02,227
Bernie Madoff konusunda
138
00:10:02,311 --> 00:10:07,816
nerede gerçeğin bittiğini,
nerede yalanın başladığını çözmek güçtü.
139
00:10:10,527 --> 00:10:14,657
Bakın, yaptıklarımla gurur duymuyorum.
140
00:10:15,366 --> 00:10:19,370
Saatlerce düşünüp
bunu niye yaptığımı anlamaya çalıştım.
141
00:10:20,329 --> 00:10:23,749
Şöyle bir sorunum vardı.
Herkesi memnun etmeye çalıştım.
142
00:10:24,458 --> 00:10:28,379
İş yapmaya başladığımda
insanlar bana çok güvendi.
143
00:10:28,462 --> 00:10:29,922
Onlara çok kazandırdım.
144
00:10:30,005 --> 00:10:33,467
Sektördeki herkes
beni müthiş başarılı gördü.
145
00:10:33,550 --> 00:10:34,885
Öyleydim de.
146
00:10:37,012 --> 00:10:40,474
Yedinci sayfadaki ilk cümleye
katılıyor musunuz Bay Madoff?
147
00:10:40,557 --> 00:10:43,018
İşinizin doğru tanımı bu mu?
148
00:10:43,102 --> 00:10:45,604
"Madoff 1960'da perakende işine başladı…"
149
00:10:45,688 --> 00:10:48,482
-Evet.
-"…ve birçok müşterisi vardı.
150
00:10:48,565 --> 00:10:50,693
Hepsi akraba ve arkadaşlardı." Evet.
151
00:10:51,443 --> 00:10:53,862
O hâlde başa dönelim.
152
00:10:57,616 --> 00:11:01,870
Bernie Madoff
Yahudi göçmenlerinin oğluydu.
153
00:11:02,996 --> 00:11:07,376
Dedeleri Rusya ve Polonya'dan gelmiş.
154
00:11:07,459 --> 00:11:11,714
New York'un dışında,
Laurelton, Queens'te büyümüş.
155
00:11:13,424 --> 00:11:18,762
Madoff'un ilk yıllarını
doğru bir tarihî bağlama oturtmak önemli.
156
00:11:19,930 --> 00:11:24,435
30'lardaki korkunç Büyük Buhran döneminde
157
00:11:24,518 --> 00:11:27,479
ABD ve dünyanın büyük kısmı
çok zorluk yaşıyordu.
158
00:11:28,981 --> 00:11:31,692
Sonra 40'larda savaş çıktı.
159
00:11:32,818 --> 00:11:37,698
Çalkantı ve travmalarla dolu 15 yıl.
160
00:11:38,240 --> 00:11:45,080
50'li yıllara gelindiğinde
huzur, barış ve normallik talebi vardı
161
00:11:45,164 --> 00:11:51,336
ve bu talep, Amerika varoşlarındaki
konformist kültür oldu.
162
00:11:51,920 --> 00:11:55,090
Amerikalıların çoğu
parayı yeni bulan orta sınıfa geçiyor.
163
00:11:55,174 --> 00:11:58,594
Neredeyse sınırsız tüketim vadediyorlar.
164
00:11:58,677 --> 00:12:02,723
Bernie'nin babası o dönemde aileyi
165
00:12:02,806 --> 00:12:06,143
sağlam orta sınıf olan Queens'e taşıdı.
166
00:12:06,226 --> 00:12:09,021
Bernie'nin anne babası
Ralph ve Slyvia'ydı.
167
00:12:09,104 --> 00:12:10,689
Annesi ev hanımıydı.
168
00:12:10,773 --> 00:12:12,816
Babası gündelik işlerde çalışırdı.
169
00:12:12,900 --> 00:12:17,946
Bernie devlet okuluna giden
ortalama bir çocuktu.
170
00:12:18,030 --> 00:12:21,283
Tuhaf bir adamdı.
Onunla ilgili bir hikâye duydum.
171
00:12:21,366 --> 00:12:24,286
Bir kızı dışarı çıkıp oyun oynamaya
ikna edememiş.
172
00:12:24,369 --> 00:12:28,373
Sonunda kıza 25 sent önermiş.
Kız da çıkıp onunla oynamış.
173
00:12:28,457 --> 00:12:33,295
Bernie çok ufak bir yaşta
insanları parayla motive etmeyi öğrenmiş.
174
00:12:34,755 --> 00:12:37,174
Lisede cankurtarandı.
175
00:12:37,257 --> 00:12:42,846
Kendini sadece iyilik yapan biri değil,
aynı zamanda koruyucu olarak görürdü.
176
00:12:42,930 --> 00:12:44,807
"Başvurulacak adam benim."
177
00:12:44,890 --> 00:12:48,477
Ek iş olarak da
çim sulama ekipmanları satıyordu.
178
00:12:48,560 --> 00:12:52,981
Para kazanmak istiyordu.
Başarılı olmakta kararlıydı.
179
00:12:59,780 --> 00:13:04,910
Bernie müstakbel eşi Ruth Alpern'le
bir dostunun bodrum partisinde tanıştı.
180
00:13:05,536 --> 00:13:08,580
Kısa çorap, poodle etek dönemiydi.
181
00:13:08,664 --> 00:13:11,041
Güzel bir lise aşkıydı.
182
00:13:14,586 --> 00:13:16,755
Ruth çok akıllıydı.
183
00:13:16,839 --> 00:13:23,595
Liseden mezun olunca üniversiteye gitti.
O dönemin kadınları bunu pek yapmazdı.
184
00:13:24,263 --> 00:13:26,640
Güzel ve zarifti.
185
00:13:26,723 --> 00:13:28,809
Elbette daha varlıklıydı.
186
00:13:28,892 --> 00:13:33,272
Babası Saul Alpern'ün New York'ta
başarılı bir muhasebe şirketi vardı.
187
00:13:33,355 --> 00:13:35,107
Kaçırılmayacak bir adaydı.
188
00:13:35,732 --> 00:13:38,944
Ruth'un babası
Bernie'yi kızına yakıştıramadı.
189
00:13:39,027 --> 00:13:44,616
Daha iyisini bulabileceğini,
Bernie'nin başarılı olamayacağını düşündü.
190
00:13:45,117 --> 00:13:47,411
Babası Bernie'nin avukat olmasını istedi.
191
00:13:47,494 --> 00:13:50,747
Bernie lisede
hukuk fakültesine girecek kadar iyiydi.
192
00:13:50,831 --> 00:13:54,334
Hukuk fakültesinde bir yıl okudu.
Sonra da bıraktı.
193
00:13:56,461 --> 00:13:59,590
Bernie Madoff
başarısızlığın gölgesinde yaşıyordu.
194
00:14:00,215 --> 00:14:03,010
Bernie'nin ailesinde
başarısızlık eksik olmazdı.
195
00:14:03,093 --> 00:14:04,803
Babasının birçok işi oldu.
196
00:14:04,887 --> 00:14:07,431
Hepsi öyle veya böyle battı.
197
00:14:08,056 --> 00:14:10,893
Evlerine vergi alacağı yüzünden
temlik konuldu.
198
00:14:10,976 --> 00:14:13,186
Ailenin geçinmesine yardım etmek için
199
00:14:13,270 --> 00:14:17,649
annesi bir ara
yerel bir kan bankasında çalıştı.
200
00:14:18,150 --> 00:14:24,197
Başarılı ve şehirli ailelerin hayatı
böyle olmamalıydı.
201
00:14:24,281 --> 00:14:27,200
Madoff'un zihnine şu kazınmıştı.
202
00:14:27,284 --> 00:14:32,581
Babası gibi fiyasko olmayacaktı.
Kesinlikle çok başarılı olacaktı.
203
00:14:33,206 --> 00:14:36,793
Babası gibi başarısız olmayacaktı.
204
00:14:36,877 --> 00:14:41,006
Herkesin şimdikinden daha iyi yaşaması
çok mümkün.
205
00:14:42,090 --> 00:14:48,013
Wall Street'in hızlı, göz alıcı başarısı
olmak istiyordu.
206
00:14:49,348 --> 00:14:51,808
Wall Street ülkenin finans merkezi.
207
00:14:51,892 --> 00:14:54,937
Amerika'daki ticaret ve sektörlerin kalbi.
208
00:14:55,020 --> 00:14:59,608
Wall Street'te "hızlı" ve "göz alıcı"nın
anahtar sözler olduğu bir dönemdi.
209
00:15:00,275 --> 00:15:03,570
60'lı yıllardı. Go-go dansı popülerdi.
210
00:15:03,654 --> 00:15:05,906
Yüksek risk, yüksek kazanç.
211
00:15:05,989 --> 00:15:11,328
Genç borsacılar, genç yatırım uzmanları
savaş sonrası piyasaya akın ediyordu.
212
00:15:11,411 --> 00:15:13,664
Yatırım bankacılığı sektörü sayesinde
213
00:15:13,747 --> 00:15:17,918
birikimlerimizi yatırıma aktarabilir,
sanayi tesislerini canlandırabilir
214
00:15:18,001 --> 00:15:19,878
ve seviyesi sürekli yükselen,
215
00:15:19,962 --> 00:15:23,382
hepimizin istediği mal ve hizmetlerden
istifade edebiliriz.
216
00:15:23,465 --> 00:15:28,178
ABD'nin geleceğini finanse etme ayrıcalığı
bizim elimizde.
