1
00:00:08,176 --> 00:00:12,263
Isang linggo na ang nakalipas
mula ng sumuko si Bernie Madoff sa FBI.
2
00:00:13,973 --> 00:00:15,516
May malaking kredibilidad.
3
00:00:15,600 --> 00:00:18,227
Kung 'di mo siya pagkakatiwalaan…
4
00:00:18,311 --> 00:00:19,812
…kanino ka magtitiwala?
5
00:00:22,148 --> 00:00:24,108
Paano niya nagawa ito ng mag-isa?
6
00:00:24,192 --> 00:00:27,737
Parang imposible.
Kailangan na ang mga tao ay kabilang.
7
00:00:27,820 --> 00:00:29,739
Alam man nila ang ginagawa nila
8
00:00:29,822 --> 00:00:31,741
-naging malaking tanong.
-Tama.
9
00:00:32,825 --> 00:00:34,786
LARUIN NG MAY PAG-IINGAT
10
00:00:34,869 --> 00:00:39,457
Isa sa pinaka-pambihirang bagay
tungkol sa imbestigasyon ng Madoff
11
00:00:39,540 --> 00:00:44,170
ay ang katotohanan na nagsimula ito
sa pag-amin at pag-aresto,
12
00:00:45,046 --> 00:00:47,131
pero alam namin na may kulang pa.
13
00:00:48,341 --> 00:00:50,968
Kaya noong nag-iimbestiga na kami,
14
00:00:51,761 --> 00:00:53,679
pumunta kami sa ika-17 palapag,
15
00:00:54,180 --> 00:00:55,264
at sabay sabing…
16
00:00:57,725 --> 00:00:58,851
"Naku po."
17
00:01:01,062 --> 00:01:06,359
Para kaming naglalakad sa nakaraan.
18
00:01:07,777 --> 00:01:10,530
Parang kalagitnaan ng mga taon ng 1980.
19
00:01:11,864 --> 00:01:16,285
May mga luma,
at malalaking mga kompyuter.
20
00:01:17,787 --> 00:01:20,039
At may mga tumpok ng papel kahit saan.
21
00:01:20,540 --> 00:01:23,000
May mga kabinet, at mga kahon.
22
00:01:24,502 --> 00:01:28,756
May mga fax na pumasok
at humihiling ng pagtubos.
23
00:01:29,841 --> 00:01:32,051
May mga dokumento kahit saan.
24
00:01:32,844 --> 00:01:34,137
Sobra'ng kalat,
25
00:01:34,762 --> 00:01:40,560
at malaki ang pinagkaiba sa ika-19
palapag, na malinis.
26
00:01:43,020 --> 00:01:47,525
Ang bagay na 'di ko talaga makalimutan
ay ang dot matrix printer.
27
00:01:48,234 --> 00:01:53,281
Meron siyang lumang papel, alam mo 'yun,
kung saan pinupunit mo ang mga gilid nito.
28
00:01:54,031 --> 00:01:57,952
Kung mamumuhunan ka sa
alinmang malaking brokerage firm,
29
00:01:58,035 --> 00:02:02,039
walang nakakakuha ng pahayag tungkol
sa papel ng dot matrix.
30
00:02:03,249 --> 00:02:08,296
Sa isang mesa may nakita akong
salansan ng mga 5x8 na index card
31
00:02:08,379 --> 00:02:12,466
na may sulat-kamay na hanay
na naglalaman ng aktibidad ng salapi.
32
00:02:12,550 --> 00:02:15,136
Paglabas ng pera, deposito, at balanse.
33
00:02:15,219 --> 00:02:16,637
At ang natirang balanse,
34
00:02:16,721 --> 00:02:20,975
May nakita akong kalahating milyon,
at napaisip ako, "Grabe, ang laki."
35
00:02:21,058 --> 00:02:25,438
Tinignan ko ng malapitan, napagtanto
ko na apat at kalahating bilyon ito.
36
00:02:27,481 --> 00:02:29,192
At saka ko lang napagtanto
37
00:02:29,275 --> 00:02:32,195
na hindi ito isang ordinaryong krimen.
38
00:02:47,043 --> 00:02:49,754
MADOFF
ANG HALIMAW NG WALL STREET
39
00:02:52,924 --> 00:02:57,720
Nagsimula akong magtrabaho sa Madoff
bandang 1992, sa operasyon ng kompyuter.
40
00:02:57,803 --> 00:03:00,806
Noong una akong pumunta
para sa interbyu sa opisina,
41
00:03:00,890 --> 00:03:02,725
maganda ang naging usapan,
42
00:03:02,808 --> 00:03:06,729
at ang sahod na inalok sa akin,
napakasaya ko rio.
43
00:03:06,812 --> 00:03:10,650
At sabi ko, doble sa halaga
ng kinikita ko sa Federal Express,
44
00:03:10,733 --> 00:03:12,985
at 'di ako nagtatrabaho sa ulanan.
45
00:03:13,069 --> 00:03:15,529
Nagtatrabaho ako sa magandang gusali,
46
00:03:16,155 --> 00:03:17,490
at lalo akong natuwa,
47
00:03:18,115 --> 00:03:21,619
pero syempre kinakabahan ako
dahil isa itong bagay na
48
00:03:22,495 --> 00:03:23,746
hindi ko nakasanayan.
49
00:03:24,538 --> 00:03:27,041
Sa simula, nasa ika-19 palapag ako.
50
00:03:27,124 --> 00:03:29,877
Lahat ay nasa ika-19 palapag
nung oras na 'yon,
51
00:03:29,961 --> 00:03:31,629
Ang ika-19 ay napakaganda.
52
00:03:31,712 --> 00:03:35,800
Lahat ay salamin, lahat itim
at may mga palamuting pilak.
53
00:03:35,883 --> 00:03:38,511
Tapos lumipat kami sa ika-17 na palapag.
54
00:03:44,267 --> 00:03:46,686
Ibang-iba ang ika-17 na palapag.
55
00:03:48,938 --> 00:03:50,481
Noong sinimulan mo na ang,
56
00:03:50,564 --> 00:03:54,026
tinatawag na mapanlinlang
na investment advisory business,
57
00:03:54,110 --> 00:03:56,445
inilipat mo ang mga gumagawa?
58
00:03:56,529 --> 00:04:01,826
Tama ka. Inilipat namin ang buong panig
ng tagapayo pababa sa ika-17 palapag.
59
00:04:01,909 --> 00:04:03,869
Iyon ay noong dekada nobenta.
60
00:04:06,330 --> 00:04:10,710
Gabi ako nagtatrabaho, kaya madami ako
nakitang mga maruruming bagay.
61
00:04:10,793 --> 00:04:14,964
Nakikita ko na may mga bagay
na parang kahina-hinala.
62
00:04:15,923 --> 00:04:18,009
May lugar na tinatawag na hawla.
63
00:04:18,092 --> 00:04:21,387
At sa hawla ay kung saan
nagaganap ang lahat.
64
00:04:21,470 --> 00:04:25,141
Pagpasok mo at makikita mo sila
na may mga serbesa,
65
00:04:25,224 --> 00:04:27,268
puwede pa manigarilyo noon.
66
00:04:27,351 --> 00:04:32,148
Nakikita ko ang mga taong pumapasok
na lasing kasama ang mga kabit nila,
67
00:04:32,231 --> 00:04:36,027
o mga lalaki na nagdo-droga doon,
o kung ano man.
68
00:04:36,110 --> 00:04:40,281
At naisip ko na talagang nakakabaliw,
alam mo yun? Sabi ko, "Wow."
69
00:04:41,198 --> 00:04:44,577
Wala akong muwang
sa bagay na ito dahil sa katotohanang
70
00:04:44,660 --> 00:04:48,205
may mga importanteng tao pa din
sa kumpanya na nagtatrabaho,
71
00:04:49,373 --> 00:04:52,835
katulad ni Bernie Madoff at Frank.
72
00:04:55,046 --> 00:04:57,757
Ang panig ng tagapayo sa pamumuhunan,
73
00:04:57,840 --> 00:05:00,384
o ang ika-17 palapag, na tinutukoy dito,
74
00:05:00,885 --> 00:05:03,679
ay pinapatakbo ni Frank DiPascali.
75
00:05:04,180 --> 00:05:07,475
Halos lahat ay siya
ang nagpapatakbo sa palapag na 'yon.
76
00:05:07,558 --> 00:05:11,479
Ayos lang ba sabihin na
si Frank ang nangunguna sa ika-17 palapag?
77
00:05:11,562 --> 00:05:18,235
Oo. Napakatalentado niya pagdating
sa pagtulong sa pagbuo ng sistema.
78
00:05:18,319 --> 00:05:20,237
Halos ginawa niya ang lahat.
79
00:05:25,618 --> 00:05:28,954
Si Frank DiPascali ay isang tao
na nagpapatakbo ng numero
80
00:05:29,038 --> 00:05:30,956
o ng mga pagsusugal sa kalye.
81
00:05:31,457 --> 00:05:38,297
Siya ay, matalino, madiskarteng tao.
82
00:05:40,549 --> 00:05:45,429
Kung si Frank ay naging isang mandurumog,
sasabihin niya kung sino ang papatayin.
83
00:05:46,722 --> 00:05:49,225
Italyano si Frank, nagmula siya sa Queens.
84
00:05:49,308 --> 00:05:51,685
Italyano ako, galing ako sa Brooklyn.
85
00:05:52,603 --> 00:05:54,105
'Di ko siya maintindihan.
86
00:05:54,980 --> 00:05:56,899
At dapat lang, dapat lang.
87
00:05:58,109 --> 00:05:59,443
Pero magkaiba kami.
88
00:06:01,529 --> 00:06:05,282
Narinig ko noon na nagtatrabaho
si Frank sa gasolinahan
89
00:06:05,366 --> 00:06:09,954
bago magtrabaho sa Madoff,
at 'di siya nakapagtapos ng pag-aaral.
90
00:06:10,663 --> 00:06:15,251
Kung ikaw ay magpapatakbo ng negosyo
ng pagpapayo sa pamumuhunan,
91
00:06:15,334 --> 00:06:18,754
Pipili ako ng tao
na sa tingin ko ay edukado.
92
00:06:19,797 --> 00:06:21,799
Hindi ko talaga maintindihan.
93
00:06:23,134 --> 00:06:27,012
Napakalinaw na nirerespeto
ni Bernie si Frank.
94
00:06:27,805 --> 00:06:34,562
At kay Frank, isa itong pagkakataon para
kumita ng pera higit pa sa naisip niya,
95
00:06:35,271 --> 00:06:39,233
at mabuhay sa paraan na gusto niya.
96
00:06:40,234 --> 00:06:44,905
At 'di ako sigurado na ang bata mula sa
Howard Beach ay magkakaroon ng yate
97
00:06:45,948 --> 00:06:48,409
at ang naging bahay niya sa Jersey,
98
00:06:49,577 --> 00:06:51,954
kahit ano gagawin
para kay Bernie Madoff.
99
00:06:56,041 --> 00:06:58,210
At nariyan si Annette Bongiorno.
100
00:06:58,961 --> 00:07:02,548
Annette… 'di ko talaga alam
ang ginawa niya.
101
00:07:03,048 --> 00:07:06,469
Alam ko isa siyang mahalagang tao
at mapormang babae.
102
00:07:06,552 --> 00:07:07,970
Oo, magaling manamit.
103
00:07:08,053 --> 00:07:10,139
Alam kong malaki ang kinikita niya.
