1
00:00:06,883 --> 00:00:08,092
GRUDZIEŃ 2008
2
00:00:08,176 --> 00:00:12,263
Mija tydzień od dnia, gdy Bernie Madoff
oddał się w ręce FBI.
3
00:00:13,806 --> 00:00:15,516
Był bardzo wiarygodny.
4
00:00:15,600 --> 00:00:19,437
- Jeden z największych kreatorów…
- Komu ufać, jeśli nie jemu?
5
00:00:22,231 --> 00:00:23,691
Jak mógł to zrobić sam?
6
00:00:24,233 --> 00:00:27,737
To prawie niemożliwe.
Inni musieli brać w tym udział.
7
00:00:27,820 --> 00:00:31,449
Pytanie brzmi, czy robili to świadomie.
8
00:00:34,869 --> 00:00:39,457
Jedną z wyjątkowych cech
śledztwa w sprawie Madoffa
9
00:00:39,540 --> 00:00:44,295
było rozpoczęcie go
od przyznania do winy i aresztowania,
10
00:00:45,046 --> 00:00:47,215
ale musieliśmy zdobyć coś więcej.
11
00:00:48,341 --> 00:00:53,346
W trakcie śledztwa
pojechaliśmy na 17. piętro.
12
00:00:54,180 --> 00:00:55,389
Byliśmy…
13
00:00:57,725 --> 00:00:58,851
w szoku.
14
00:01:01,062 --> 00:01:06,359
Jakby ktoś zakrzywił czasoprzestrzeń.
15
00:01:07,777 --> 00:01:10,655
Wszystko wyglądało jak z połowy lat 80.
16
00:01:11,864 --> 00:01:16,619
Stare komputery typu mainframe.
17
00:01:17,787 --> 00:01:20,456
Ryzy papieru jedna na drugiej.
18
00:01:20,540 --> 00:01:23,292
Szafki na dokumenty, pudła.
19
00:01:24,544 --> 00:01:29,173
Faksy z prośbami o uzyskanie udziałów.
20
00:01:29,841 --> 00:01:32,218
Wszędzie walały się dokumenty.
21
00:01:32,844 --> 00:01:33,845
Straszny bałagan.
22
00:01:34,762 --> 00:01:37,849
Całość wyglądała zupełnie inaczej
23
00:01:37,932 --> 00:01:40,560
niż nienaganne piętro 19.
24
00:01:43,062 --> 00:01:47,608
Najbardziej zszokowała mnie
drukarka igłowa.
25
00:01:48,234 --> 00:01:53,406
Do tego staromodny papier,
z którego odrywa się boki.
26
00:01:54,031 --> 00:01:57,952
Jeśli inwestujesz
w dużej firmie brokerskiej,
27
00:01:58,035 --> 00:02:02,039
nie dostaniesz wyciągu
na wydruku z drukarki igłowej.
28
00:02:03,332 --> 00:02:08,296
Na jednym z biurek
znalazłem stos karteczek,
29
00:02:08,379 --> 00:02:12,216
na których ktoś ręcznie wpisał
transakcje gotówkowe.
30
00:02:12,300 --> 00:02:15,136
Wypłata, depozyt, saldo końcowe.
31
00:02:15,219 --> 00:02:16,637
Przy jednym z sald
32
00:02:16,721 --> 00:02:20,558
zobaczyłem kwotę 4 500 000 dolarów,
więc pomyślałem: „To sporo”.
33
00:02:21,058 --> 00:02:22,226
Przyjrzałem się
34
00:02:22,310 --> 00:02:25,438
i zauważyłem, że chodziło o 4 500 000 000.
35
00:02:27,481 --> 00:02:29,192
Wtedy zrozumiałem,
36
00:02:29,275 --> 00:02:32,320
że to nie jest
zwykłe przestępstwo finansowe.
37
00:02:47,043 --> 00:02:49,754
MADOFF: POTWÓR Z WALL STREET
38
00:02:52,924 --> 00:02:57,720
Zacząłem pracować dla Madoffa
około 1992 roku.
39
00:02:57,803 --> 00:03:02,725
Pierwsza rozmowa w ich biurze
przebiegła bardzo dobrze.
40
00:03:02,808 --> 00:03:06,729
Wynagrodzenie też mi odpowiadało.