217
00:15:31,223 --> 00:15:34,059
Bernie evlenmelerinden birkaç hafta sonra
218
00:15:34,142 --> 00:15:40,440
Ruth'un babasının muhasebe firmasındaki
ufak bir masada işe başladı.
219
00:15:41,483 --> 00:15:43,527
5000 dolarla başladı.
220
00:15:43,610 --> 00:15:44,653
1960 yılında
221
00:15:44,736 --> 00:15:49,616
Bernard L. Madoff Yatırım'ı,
yani BLMIS'i kurdu.
222
00:15:49,700 --> 00:15:51,660
Ruth da bu işte yer aldı.
223
00:15:51,743 --> 00:15:55,414
Ruth idari işlere yardım etti,
çek defteri işleriyle ilgilendi.
224
00:15:56,748 --> 00:16:00,919
Bernie başından beri
kendini iyi biri olarak görüyordu.
225
00:16:01,003 --> 00:16:05,132
Sistemle mücadele edecek,
onları kendi oyununda yenecekti.
226
00:16:05,757 --> 00:16:10,095
Bernie borsa dışındaki hisselerde
işlem yapmaya başladı.
227
00:16:10,178 --> 00:16:11,555
O dönem borsa denilince
228
00:16:11,638 --> 00:16:15,809
varlıklı Amerikalıların çoğunun aklına
New York Borsası geliyordu.
229
00:16:15,892 --> 00:16:21,189
Ancak çoğu yatırımcının görmediği
dev bir piyasa vardı.
230
00:16:21,273 --> 00:16:24,609
Bir binası yoktu.
Burası borsa dışı piyasaydı.
231
00:16:25,193 --> 00:16:29,448
Telefonu olan bir sürü komisyoncu
ve borsacıdan oluşuyordu.
232
00:16:29,531 --> 00:16:30,574
Hepsi buydu.
233
00:16:31,241 --> 00:16:33,869
Piyasa, tabiri caizse
234
00:16:33,952 --> 00:16:36,538
fazla itibarlı olmayan,
235
00:16:36,621 --> 00:16:41,668
çok ufak
veya itibarsız şirketler çöplüğüydü.
236
00:16:41,752 --> 00:16:43,587
Borsa dışı işlemlerdi.
237
00:16:43,670 --> 00:16:46,673
New York Borsası dışında bir piyasaydı.
238
00:16:47,340 --> 00:16:53,138
Bernie borsa dışı piyasa hisselerini
almaya, satmaya hazırdı.
239
00:16:53,221 --> 00:16:55,557
Bu hisselerin sayısı gitgide artıyordu.
240
00:16:55,640 --> 00:17:02,272
Bu hisselerin hangi fiyattan gittiğini
kimse tam olarak bilmiyordu.
241
00:17:02,898 --> 00:17:06,359
O zamanlar bilgisayar yoktu.
İnternet icat edilmemişti.
242
00:17:06,443 --> 00:17:07,652
Bir uygulama yoktu.
243
00:17:07,736 --> 00:17:11,823
Telefonu kaldırıp
Boston'daki Bobby'yi arıyor
244
00:17:11,907 --> 00:17:15,368
ve 100 hissem var, diyordunuz.
O da 100 hisse alacağını söylüyordu.
245
00:17:15,452 --> 00:17:18,080
Telefonda fiyat konusunda anlaşıyordunuz.
246
00:17:18,163 --> 00:17:20,707
Sonra da sertifikaları yolluyordunuz.
247
00:17:20,791 --> 00:17:24,127
Burası Wall Street'in Vahşi Batısı'ydı.
248
00:17:25,003 --> 00:17:26,588
Risk çok büyüktü.
249
00:17:26,671 --> 00:17:28,840
Olası kazanç çok büyüktü.
250
00:17:28,924 --> 00:17:33,053
Her gün bu piyasada işlem yapabilmek için
251
00:17:33,136 --> 00:17:37,057
çok sakin ve soğukkanlı olmanız lazımdı.
252
00:17:37,140 --> 00:17:38,225
Bernie öyleydi.
253
00:17:39,309 --> 00:17:42,020
Çok başarılı bir işti. İşi hemen büyüdü.
254
00:17:43,021 --> 00:17:48,985
Ek iş olarak da
ufak bir yatırım danışmanlığı işi kurdu.
255
00:17:51,196 --> 00:17:54,449
Bernie borsa dışı piyasa işine ek olarak
256
00:17:54,533 --> 00:17:58,703
başkaları adına yatırım danışmanı olarak
çalışabileceğini düşünüyordu.
257
00:17:58,787 --> 00:18:01,373
Bu işte başkalarının parasını yönetiyor,
258
00:18:01,456 --> 00:18:05,919
onlar adına yatırım yapıyor,
onlara para kazandırmaya çalışıyorsunuz
259
00:18:06,002 --> 00:18:09,131
ama komisyon yerine ücret alıyorsunuz.
260
00:18:09,214 --> 00:18:12,634
Komisyona dayalı iş yapmaktan
çok daha kârlı.
261
00:18:13,802 --> 00:18:19,891
Kayınpederinin muhasebeciliğini yaptığı
birçok müşterisi vardı.
262
00:18:19,975 --> 00:18:21,935
Damadını onlara önermeye başladı.
263
00:18:23,645 --> 00:18:28,984
Bernie onunla yatırım yapmak isteyen
20, 24 kişilik bir grupla bir araya geldi.
264
00:18:29,860 --> 00:18:33,989
Madoff ilk yatırım danışmanlığı işinde
265
00:18:34,072 --> 00:18:38,827
biraz sıra dışı
ve sınırları zorlayan bir yöntem kullandı.
266
00:18:38,910 --> 00:18:44,541
Saul Alpern damadına her müşteri için
ayrı hesap açtırmak yerine
267
00:18:44,624 --> 00:18:47,377
ona kolaylık yapmayı seçti.
268
00:18:47,460 --> 00:18:52,799
Tüm müşterilerin parasını toplayıp
yatırım için Bernie'ye veriyordu.
269
00:18:52,883 --> 00:18:56,219
Bernie de kârları açıkladığında
270
00:18:56,303 --> 00:19:00,765
Saul bu havuzdaki müşteriler arasında
kârı bölüştürüyordu.
271
00:19:00,849 --> 00:19:04,269
Dikkatli bir avukat Saul Alpern'e
"Bunu yapamazsın" derdi.
272
00:19:05,020 --> 00:19:07,731
Bu aslında düzensiz bir yatırım fonuydu.
273
00:19:08,815 --> 00:19:14,487
20 hesap olduğunda
devlete, SEC'ye kayıt yaptırmanız gerekir
274
00:19:14,571 --> 00:19:18,074
ama Bernie Madoff
yatırım danışmanı olarak kayıt yaptırmadı.
275
00:19:18,700 --> 00:19:20,368
En başından itibaren
276
00:19:20,452 --> 00:19:25,999
Bernie'nin kariyerini şekillendiren
hücresel bölünmeyi görebiliyorsunuz.
277
00:19:26,082 --> 00:19:29,794
Borsa dışı piyasada
meşru bir komisyonculuk işi vardı.
278
00:19:29,878 --> 00:19:33,965
Ek iş olarak da
özel yatırım danışmanlığı işi vardı.
279
00:19:34,049 --> 00:19:35,717
Bu işini pek bilen yoktu.
280
00:19:35,800 --> 00:19:40,096
Bu danışmanlık işini
yürürlükteki kurallara göre yapmıyordu.
281
00:19:40,805 --> 00:19:46,269
Sıfırdan, yokluktan gelip
Wall Street'te başarılı olmaya kararlıydı.
282
00:19:46,353 --> 00:19:51,524
Anne babasında gördüğü başarısızlıkları
yaşamamaya, zirveye çıkmaya kararlıydı.
283
00:19:53,151 --> 00:19:55,987
Resmî olmayan yatırım danışmanlığı işinde
284
00:19:56,071 --> 00:20:02,077
müşterilerinin birikimlerini
oldukça spekülatif hisselere yatırıyordu.
285
00:20:02,160 --> 00:20:08,291
Para kazanıyordu, risk alıyordu.
Çok büyük risk alıyordu.
286
00:20:09,084 --> 00:20:11,628
Sonra Mayıs 1962'deki olay patlak verdi.
287
00:20:11,711 --> 00:20:15,090
Manşetlerde büyük satış dalgası var.
288
00:20:15,173 --> 00:20:17,050
Hisse fiyatları çakıldı.
289
00:20:17,133 --> 00:20:20,136
Hisse senetlerindeki kayıp
20 milyar doları aştı.
290
00:20:20,220 --> 00:20:22,639
Bu, 1929'dan bu yana en büyük düşüş.
291
00:20:23,306 --> 00:20:27,477
Piyasa bir anda serbest düşüşe geçti.
292
00:20:28,603 --> 00:20:31,606
Buhar olan ilk menkul kıymetler
293
00:20:31,690 --> 00:20:36,486
Bernie'nin özel müşterilerine aldığı
bu spekülatif hisselerdi.
294
00:20:37,195 --> 00:20:39,406
Neredeyse hemen değersizleştiler.
295
00:20:40,365 --> 00:20:43,326
Müşteriler teorik olarak
paralarını kaybetti.
296
00:20:43,410 --> 00:20:46,830
Yaptıkları toplam yatırım 30 bin dolardı.
297
00:20:46,913 --> 00:20:52,460
Onlara almalarını söylediğim hisseleri
satın aldıkları için suçluluk hissettim.