104
00:07:10,222 --> 00:07:13,809
Alam ko na meron siyang pinaglalagyan
ng kaniyang pera,
105
00:07:14,685 --> 00:07:17,521
at para siyang,
"Kuha ka sa lalagyan at kumuha ka
106
00:07:17,605 --> 00:07:19,940
nang ganito at ganyan na pagkain."
107
00:07:20,024 --> 00:07:23,277
At mayroon siyang bunton ng pera
na nakatabi roon.
108
00:07:26,071 --> 00:07:32,328
Si Annette ay manggagawa mula sa Queens,
at wala masyadong pinagaralan.
109
00:07:33,787 --> 00:07:36,916
Karamihan ng tao
na nasa ika-17 na palapag,
110
00:07:36,999 --> 00:07:41,795
nakuha sila ni Bernie noong bata pa sila,
masyadong mapaniwalain.
111
00:07:42,463 --> 00:07:44,507
Kaya sobrang tapat nila
112
00:07:45,007 --> 00:07:47,885
at may galang sa kaniya at masunurin din.
113
00:07:49,178 --> 00:07:51,138
Sinasamba si Annette si Bernie.
114
00:07:51,639 --> 00:07:56,060
At tingin ko handa siyang sumalo
ng bala para sa kaniya.
115
00:07:57,478 --> 00:08:00,606
May sarili siyang grupo sa ibaba
na kinokontrol niya,
116
00:08:00,689 --> 00:08:03,692
at parang lubos na umaasa
sa kaniya si Bernie,
117
00:08:03,776 --> 00:08:06,111
partikular na sa mga bigating kliyente,
118
00:08:08,113 --> 00:08:10,616
Sige, kay Annette naman.
Annette Bongiorno?
119
00:08:10,699 --> 00:08:11,742
Oo.
120
00:08:11,825 --> 00:08:14,495
At ano ang araw-araw
na gawain ni Annette?
121
00:08:14,578 --> 00:08:16,372
Siya ang humawak sa…
122
00:08:17,873 --> 00:08:19,583
Sa mga bigating kliyente.
123
00:08:20,084 --> 00:08:22,920
Gaano katagal nagtrabaho
si Bb. Bongiorno sa'yo?
124
00:08:26,715 --> 00:08:28,467
Halos 30 taon din.
125
00:08:32,930 --> 00:08:34,765
Kahit anong ginagawa ni Bernie,
126
00:08:34,848 --> 00:08:37,184
ititigil niya 'yon para lang sa kaniya.
127
00:08:38,811 --> 00:08:42,731
Naalala ko ang naisip ko noon,
"Inaalagaan talaga siya ni Bernie."
128
00:08:43,440 --> 00:08:45,734
Tapat siya sa
mga matagal ng empleyado.
129
00:08:46,986 --> 00:08:48,612
Lagi siya sa Palm Beach.
130
00:08:49,572 --> 00:08:51,365
Bumibili ng mga bagong kotse.
131
00:08:51,448 --> 00:08:54,076
Maayos ang pamumuhay niya,
akala namin noon,
132
00:08:54,159 --> 00:08:57,955
para sa isang sekretarya at klerk,
mula sa Queens.
133
00:09:04,920 --> 00:09:10,134
Laging abala ang tagapayo
sa pamumuhunan sa ika-17 na palapag.
134
00:09:10,634 --> 00:09:12,928
Palaging may lumalabas na mga sulat.
135
00:09:13,012 --> 00:09:15,389
May maingay na aktibidad na nagaganap.
136
00:09:15,973 --> 00:09:18,267
At nahahati ito sa dalawang espasyo.
137
00:09:18,350 --> 00:09:20,686
Si Annette sa isa,
at si Frank sa kabila
138
00:09:20,769 --> 00:09:24,148
kasama ang kaniyang tauhan,
Jerry O'Hara at George Perez.
139
00:09:25,399 --> 00:09:27,943
Ang superbisor ko ay si Jerry O'Hara.
140
00:09:28,027 --> 00:09:29,778
Tinitignan niya trabaho ko.
141
00:09:31,071 --> 00:09:33,782
Bilang operator ng kompyuter,
nag-iimprenta ako
142
00:09:33,866 --> 00:09:37,703
ng mga pahayag
para sa ilang stock o mga seguridad,
143
00:09:38,203 --> 00:09:40,581
pero hindi ganun kabilis ang printer.
144
00:09:40,664 --> 00:09:43,834
Napakabagal, parang,
dot matrix printer at iba pa.
145
00:09:45,044 --> 00:09:47,129
Karaniwang araw sa ika-17 palapag,
146
00:09:47,212 --> 00:09:50,674
nag-iimprenta ako
ng halos 700 pahayag tuwing gabi.
147
00:09:52,176 --> 00:09:53,761
Kapag nagkaroon ng isyu,
148
00:09:53,844 --> 00:09:56,096
tinatawag ko sila, aayusin nila agad.
149
00:09:56,180 --> 00:09:58,474
'Di sila nagsasabi ng,
"Bukas na 'yan."
150
00:09:58,557 --> 00:10:00,768
Gusto nila na maayos din agad.
151
00:10:01,477 --> 00:10:05,773
Kapag lumabas na sira, o 'di naayos agad,
mag-iimprenta sila,
152
00:10:06,523 --> 00:10:09,234
at ipapadala namin sa ibat-ibang kliyente.
153
00:10:10,361 --> 00:10:13,489
Strikto sila sa bawat
detalye na nangyayari.
154
00:10:19,453 --> 00:10:22,873
Isa sa mga rason na pinili ko
na 'di magpakilala dahil
155
00:10:22,956 --> 00:10:26,377
ayokong maging parte
ng kahit ano sa kasong iyon.
156
00:10:27,169 --> 00:10:31,006
Alam ko na napakasama ng
ginawa ng Madoff sa ilang tao,
157
00:10:31,090 --> 00:10:33,175
at nalulungkot ako para sa kanila,
158
00:10:33,258 --> 00:10:35,761
pero maayos ang pakikitungo nila sa akin,
159
00:10:35,844 --> 00:10:38,639
at 'di ako makapagsalita
ng masama sa kanila.
160
00:10:40,516 --> 00:10:43,602
Ang panloloko ni Bernie Madoff
ay hindi kumplikado.
161
00:10:44,311 --> 00:10:46,563
Kukunin niya ang pera ng mga tao,
162
00:10:46,647 --> 00:10:49,525
sinasabi niyang ipupuhunan,
pero 'di niya ginawa.
163
00:10:51,235 --> 00:10:54,822
Kaya, para matuloy ang Ponzi
at magawa ang panloloko,
164
00:10:54,905 --> 00:10:56,907
meron siyang mga sundalo
165
00:10:56,990 --> 00:11:01,120
sa panig ng tagapayo sa pamumuhunan
gumagawa ng pekeng kalakal.
166
00:11:02,037 --> 00:11:05,165
Napakadali lang gumawa
ng kathang-isip na kalakalan
167
00:11:05,249 --> 00:11:08,627
kung alam mo ang kalakalan nito kahapon.
168
00:11:08,711 --> 00:11:13,048
Parang pagpunta sa karera ng kabayo
at pagtaya sa mga nanalo kahapon.
169
00:11:13,132 --> 00:11:15,175
Parang basta na lang pagpindot.
170
00:11:15,259 --> 00:11:18,846
Uupo sila at pipindot ng
makasaysayang impormasyon
171
00:11:18,929 --> 00:11:23,934
sa kompyuter para magmukhang binili
nila ito sa Amazon noong nakaraang buwan
172
00:11:24,017 --> 00:11:26,061
at ibinenta ito kahapon at tumubo.
173
00:11:26,854 --> 00:11:31,150
Si George Perez at Jerry O'Hara
ay may mga programa sa kompyuter na
174
00:11:31,233 --> 00:11:33,485
kumuha sa impormasyon
ng pekeng kalakal
175
00:11:33,569 --> 00:11:35,946
at inilalagay sa pahayag ng kostumer,
176
00:11:36,029 --> 00:11:39,241
kaya kapag ikaw, ang kostumer,
nakuha mo, parang totoo.
177
00:11:43,495 --> 00:11:48,917
Ang masalimuot ay kung ilang kliyente ang
kailangang harapin noong '90s at 2000s.
178
00:11:49,001 --> 00:11:50,753
Halos 5,000 na kliyente.
179
00:11:52,045 --> 00:11:53,046
And daming papel.
180
00:11:54,047 --> 00:11:57,885
Ito ay paulit-ulit na proseso
sa pagpindot ng mga pekeng kalakal,
181
00:11:57,968 --> 00:11:59,678
nakikita ang mga tubo,
182
00:12:00,763 --> 00:12:02,806
at binabasura ang mga pahayag,
183
00:12:02,890 --> 00:12:07,519
pagpindot sa mga kalakal na may ibang
presyo para sa mas maganda'ng balik,
184
00:12:08,020 --> 00:12:11,148
at pagkatapos
ay ipapadala iyon sa mga kustomer.
185
00:12:13,192 --> 00:12:17,613
Si Mr. Madoff, ang importante,
hindi nagbibigay ng elektronikong access
186
00:12:17,696 --> 00:12:20,240
para mabuksan nila ang
kanilang mga pahayag.
187
00:12:20,324 --> 00:12:22,618
Ayaw niyang magkaroon sila ng access
188
00:12:22,701 --> 00:12:24,495
upang makita ang nangyayari.
189
00:12:27,706 --> 00:12:32,211
Ang ika-17 na palapag ay kumikilos,
parang bookie operation,
190
00:12:32,961 --> 00:12:36,215
at may nakabantay
sa mga pumapasok at lumalabas na pera.
191
00:12:41,053 --> 00:12:47,976
Si Jodi Crupi ay isa din sa mga
simpleng tao
192
00:12:48,060 --> 00:12:51,855
na ipinasok ni Bernie
upang maging isang instrumento sa scheme.
193
00:12:53,732 --> 00:12:58,904
Ang trabaho niya, hanggang huli, ay upang
pamahalaan ang tinatawag na "Jodi's pad."
194
00:12:58,987 --> 00:13:02,366
Ito ay pagbibilang na ginagawa araw-araw
195
00:13:02,449 --> 00:13:06,787
ng mga pagpasok at paglabas ng pera
galing sa bank account ng JP Morgan,
196
00:13:06,870 --> 00:13:09,248
na kilala bilang infamous 703 account,
197
00:13:09,331 --> 00:13:12,876
na kumakatawan sa huling tatlong numero
ng account,
198
00:13:12,960 --> 00:13:15,546
na kilala ngayon bilang Ponzi account.
199
00:13:15,629 --> 00:13:19,758
At araw-araw pagkatapos ng negosyo,
ipapadala kay Bernie ang nabilang,
200
00:13:19,842 --> 00:13:22,886
alam ni Bernie ang eksaktong
pumasok at lumabas.
201
00:13:23,679 --> 00:13:25,430
Mahalaga ito kay Mr. Madoff,
202
00:13:25,514 --> 00:13:29,601
kapag nagpapatakbo ng Ponzi,
para maintindihan ang halaga ng pera mo
203
00:13:29,685 --> 00:13:33,814
para masiguro na sapat ang pera mo
para matugunan ang paglabas ng pera.
204
00:13:35,274 --> 00:13:38,443
Kaya mahalaga
ang ika-17 na palapag kay Bernie Madoff.
205
00:13:38,944 --> 00:13:44,241
Kapag nakokontrol mo ang ilang tao at kaya
mong patahimikin sa matagal na panahon,
206
00:13:44,324 --> 00:13:47,911
magagawa mo ang panloloko
sa loob ng apat na dekada o higit.
207
00:13:51,123 --> 00:13:55,502
Ang tagapayo sa pamumuhunang negosyo
sa ika-17 palapag,
208
00:13:55,586 --> 00:13:58,964
walang ibang nakakapasok
maliban sa mga empleyado doon.