41
00:03:06,812 --> 00:03:10,650
Dawali dwa razy więcej, niż zarabiałem
w Federal Express,
42
00:03:10,733 --> 00:03:15,529
a nie musiałem stać na deszczu,
mogłem siedzieć w ładnym biurze.
43
00:03:16,155 --> 00:03:19,867
Byłem podekscytowany,
ale też zestresowany,
44
00:03:19,951 --> 00:03:23,746
bo nie przywykłem do czegoś takiego.
45
00:03:24,538 --> 00:03:27,041
Zaczynałem na 19. piętrze.
46
00:03:27,124 --> 00:03:29,877
Wtedy na 19. było wszystko.
47
00:03:29,961 --> 00:03:31,629
To było piękne biuro.
48
00:03:31,712 --> 00:03:35,800
Szkło, czerń i srebro.
49
00:03:35,883 --> 00:03:38,219
Potem przenieśliśmy się na 17.
50
00:03:44,267 --> 00:03:46,686
Tam było zupełnie inaczej.
51
00:03:48,938 --> 00:03:51,023
Gdy zaczynał pan
52
00:03:51,107 --> 00:03:54,068
nielegalną działalność
doradztwa inwestycyjnego
53
00:03:54,151 --> 00:03:56,445
przeniósł pan ludzi na inne piętro?
54
00:03:56,529 --> 00:04:01,826
Tak. Cały dział doradczy
przenieśliśmy na 17. piętro.
55
00:04:01,909 --> 00:04:03,995
To było w latach 90.
56
00:04:06,330 --> 00:04:10,167
Pracowałem na nocki, więc widziałem
wszystkie podejrzane rzeczy.
57
00:04:10,793 --> 00:04:15,089
Widziałem, że pewne sprawy
nie wyglądały do końca legalnie.
58
00:04:15,923 --> 00:04:18,009
Mieli tam tzw. klatkę.
59
00:04:18,092 --> 00:04:21,387
W klatce zawsze coś się działo.
60
00:04:21,470 --> 00:04:25,141
Wchodzili tam z sześciopakami piwa.
61
00:04:25,224 --> 00:04:27,351
Wtedy można było palić w środku,
62
00:04:27,435 --> 00:04:32,148
widziałem nawalonych gości,
którzy wchodzili tam z kochankami.
63
00:04:32,231 --> 00:04:36,027
Niektórzy wciągali tam koks.
64
00:04:36,110 --> 00:04:40,281
To było jakieś szaleństwo.
65
00:04:41,198 --> 00:04:44,577
Byłem wtedy bardzo naiwny,
66
00:04:44,660 --> 00:04:48,331
bo w firmie
ciągle pracowali poważni zawodnicy
67
00:04:49,373 --> 00:04:53,252
tacy jak Bernie Madoff i Frank.
68
00:04:55,046 --> 00:04:57,757
Dział doradztwa inwestycyjnego,
69
00:04:57,840 --> 00:05:00,801
tak zwane piętro 17.,
70
00:05:00,885 --> 00:05:04,096
było nadzorowane
przez Franka DiPascaliego.
71
00:05:04,180 --> 00:05:07,475
Wszystkim się tam zajmował.
72
00:05:07,558 --> 00:05:11,979
- Można powiedzieć, że to on nim rządził?
- Tak.
73
00:05:12,063 --> 00:05:18,235
Miał talent do tworzenia tego systemu.
74
00:05:18,319 --> 00:05:20,071
Robił praktycznie wszystko.
75
00:05:25,576 --> 00:05:30,664
Po Franku DiPascalim spodziewałbyś się
przekrętów albo gry w kości na ulicy.
76
00:05:31,457 --> 00:05:34,293
Na pewno był inteligentnym gościem,
77
00:05:34,377 --> 00:05:38,297
ale do tego dochodziła uliczna intuicja.
78
00:05:40,549 --> 00:05:45,179
Gdyby był gangsterem,
to on zlecałby morderstwa.
79
00:05:46,722 --> 00:05:49,225
Frank był Włochem, pochodził z Queens.
80
00:05:49,308 --> 00:05:51,727
Też jestem Włoszką, pochodzę z Brooklynu.
81
00:05:52,645 --> 00:05:54,105
Nie dogadywaliśmy się.
82
00:05:54,980 --> 00:05:57,149
Powinniśmy,
83
00:05:58,109 --> 00:05:59,443
ale się różniliśmy.