298
00:20:53,545 --> 00:20:56,631
Müşterilerin paralarıyla
çok saçma riskler alıp
299
00:20:56,715 --> 00:20:59,759
tüm parayı kaybettiğini kabul etmek yerine
300
00:20:59,843 --> 00:21:02,429
olayı örtbas etmeye karar verdi.
301
00:21:03,138 --> 00:21:08,184
Kayınpederi Saul Alpern'e gidip
30 bin dolar borç aldı.
302
00:21:08,727 --> 00:21:10,103
Paralarını geri ödedi.
303
00:21:11,813 --> 00:21:16,359
Hesaplarını tutmaları için
bu 30 bin doları kullandı
304
00:21:16,443 --> 00:21:18,903
ve yaptıkları konusunda yalan söyledi.
305
00:21:18,987 --> 00:21:22,490
Yalanlarının sonucunda
bir dâhi gibi görünüyordu.
306
00:21:22,574 --> 00:21:24,784
Çok başarılı görünüyordu.
307
00:21:24,868 --> 00:21:28,330
1929'dan bu yana borsadaki en kötü haftayı
308
00:21:28,413 --> 00:21:33,418
tek kuruş kaybetmeden atlatmayı başaran
müthiş bir stratejistti.
309
00:21:34,586 --> 00:21:41,301
O yol ayrımında ya yalancı olmayı
ya da bir fiyasko olmayı kabul edecekti.
310
00:21:43,678 --> 00:21:45,096
Yaptığı seçim şuydu.
311
00:21:45,180 --> 00:21:48,850
Bir yalancı olarak
kendisiyle barışık yaşayabilirdi
312
00:21:49,809 --> 00:21:53,229
ancak bir fiyasko olarak
kendisiyle barışık yaşaması zordu.
313
00:22:12,165 --> 00:22:16,711
Tüm dünya izliyor!
314
00:22:17,295 --> 00:22:19,089
Sonra 1970'ler geldi.
315
00:22:19,172 --> 00:22:22,217
Kuzey Vietnam saldırıları
yine öfkeyle karşılandı.
316
00:22:22,300 --> 00:22:25,678
Halk başkanları sahtekâr mı bilmeli.
317
00:22:25,762 --> 00:22:27,430
Durgunluk tehlikesi mevcut.
318
00:22:27,514 --> 00:22:30,141
Her yerde benzin kuyrukları vardı.
319
00:22:30,225 --> 00:22:33,144
Ekonomideki mevcut düşüş
daha da kötüleşebilir.
320
00:22:33,228 --> 00:22:38,108
İşsizlik oranları yükseliyor,
benzin fiyatları artıyor, uçuşa geçiyordu.
321
00:22:38,191 --> 00:22:43,738
Enflasyon güç kazanmaya başlamıştı.
Bu da bir anda durgunluğa yol açtı.
322
00:22:43,822 --> 00:22:49,744
Wall Street
tarihindeki en büyük değişimleri yaşadı.
323
00:22:50,328 --> 00:22:52,747
Sanki ağır çekimde borsa çöküyordu.
324
00:22:53,540 --> 00:22:56,209
Bernie 1970'li yıllarda
325
00:22:56,292 --> 00:23:00,130
Wall Street'teki bir ofis binasına
taşınmaya karar verdi.
326
00:23:00,213 --> 00:23:03,842
Meşru komisyonculuk işi
daha da tutucu bir hâle geldi.
327
00:23:04,342 --> 00:23:07,679
Bernie Madoff artık piyasa yapıcı olmuştu.
328
00:23:07,762 --> 00:23:09,389
Bir hisse alırken
329
00:23:09,472 --> 00:23:14,519
100 hisse satan birinden
100 hisse almak gibi bir durum yoktur.
330
00:23:14,602 --> 00:23:15,854
Aslında şöyle olur.
331
00:23:15,937 --> 00:23:19,858
Bu 100 hisseyi çoktan satın alan
bir aracı vardır.
332
00:23:19,941 --> 00:23:23,153
Siz aslında aracıdan satın alırsınız.
333
00:23:23,236 --> 00:23:25,738
Bernie Madoff da böyleydi.
Toptan satıcıydı.
334
00:23:25,822 --> 00:23:29,325
Etkili bir şekilde hisseleri biriktirirdi.
335
00:23:29,868 --> 00:23:33,997
Biri hisseleri satın almak istediğinde
fikir değiştirip ona satardı.
336
00:23:34,080 --> 00:23:38,668
Her satıştan da
birkaç sentlik bir komisyon alırdı.
337
00:23:38,751 --> 00:23:40,545
Piyasa yapıcı budur.
338
00:23:41,087 --> 00:23:45,383
Hisseleri vaktinde veya kötü durumdayken
alıp satmak zorundaydı.
339
00:23:46,676 --> 00:23:49,929
Bernie'nin piyasa yapıcılık işi
o kadar hızlı büyüdü ki
340
00:23:50,013 --> 00:23:51,723
kardeşi Peter'ı işe aldı.
341
00:23:52,765 --> 00:23:56,644
Gerçekten öngörülüydüler.
Bilgisayarlı borsacılıkta öncüydüler.
342
00:23:59,105 --> 00:24:04,611
Bilgisayar gelince
Wall Street'in işleyişi kökten değişti.
343
00:24:04,694 --> 00:24:09,073
Bu yeni bir çağın başlangıcı.
Bunu tetikleyen şey de bir devrim.
344
00:24:09,157 --> 00:24:13,995
Bilgisayarlar o kadar önemli ki
uygarlığın gidişatını değiştirdi.
345
00:24:14,871 --> 00:24:20,168
Wall Street'e taşınan büyük oyuncular
200 hisselik işlem yapmak istemediler.
346
00:24:20,251 --> 00:24:25,048
Ortalama bir günde
20 bin hisselik işlem yapmak istediler.
347
00:24:25,715 --> 00:24:30,470
70'lerde hisse senedi alıp satmak
çok zaman alıyordu.
348
00:24:30,553 --> 00:24:32,680
Genelde birkaç hafta sürüyordu.
349
00:24:33,264 --> 00:24:37,644
Wall Street'e
bu işlemleri hızlı yapan kişiler lazımdı.
350
00:24:37,727 --> 00:24:42,524
Bunun için bilgisiyarlaşma gerekiyordu
ve Bernie de bundan faydalanıyordu.
351
00:24:43,483 --> 00:24:47,779
Bilgisayarlı borsacılığı kullanarak
bir işlemi üç günde halledebiliyordu.
352
00:24:47,862 --> 00:24:49,280
Bu duyulmamış bir şeydi.
353
00:24:50,156 --> 00:24:53,034
İşlemlerini hızlandırarak
354
00:24:53,117 --> 00:24:58,206
meşru işinde
büyük kurumsal rakiplere kafa tutuyordu.
355
00:24:58,289 --> 00:25:00,083
Bu ona büyük avantaj sağladı.
356
00:25:00,917 --> 00:25:03,711
Bernie'nin en iyi yaptığı şey
357
00:25:03,795 --> 00:25:09,217
tüm bu borsa dışı piyasaları,
borsa dışı işlemleri, ufak firmaları,
358
00:25:09,300 --> 00:25:13,388
itibarlı olmayan firmaları
bir bilgisayar ekranında birleştirmekti.
359
00:25:13,972 --> 00:25:16,474
Bu ileride NASDAQ ve NASD oldu.
360
00:25:17,225 --> 00:25:19,185
O işi meşrulaştırdı.
361
00:25:19,269 --> 00:25:24,649
Günümüzde Apple, Google
ve Microsoft'un hepsi NASDAQ şirketleri.
362
00:25:26,276 --> 00:25:29,821
Meşru komisyonculuk firması
çok başarılı gidiyordu.
363
00:25:29,904 --> 00:25:32,615
Bu, durumu daha da tuhaflaştırdı.
364
00:25:32,699 --> 00:25:36,578
Çok karanlık bir yatırım danışmanlığı işi
yapmayı sürdürüyordu.
365
00:25:36,661 --> 00:25:39,747
Bu işten kimsenin haberi yoktu
ve bu iş de büyüyordu.
366
00:25:40,915 --> 00:25:43,459
İnsanlar Bernie'yi ve başarısını duydu.
367
00:25:43,543 --> 00:25:45,878
Yazın Catskills'e gidiyordu.
368
00:25:45,962 --> 00:25:48,798
Arkadaşlardan ve akrabalardan
para topluyordu.
369
00:25:48,881 --> 00:25:50,717
Onun yıldız olacağını düşündüler.
370
00:25:50,800 --> 00:25:56,014
Eşinin babası Saul Alpern
hâlâ ona müşteriler yolluyordu.
371
00:25:56,097 --> 00:25:59,809
Saul yıllar içinde iki muhasebeci tuttu.
372
00:25:59,892 --> 00:26:02,186
Frank Avellino ve Michael Bienes.
373
00:26:02,270 --> 00:26:06,024
Saul Alpern 1970'lerde emekli olunca
374
00:26:06,107 --> 00:26:10,194
firmanın adını
Avellino ve Bienes, yani A ve B yaptılar.
375
00:26:11,988 --> 00:26:14,198
Michael Bienes ve Frank Avellino
376
00:26:14,282 --> 00:26:17,785
şeytana pabucunu
ters giydirecek kişilerdi.