209
00:13:59,047 --> 00:14:02,885
May susi ako dahil kailangan kong
magpabalik-balik kay Bernie.
210
00:14:02,968 --> 00:14:06,096
At kahit nakababa ako,
walang nag-uudyok na manatili.
211
00:14:06,179 --> 00:14:08,140
Walang may gusto na makipag-usap.
212
00:14:11,810 --> 00:14:14,646
Ang ika-17 palapag ay
isang tunay na palaisipan.
213
00:14:15,397 --> 00:14:18,358
'Di ko alam na…
Mga kakilala ko sa trading floor,
214
00:14:18,442 --> 00:14:21,528
na alam talaga namin kung
ano ang nangyari doon.
215
00:14:22,029 --> 00:14:24,156
'Di namin binabanggit
ang kalakalan,
216
00:14:24,239 --> 00:14:27,117
at 'di sila nag-uusap
tungkol sa kanilang gawain.
217
00:14:30,037 --> 00:14:35,459
Ang Madoff ay pinangungunahan ng matatag
na pamilya, si Bernie ang nangunguna dito.
218
00:14:35,959 --> 00:14:39,421
Ang kaniyang pamilya
ang may pangunahing posisyon.
219
00:14:39,504 --> 00:14:42,507
Ang kapatid niya, si Peter,
ang compliance officer,
220
00:14:42,591 --> 00:14:46,803
at binigyan niya ng responsibilidad
ang anak niyang si Mark at Andy.
221
00:14:46,887 --> 00:14:48,221
Namahala sa kalakalan.
222
00:14:49,348 --> 00:14:53,477
Ang mga anak niya ay nagtrabaho
sa kompanya pagkatapos mag-kolehiyo.
223
00:14:53,560 --> 00:14:56,688
At dahil Madoff sila,
kinailangang makinig sa kanila.
224
00:14:56,772 --> 00:14:59,524
Akala ko, mas magaling
ako na trader kay Mark,
225
00:15:00,025 --> 00:15:03,987
pero 'di ko siya matalo sa argumento
dahil siya si Mark Madoff.
226
00:15:04,071 --> 00:15:06,698
"Ito'y sentral ng nepotismo",
biro ni Andy.
227
00:15:08,825 --> 00:15:13,372
Nadama ni Mark at Andy na kailangan nilang
maunawaan ang buong negosyo,
228
00:15:13,455 --> 00:15:17,125
kasama na ang ginagawa ni Bernie
sa ika-17 palapag
229
00:15:17,209 --> 00:15:18,961
sa pagpapayo sa pamumuhunan,
230
00:15:19,044 --> 00:15:21,546
at hindi nagsasabi si Bernie tungkol dito.
231
00:15:23,256 --> 00:15:27,344
May linyang ginawa si Bernie
232
00:15:27,427 --> 00:15:31,473
na naghiwalay sa mga anak niya
sa gawain niya sa ika-17 na palapag.
233
00:15:33,517 --> 00:15:37,437
At ang alam ko, si Mark at Andy
ay hindi pwede sa ika-17 palapag,
234
00:15:38,480 --> 00:15:40,148
at talagang nabahala sila.
235
00:15:41,191 --> 00:15:45,320
Naalala ko na
napaisip ako kung anong mali
236
00:15:45,404 --> 00:15:49,658
na tila mas interesado siyang
ipasok si Frank
237
00:15:49,741 --> 00:15:52,285
kaysa sa sarili niyang mga anak.
238
00:15:54,413 --> 00:15:55,998
Sinabi niya sa kanila,
239
00:15:56,081 --> 00:15:59,668
"Ako ang bahala sa negosyo ko.
Bahala kayo sa negosyo niyo."
240
00:16:00,377 --> 00:16:03,046
Mismong anak niya
ay 'di siya kayang tanungin.
241
00:16:11,013 --> 00:16:13,056
Mula noong huling bahagi ng 1800,
242
00:16:13,140 --> 00:16:17,894
ang tanda ng tagumpay ng Wall Street
at sa mundo ng salapi sa New York,
243
00:16:17,978 --> 00:16:20,939
ay ang makapag-laro
ng golf sa buong taglamig.
244
00:16:21,023 --> 00:16:23,358
Ang makapunta kung saan
mainit o maaraw,
245
00:16:24,192 --> 00:16:26,820
para makalayo sa niyebe ng New York.
246
00:16:27,988 --> 00:16:31,825
Si Bernie at Ruth ay may mataas
na pangarap sa Palm Beach,
247
00:16:31,908 --> 00:16:35,412
na isa sa pinaka-eksklusibong lugar
248
00:16:35,495 --> 00:16:37,622
sa silangang baybayin ng Florida.
249
00:16:38,707 --> 00:16:40,667
Bumili sila ng bahay doon
250
00:16:41,501 --> 00:16:46,256
at nagsimulang makisalamuha
sa ibang mga tao sa Palm Beach.
251
00:16:46,757 --> 00:16:51,053
At tinanggap si Bernie at Ruth bilang
miyembro ng Palm Beach Country Club.
252
00:16:52,179 --> 00:16:57,809
Ang Palm Beach Country Club,
ay 'di gaya ng ibang mga club,
253
00:16:57,893 --> 00:17:00,270
na bukas sa mga Hudyo at 'di-Hudyo.
254
00:17:00,979 --> 00:17:05,025
Karamihan sa mga pamilyang Hudyo ay
pumupunta para maging miyembro.
255
00:17:06,401 --> 00:17:10,447
Marami akong kakilala na miyembro
sa Palm Beach Country Club.
256
00:17:12,032 --> 00:17:17,454
Pumunta ako sa Amerika matapos maging
dissidente, o tinatawag na refusenik.
257
00:17:17,537 --> 00:17:20,540
Ako'y orihinal na nanggaling
sa dating Unyon Sobyet.
258
00:17:21,291 --> 00:17:24,920
Noong nag-aplay ako bilang rabbi
ng Temple Emanu-El,
259
00:17:25,003 --> 00:17:27,422
sabi nila, "Rabbi, may tuksedo ka ba?
260
00:17:27,506 --> 00:17:31,718
Sabi ko, "Ano? Ilang beses pa lang
ako nagrenta ng tuksedo sa buhay ko."
261
00:17:31,802 --> 00:17:34,971
Sabi nila "Hindi,
kailangan mo ng kahit isang tuksedo,
262
00:17:35,055 --> 00:17:37,390
dahil pupunta ka sa fundraising event."
263
00:17:38,225 --> 00:17:44,439
Dahil ang Palm Beach ay isa sa kapital ng
pangangalap ng pondo sa mundo,
264
00:17:44,981 --> 00:17:46,691
kabilang ang mga Hudyo.
265
00:17:47,901 --> 00:17:49,236
Sa pagkakaintindi ko,
266
00:17:49,319 --> 00:17:53,782
para sumali sa club, kailangan mong
magpakita ng kontribusyon sa kawanggawa,
267
00:17:53,865 --> 00:17:57,536
bilang karagdagan sa $300,000,
na hindi mo makikita.
268
00:17:57,619 --> 00:18:00,997
Ito'y para makasali, upang ipakita,
"Oo, naniniwala ako."
269
00:18:01,581 --> 00:18:05,252
Ang pangangalap ng pondo ay
mahalaga sa Palm Beach,
270
00:18:05,335 --> 00:18:08,839
at 'yun siguro ang dahilan
kung bakit siya napadpad dito.
271
00:18:09,923 --> 00:18:14,427
Isang kawili-wiling tanong. Bakit pinili
ni Bernie Madoff ang Palm Beach?
272
00:18:14,511 --> 00:18:16,805
Hindi siya pumunta sa Silicon Valley.
273
00:18:16,888 --> 00:18:19,975
Hindi sa Bedford,
sa New York o sa Scarsdale.
274
00:18:20,058 --> 00:18:23,937
Dahil sa Palm Beach, ang Hudyo ay
pinapayagan lang sa isang club,
275
00:18:24,521 --> 00:18:26,523
at dito nadiskubre ni Madoff
276
00:18:26,606 --> 00:18:31,194
na ito ay madaling paraan
para makakuha ng bagong mamumuhunan.
277
00:18:31,695 --> 00:18:33,488
Gawin itong napaka-eksklusibo.
278
00:18:33,572 --> 00:18:37,242
At sa naaalala ko, sabi ng mga tao,
"Imposible ang makapasok."
279
00:18:38,326 --> 00:18:41,288
May magsasabi,
"Mamumuhunan ako ng milyong dolyar."
280
00:18:41,371 --> 00:18:42,289
Sabi, "Hindi."
281
00:18:42,372 --> 00:18:44,166
Tumatanggi siya sa mga tao.
282
00:18:44,249 --> 00:18:46,251
Gumawa siya ng pananabik na
283
00:18:46,334 --> 00:18:49,713
kailangan mong makilala ang isa
na may kakilalang iba.
284
00:18:49,796 --> 00:18:51,798
Maaaring kunin niya ang pera mo.
285
00:18:51,882 --> 00:18:55,385
Gumawa siya ng pabor
para kunin ang limang milyong dolyar.
286
00:18:55,468 --> 00:18:56,511
Ang talino niya.
287
00:18:59,431 --> 00:19:02,809
Lagi ka ba nanghihingi ng
kustomer sa investment advisory?
288
00:19:02,893 --> 00:19:04,060
Hindi.
289
00:19:04,144 --> 00:19:04,978
Bakit hindi?
290
00:19:05,478 --> 00:19:10,442
Dahil ang kumpanya ay nasa posisyon na
lagi naming tinatalikuran ang namumuhunan.
291
00:19:10,525 --> 00:19:14,237
Hindi kami kailanman humingi ng mga pera.
292
00:19:14,988 --> 00:19:18,575
Sa katunayan,
minsan sinubukan naming magbalik ng pera,
293
00:19:18,658 --> 00:19:21,036
pero tumututol ang mga kliyente.
294
00:19:28,001 --> 00:19:32,172
Pinuhunan ng tatay ko
ang lahat ng pera niya kay Bernie Madoff.
295
00:19:32,923 --> 00:19:35,759
Napahanga siya kay Bernie Madoff.
296
00:19:35,842 --> 00:19:37,928
Talagang humanga.
297
00:19:38,011 --> 00:19:43,099
Ang pangarap ng mga Hudyo gaya ng tatay ko
298
00:19:43,183 --> 00:19:48,605
ay ang kumita ng pera,
ipuhunan at mabuhay sa interes nito.
299
00:19:50,148 --> 00:19:54,194
Sa orihinal, ang tatay ko, si nanay,
at kapatid kong babae at ako,
300
00:19:54,277 --> 00:19:55,695
ang nagpasok ng pera,
301
00:19:56,196 --> 00:19:57,906
bumalik paglipas ng panahon.
302
00:19:59,157 --> 00:20:02,994
Sabi ng tatay ko,
"Sige, magpasok ulit tayo ng puhunan."
303
00:20:03,078 --> 00:20:06,748
At ngayon sinama na namin
ang bayaw ko at asawa ko.
304
00:20:06,831 --> 00:20:10,710
At noong 2008,
305
00:20:10,794 --> 00:20:16,049
nandoon na din ang anak ko, mga pamangkin,
at ilan sa mga anak nila.
306
00:20:16,132 --> 00:20:18,593
Kaya ito ang kagalakan ng tatay ko.
307
00:20:18,677 --> 00:20:22,264
Isang pamana sa kaniya
para mapaglaanan ang kaniyang pamilya,
308
00:20:22,347 --> 00:20:24,975
at labis niyang ipinagmamalaki ito.