377
00:26:18,703 --> 00:26:19,662
Bernie Madoff'un
378
00:26:19,746 --> 00:26:23,541
Saul'un ailesi ve dostları için
yatırım danışmanlığı yaptığından
379
00:26:23,625 --> 00:26:24,709
haberleri vardı.
380
00:26:24,792 --> 00:26:30,506
Avellino ve Bienes çok para kazanmaya
Saul emekli olunca başladı.
381
00:26:30,590 --> 00:26:32,759
Sevinçten havalara uçuyorlardı.
382
00:26:33,343 --> 00:26:37,180
Bernie'nin ilk fonlarından birini
oluşturmaya başladılar.
383
00:26:37,263 --> 00:26:40,725
Her türlü yatırımcıdan,
şirketten, aile ofisinden,
384
00:26:40,808 --> 00:26:45,521
portföy yönetiminden ve bireyden
para topluyorlardı.
385
00:26:45,605 --> 00:26:47,774
Bu paraları bir fona aktarıyor,
386
00:26:47,857 --> 00:26:51,903
sonra Bernie'nin gayriresmî yatırım işine
transfer ediyorlardı.
387
00:26:53,404 --> 00:26:55,823
Müşterilerine, müşterilerinin dostlarına,
388
00:26:55,907 --> 00:26:58,993
müşterilerinin akrabalarına
bunu öneriyorlardı.
389
00:26:59,619 --> 00:27:02,747
Para toplama karşılığında
bir ücret alıyorlardı.
390
00:27:02,830 --> 00:27:09,128
Bernie'nin yönetmesi için
oluk oluk para akıtmaya başladılar.
391
00:27:09,671 --> 00:27:13,508
Avellino ve Bienes bir yatırım fonu
veya Wall Street fonu değildi.
392
00:27:13,591 --> 00:27:16,386
Yatırım danışmanı değildiler.
Muhasebeciydiler.
393
00:27:16,469 --> 00:27:19,889
Yatırım işinde kayıtlı değildiler.
Bu işleri yasa dışıydı.
394
00:27:19,972 --> 00:27:22,183
Müşterilerinden para alıp
395
00:27:22,266 --> 00:27:26,270
adı açıklanmayan bir yatırım danışmanına
teslim ettiler.
396
00:27:26,354 --> 00:27:29,607
Paralarına ne olduğunu
müşterilere söylemiyorlardı.
397
00:27:29,691 --> 00:27:31,943
O yatırım danışmanı Bernie Madoff'tu.
398
00:27:35,154 --> 00:27:40,368
Bernie, 70'lerin sonunda
Amerikan başarı rüyasını yaşıyordu.
399
00:27:40,451 --> 00:27:43,329
Bernie ve Ruth'un iki oğlu vardı.
Andrew ve Mark.
400
00:27:43,413 --> 00:27:46,874
Tam bir aile babasıydı.
Ailesini gerçekten severdi.
401
00:27:46,958 --> 00:27:50,461
Ailesiyle birlikte
Rosyln, Long Island'a taşındı.
402
00:27:50,545 --> 00:27:55,842
Burası sahilde yer alan
çok hoş bir zengin muhitiydi.
403
00:27:55,925 --> 00:27:58,177
Hatta savurganlık bile yaptı.
404
00:27:58,261 --> 00:28:02,557
Diğer herkes gibi trenle
veya trafiği çekerek gitmek yerine
405
00:28:02,640 --> 00:28:05,268
Manhattan'a deniz uçağıyla
gelip gidiyordu.
406
00:28:12,900 --> 00:28:17,280
Sıkıntılardan, umut, öz güven
ve fırsatlarla dolu günlere geldik.
407
00:28:20,825 --> 00:28:25,747
Yüksek vergi, aşırı harcama
ve aşırı düzenleme uygulayan hükûmet
408
00:28:25,830 --> 00:28:29,375
serbest piyasalarımızın çalışmasını
tıkamış oldu.
409
00:28:29,459 --> 00:28:34,005
Gelecek dört yıllık ekonomik programımızda
boğa piyasası kendini gösterecek.
410
00:28:38,009 --> 00:28:40,303
80'ler geldiğinde
411
00:28:40,386 --> 00:28:44,557
Amerika'daki boğa piyasası
kısa sürede tüm dünyayı sardı.
412
00:28:44,640 --> 00:28:48,352
Küreselleşme başlıyordu.
Herkes borsaya girmek istiyordu.
413
00:28:48,436 --> 00:28:52,857
Bernie'nin meşru komisyonculuk işi
çok büyük paralar kazanmaya başladı.
414
00:28:56,986 --> 00:28:58,905
80'lerde Wall Street inanılmazdı.
415
00:29:00,239 --> 00:29:04,327
Büyük bir heyecan vardı.
İnsanlar para kazanıyordu.
416
00:29:04,410 --> 00:29:11,042
Bolca kokain, içki,
restoran gezmeleri olduğunu duydum.
417
00:29:11,125 --> 00:29:12,710
Her firma eleman alıyordu.
418
00:29:13,753 --> 00:29:17,548
Bernie Madoff için çalışmaya
Haziran 1985'te başladım.
419
00:29:17,632 --> 00:29:20,510
Bernie müthiş hünerli biriydi.
420
00:29:20,593 --> 00:29:22,553
Wall Street'te saygı görüyordu.
421
00:29:22,637 --> 00:29:24,931
NASDAQ'ın Yönetim Kurulu'ndaydı.
422
00:29:25,014 --> 00:29:28,142
Sürekli jetiyle Londra'ya gidip
toplantılar yapıyordu.
423
00:29:28,226 --> 00:29:32,522
Bernie işlem odasına girip
hisse satın aldığında piyasa yükselirdi.
424
00:29:32,605 --> 00:29:34,690
Hisse sattığında piyasa düşerdi.
425
00:29:34,774 --> 00:29:39,195
Neredeyse her şeyi bilen biri olarak
nam salmıştı.
426
00:29:39,821 --> 00:29:43,449
Bernie'nin meşru firması
olağanüstü başarılı gidiyordu.
427
00:29:43,950 --> 00:29:48,955
Eşi Ruth'la birlikte
Manhattan'da hoş bir çatı katına taşındı.
428
00:29:49,038 --> 00:29:52,583
Montauk'ta bir yazlık aldı.
Golf kulübüne üye oldu.
429
00:29:52,667 --> 00:29:53,960
Tekne aldı.
430
00:29:54,627 --> 00:29:57,380
Bernie artık
kayınpederinin gözünün içine bakıp
431
00:29:57,463 --> 00:29:59,674
"Başaracağımı söylemiştim" diyebilirdi.
432
00:30:00,383 --> 00:30:03,344
İşe gerçekten 500 dolarla başladım.
433
00:30:03,427 --> 00:30:04,804
Sıfırdan geldim.
434
00:30:04,887 --> 00:30:06,973
Queens'li ufak bir çocuktum.
435
00:30:07,056 --> 00:30:08,850
Harvard'da falan okumadım.
436
00:30:08,933 --> 00:30:12,979
1987'ye gelindiğinde
bir anda çok başarılı oldum.
437
00:30:13,062 --> 00:30:14,105
Zengin bir adamdım.
438
00:30:17,525 --> 00:30:20,486
Çok para kazanıyorduk. Büyüyorduk.
439
00:30:20,570 --> 00:30:25,658
Yeni borsacıları işe alıyorduk.
Bernie daha prestijli bir bina istedi.
440
00:30:25,741 --> 00:30:27,743
Bu yüzden 1987 yazında
441
00:30:27,827 --> 00:30:32,290
3. Cadde 885'teki
Lipstick Binası'na taşındık.
442
00:30:33,082 --> 00:30:35,042
Çok sıra dışı bir binaydı.
443
00:30:35,126 --> 00:30:38,045
Bir ruj kutusuna benziyordu.
444
00:30:39,213 --> 00:30:43,676
Merkezdeki bu simge gökdelene taşınma
yatırımcıları etkileyecekti.
445
00:30:43,759 --> 00:30:48,139
Çalışanları etkileyecekti.
Hatta düzenleyicileri etkileyecekti.
446
00:30:48,222 --> 00:30:54,020
Bu Bernie'nin kendisi için yarattığı
yeni, şık bir imajın parçasıydı.
447
00:30:57,440 --> 00:31:01,652
İlk taşındığımızda
ofisler ağzımızı açık bıraktı.
448
00:31:01,736 --> 00:31:04,572
Sofistike ve yüksek teknolojiliydi.
449
00:31:04,655 --> 00:31:08,242
Her tarafta pencere vardı.
Her taraftan ışık alıyordu.
450
00:31:09,368 --> 00:31:14,040
1987 yılında
Bernie Madoff için çalışmaya başladığımda
451
00:31:14,123 --> 00:31:20,254
tam bir aile ortamı vardı
çünkü aile odaklı insanlar mevcuttu.
452
00:31:21,923 --> 00:31:26,552
Güzel bir ortamdı.
Çok rahattı. Çok güvenliydi.
453
00:31:26,636 --> 00:31:31,557
Çalışanların neredeyse hepsi akrabaydı,
akrabaların arkadaşlarıydı.
454
00:31:32,141 --> 00:31:35,353
Bernie'nin çocukları Mark ve Andy
orada çalışıyordu.
455
00:31:36,145 --> 00:31:39,023
Mark ve Andy gerçek Amerikalılardı.
456
00:31:39,106 --> 00:31:41,859
Herkes çocukları olarak
onlarla gurur duyardı.
457
00:31:42,860 --> 00:31:46,822
Kardeşi Peter'ı severdim. Uyum müdürüydü.
458
00:31:47,698 --> 00:31:50,493
Ruth'un şirkette bir ofisi vardı.
459
00:31:50,993 --> 00:31:52,578
Cana yakın biriydi.
460
00:31:53,245 --> 00:31:55,206
Gerçekten harika bir anneydi.
461
00:31:55,289 --> 00:31:58,584
Bernie ve Ruth'un çocuklarını çok sevdiği
belli oluyordu.
462
00:31:59,085 --> 00:32:03,881
Bernie'ye tapardı.
Bernie de Ruth'la her şeyini paylaşırdı.
463
00:32:04,757 --> 00:32:08,219
Bernie bir kez bana
"Ruth harika bir partner" dedi.
464
00:32:09,220 --> 00:32:11,597
Bernie çok cömertti.
465
00:32:11,681 --> 00:32:13,849
Yardım kuruluşlarına çok bağış yaptı.
466
00:32:13,933 --> 00:32:19,563
Evlenen tüm çalışanların
balayında uçak biletlerini o alırdı.
467
00:32:20,356 --> 00:32:25,069
Yeshiva'nın kurulundaydı.
Engelli Olimpiyatları'na katkı yapardı.
468
00:32:25,152 --> 00:32:27,655
Bir kadının kalp ameliyatını ödemişti.
469
00:32:28,656 --> 00:32:30,658
Madoff'lar yazın hafta sonu için
470
00:32:30,741 --> 00:32:33,619
herkesi aileleriyle birlikte
Montauk'a götürürdü.
471
00:32:33,703 --> 00:32:35,413
Onları otele yerleştirirdi.
472
00:32:35,496 --> 00:32:37,206
Plajda voleybol oynardık.
473
00:32:37,289 --> 00:32:40,084
Gerçek partiler verirdik, bolca içerdik.
474
00:32:40,167 --> 00:32:42,837
Dans ederdik. Çok eğlenceliydi.
475
00:32:44,171 --> 00:32:46,382
Bernie'nin başka bir yanı daha vardı.
476
00:32:48,718 --> 00:32:53,347
İmajı ve etrafındakiler konusunda
çok titizdi.
477
00:32:54,140 --> 00:32:55,891
Her şey kusursuz olmalıydı.
478
00:32:55,975 --> 00:33:01,480
İşlem masasına baktığında
bir monitörün eğri durduğunu görürse
479
00:33:01,564 --> 00:33:04,859
oraya gider ve monitörü düzeltirdi.
480
00:33:04,942 --> 00:33:09,530
Masanızda kullandığınız bilgisayar olsa da
geçerken onu mutlaka düzeltirdi.
481
00:33:09,613 --> 00:33:13,701
Gümüş rengi çerçeveler yasaktı.
Sadece siyah ve beyaza izin vardı.
482
00:33:13,784 --> 00:33:16,078
Masada bitki olması yasaktı.
483
00:33:16,162 --> 00:33:18,247
Her şey aynı olmak zorundaydı.
484
00:33:20,750 --> 00:33:25,171
Gün geçtikçe daha da gerginleşti.
485
00:33:27,006 --> 00:33:30,009
Gerilimin hissedildiği günler oluyordu.
486
00:33:30,634 --> 00:33:32,887
Ondan uzak durmak istiyordunuz.
487
00:33:34,430 --> 00:33:37,183
Ne zaman size patlayacağını bilmiyordunuz.
488
00:33:37,266 --> 00:33:38,893
Şerefsiz! Kapa çeneni!
489
00:33:38,976 --> 00:33:43,439
Bernie bir seferinde
kardeşi Peter'a bağırıyordu.
490
00:33:44,023 --> 00:33:45,399
Defol git ofisimden!
491
00:33:45,483 --> 00:33:46,817
Midem bulandı.
492
00:33:46,901 --> 00:33:49,403
Ayağa kalkıp "Lütfen yeter" dedim.
493
00:33:50,071 --> 00:33:52,615
Bernie bir zorba olduğu için
Peter geri adım atardı.
494
00:33:52,698 --> 00:33:54,825
Bernie'nin böyle bir yanı vardı.
495
00:33:55,326 --> 00:33:58,579
Peter, Bernie'den biraz korkuyordu.
496
00:33:59,663 --> 00:34:01,957
Herkes Bernie'den biraz korkuyordu.
497
00:34:02,041 --> 00:34:03,918
Sizi kontrol etmek isterdi
498
00:34:04,001 --> 00:34:08,798
Sizi tasvip etmediği için
sizi kontrol etmeyi başarırdı.
499
00:34:09,715 --> 00:34:12,426
Bernie'nin ruh hâli
bir anda değişebilirdi.
500
00:34:12,510 --> 00:34:17,348
Çok kibar ve ilgili olduğu anlar vardı.
501
00:34:17,431 --> 00:34:19,892
Çok zalim olduğunu anlar da vardı.
502
00:34:19,975 --> 00:34:21,060
Ne halt ediyorsun?
503
00:34:21,143 --> 00:34:23,979
Bir anda donup kalmanızı sağlardı.
504
00:34:27,733 --> 00:34:31,737
Bernie'nin birçok karakteri vardı.
Birçok yanı vardı.
505
00:34:32,571 --> 00:34:34,990
Sanırım çok baskı altındaydı.
506
00:34:36,617 --> 00:34:39,995
Borsa bu sabah çakıldı.
507
00:34:44,500 --> 00:34:47,503
Wall Street'in işlem odalarında
panik vardı.
508
00:34:47,586 --> 00:34:51,215
Enflasyon, artan faizler,
doların değer kaybetmesi,
509
00:34:51,298 --> 00:34:55,594
dev bütçe ve ticaret açığı sebebiyle
yaşanan endişelerden dolayı
510
00:34:55,678 --> 00:34:57,638
büyük kurumsal yatırımcılardan,
511
00:34:57,721 --> 00:35:01,267
özel yatırımcılardan,
yatırım fonlarından satışlar geldi.
512
00:35:02,309 --> 00:35:08,691
19 Ekim 1987 Pazartesi günü
yaşadığım en korkunç günlerden biriydi.
513
00:35:09,275 --> 00:35:12,987
İşe geldim. 09.30'da borsa açıldı.
514
00:35:13,070 --> 00:35:15,614
Borsa kapanana dek tam bir kâbus yaşandı.
515
00:35:16,532 --> 00:35:21,412
Dow Jones Endüstri Endeksi
açılıştan iki saat sonra 200 puan çakıldı.
516
00:35:21,495 --> 00:35:24,248
Muazzam bir işlem hacmi mevcut.
517
00:35:24,331 --> 00:35:28,711
Tam bir çılgınlık hâkim.
Korku ve panik havası var.
518
00:35:29,545 --> 00:35:32,923
Borsa çakılınca Wall Street'teki her firma
hisse satmaya çalışıyordu.
519
00:35:33,007 --> 00:35:38,345
Telefonlarımız hiç susmuyordu.
İşlem emirleri yağıyordu.
520
00:35:38,429 --> 00:35:40,556
İnsanlar bağırıyordu.
Kayıtları yazıyorduk.
521
00:35:40,639 --> 00:35:43,267
Ortalık savaş alanı gibiydi.
522
00:35:45,311 --> 00:35:48,522
Amcam beni aradı.
Telefonu açtığımda şöyle dedi.
523
00:35:48,606 --> 00:35:49,982
"Üç kişi bara girer…"
524
00:35:50,065 --> 00:35:53,068
"Şu an konuşamam. Hoşça kal" deyip
telefonu kapadım.
525
00:35:54,320 --> 00:35:56,989
Piyasanın düzgün işlemesini sağlamalıydık.
526
00:35:57,072 --> 00:36:02,745
Piyasa yapıcı, alıcı olmaya
ve son çare olarak satıcı olmaya razıdır.
527
00:36:02,828 --> 00:36:05,456
Sadece biz alıyorduk.
528
00:36:05,539 --> 00:36:07,708
Birçok şirket telefonu açmıyordu.
529
00:36:07,791 --> 00:36:10,002
Bernie şöyle bağırıyordu.
530
00:36:10,085 --> 00:36:13,547
"Telefonu açın!
Telefonu açmayan firma olmayacağız."
531
00:36:13,631 --> 00:36:17,968
Bu yüzden telefonu açıyorduk.
Birçok hisse satın aldık.
532
00:36:18,052 --> 00:36:23,349
Bilgisayarda sürekli aşağı tuşuna basarak
piyasayı düşürüyordum.
533
00:36:23,974 --> 00:36:26,977
Düşüşün sonu gelmeyecek gibi duruyordu.
534
00:36:27,061 --> 00:36:30,564
Wall Street'e gelen
500 binden fazla satış emrinin ardından
535
00:36:30,648 --> 00:36:33,525
New York Borsası ve borsacılar
kıyamet yaşadı.
536
00:36:33,609 --> 00:36:35,986
Kimsenin belli bir sebebi yok.
537
00:36:36,070 --> 00:36:39,823
Karanlık, kasvetli bir psikoloji
piyasaya hâkim durumda.
538
00:36:39,907 --> 00:36:41,617
Kesinlikle panik satışları.
539
00:36:41,700 --> 00:36:44,286
Tamamen panik. Herkes çıldırmış durumda.
540
00:36:44,370 --> 00:36:48,123
Komisyoncular ve borsacılar için
tam anlamıyla bir felaketti.