309
00:20:27,560 --> 00:20:32,482
Ang tatay ko,
may bunton siya ng mga pahayag
310
00:20:33,358 --> 00:20:36,820
galing sa kompanya ni Bernie Madoff,
311
00:20:36,903 --> 00:20:39,781
at sabi niya,
"Tignan mo 'tong kinikita mo."
312
00:20:40,365 --> 00:20:42,325
Sabi, "Ang talino ng taong ito"
313
00:20:43,827 --> 00:20:47,831
At sabi ko,
"Tay, 'di ko ito naiintindihan."
314
00:20:47,914 --> 00:20:53,211
"Paanong nagkakaroon
ang lahat ng 8%, 7%,
315
00:20:53,295 --> 00:20:55,088
at nakakakuha ka ng 15?
316
00:20:56,631 --> 00:21:00,677
At sinabi niya lang ng tipikal,
317
00:21:01,678 --> 00:21:04,389
"Huwag ka masyadong mag-alala."
318
00:21:06,016 --> 00:21:10,103
Marami sa kaniyang mga pamamaraan
ang gumulat sakin bilang kakaiba.
319
00:21:11,479 --> 00:21:14,441
Noong bumili siya ng stock
sa mga kumpanyang ito,
320
00:21:14,524 --> 00:21:17,694
wala kaming kumpormasyon
sa loob ng ilang linggo.
321
00:21:18,361 --> 00:21:22,490
'Di namin kinuwestyon, at tiyak na
hindi ito natanggap sa tamang oras.
322
00:21:22,574 --> 00:21:25,452
At napakahirap makipag-usap sa kanila.
323
00:21:25,535 --> 00:21:29,664
Marahil, isa sa mga tuntunin
na natutunan namin ng maaga ay
324
00:21:29,748 --> 00:21:31,583
parang siya ang Soup Nazi.
325
00:21:31,666 --> 00:21:33,918
Sandali, nalimutan mo ang tinapay ko.
326
00:21:34,002 --> 00:21:35,879
-Gusto mo ng tinapay?
-Oo.
327
00:21:35,962 --> 00:21:37,005
Tatlong dolyar.
328
00:21:38,381 --> 00:21:39,883
-Ano?
-Wala kang sabaw.
329
00:21:43,011 --> 00:21:44,804
"Puro tanong, wala'ng sabaw."
330
00:21:44,888 --> 00:21:47,515
"Ibabalik ko ang tseke mo."
Ganon nga talaga.
331
00:21:49,184 --> 00:21:52,979
Hindi nila ako tinatawagan para
pag-usapan ang mga pahayag nila.
332
00:21:53,063 --> 00:21:56,691
Hindi ito isang bagay na
dapat pag-usapan kasama ang kostumer.
333
00:21:56,775 --> 00:21:59,861
Kung tumawag sila at sabihin,
"Ibalik mo ang pera,"
334
00:21:59,944 --> 00:22:03,698
Sasabihin ko, "Kung pipilitin mo
ko na ibenta ito, ibebenta ko."
335
00:22:03,782 --> 00:22:06,076
"Ipapadala ko,
'wag ka nang babalik."
336
00:22:06,159 --> 00:22:07,786
Sabi nila "Ayos lang 'yan."
337
00:22:07,869 --> 00:22:10,663
"Anuman ang ginagawa mo ayos lang.
Ituloy mo."
338
00:22:10,747 --> 00:22:15,502
Kaya, binibili nila ang isang bagay
na may track record.
339
00:22:15,585 --> 00:22:19,547
Mga lima, 10, 15, 20 taon
ang nakalipas nang nasangkot sila.
340
00:22:19,631 --> 00:22:21,466
Kaya anong pinagdududahan nila?
341
00:22:21,966 --> 00:22:25,595
Pinagkakatiwalaan ba siya ng mga tao
dahil Hudyo siya?
342
00:22:25,678 --> 00:22:29,391
Oo. Marahil ay may elemento ng,
"Ay, isa siya sa atin."
343
00:22:29,474 --> 00:22:33,478
"Isa siyang nag-aambag
na miyembro ng lipunan, at komunidad."
344
00:22:36,648 --> 00:22:39,401
Pero kailangang malaman
ang historya ng Hudyo.
345
00:22:39,943 --> 00:22:43,571
Ang mga Hudyo ay 'di tinatanggap
ng karamihan dito sa mundo,
346
00:22:44,531 --> 00:22:46,241
at lalo na sa Palm Beach.
347
00:22:47,367 --> 00:22:48,576
Sa maraming taon,
348
00:22:48,660 --> 00:22:53,206
imposible ang makabili ng bahay,
imposible din na makasali sa mga club,
349
00:22:53,289 --> 00:22:59,129
kahit sikat na hotel,
hanggang 1960s, o '65, tingin ko.
350
00:22:59,212 --> 00:23:03,258
May sign doon na,
"Walang Hudyo, walang aso."
351
00:23:04,592 --> 00:23:07,512
At hindi ito relihiyosong bagay,
kundi sa lipunan
352
00:23:07,595 --> 00:23:11,724
kaya natutunan ng mga Hudyo
na maglagay ng pader sa buhay nila.
353
00:23:12,434 --> 00:23:14,853
Hindi sila galit sa ibang tao,
354
00:23:14,936 --> 00:23:17,689
pero hindi tiwala
na tatratuhin sila ng patas.
355
00:23:22,068 --> 00:23:26,197
Nagtiwala sila kay Bernie dahil
ang kakilala nila may tiwala sa Bernie.
356
00:23:26,281 --> 00:23:31,578
At 'di nila inaakalang
ang isa sa kanila ay lolokohin sila.
357
00:23:37,333 --> 00:23:40,128
Isang beses tinawagan ako ng
resepsiyonista.
358
00:23:40,211 --> 00:23:43,715
Sabi niya, "'Di ka maniniwala."
May pumasok na mga matanda,
359
00:23:43,798 --> 00:23:46,676
at gustong makilala si Bernie,
at lumabas siya,
360
00:23:46,759 --> 00:23:49,220
at sabi,
"Akala mo nakakita ng artista."
361
00:23:50,805 --> 00:23:52,682
Ang ilan maaaring mabait.
362
00:23:52,765 --> 00:23:54,851
Alam mo yun, tingin ko isa siyang…
363
00:23:55,685 --> 00:23:57,395
Baka Hudyong anak nila.
364
00:23:57,479 --> 00:23:59,981
Inaalagaan niya sila,
pinupuhunan ang pera.
365
00:24:00,732 --> 00:24:02,025
Hinangaan nila siya.
366
00:24:02,901 --> 00:24:03,776
Ako rin.
367
00:24:06,362 --> 00:24:08,823
May mga tao kang mayaman,
368
00:24:08,907 --> 00:24:11,534
at mga mahirap
at ito ang kanilang mga ipon,
369
00:24:11,618 --> 00:24:15,413
hindi lang ito para sa mga Hudyo,
para ito sa lahat.
370
00:24:17,749 --> 00:24:23,838
Sa puntong ito, lumago ang
negosyong pagpapayo sa pamumuhunan,
371
00:24:23,922 --> 00:24:27,759
sa sabi-sabi, at talagang
lumaki ng lumaki at lumago.
372
00:24:27,842 --> 00:24:31,888
Kaya, si Bernie ay
nangongolekta ng pangalan,
373
00:24:31,971 --> 00:24:34,974
gumagalaw sa mas makabuluhang samahan.
374
00:24:35,058 --> 00:24:39,896
Naging daan iyon upang pasukin pa
ang umuusbong na mundo ng hedge fund.
375
00:24:40,480 --> 00:24:45,652
Ngayon, ang orihinal na pangalan
ng hedge funds ay "hedged funds."
376
00:24:45,735 --> 00:24:47,946
Ang pondo na nabakuran ay pondo lang
377
00:24:48,029 --> 00:24:50,615
hindi iyon pagtaya sa lahat ng tumataas.
378
00:24:51,115 --> 00:24:54,369
Ito ay kumuha ng taya sa merkado
kung bumaba ang presyo.
379
00:24:54,452 --> 00:24:56,913
Kaya, na-hedge mo na ang mga taya mo.
380
00:24:57,789 --> 00:25:00,333
Ang hedge fund ay matagal nang umiiral,
381
00:25:00,416 --> 00:25:03,336
pero sa panahon ng '80s at sa '90s.
382
00:25:03,836 --> 00:25:06,714
malaki ang nagbago
sa mundo ng tingian mamuhunan.
383
00:25:07,298 --> 00:25:11,636
Noong nagsimula nang mapansin
ang mga startup ng Silicon Valley,
384
00:25:12,136 --> 00:25:14,847
HEDGE FUNDS:
MALAKING TAYA PARA SA MANLALARO
385
00:25:14,931 --> 00:25:17,976
"Alam mo, malaki ang perang
magagawa sa hedge fund."
386
00:25:18,059 --> 00:25:20,979
Gayunpaman, habang sumisikat sila,
387
00:25:21,062 --> 00:25:25,775
dahil bawat Tom, Dick, at Harry kung
magpasya na maging hedge fund manager,
388
00:25:25,858 --> 00:25:29,529
ang orihinal, at klasikong diskarte
ng pag-hedge ng mga taya mo
389
00:25:29,612 --> 00:25:31,155
ay itinapon na.
390
00:25:31,239 --> 00:25:34,659
Nangongolekta lang sila
ng pera sa isang pool
391
00:25:35,410 --> 00:25:38,204
at pinupuhunan ito sa iba
gaya ni Bernie Madoff.
392
00:25:44,627 --> 00:25:49,257
Si Jeffrey Tucker,
na dating regulator ng SEC,
393
00:25:50,258 --> 00:25:52,010
at si Walter Noel,
394
00:25:52,093 --> 00:25:57,140
isang klasikong bigatin sa Wall Street,
395
00:25:57,223 --> 00:26:00,852
nagsama para gawin ang
Fairfield Greenwhich, isang hedge fund.
396
00:26:01,519 --> 00:26:06,024
At ang biyenan ni Jeffrey Tucker
ay kilala si Madoff,
397
00:26:07,567 --> 00:26:08,943
at nagpakilala.
398
00:26:09,444 --> 00:26:13,906
Kaya, si Walter Noel, at Jeffrey Tucker,
ay bumisita kay Bernie,
399
00:26:15,033 --> 00:26:17,410
at sa kanang kamay niya na si Frank.
400
00:26:20,455 --> 00:26:25,501
Pinaliwanag ni Madoff ang kaniyang
split-strike conversion strategy.
401
00:26:26,544 --> 00:26:30,757
Pero sa idyoma ng Wall Street,
ito ay tinatawag na bull spread.
402
00:26:31,341 --> 00:26:35,386
Isa itong diskarte na ginagamit
upang sakyan ang bull market pataas,
403
00:26:35,470 --> 00:26:38,931
pero ang paglalagay ng hangganan
404
00:26:39,015 --> 00:26:41,517
para 'di masyadong malaki ang mawala.
405
00:26:42,769 --> 00:26:45,355
At 'yon ang sinimulan ni Bernie na ibenta.
406
00:26:47,273 --> 00:26:49,942
Ginawa ito ni Bernie na parang komplikado,
407
00:26:50,026 --> 00:26:54,113
ngunit tila binigay nito
ang gusto nila kay Bernie:
408
00:26:55,114 --> 00:26:57,116
regular na tubo.
409
00:26:59,285 --> 00:27:01,621
Pero ang nakaakit talaga sa kanila
410
00:27:02,789 --> 00:27:07,335
ay isang bagay na 'di pa nila nakikita
sa umuusbong na mundo ng hedge funds:
411
00:27:07,418 --> 00:27:10,088
ang paraan ng pagbabayad ay napakasarap.
412
00:27:10,672 --> 00:27:12,465
Ang rule ay 2 at 20.
413
00:27:12,965 --> 00:27:15,259
Ang namamahala na Fairfield Greenwich,
414
00:27:15,343 --> 00:27:20,014
ay makakakuha ng 2% sa lahat ng ari-arian
ng namuhunan, mula sa itaas.
415
00:27:20,098 --> 00:27:23,768
'Yan ang kanilang taunang bayad
sa pamamahala ng pera mo.
416
00:27:24,268 --> 00:27:28,690
At pagkatapos, makakakuha sila ng 20%
ng kita sa ginawa nila para sa'yo.
417
00:27:29,190 --> 00:27:32,402
Sa normal na mundo
na may normal na manager ng pera,
418
00:27:32,485 --> 00:27:36,864
Si Walter Noel at Jeffrey Tucker
ay kailangang maghati sa bayad,
419
00:27:37,365 --> 00:27:40,993
ang bayad na nakolekta nila
mula sa mga namuhunan, sa Madoff.
420
00:27:42,286 --> 00:27:44,455
Pero hindi iyon kailangan ng Madoff.
421
00:27:45,039 --> 00:27:48,501
Hinahayaan ng Madoff na kunin nila
ang kabuoang bayad at
422
00:27:48,584 --> 00:27:51,170
walang ibang binabayaran maliban
sa komisyon
423
00:27:51,254 --> 00:27:53,464
sa mga kalakal na ginagawa niya.
424
00:27:54,507 --> 00:27:58,636
Ang tawagin itong pangkaraniwan
ay isang napakalaking pagmamaliit.
425
00:27:59,178 --> 00:28:01,013
Hindi pa ito nagagawa.
426
00:28:01,514 --> 00:28:04,809
Ito ang pinakakaakit-akit na kasunduan
427
00:28:04,892 --> 00:28:07,729
na makikita ng isang hedge fund manager.
428
00:28:09,564 --> 00:28:14,068
Ngayon, para mabigyan siya ng kredito,
nagtatanong si Jeffrey Tucker.
429
00:28:14,694 --> 00:28:16,446
Isang nagsusumikap na tao.
430
00:28:18,197 --> 00:28:24,996
Sa puntong ito, talagang pinagtibay ni
Bernie ang diskarte na makakatulong…
431
00:28:26,164 --> 00:28:30,084
"Kung marami kang tanong,
kunin mo na lang kaya ang pera mo."
432
00:28:30,835 --> 00:28:32,795
"At, wala akong oras para dito."
433
00:28:34,422 --> 00:28:38,718
Kaya, nagdesisyon ang Fairfield Greenwich
na mamuhunan kay Bernie Madoff.
434
00:28:39,844 --> 00:28:45,183
Ang Fairfield Greenwich ay ang unang
naging kliyente ni Bernie sa hedge fund.
435
00:28:49,145 --> 00:28:53,566
Nagtrabaho ako sa Fairfield Greenwich
Group, tagapagtatag ay si Walter Noel
436
00:28:53,649 --> 00:28:56,277
mula 1987 hanggang 1998.
437
00:28:57,904 --> 00:29:02,158
Tingin ko si Walter Noel
at kaniyang pamilya ay mapagpanggap.
438
00:29:03,034 --> 00:29:04,911
Noong nagsimula si Walter,
439
00:29:04,994 --> 00:29:09,457
sinubukan niyang magpanggap na mayaman
dahil gusto nilang maging mataas.
440
00:29:13,419 --> 00:29:16,339
Narinig ko na palagi siyang umuutang,
441
00:29:17,215 --> 00:29:22,220
Pipanapaupahan niya ang bahay niya para
may panggastos siya sa bakasyon sa Europa.
442
00:29:22,303 --> 00:29:24,931
Nilinis niya ang sarili niyang bakuran.
443
00:29:26,098 --> 00:29:30,228
Ang biyenan niya ay nagbibigay ng
pera sa kanyang asawa bilang tulong.
444
00:29:31,395 --> 00:29:34,148
Pero si Walter ay mahusay kumumbinsi.
445
00:29:34,732 --> 00:29:36,567
Siya ay may mataas na pangarap.
446
00:29:37,819 --> 00:29:41,989
Kaya, siniguro niya na siya'y nasa
tamang club at siya'y palakaibigan
447
00:29:42,073 --> 00:29:44,742
at talagang
nakikipag-ugnayan siya sa mga tao.
448
00:29:45,243 --> 00:29:49,288
Tingin ko, "Sige, wala naman masama,
dahil ano naman?"
449
00:29:50,456 --> 00:29:53,000
Tapos si Bernie Madoff ay nasama sa eksena
450
00:29:53,084 --> 00:29:56,087
at doon nagsimulang sumabog ang mga bagay.
451
00:29:56,170 --> 00:29:58,673
Ito'y parang nakahanap
ng mapakikinabangan.
452
00:30:00,174 --> 00:30:04,887
Ang pera ay nagsimulang pumasok
ng mabilis, at napakarami nito.
453
00:30:05,388 --> 00:30:09,141
Tumigil siya maglinis sa
bakuran. Itinigil niya pagpaparenta.
454
00:30:13,020 --> 00:30:19,527
Si Bernie ay nakaranas ng pagbaha
ng pera mula sa mundo ng hedge fund.
455
00:30:20,486 --> 00:30:23,447
Kasama riyan ang kakaiba
at glamorosong istraktura
456
00:30:23,531 --> 00:30:25,074
ng pamilya ni Walter Noel.
457
00:30:26,242 --> 00:30:28,494
Siya ay may limang magagandang anak.
458
00:30:29,078 --> 00:30:32,498
Bawat isa sa kanila nakapangasawa
ng maperang aristokrasya
459
00:30:32,582 --> 00:30:34,458
sa iba't ibang bahagi mundo.
460
00:30:35,585 --> 00:30:38,754
Isa ang nag-asawa ng
Latino Amerikanong tagapagmana,
461
00:30:38,838 --> 00:30:41,465
ang isa nag-asawa ng Swiss investor
462
00:30:41,549 --> 00:30:44,302
may koneksyon sa Latin America
at Middle East.
463
00:30:45,720 --> 00:30:50,308
Kaya, kasama ang Fairfield Greenwich
at lahat ng mga manugang,
464
00:30:50,391 --> 00:30:53,686
si Bernie may,
agad-agad na pandaigdigang kredibilidad
465
00:30:53,769 --> 00:30:57,607
at access sa pandaigdigang pera.
466
00:30:59,817 --> 00:31:02,069
Matagal bago ko naintindihan
467
00:31:02,570 --> 00:31:05,615
kung ano ang espesyal
sa pagtrade ni Bernie Madoff.
468
00:31:07,617 --> 00:31:12,872
At pagkatapos isa sa kliyente ni Walter ay
nais makita ang stock na nasa portfolio.
469
00:31:12,955 --> 00:31:15,374
Kaya, inabot niya ang pitong pahina
470
00:31:15,458 --> 00:31:18,294
na naimprenta sa dot matrix printer,
471
00:31:19,253 --> 00:31:23,007
sa manipis na papel
at sa mababang klase ng tinta.
472
00:31:23,090 --> 00:31:26,135
At nasabi ko sarili ko,
"Anong mumurahin naman."
473
00:31:26,218 --> 00:31:29,013
Ibig ko sabihin, parang
nagtatrabaho sa basement
474
00:31:29,096 --> 00:31:30,640
na may dingding na bloke.
475
00:31:31,599 --> 00:31:33,601
'Di ganito ang itsura ng pahayag,
476
00:31:33,684 --> 00:31:36,228
dahil ang bawat pahayag na mula sa banko,
477
00:31:36,312 --> 00:31:38,981
mula sa kumpanya,
mula sa unyon ng pautang,
478
00:31:39,065 --> 00:31:42,944
ay nasa mamahaling papel,
at may maganda, malaki, makulay na logo,
479
00:31:43,027 --> 00:31:44,570
at maraming nakaimprenta,
480
00:31:44,654 --> 00:31:46,530
at may numerong matatawagan
481
00:31:46,614 --> 00:31:49,325
kung may problema
o kung may katanungan ka.
482
00:31:49,408 --> 00:31:51,535
Ang mga pahayag ni Bernie wala nito.
483
00:31:55,039 --> 00:31:57,291
Mahalaga ang hedge fund sa Ponzing ito
484
00:31:57,375 --> 00:31:59,669
dahil ito ang paraan para magkapera.
485
00:31:59,752 --> 00:32:02,797
Kaya, ang hedge fund
ay feeder funds talaga.
486
00:32:02,880 --> 00:32:05,424
nangongolekta ng pera
sa ibang namumuhunan,
487
00:32:05,508 --> 00:32:09,512
pagkatapos ilalagay ang pera,
sa pangalan nila, patungo sa Madoff.
488
00:32:10,221 --> 00:32:13,975
At ang tanong
ilan sa mga feeder fund ang kasabwat.
489
00:32:14,600 --> 00:32:16,477
o kung nagpikit-mata sila
490
00:32:16,560 --> 00:32:18,688
at sinadyang balewalain at sabi,
491
00:32:18,771 --> 00:32:22,400
"Tignan mo, hangga't may tubo
'di na ako magtatanong pa."
492
00:32:22,483 --> 00:32:25,903
Pero dapat mo talaga tanungin,
alam mo,
493
00:32:25,987 --> 00:32:28,531
anong tumatakbo
sa isip nila sa puntong iyon
494
00:32:30,074 --> 00:32:32,118
nang mamuhunan kay Bernie Madoff.
495
00:32:35,246 --> 00:32:39,750
Si Mr. Madoff nangako sa ilang malalaking
indibidual na kliyente
496
00:32:39,834 --> 00:32:41,460
ng mas mataas na tubo.
497
00:32:41,544 --> 00:32:44,171
Sila iyong mga apat na bigatin,
na tinatawag.
498
00:32:45,297 --> 00:32:50,011
May kasunduan ka
kina Norman Levy, at Carl Shapiro…
499
00:32:50,094 --> 00:32:50,928
Tama.
500
00:32:51,595 --> 00:32:53,931
-Kay Jeffry Picower?
-Oo.
501
00:32:54,015 --> 00:32:55,141
Kay Stanley Chais?
502
00:32:55,224 --> 00:33:00,104
Tama. Ako ay may espesyal na relasyon
sa apat na bigating kliyente.
503
00:33:00,187 --> 00:33:02,189
Si Picower ay medyo kakaiba.
504
00:33:03,065 --> 00:33:08,821
Tinanong ko si Madoff kung naisip niya
na sino sa kanyang bigating imbestor ang
505
00:33:08,904 --> 00:33:10,573
may alam sa ginagawa niya.
506
00:33:10,656 --> 00:33:14,785
At ang isang pangalang
nabanggit niya ay si Picower.
507
00:33:15,411 --> 00:33:17,538
Sabi niya, "Tingin ko alam niya."
508
00:33:17,621 --> 00:33:20,916
"Hindi namin pinag-usapan.
Hindi kami nagkomprontahan."
509
00:33:21,000 --> 00:33:22,918
PINAKAMAYAMAN SA MAYAYAMAN
510
00:33:23,419 --> 00:33:27,048
Si Jeffry Picower ay
matagal ng kliyente ni Mr. Madoff,
511
00:33:27,798 --> 00:33:29,967
sa nakaraang 30 taon.
512
00:33:30,051 --> 00:33:32,303
Siya ay abugado, siya ay accountant,
513
00:33:32,386 --> 00:33:35,056
sinimulan ang karera sa
pagbebenta ng buwis.