541
00:36:48,207 --> 00:36:49,416
Kan gölü.
542
00:36:49,500 --> 00:36:54,088
Borsanın ani çöküşü
58 yıl önceki meşhur Ekim çöküşünü,
543
00:36:54,171 --> 00:36:58,717
Büyük Buhran'ı başlatan
1929'deki çöküşü hatırlattı.
544
00:36:59,802 --> 00:37:02,346
Korkunçtu. Eziciydi.
545
00:37:02,429 --> 00:37:03,889
Yıkıcıydı.
546
00:37:04,515 --> 00:37:07,309
Bernie hiç tasalanmıyordu.
547
00:37:07,393 --> 00:37:10,187
O durumda çok sakin ve serinkanlıydı.
548
00:37:10,271 --> 00:37:14,775
Bu ona saygı duymamızı sağladı
çünkü sonuçta onun parasıydı.
549
00:37:14,858 --> 00:37:18,779
Şirketin kapısında onun adı yazıyordu.
Bernard L. Madoff Yatırım.
550
00:37:18,862 --> 00:37:22,658
Sözümüze sadık kalan
birkaç firmadan biriydik.
551
00:37:22,741 --> 00:37:24,159
Açık kaldık.
552
00:37:24,243 --> 00:37:26,120
Bernie Madoff alıma devam etti.
553
00:37:26,203 --> 00:37:29,623
Hisseler düşse bile, para kaybetseler bile
554
00:37:29,707 --> 00:37:35,963
Wall Street'teki diğer piyasa yapıcıların
hisse satın alma zorunluluğu vardı
555
00:37:36,046 --> 00:37:40,259
ama o piyasa yapıcılar
telefona çıkmıyordu.
556
00:37:40,342 --> 00:37:41,719
Onlara ulaşamıyordunuz.
557
00:37:41,802 --> 00:37:45,472
İşlem yapamıyordunuz
ama Bernie Madoff'la yapabiliyordunuz.
558
00:37:46,432 --> 00:37:49,685
Wall Street'e şok ve güvensizlik hâkim.
559
00:37:49,768 --> 00:37:53,564
Boğa piyasası beş yıl boyunca
hiç durmayacak gibiydi.
560
00:37:53,647 --> 00:37:55,482
Borsaya güven çok yüksekti.
561
00:37:56,066 --> 00:37:59,695
Sonra Ekim ayı
ve ardından Kara Pazartesi geldi.
562
00:38:01,030 --> 00:38:06,493
1987'deki çöküşte Bernie'nin meşru işinin
ne kadar para kaybettiği bilinmiyor
563
00:38:06,994 --> 00:38:11,498
ama iletişim ve borsa teknolojisinde
ileri noktada olması
564
00:38:11,582 --> 00:38:15,085
Bernie'nin şirketinin açık kalmasını,
565
00:38:15,169 --> 00:38:19,923
işlemesini ve müşterilere hizmet etmesini
mümkün kıldı.
566
00:38:20,007 --> 00:38:26,055
Bu sayede SEC'nin,
New York Borsası'nın takdirini kazandı.
567
00:38:26,138 --> 00:38:29,141
Kongre duruşmalarında ifade verdi.
568
00:38:29,224 --> 00:38:32,644
Kara Pazartesi gibi krizlerde
piyasanın işlemesi için
569
00:38:32,728 --> 00:38:36,106
kuralların tekrar yazılmasına
yardımcı oldu.
570
00:38:36,607 --> 00:38:43,405
Herkes Bernie Madoff'un sözüne güvenilir,
dürüst, sadık biri olduğunu konuşuyordu.
571
00:38:43,489 --> 00:38:45,657
Bu durum namını artırdı.
572
00:38:46,158 --> 00:38:48,660
Sanayi kurullarında görev almaya başladı.
573
00:38:48,744 --> 00:38:51,955
Düzenlemeyle ilgili toplantılara
davet ediliyordu.
574
00:38:52,039 --> 00:38:56,960
Üç dönem
NASDAQ yönetim kurulu başkanı seçildi.
575
00:38:57,836 --> 00:38:59,296
1990'ların başlarında
576
00:38:59,380 --> 00:39:03,217
güvenilen, saygı duyulan bir
Wall Street lideriydi.
577
00:39:04,176 --> 00:39:08,013
Bernie aranan adam olmaktan beslenirdi.
578
00:39:08,097 --> 00:39:11,600
İnsanlardan gördüğü destek hoşuna giderdi.
579
00:39:12,184 --> 00:39:17,356
Bu durum daha da büyüyünce
gördüğü bu saygıyı daha çok sevdi.
580
00:39:19,483 --> 00:39:21,902
Ağzımdan çıkana dikkat edin.
581
00:39:21,985 --> 00:39:24,321
Yeni vergi olmayacak.
582
00:39:24,905 --> 00:39:27,074
Ek motor, ateşleme ve kalkış.
583
00:39:27,616 --> 00:39:29,410
İnsanlar daha çok çalışıyor.
584
00:39:29,493 --> 00:39:33,122
Geceleri, hafta sonları çalıştığından
çocuklarıyla daha az vakit geçiriyor.
585
00:39:33,205 --> 00:39:35,124
Bu sabah sektöre göz atalım.
586
00:39:35,207 --> 00:39:37,084
Teknoloji hisselerindeki artış
587
00:39:37,167 --> 00:39:40,003
güvenilir hisseleri
rekor seviyelere getirdi.
588
00:39:40,087 --> 00:39:44,967
Bernie Madoff'un firmasında
1991 yılında çalışmaya başladım.
589
00:39:45,050 --> 00:39:48,303
Bernie Madoff'un müthiş bir namı vardı.
590
00:39:48,387 --> 00:39:51,765
"Bernie harika biri.
Toplumla iç içe bir isim.
591
00:39:51,849 --> 00:39:55,060
Çok cömert.
Onunla çalışmakla iyi etmişsin."
592
00:39:55,144 --> 00:39:57,896
O zaman boğa piyasası vardı.
593
00:39:57,980 --> 00:40:00,774
Teknoloji devri patlama yapıyordu.
594
00:40:00,858 --> 00:40:02,401
İnternet icat edilmişti.
595
00:40:02,484 --> 00:40:04,736
Borsayla ilgilenenlerin sayısı artıyordu.
596
00:40:04,820 --> 00:40:06,363
Dow Jones site kurdu.
597
00:40:06,447 --> 00:40:10,659
Borsacıların Wall Street'te gördüğü gibi
gerçek rakamlar mevcut.
598
00:40:11,577 --> 00:40:14,621
İş daha da büyümüştü.
Daha fazla müşteri geliyordu.
599
00:40:14,705 --> 00:40:17,499
Borsaya girmek için harika bir dönemdi
600
00:40:17,583 --> 00:40:22,045
çünkü teknoloji sayesinde
borsa daha verimliydi ve kârlar artıyordu.
601
00:40:23,130 --> 00:40:28,385
Madoff, New York Borsası'ndaki hacmin
yüzde beş ila yedisini yaratıyordu.
602
00:40:28,469 --> 00:40:30,929
Bu, ufak bir şirket için muazzamdı.
603
00:40:31,013 --> 00:40:34,975
Piyasa sakinleşmezse
bunun yakında değişeceğini sanmıyorum.
604
00:40:36,226 --> 00:40:39,938
Bernie'nin meşru piyasa yapıcılık işi
gitgide büyüyordu.
605
00:40:40,022 --> 00:40:43,025
Aynı zamanda sessiz bir şekilde
606
00:40:43,108 --> 00:40:46,278
gizli yatırım danışmanlığı işini
iyice büyütüyordu.
607
00:40:46,361 --> 00:40:50,532
Bunu el altından yapıyordu.
Piyasa yapıcılık işinden ayrı tutuyordu.
608
00:40:50,616 --> 00:40:53,952
Yatırımcıların kârları
başlarda yüzde 11'di
609
00:40:54,036 --> 00:40:56,914
ama yüzde 15 ila 19 gibi
yüksek kârlar veriyordu.
610
00:40:56,997 --> 00:41:00,584
Sürekli bir şekilde hep kâr ediyordu.
611
00:41:01,210 --> 00:41:08,133
1960'larda yakınlarıyla başladığı
bu ufak yatırım danışmanlığı işi
612
00:41:08,217 --> 00:41:11,011
her geçen gün daha da büyüyordu.
613
00:41:11,803 --> 00:41:13,555
Avellino ve Bienes de
614
00:41:13,639 --> 00:41:17,392
Bernie Madoff'a
tonla para akıtmaya devam etti.
615
00:41:18,310 --> 00:41:23,857
Avellino ve Bienes fonlarını gözden uzakta
ve sessiz bir şekilde işletiyordu.
616
00:41:23,941 --> 00:41:26,318
Hiçbir şeyi yazmıyorlardı.
617
00:41:26,401 --> 00:41:29,446
Bu durum bir taşeronlarıyla değişti.
618
00:41:29,530 --> 00:41:34,868
Taşeronları yatırım fonu kurup
dostları ve yakınları bu işe çekiyordu.
619
00:41:34,952 --> 00:41:40,040
Böylece Avellino ve Bienes'in ilk kuralı
çiğnenmiş oldu. Bir şeyi yazdılar.
620
00:41:43,502 --> 00:41:45,128
Bir broşür 1992 yılında
621
00:41:45,212 --> 00:41:49,508
Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'nun,
yani SEC'nin dikkatini çekti.