514
00:33:35,639 --> 00:33:38,142
Si Picower ay parang misteryosong tao.
515
00:33:38,684 --> 00:33:43,230
Siya ay namuhunan ng higit sa $600 milyon
sa kanyang account sa Madoff,
516
00:33:43,856 --> 00:33:50,613
at sa pagitan ng 1998 at 2003, sinimulan
ni Picower na ilabas ang pera niya.
517
00:33:51,989 --> 00:33:57,828
At ang halaga ng pera na inilalabas niya
ay talagang nakakagulat.
518
00:33:57,912 --> 00:34:00,664
Daan-daang milyong dolyar
bawat pagkakataon.
519
00:34:00,748 --> 00:34:03,501
Isang bilyong dolyar
sa isang natatanging taon.
520
00:34:04,585 --> 00:34:07,880
Tiyak na napakahirap para kay Bernie
na harapin ito.
521
00:34:08,380 --> 00:34:12,426
Kailangang makalikom ng pera para
kay Picower. Ang totoo,
522
00:34:12,510 --> 00:34:17,348
sa isang punto, lahat ng pera ng
Fairfield Greenwich, ng feeder fund,
523
00:34:17,431 --> 00:34:19,016
ay umiikot kay Bernie,
524
00:34:19,100 --> 00:34:22,394
si Bernie ay umiikot
at binabayaran si Jeffry Picower.
525
00:34:24,313 --> 00:34:27,441
Kung titignan mo ang kabuuang haba
ng relasyon nila,
526
00:34:27,525 --> 00:34:33,114
Nakakuha si Picower ng $7 bilyon mula sa
negosyong investment advisory ni Bernie.
527
00:34:33,906 --> 00:34:36,951
Sa kabila nito si Bernie
ay nakadepende kay Picower,
528
00:34:37,034 --> 00:34:40,496
dahil habang naglalabas
ng bilyong dolyar si Picower,
529
00:34:41,080 --> 00:34:45,084
nagpapasok din siya ng pera, kahit na
sa maikling panahon lang,
530
00:34:45,167 --> 00:34:49,171
kapag ang Ponzi ay nanganganib sa
kawalan ng pera,
531
00:34:49,255 --> 00:34:52,049
sumasalo ito sa Madoff
kung kailangan ng sasalo.
532
00:34:52,883 --> 00:34:56,804
Ang resulta, nagkaroon si Picower
ng kakayahang kikilan si Bernie.
533
00:34:58,305 --> 00:35:00,724
Siya ay tagapagligtas ni Bernie, ika nga,
534
00:35:00,808 --> 00:35:03,644
at ang pailalim, nakakagalit
na kaaway ni Bernie,
535
00:35:04,436 --> 00:35:07,148
dahil si Bernie,
na ultimatong likas kumontrol,
536
00:35:07,231 --> 00:35:09,900
ay hinayaang makontrol siya ng iba.
537
00:35:11,193 --> 00:35:16,323
Halimbawa, habang si Picower ay talagang
kumikita sa paglabas ng pera sa negosyo,
538
00:35:17,116 --> 00:35:20,494
magsasabi siya ng pekeng pagkalugi
kay Annette Bongiorno,
539
00:35:21,245 --> 00:35:23,497
at sasabihin, "Kailangan ko malugi."
540
00:35:23,581 --> 00:35:26,792
"Katapusan na ng taon.
Ayokong itala ang tubo,"
541
00:35:26,876 --> 00:35:29,211
at saka gagawa ng pekeng pagkalugi
542
00:35:29,712 --> 00:35:33,382
para hindi siya magbayad ng buwis
sa perang inilalabas niya.
543
00:35:35,342 --> 00:35:36,427
Tinanong ko siya,
544
00:35:36,510 --> 00:35:40,431
"Bakit mo hinahayaan ang sarili mo
sa awa ng lalaking ito?"
545
00:35:41,515 --> 00:35:44,935
Ang sabi niya,
"Jim, narinig mo ang kasabihan,
546
00:35:45,019 --> 00:35:48,022
'ilapit mo kaibigan
at ang kaaway mo mas malapit."
547
00:35:50,316 --> 00:35:52,693
Ang suspetsa ni Bernie
548
00:35:52,776 --> 00:35:55,779
napagtanto ni Jeffry Picower
ang ginagawa niya,
549
00:35:55,863 --> 00:35:59,200
naintindihan na hindi siya
mahihindian ni Bernie,
550
00:35:59,283 --> 00:36:03,287
at gagatasan ang kanyang account
sa Madoff sa abot ng makakaya niya.
551
00:36:03,370 --> 00:36:06,665
At talaga naman,
walang higit na nagkapera,
552
00:36:06,749 --> 00:36:10,461
walang naging mas mayaman
sa pandarayang Madoff Ponzi,
553
00:36:10,544 --> 00:36:13,130
maliban kay Jeffry Picower,
kahit si Madoff.
554
00:36:15,674 --> 00:36:20,888
Inaamin ko marami ako nagawang labis
na nakakahiya at mali
555
00:36:20,971 --> 00:36:22,306
na pinagsisisihan ko,
556
00:36:22,389 --> 00:36:24,558
pero ito ay sarili ko'ng kagagawan.
557
00:36:25,517 --> 00:36:26,936
Walang pumilit sa akin.
558
00:36:28,187 --> 00:36:31,190
Mauunawaan mo, maliban kung kilala mo ako
559
00:36:31,273 --> 00:36:33,901
at alam mo ang relasyon ko
sa mga taong ito,
560
00:36:33,984 --> 00:36:37,947
ang aking apat na malalaking kliyente,
dahil sa sakim silang tao,
561
00:36:38,030 --> 00:36:40,032
hindi gusto isara ang transaksyon.
562
00:36:46,247 --> 00:36:47,665
Ako ay tagapag-ulat.
563
00:36:47,748 --> 00:36:50,918
Nag-uulat na ako
ng mga negosyo mula pa ng 1990s,
564
00:36:51,001 --> 00:36:55,714
at nagtrabaho ako sa
Barron's Magazine noong 2000,
565
00:36:55,798 --> 00:36:59,385
at gusto ko simulang magsulat ng higit
tungkol sa hedge fund,
566
00:36:59,468 --> 00:37:03,764
na hindi kasing halaga tulad ng sa ngayon.
567
00:37:04,807 --> 00:37:10,020
Isang araw, nakatanggap ako ng tawag mula
sa isang lalaki na magandang source ko.
568
00:37:10,104 --> 00:37:12,856
"Magsulat tungkol sa
hedge fund ni Madoff."
569
00:37:12,940 --> 00:37:14,275
"Hindi pa ito nalugi."
570
00:37:14,984 --> 00:37:17,861
At nakuha niyan ang atensyon ko,
571
00:37:17,945 --> 00:37:21,156
dahil hindi pa nangyari sa kasaysayan
na may hedge fund
572
00:37:21,240 --> 00:37:22,908
na hindi nawalan ng pera.
573
00:37:23,784 --> 00:37:27,663
Online na kumpanya
ang kabilang sa lugi ngayon linggo,
574
00:37:27,746 --> 00:37:30,165
at nagsisimula pa lang ang paglipol.
575
00:37:30,249 --> 00:37:35,170
Ang mga dating matagumpay na nakukuha
ng $30, $40, $50 bawat share
576
00:37:35,254 --> 00:37:36,964
pwede na sa ilang dolyar.
577
00:37:37,798 --> 00:37:39,633
Sa pasimula ng 2000,
578
00:37:39,717 --> 00:37:42,970
ang lumobong dot-com ay sumabog.
579
00:37:43,679 --> 00:37:46,390
Kaya, ang stock market ay bumabagsak.
580
00:37:47,266 --> 00:37:48,892
Kasabay nito,
581
00:37:49,435 --> 00:37:53,564
ang hedge fund ni Madoff
ay patuloy na kumikita ng pera,
582
00:37:55,024 --> 00:37:56,650
na kakaiba rin.
583
00:37:56,734 --> 00:38:01,613
Bakit itong hedge fund na ito
ang tanging kumikita ng pera?
584
00:38:01,697 --> 00:38:05,659
Kaya, gusto kong malaman
ang tungkol sa hedge fund ni Madoff.
585
00:38:07,411 --> 00:38:09,246
Bilang bahagi ng pagsasaliksik,
586
00:38:09,330 --> 00:38:14,084
nakahanap kami ng dokumentong nag-aalok
para sa Fairfield Greenwich.
587
00:38:14,168 --> 00:38:16,211
Ang dokumentong nag-aalok ay
588
00:38:16,295 --> 00:38:18,922
pang prospektus
o pangbingwit ng puhunan
589
00:38:19,006 --> 00:38:22,009
na ibibigay ang fund
sa potensyal na kliyente
590
00:38:22,885 --> 00:38:25,012
na nagpapaliwanag paraan pagtrade.
591
00:38:25,888 --> 00:38:29,266
Kaya, noong tagsibol ng 2001,
592
00:38:29,350 --> 00:38:32,519
sa panahong iyan
makakapunta ka sa Exchange
593
00:38:32,603 --> 00:38:34,688
at bumaba sa trading floor,
594
00:38:34,772 --> 00:38:38,525
at kakapanayamin ang mga trader at,
"Narinig na ba ninyo ito?"
595
00:38:38,609 --> 00:38:41,570
"May nakinegosyo na ba
sa bilyong dolyar hedge fund
596
00:38:41,653 --> 00:38:43,030
ni Bernie Madoff?"
597
00:38:43,113 --> 00:38:48,285
At ang nakapagtataka wala sa kanila
ang nakipag-trade sa kanila.
598
00:38:49,078 --> 00:38:53,123
At nagsimula ako magtanong
sa mga pribadong banko,
599
00:38:53,832 --> 00:38:57,795
'Oy, may mayayaman ba sa inyo na
namuhunan sa hedge fund na ito?"
600
00:38:57,878 --> 00:38:59,505
At sa itinatagal nito,
601
00:39:00,047 --> 00:39:02,758
nagsimula akong makapansin
ng kakaibang bagay.
602
00:39:02,841 --> 00:39:09,807
Halimbawa, nang kapanayamin ko ang ilang
kliyente ng pribadong banko, sabi nila,
603
00:39:10,349 --> 00:39:13,602
"Puwede raw kaming
mamuhunan sa hedge fund ni Bernie,
604
00:39:13,685 --> 00:39:15,896
pero 'di pwede sabihin
siya manager."
605
00:39:15,979 --> 00:39:19,858
Iyan ay babala kapag
ang tagapamahala ng pera mo sinabihan ka,
606
00:39:19,942 --> 00:39:22,778
"Huwag mo sabihin ako namamahala
sa pera," dahil
607
00:39:22,861 --> 00:39:26,073
karamihang portfolio manager
gusto ipagmalaki kinikita.
608
00:39:27,741 --> 00:39:32,496
Nananghalian ako kasama ng
isang nagtrabaho sa Merrill Lynch,
609
00:39:33,288 --> 00:39:38,836
at siya ay parang banker
ng mayayaman, at sabi niya,
610
00:39:38,919 --> 00:39:42,297
"Hindi ko makita ang libro,
hindi ako makapagsaliksik."
611
00:39:42,798 --> 00:39:46,009
"Pero, kapag sinabi ko sa kliyente
612
00:39:46,093 --> 00:39:49,930
na gusto ko sila alisin sa fund ni Madoff,
613
00:39:50,013 --> 00:39:51,098
sisisantehin ako."
614
00:39:51,181 --> 00:39:54,268
Ang senaryong ito ay paulit-ulit.