622
00:41:49,591 --> 00:41:53,971
SEC, ana görevi yatırımcıları korumak olan
düzenleyici bir kurumdur.
623
00:41:54,054 --> 00:41:56,390
Broşürde şöyle yazıyordu.
624
00:41:56,473 --> 00:41:59,560
"Yüzde 100 güvenli yatırım öneriyoruz.
625
00:41:59,643 --> 00:42:03,188
"20 yıldır
para kaybettiren tek işlemimiz olmadı.
626
00:42:03,272 --> 00:42:06,900
Tamamen risksiz işlemler sunuyoruz."
627
00:42:06,984 --> 00:42:11,863
SEC broşürü görür görmez
tehlike işaretleri olduğunu anladı.
628
00:42:11,947 --> 00:42:16,285
Yüzde 100 güvenli borsa yatırımı olamaz.
629
00:42:16,368 --> 00:42:18,078
Risksiz borsacılık yoktur.
630
00:42:18,954 --> 00:42:22,624
Soruşturmaları sonucunda
iki isme ulaştılar.
631
00:42:22,708 --> 00:42:24,585
Frank Avellino ve Michael Bienes.
632
00:42:25,460 --> 00:42:30,674
Avellino ve Bienes avukatlarını alıp
kendi istekleriyle SEC'ye geldi.
633
00:42:32,342 --> 00:42:36,513
Birlikte Avellino ve Bienes'in ifadesini
almak istediler.
634
00:42:37,514 --> 00:42:39,224
Ortada oturuyordum.
635
00:42:40,225 --> 00:42:45,522
Sanırım Bienes solumda,
Avellino da sağımdaydı.
636
00:42:45,606 --> 00:42:51,111
Onlara şu soruyu yönelttiler.
"Yatırım için ne kadar para topladınız?"
637
00:42:51,194 --> 00:42:55,282
SEC'nin beklediği rakam
beş, on milyon civarıydı.
638
00:42:55,907 --> 00:42:57,576
Birbirlerine baktılar.
639
00:42:58,619 --> 00:43:00,412
İçlerinden biri şöyle dedi.
640
00:43:00,495 --> 00:43:04,875
"Sanırım 444 milyon dolar."
641
00:43:06,043 --> 00:43:09,963
SEC görevlileri
koltuklarından düşecek sandım.
642
00:43:10,464 --> 00:43:15,761
Ufak yatırımcılardan toplanan 444 milyon
büyük bir paraydı.
643
00:43:15,844 --> 00:43:18,055
90'ların başıydı. Büyük bir meblağdı.
644
00:43:18,972 --> 00:43:20,515
İfadeye ara verdiler.
645
00:43:20,599 --> 00:43:25,520
SEC'nin başkanıyla görüşmek için
hemen New York'a gittiler.
646
00:43:26,229 --> 00:43:29,733
"Tanrım! Burada neler oluyor?"
Çok öfkelenmişlerdi.
647
00:43:29,816 --> 00:43:33,028
Başkanın kalp krizi geçireceğini sandım.
648
00:43:34,780 --> 00:43:38,784
SEC bir dolandırıcılık olduğundan
şüphe etti
649
00:43:38,867 --> 00:43:43,497
ama bu sistemin başında
Avellino ve Bienes'in olduğunu düşündü.
650
00:43:44,498 --> 00:43:48,210
Frank Avellino ve Michael Bienes
651
00:43:48,293 --> 00:43:52,881
tüm işlem kararlarını
Bernie Madoff'un aldığını açıkladı.
652
00:43:52,964 --> 00:43:56,259
"Bize değil,
Bernie Madoff'a bakın" diyorlardı.
653
00:43:57,302 --> 00:44:00,347
SEC, Bernie Madoff'tan
belgeleri talep etti.
654
00:44:02,474 --> 00:44:04,476
SEC soruşturmaya başladı.
655
00:44:05,018 --> 00:44:09,314
Madoff sinirlendi
çünkü bu resmen dolandırıcılıktı.
656
00:44:13,193 --> 00:44:17,614
Madoff yatırım danışmanlığı işine
hiç yatırım yapmamıştı.
657
00:44:18,532 --> 00:44:22,452
Sadece insanların parasını alıyor
ve yatırım yapacağını söylüyordu
658
00:44:22,536 --> 00:44:23,704
ama hiç yatırım yapmadı.
659
00:44:23,787 --> 00:44:26,998
Bunlar sahte işlemlerdi.
Bu bir Ponzi sistemiydi.
660
00:44:27,541 --> 00:44:31,420
1919 yılındayız. Karşınızda Charles Ponzi.
661
00:44:32,087 --> 00:44:33,714
Ponzi yaptığı yatırımlardan
662
00:44:33,797 --> 00:44:37,134
90 gün içinde
yüzde 50 kâr elde edeceğini söyledi
663
00:44:37,217 --> 00:44:39,428
ve akıllı insanlar ona güvendi.
664
00:44:39,511 --> 00:44:42,472
Ardından Ponzi'nin dolandırıcı olduğu
ortaya çıktı.
665
00:44:44,224 --> 00:44:48,478
Ponzi sistemi parayı A kişisinden alıp
B kişisine vermektir.
666
00:44:49,104 --> 00:44:50,439
A kişisine şunu der.
667
00:44:50,522 --> 00:44:54,818
"Paranı alıp yatırım yapacağım.
Karşılığında kâr vereceğim."
668
00:44:55,861 --> 00:44:58,363
Ama aslında para alınıp
B kişisine verilir.
669
00:44:58,905 --> 00:45:01,533
Bu süreç sürekli devam eder
670
00:45:01,616 --> 00:45:06,329
çünkü eski yatırımcılara para vermek için
devamlı yeni yatırımcı gerekir
671
00:45:06,413 --> 00:45:09,166
ve ortada herhangi bir yatırım,
bir iş yoktur.
672
00:45:12,377 --> 00:45:17,674
SEC 1992'de
Avellino ve Bienes'i soruşturmaya gelince
673
00:45:17,758 --> 00:45:20,886
Madoff işlemlerin gerçek olduğunu
ispatlamak zorunda kaldı.
674
00:45:22,137 --> 00:45:23,889
Bu yüzden Frank Dipascali'den
675
00:45:23,972 --> 00:45:27,517
geçmiş bilgileri kullanarak
sahte işlem belgeleri yaratmasını istedi.
676
00:45:27,601 --> 00:45:29,102
Bunları SEC'ye verecekti.
677
00:45:30,353 --> 00:45:33,857
Frank Dipascali, Madoff'un sağ koluydu.
678
00:45:33,940 --> 00:45:35,650
Yıllardır onun yanındaydı.
679
00:45:35,734 --> 00:45:39,154
Fonları yöneten isimdi.
Büyük bir meblağı yönetiyordu.
680
00:45:39,738 --> 00:45:42,365
Frank gelenekçi bir adamdı.
681
00:45:42,449 --> 00:45:44,284
Çok zekiydi.
682
00:45:44,367 --> 00:45:48,288
Frank Dipascali
bir mafya filmine çok yakışırdı.
683
00:45:48,371 --> 00:45:50,999
İşçi sınıfından geliyordu.
684
00:45:51,082 --> 00:45:53,126
Son derece sadıktı.
685
00:45:54,669 --> 00:45:59,382
Dipascali olağanüstü bir şekilde
işin üstesinden geldi.
686
00:45:59,466 --> 00:46:02,511
Sahte evraklar oluşturmaya başladı.
687
00:46:03,136 --> 00:46:09,059
Bu evraklar meşru görünen hesap kayıtları,
işlem kayıtları, hesap özetleri olmalıydı.
688
00:46:09,142 --> 00:46:15,357
Sıradan birini kandıracak evraklar değil,
SEC'yi kandıracak evraklar olmalıydı.
689
00:46:16,441 --> 00:46:21,029
SEC ziyarete gelince
Bernie Madoff sahte belgeleri gösterdi.
690
00:46:21,112 --> 00:46:22,823
Gerçek olduklarına inandılar.
691
00:46:22,906 --> 00:46:26,159
Bu belgeleri
ne kadar titiz incelediklerini bilmiyorum.
692
00:46:26,243 --> 00:46:28,411
İnsanın aklına birçok şey geliyor.
693
00:46:28,495 --> 00:46:30,497
Bunca insan arasından
694
00:46:30,580 --> 00:46:34,251
Bernie Madoff gibi birinin
sahte evrak yapma ihtimali nedir ki?
695
00:46:34,835 --> 00:46:40,090
SEC başka bir işlem yapmadan
1992'de dosyayı kapadı.
696
00:46:40,173 --> 00:46:42,592
Bernie Madoff'u soruşturmadı.
697
00:46:45,720 --> 00:46:48,014
Onun yerine şunu yaptılar.
698
00:46:48,098 --> 00:46:52,269
Avelino ve Bienes'i
işten çekilmeye zorladılar
699
00:46:52,352 --> 00:46:55,689
çünkü işlettikleri yatırım firması
kayıtsız çalışıyordu.
700
00:46:56,606 --> 00:47:00,485
SEC "Bu yasa dışı bir yapı" dedi.
701
00:47:00,569 --> 00:47:06,032
"Tüm parayı Bernie'nin dükkânından alıp
hesap sahiplerine iade edin."
702
00:47:08,243 --> 00:47:11,538
440 milyon dolar söz konusuydu.
703
00:47:11,621 --> 00:47:15,500
Bu bir dolandırıcılık olduğu için
Bernie'de bu para yoktu.
704
00:47:16,126 --> 00:47:22,215
Bu sebeple
en büyük, en eski üç yatırımcısına gitti.
705
00:47:23,008 --> 00:47:26,136
Jeffry Picower,
Carl Shapiro ve Norman Levy
706
00:47:26,219 --> 00:47:32,434
Bernie'nin yatırım danışmanlığı işinde
en başından beri yer alan yatırımcılardı.
707
00:47:32,517 --> 00:47:36,104
Elde ettiği sonuçlarla
yıllar içinde onları çok sevindirdi.
708
00:47:36,688 --> 00:47:41,151
Bernie kendisine yardım etmeleri için
onları ikna etti.
709
00:47:41,651 --> 00:47:46,948
Belki ne iş çevirdiğini biliyorlardı
veya belki de niyetinden habersizlerdi
710
00:47:47,032 --> 00:47:48,533
ama parayı verdiler.
711
00:47:49,075 --> 00:47:51,870
Bernie bu sayede
712
00:47:51,953 --> 00:47:55,832
Avellino ve Bienes'in müşterileri için
çek yazabildi.
713
00:47:57,918 --> 00:47:59,377
Tahmin edin ne oldu?
714
00:48:00,462 --> 00:48:04,132
Müşterilerin hiçbiri parayı geri istemedi.
Bernie'den memnundular.
715
00:48:05,383 --> 00:48:08,553
SEC, Avellino ve Bienes'in işini kapatınca
716
00:48:09,054 --> 00:48:12,849
müşterilerinin çoğu
yatırım için doğrudan Madoff'a gitti.
717
00:48:12,933 --> 00:48:15,936
Bernie bir anda bana
"İşimiz çok yoğunlaşacak" dedi.
718
00:48:16,019 --> 00:48:20,607
"Bir şey oldu. Bir sürü telefon gelecek.
İnsanlar yatırım yapacak" dedi.
719
00:48:21,191 --> 00:48:24,110
Müşterilerin çoğu yaşlı insanlardı.
720
00:48:24,819 --> 00:48:26,905
Birçoğu Florida'lıydı.
721
00:48:27,447 --> 00:48:29,074
Şöyle diyen dullar vardı.
722
00:48:29,574 --> 00:48:35,080
"Aramamı söylediler.
15 bin dolarım var. Yatırım yapacağım."
723
00:48:35,163 --> 00:48:38,041
Günlerce böyle devam etti.
724
00:48:38,750 --> 00:48:41,670
Avellino ve Bienes hesapları kapatılınca
725
00:48:41,753 --> 00:48:48,510
geçinmek için o paraya ihtiyaç duyanlardan
büyük baskı görmeye başladım.
726
00:48:49,260 --> 00:48:51,304
SEC o zaman bana şöyle dedi.
727
00:48:51,388 --> 00:48:55,225
"Hâlâ bu insanlarla iş yapmak istiyorsan
sorun değil.
728
00:48:55,308 --> 00:48:57,394
Onlarla iş yapman yanlış değil."
729
00:48:58,520 --> 00:49:01,481
Bernie Madoff'un
hâlâ yatırım danışmanlığı kaydı yoktu.
730
00:49:01,564 --> 00:49:03,316
SEC bunu gözden kaçırdı.
731
00:49:03,400 --> 00:49:07,404
Tarihin dev dolandırıcılıklarından birini
maalesef gözden kaçırdılar.
732
00:49:09,406 --> 00:49:12,450
Doğal gıda işimde çok sıkı çalışıyordum.
733
00:49:12,534 --> 00:49:15,370
20 yılın ardından
işi satıp emekli olmak istedim.
734
00:49:15,453 --> 00:49:16,955
İşi bir milyon dolara sattım.
735
00:49:17,038 --> 00:49:22,293
Avellino ve Bienes'e
100 bin dolar yatırdım.
736
00:49:22,377 --> 00:49:26,923
Avellino ve Bienes'in
Madoff'a yatırım yaptığını ilk kez
737
00:49:27,007 --> 00:49:29,634
SEC'nin şirketi kapatmasıyla öğrendim.
738
00:49:30,301 --> 00:49:34,889
SEC, Madoff'u soruştururken
dolandırıcılığa dair bir kanıt bulamayınca
739
00:49:34,973 --> 00:49:37,892
doğrudan Madoff'a
yatırım yapma fırsatım oldu.
740
00:49:39,269 --> 00:49:42,063
Düzenli kâr vadediyordu.
741
00:49:42,147 --> 00:49:44,065
Yılda ortalama yüzde dokuzdu.
742
00:49:44,149 --> 00:49:45,859
Bu çok çekici bir rakamdı.
743
00:49:45,942 --> 00:49:48,737
Büyük bir vaatti. Düzenliydi.
744
00:49:49,946 --> 00:49:51,448
Araştırma yaptım.
745
00:49:51,531 --> 00:49:56,077
Elektronik borsacılıkta
öncü olduğunu okudum.
746
00:49:56,161 --> 00:49:59,372
Sektöre yön veren biriydi.
747
00:50:00,957 --> 00:50:05,420
SEC'nin soruşturmada
herhangi bir suç bulmaması
748
00:50:05,503 --> 00:50:08,590
benim için
Madoff'u tasdik anlamı taşıyordu.
749
00:50:09,591 --> 00:50:12,927
Bu yüzden Madoff'a 900 bin dolar yolladım.
750
00:50:16,556 --> 00:50:18,058
Bir anda her şey değişti.
751
00:50:18,141 --> 00:50:22,437
Para toplayıp Bernie'ye aktaranlar
artık Avellino ve Bienes değildi.
752
00:50:22,520 --> 00:50:25,648
Bernie'nin yaptığı
kayıtsız yatırım danışmanlığı işine
753
00:50:25,732 --> 00:50:28,443
binlerce insan para aktarıyordu.
754
00:50:28,526 --> 00:50:31,404
Namı çoğunlukla ağızdan ağza yayıldı.
755
00:50:32,030 --> 00:50:34,491
Golf kulübünde o konuşuluyordu.
756
00:50:34,574 --> 00:50:37,077
Yardım vakfı kurulunda o konuşuluyordu.
757
00:50:37,660 --> 00:50:41,539
Elit yatırım yöneticileri dünyasında
daha çok tanınmaya başladı.
758
00:50:41,623 --> 00:50:43,750
Hepsi aynı şeyi söylüyordu.
759
00:50:43,833 --> 00:50:48,004
"Paranı Bernie'ye yatır.
Nasıl yapıyor bilmiyoruz ama hünerli."
760
00:50:49,380 --> 00:50:51,966
Madoff'un kayıtsız yatırım işi
761
00:50:52,050 --> 00:50:57,222
çok ünlü Yahudi üniversitelerinden,
762
00:50:57,305 --> 00:51:00,558
soykırımdan sağ çıkan
Elie Wiesel gibi yardımseverlerden
763
00:51:00,642 --> 00:51:02,811
ve varlıklı ailelerden para topluyordu.
764
00:51:02,894 --> 00:51:04,729
Bu aileler arasında Katz ailesi
765
00:51:04,813 --> 00:51:08,483
ve New York Mets'in sahibi olan
Wilpon ailesi de vardı.
766
00:51:08,983 --> 00:51:13,613
Ponzi sisteminin temel yapısı
bu noktada değişmek zorundaydı.
767
00:51:13,696 --> 00:51:15,573
Artık bambaşka bir durum vardı.
768
00:51:15,657 --> 00:51:17,951
SEC'yi kandırmayı başarmıştı.
769
00:51:18,034 --> 00:51:21,454
Hiç zarar görmeden
soruşturmadan kurtulmayı başardı.
770
00:51:21,538 --> 00:51:24,916
Bu yüzden cesaretlendi
ve dokunulmaz olduğunu düşündü.
771
00:51:24,999 --> 00:51:26,167
Artık sınır yoktu.
772
00:51:26,709 --> 00:51:31,047
Meşru borsa işi
başarı konusunda Madoff'a itibar sağladı.
773
00:51:31,131 --> 00:51:35,260
Artık yatırım danışmanlığı işinde
yaklaşık 5.000 müşterisi vardı.
774
00:51:35,343 --> 00:51:38,763
Ponzi sistemini büyütmesi gerekiyordu.
775
00:51:38,847 --> 00:51:41,683
Ponzi sistemini
meşru işinden ayrı tutmak için
776
00:51:41,766 --> 00:51:43,893
daha fazla alana ihtiyacı vardı.
777
00:51:44,561 --> 00:51:46,938
Bu yüzden bir alan kiraladı…
778
00:51:48,565 --> 00:51:51,651
Lipstick Binası'nın 17. katını kiraladı.
779
00:51:52,735 --> 00:51:57,157
Frank Dipascali'nin kral olduğu
ufak bir ofis iniydi.
780
00:51:58,074 --> 00:51:59,951
Dağınık ve tıka basaydı.
781
00:52:00,034 --> 00:52:04,080
Yukarıdaki şık, gösterişli ofislere
hiç benzemiyordu.
782
00:52:05,415 --> 00:52:10,253
Ponzi sistemi gelecek yıllarda
burada katlanarak büyüyecek
783
00:52:11,379 --> 00:52:13,715
ve dev bir dolandırıcılığa dönüşecekti.
784
00:53:56,943 --> 00:54:01,948
Alt yazı çevirmeni: Mustafa Üneşi