615
00:39:55,727 --> 00:40:00,149
Bilang bahagi ng aking pag-uulat,
tinawagan ko rin Fairfield Greenwich,
616
00:40:00,232 --> 00:40:02,317
at nakausap si Jeffrey Tucker.
617
00:40:02,860 --> 00:40:06,029
At binalewala ako at sinabihan,
618
00:40:06,113 --> 00:40:09,283
"Walang dahilan na magsulat ka.
Ito'y pribadong fund."
619
00:40:09,366 --> 00:40:13,120
"Hindi ito bukas para sa tingi
o malilit na negosyo."
620
00:40:13,203 --> 00:40:17,291
At ang Barron's ay magasin
na talagang binabasa ng publiko.
621
00:40:18,292 --> 00:40:22,504
Pero ilang namumuhunan
ang umiwas kay Madoff.
622
00:40:22,588 --> 00:40:24,298
Halimbawa, Goldman Sachs,
623
00:40:24,381 --> 00:40:26,091
Salomon Brothers.
624
00:40:26,175 --> 00:40:28,677
Sila ay tumanggi
makipagnegosyo kay Madoff.
625
00:40:28,760 --> 00:40:32,347
Sabi nila, "Hindi namin alam ito.
May kakaiba rito."
626
00:40:33,515 --> 00:40:39,021
Kaya ang inaasahan ko
ay mas madali makapanayam si Bernie,
627
00:40:39,104 --> 00:40:43,192
dahil karamihan sa namamahala ng pera
ay gustong makapanayam.
628
00:40:43,275 --> 00:40:46,445
Ito ay kinukunsiderang, alam mo,
pampanalo sa karera
629
00:40:46,528 --> 00:40:49,323
kapag ikaw ay naitampok
sa Barron's Magazine.
630
00:40:53,410 --> 00:40:56,121
Pero hindi ko siya makontak.
631
00:41:02,294 --> 00:41:05,005
Sinubukan ko sa likod,
sinubukan ko sa harapan.
632
00:41:05,506 --> 00:41:08,717
Hindi ko talaga makuhang
ma-interbyu ang taong ito.
633
00:41:10,886 --> 00:41:13,305
Dalawang araw bago maglathala…
634
00:41:16,308 --> 00:41:17,976
nag-iwan ako ng mensahe at,
635
00:41:18,060 --> 00:41:20,979
"Isusulat naminang kwento
gusto mo man o hindi."
636
00:41:28,570 --> 00:41:29,446
At
637
00:41:30,197 --> 00:41:31,865
bigla, nasa telepono siya.
638
00:41:35,452 --> 00:41:39,998
Sa naaalala ko,
si Bernie Madoff ay mahinahon.
639
00:41:40,749 --> 00:41:45,754
Parang nagtataka na naging interesado ako
sa pagsusulat tungkol sa fund niya.
640
00:41:46,880 --> 00:41:50,050
Tinanggihan niya ako at sinabing,
641
00:41:50,133 --> 00:41:53,637
"Hindi ko masasabi ang stratehiya,
iyan ay pribadong akin."
642
00:41:53,720 --> 00:41:56,723
At parang tinapik ako sa ulo
at pinaalis na.
643
00:41:58,058 --> 00:42:02,479
At, dahil ako ay,
walang nakuhang sagot sa kanya,
644
00:42:02,563 --> 00:42:05,190
tanging nagawa namin ay
magbangon ng tanong.
645
00:42:05,691 --> 00:42:07,025
Paano niya nagawa ito?
646
00:42:07,109 --> 00:42:08,402
Paano siya kumikita?
647
00:42:08,902 --> 00:42:10,571
Alam mo, ano ang diskarte?
648
00:42:11,655 --> 00:42:16,368
Bakit niya sinasabi sa mga tao
na huwag sabihi'ng may hedge fund siya?
649
00:42:17,411 --> 00:42:20,289
Bakit niya ibinibigay
lahat ng pera sa pagbayad?
650
00:42:21,790 --> 00:42:25,502
Alam ko sa loob-loob ko
may hindi tama,
651
00:42:26,962 --> 00:42:29,339
pero iyan lang meron ako noon.
652
00:42:44,813 --> 00:42:50,152
Pagkatapos maipalabas ang artikulo,
noong Mayo 2001, naisip ko,
653
00:42:50,235 --> 00:42:52,696
alam mo, "Oo! Nanalo ako ng Pulitzer."
654
00:42:53,322 --> 00:42:55,282
Pero 'di man lang ako tinawagan.
655
00:42:55,365 --> 00:42:58,410
Naisip ko siguro galit,
alam mo, sagot
656
00:42:58,493 --> 00:43:00,704
mula kay Bernie o kanyang abugado,
657
00:43:01,705 --> 00:43:03,332
pero puro katahimikan lang.
658
00:43:05,792 --> 00:43:07,628
Ang hindi ko alam ay
659
00:43:07,711 --> 00:43:12,883
si Bernie ay pumunta sa trading floor
na may kopya ng istorya ko at sinabi,
660
00:43:12,966 --> 00:43:14,801
"Ang babaeng ito ay tanga."
661
00:43:14,885 --> 00:43:18,639
"Ayokong marinig ang tugkol dito.
Ito ay gawa-gawa, tuloy lang."
662
00:43:20,932 --> 00:43:26,021
Sabi ko kay Bernie, "Pero iyan ay
nasa papel. Babanggitin 'yan ng mga tao."
663
00:43:26,104 --> 00:43:28,148
Sabi, "Hindi natin pag-uusapan."
664
00:43:29,232 --> 00:43:34,029
Si Bernie ayaw masangkot
sa anumang pangit na publisidad.
665
00:43:34,112 --> 00:43:40,410
Sa tuwing may reporter na tatawag
o may naisulat tungkol kay Bernie,
666
00:43:40,952 --> 00:43:41,995
balisa siya.
667
00:43:42,079 --> 00:43:46,083
TATLONG TAGA-STRATEHIYA SA MALAKING BANKO
NG IMBESTOR SABI SA BARRON
668
00:43:47,042 --> 00:43:48,460
Ganoon talaga siya.
669
00:43:48,543 --> 00:43:51,171
Sa isip niya, kung hindi
natin pag-uusapan,
670
00:43:52,381 --> 00:43:54,341
ayos lang. Hindi ito totoo.
671
00:43:54,424 --> 00:43:56,843
Iyon lang. Wala ng magbabanggit dito.
672
00:44:01,890 --> 00:44:04,101
Hanggang tagsibol ng 2001,
673
00:44:04,184 --> 00:44:08,772
napanatili ni Bernie Madoff
ang kanyang negosyo sa investment advisory
674
00:44:09,272 --> 00:44:12,567
na halos hindi alam ng publiko.
675
00:44:12,651 --> 00:44:18,073
Pinapanatili niya lahat
na tahimik, malihim, nakatago
676
00:44:18,865 --> 00:44:23,620
hanggang ang matatag na pahina
ng Barron's Magazine ay lumabas.
677
00:44:24,204 --> 00:44:26,248
Ngayon, importanteng ituro
678
00:44:26,331 --> 00:44:31,253
na ang kwento ay hindi inakusahan
si Bernie Madoff ng anumang iligal,
679
00:44:31,336 --> 00:44:35,549
pero nagdulot ito ng katanungan
sa kanilang mga imbestor.
680
00:44:38,260 --> 00:44:40,429
Pagkatapos lumabas ng artikulo ko,
681
00:44:40,512 --> 00:44:45,308
ikinatakot ito ni Jeffrey Tucker
mula sa Fairfield Greenwich.
682
00:44:46,184 --> 00:44:48,019
Nagsimula siyang magduda.
683
00:44:48,103 --> 00:44:50,063
Kaya humingi siya ng pagpupulong.
684
00:44:50,731 --> 00:44:54,985
Ito ay walang katiyakan para kila
Jeffrey Tucker at Bernie Madoff,
685
00:44:55,068 --> 00:44:57,529
dahil sila ay may
magandang relasyon.
686
00:44:58,488 --> 00:45:01,950
Si Tucker at Fairfield ay
namuhunan ng bilyong dolyar,
687
00:45:02,033 --> 00:45:06,371
at si Bernie ay dapat ipinihunan
itong bilyong dolyar.
688
00:45:07,414 --> 00:45:09,916
Ang pagpupulong ay hindi naging maganda.
689
00:45:10,417 --> 00:45:13,962
"Bernie, kailangan kitang makausap
tungkol sa na-ilathala."
690
00:45:14,796 --> 00:45:17,924
Napakahalaga na matiyak niya kay Tucker,
691
00:45:18,759 --> 00:45:21,928
pero ang klasikong si Madoff
692
00:45:22,012 --> 00:45:25,056
ang katiyakan sa kanya
ipakitang hindi nag-aalala.
693
00:45:26,224 --> 00:45:30,520
At si Bernie kasama ang kaniyang
kanang-kamay, na si Frank DiPascali,
694
00:45:31,021 --> 00:45:34,191
at ipinakita nila sa kanya
ang papel ng trade ledger,
695
00:45:34,274 --> 00:45:38,236
nagpapakita ng magkakaibang trade na
ginawa sa kanilang account.
696
00:45:38,862 --> 00:45:42,240
Siyempre, si Jeffrey Tucker,
hindi baguhan.
697
00:45:42,324 --> 00:45:45,494
Siya ay dating regulator, dating abugado.
698
00:45:45,577 --> 00:45:50,874
Kahit sino puwedeng mag-print ng mga papel
na nagsasabi na may mga trade na nagawa.
699
00:45:50,957 --> 00:45:52,417
May kailangan pa.
700
00:45:53,043 --> 00:45:57,756
At sa puntong iyan, si Bernie
at Frank ay nagbukas ng kompyuter
701
00:45:58,465 --> 00:46:03,678
at ipinakita sa kanya na may account sila
sa regulator na tinawag na DTC,
702
00:46:03,762 --> 00:46:06,014
na Depository Trust Company.
703
00:46:06,097 --> 00:46:10,560
Ito ang mahalagang bank account
sa bawat broker sa Wall Street.
704
00:46:10,644 --> 00:46:14,731
Sabi nila, "Kung talagang nag-aalala ka
kung nasaan ang pera mo,
705
00:46:14,815 --> 00:46:18,485
alam mo may account kami
at puwede mong tignan ang portfolio.
706
00:46:19,361 --> 00:46:23,657
"Kaya," sabi ni Bernie, "pumili ka ng
stock, pumili ka sa alinman."
707
00:46:24,157 --> 00:46:26,535
"Ano ang gusto mong tignan?"
708
00:46:27,035 --> 00:46:30,622
"Sige, tignan natin ang trade sa AOL."
"Sige."
709
00:46:31,331 --> 00:46:33,834
Pumindot si Frank,
710
00:46:33,917 --> 00:46:39,214
lumabas ang mukhang pahina ng
transaksyon ng Fairfield Greenwich sa AOL.
711
00:46:40,674 --> 00:46:45,637
Nagpapakita ng mga numero ng share
na inaasahan ni Jeffrey Tucker na makita.
712
00:46:46,930 --> 00:46:51,142
Ibig ko sabihin, maririnig mo
ang maluwag na paghinga sa buong mundo.
713
00:46:51,226 --> 00:46:52,477
Naroon lahat.
714
00:46:52,561 --> 00:46:54,729
Walang dapat ipag-alala.
715
00:46:56,565 --> 00:47:00,694
At umalis siyang kalmado at panatag.
716
00:47:02,571 --> 00:47:04,322
Ngayon ang totoo, siyempre,
717
00:47:05,532 --> 00:47:06,533
lahat ito'y peke.
718
00:47:07,868 --> 00:47:11,621
Ito ay pakunwari lamang na account ng DTC.
719
00:47:12,706 --> 00:47:14,749
Ngayon, ang totoong nangyari ay,
720
00:47:14,833 --> 00:47:19,921
namaniobra ni Frank DiPascali lehitimong
institusyon na nagpapabilis sa palitan
721
00:47:20,005 --> 00:47:23,508
mula sa lehitimong opisina sa itaas
722
00:47:24,009 --> 00:47:28,763
at gumawa siya ng mga pekeng trade dito
723
00:47:28,847 --> 00:47:33,143
para matipon niya,
maipakita kay Jeffrey Tucker,
724
00:47:33,226 --> 00:47:37,856
at tiyakin sa kanya, ang totoo,
ang AOL stock niya ay ligtas at maayos.
725
00:47:38,523 --> 00:47:42,277
Kaya siya ay gumawa ng eksaktong kopya.
726
00:47:43,320 --> 00:47:47,490
Si Madoff at DiPascali ay talagang
may pambihirang relasyon,
727
00:47:48,116 --> 00:47:53,538
kaya si DiPascali ay naunawaan
728
00:47:54,414 --> 00:47:57,500
kung ano ang kakailanganin ni Madoff
729
00:47:57,584 --> 00:48:02,547
at ano ang pinakamagandang magagamit ni
Madoff para pagtakpan ang panloloko niya.
730
00:48:04,633 --> 00:48:07,636
May isang nakakamanghang yugto
731
00:48:08,136 --> 00:48:12,891
kung saan isang account para sa fund
ang nagtanong kay DiPascali
732
00:48:12,974 --> 00:48:15,769
para tignan ang ledger
sa magkakaibang petsa,
733
00:48:16,561 --> 00:48:19,481
at sabi ni DiPascali, "Oh sige, sige"
734
00:48:19,981 --> 00:48:22,067
sabi, "Kailangan ng trade ledger."
735
00:48:23,234 --> 00:48:27,197
Siyempre, ang mga tauhan niya roon
ay tarantang kumilos agad.
736
00:48:27,280 --> 00:48:30,617
Sila ay gumawa ng pekeng trade ledger.
737
00:48:31,117 --> 00:48:34,496
Naimprenta sa printer,
itong napakaraming bunton ng papel,
738
00:48:34,579 --> 00:48:38,208
pero, teka,
napakabago nito, napakalinis.
739
00:48:38,291 --> 00:48:43,171
Pinagtatapon nila mga papel
sa opisina na parang bola sa dagat
740
00:48:43,254 --> 00:48:47,425
hanggang magmukha itong madungis
at gusot at gamit na gamit.
741
00:48:48,009 --> 00:48:50,720
Pero, teka, mainit pa mula sa printer.
742
00:48:51,262 --> 00:48:52,639
Iyan ang problema.
743
00:48:52,722 --> 00:48:55,725
Kaya pinalamig nila sa ref ng opisina.
744
00:48:56,977 --> 00:49:01,898
At, siyempre ito'y nakakumbinsi
sa may account.
745
00:49:01,982 --> 00:49:05,360
Kaya, itong ganitong pagpapanggap,
hindi mo maiba tawag,
746
00:49:05,443 --> 00:49:08,655
sumasakto gaya ng kamay sa glove
747
00:49:09,739 --> 00:49:13,702
sa anumang kailangan ni Madoff
para matiyak sa kanyang mga imbestor.
748
00:49:14,202 --> 00:49:17,205
Bago pa malaman mismo ni Madoff
ano kailangan niya.
749
00:49:19,499 --> 00:49:26,423
"Ako ay nakatayo rito ngayon para sabihin
na mula 1990 hanggang Disyembre 2008,
750
00:49:27,215 --> 00:49:30,427
tinulungan ko
si Bernie Madoff at ibang mga tao
751
00:49:30,510 --> 00:49:33,179
para mandaya
na nakapanakit ng libong tao.
752
00:49:33,930 --> 00:49:37,600
"May isang simpleng katotohanang
alam si Bernie Madoff,
753
00:49:37,684 --> 00:49:40,520
na alam ko at alam din ng ibang tao,
754
00:49:40,603 --> 00:49:42,772
pero hindi namin sinabi sa kliyente,
755
00:49:42,856 --> 00:49:45,692
o sinabi man sa mga regulator
tulad ng SEC."
756
00:49:46,192 --> 00:49:52,407
"Walang pagbili o pagbenta ng seguridad
na nangyayari sa kanilang mga account."
757
00:49:52,490 --> 00:49:55,326
"Lahat ng ito ay peke.
Lahat ay gawa-gawa."
758
00:49:55,410 --> 00:49:58,663
"Ito ay mali,
at alam ko mali iyon noong panahong iyon."
759
00:50:08,339 --> 00:50:10,759
Ang panloloko na ito'y umabot ng dekada.
760
00:50:12,260 --> 00:50:14,137
Pero kung wala maayos na papel,
761
00:50:14,220 --> 00:50:16,931
ang lahat ng bagay
ay nalantad sana ng mabilis.
762
00:50:17,724 --> 00:50:19,142
Mga pahayag ng account,
763
00:50:20,477 --> 00:50:22,187
kompirmasyon ng kalakal
764
00:50:23,104 --> 00:50:25,732
mga ulat para sa kliyente
kapag kailangan…
765
00:50:25,815 --> 00:50:28,651
Tanging paraan para magawa ay
paggamit kompyuter.
766
00:50:30,737 --> 00:50:35,200
At hindi ka puwede lumabas at bumili
ng software para sa pekeng kalakal.
767
00:50:35,283 --> 00:50:38,453
Kailangan gumawa ng sariling software
para mangyari.
768
00:50:40,413 --> 00:50:45,460
Kaya, ang mga computer programmer na sila
George Perez at Jerry O'Hara ay mahalaga
769
00:50:45,543 --> 00:50:48,588
sa pagtulong kay Madoff
na maipagpatuloy ito.
770
00:50:52,717 --> 00:50:56,054
Sila Jerry at George ay hindi
parehas ng pamumuhay
771
00:50:56,137 --> 00:50:58,556
gaya ng nasa ika-17 palapag na empleyado.
772
00:50:59,724 --> 00:51:01,768
Si Frank ay may bangkang milyones.
773
00:51:02,477 --> 00:51:05,313
Si Jodi ay may bahay sa Jersey Shore.
774
00:51:06,606 --> 00:51:10,068
Wala sila niyan.
Sila ay payak na namuhay.
775
00:51:11,236 --> 00:51:13,613
Pero alam nila
ang ginagawa nila ay mali.
776
00:51:14,322 --> 00:51:17,492
Alam nila na sila
ay namemeke ng mga ulat,
777
00:51:17,575 --> 00:51:20,745
sa katagalan,
sila ay hindi na komportable.
778
00:51:22,747 --> 00:51:26,626
Sina George at Jerry ay kinakabahan
na baka sila ay madiskobre
779
00:51:26,709 --> 00:51:28,753
dahil sila ay nasa panganib dito.
780
00:51:32,173 --> 00:51:34,884
Sinimulan nila komprontahin
si Frank DiPascali,
781
00:51:35,468 --> 00:51:39,430
at naging halos katawa-tawa
itong blackmail,
782
00:51:39,514 --> 00:51:43,393
dahil sinimulan nila sabihin
kailangan nila ng higit na bayad.
783
00:51:43,476 --> 00:51:47,272
At ayaw nila magmukhang
parang biglaang may pagtaas ng sahod,
784
00:51:47,355 --> 00:51:49,566
kaya humiling sila ng diamente.
785
00:51:51,526 --> 00:51:54,404
Na iniisip ni Frank,
"Iyan ay kabaliwan."
786
00:51:55,655 --> 00:51:57,824
At sumulat sila na nagsasabi,
787
00:51:57,907 --> 00:52:00,326
"Nabahala kami sa ulat
na ginagawa namin,
788
00:52:00,410 --> 00:52:03,496
at hindi namin alam
kung nasa peligro na kami,"
789
00:52:04,372 --> 00:52:06,166
at gusto nila itong mairekord.
790
00:52:09,460 --> 00:52:13,840
Ito sabi, "Naipaalam ko sa aking boss,
si Frank DiPascali,
791
00:52:13,923 --> 00:52:18,219
na ayaw ko na magtrabaho
sa mga proyekto na 'di ako komportable."
792
00:52:18,761 --> 00:52:23,391
"Hindi ko alam kung gaano kataas
naipabatid ang aking pag-ayaw,
793
00:52:23,933 --> 00:52:28,062
pero sa sandaling panahon lamang
bago ito makarating sa itaas."
794
00:52:28,146 --> 00:52:31,691
"Ikinatatakot ko sa trabaho,
pamilya ko, kinabukasan ko."
795
00:52:31,774 --> 00:52:33,860
At ito ay pirmado ni George Perez.
796
00:52:39,324 --> 00:52:42,118
Tapos kinompronta nila si Bernie
tungkol dito.
797
00:52:43,369 --> 00:52:47,123
At si Bernie, hindi siya basta
sumuko lang at sinabi,
798
00:52:47,207 --> 00:52:49,459
"Sige, nahuli niyo ako."
799
00:52:49,542 --> 00:52:52,587
"Kunin niyo anuman gusto niyo."
Siya'y magmamatigas.
800
00:52:54,839 --> 00:52:57,717
Pumunta sila sa opisina niya
kasama si Frank,
801
00:52:58,384 --> 00:53:01,596
at sinabing hindi sila komportable.
802
00:53:01,679 --> 00:53:04,182
"Karagdagan pa,
tingin namin dapat isara na
803
00:53:04,265 --> 00:53:06,351
ang negosyong investment advisory."
804
00:53:06,851 --> 00:53:10,647
Na siyempre,
nagpakilos kay Bernie na mang-bully.
805
00:53:14,609 --> 00:53:15,735
Sinindak niya sila.
806
00:53:17,820 --> 00:53:20,949
Walang katiyakang sitwasyon
sa magkabilang panig dahil
807
00:53:21,032 --> 00:53:24,244
ang mga lalaking ito 'di direkta
kay Bernie araw-araw.
808
00:53:24,327 --> 00:53:26,579
Karagdagan pa, tinakot nila ang lalaki
809
00:53:26,663 --> 00:53:30,375
na nagpapatakbo sa negosyo
at alamat sa Wall Street.
810
00:53:30,458 --> 00:53:32,877
Umalis kayo sa opisina ko. Ngayon na.
811
00:53:34,879 --> 00:53:38,675
Kalaunan nakipagkasundo
si Madoff sa pamamagitan ni Frank,
812
00:53:39,384 --> 00:53:42,512
at, alam mo,
kumuha pa si Frank ng higit na pera.
813
00:53:43,513 --> 00:53:46,557
Humantong sila sa karagdagang $60,000,
814
00:53:47,058 --> 00:53:50,520
na, sa saklaw ng kasong ito,
hindi naman talaga marami.
815
00:53:52,981 --> 00:53:57,151
Sila ay pwedeng nakapangikil kay Bernie
ng kahit magkanong pera,
816
00:53:57,235 --> 00:53:58,778
at napanatili ang trabaho.
817
00:54:00,154 --> 00:54:04,784
Ang mga kalalakihan ay nanahimik
para sa ganitong karaniwang pagtaas,
818
00:54:06,452 --> 00:54:09,122
at si Bernie ay nakalusot na naman.
819
00:54:10,039 --> 00:54:11,165
Pansamantala.
820
00:56:03,820 --> 00:56:08,825
Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni:
Jane Bonifer J. Bumanghat