84
00:06:01,529 --> 00:06:05,282
Słyszałam, że Frank
pracował na stacji benzynowej,
85
00:06:05,366 --> 00:06:07,410
zanim zaczął pracę u Madoffa.
86
00:06:08,077 --> 00:06:09,954
Poza tym nie skończył studiów.
87
00:06:10,663 --> 00:06:15,251
Osoba, która miała prowadzić firmę
zajmującą się doradztwem inwestycyjnym,
88
00:06:15,334 --> 00:06:18,754
powinna chyba być wykształcona.
89
00:06:19,797 --> 00:06:21,549
Nigdy tego nie rozumiałam.
90
00:06:23,134 --> 00:06:27,304
Widać było,
że Bernie bardzo szanował Franka.
91
00:06:27,805 --> 00:06:34,603
Dla Franka to była szansa,
by zarobić więcej, niż sobie wyobrażał.
92
00:06:35,271 --> 00:06:39,233
Mógł żyć tak, jak zawsze pragnął.
93
00:06:40,234 --> 00:06:44,905
Nie wiem, czy dzieciak z Howard Beach
mógłby mieć taki jacht jak on
94
00:06:45,948 --> 00:06:48,617
i taki dom w Jersey jak on,
95
00:06:49,577 --> 00:06:51,954
nie pracując dla Berniego Madoffa.
96
00:06:56,083 --> 00:06:58,461
Do tego Annette Bongiorno.
97
00:06:58,961 --> 00:07:02,381
Nie wiem, czym się zajmowała.
98
00:07:03,090 --> 00:07:06,469
Była ważnym graczem i atrakcyjną kobietą.
99
00:07:06,552 --> 00:07:07,970
Ładnie się ubierała.
100
00:07:08,053 --> 00:07:10,139
Wiem, że dużo zarabiała.
101
00:07:10,222 --> 00:07:13,809
Miała szufladkę z gotówką.
102
00:07:14,685 --> 00:07:17,521
Mówiła ludziom:
„Idź do szufladki z tym a tym
103
00:07:17,605 --> 00:07:19,940
i pójdź z tym kimś na kolację”.
104
00:07:20,024 --> 00:07:22,860
Miała tam stosik pieniędzy.
105
00:07:26,071 --> 00:07:32,328
Annette pochodziła z klasy robotniczej.
Była z Queens, nie miała wykształcenia.
106
00:07:33,787 --> 00:07:36,916
Wielu ludzi z 17. piętra
107
00:07:36,999 --> 00:07:41,795
Bernie werbował w bardzo młodym wieku.
108
00:07:42,463 --> 00:07:44,924
Byli wobec niego niesamowicie lojalni,
109
00:07:45,007 --> 00:07:47,885
mieli szacunek i robili, o co prosił.
110
00:07:47,968 --> 00:07:49,094
MÓJ BOHATER
111
00:07:49,178 --> 00:07:51,180
Annette czciła Berniego.
112
00:07:51,722 --> 00:07:56,477
Dałaby się za niego zastrzelić.
113
00:07:57,478 --> 00:08:00,606
Miała na dole swój zespół,
114
00:08:00,689 --> 00:08:03,776
a Bernie bardzo na niej polegał,
115
00:08:03,859 --> 00:08:06,111
zwłaszcza w kwestii dużych klientów.
116
00:08:08,113 --> 00:08:10,616
Przejdźmy do Annette Bongiorno.
117
00:08:10,699 --> 00:08:11,742
Tak.
118
00:08:11,825 --> 00:08:14,495
Jakie były jej obowiązki?
119
00:08:14,578 --> 00:08:16,372
Zajmowała się…
120
00:08:17,873 --> 00:08:19,583
dużymi klientami.
121
00:08:20,084 --> 00:08:22,586
Jak długo dla pana pracowała?
122
00:08:22,670 --> 00:08:26,632
15 CZERWCA 2016
123
00:08:26,715 --> 00:08:28,634
Pewnie jakieś 30 lat.
124
00:08:32,972 --> 00:08:37,184
Czego by nie robił,
zawsze znajdywał czas, żeby z nią pomówić.
125
00:08:38,811 --> 00:08:42,439
Myślałam wtedy:
„Bernie naprawdę się o nią troszczy”.
126
00:08:43,440 --> 00:08:45,734
Jest lojalny wobec starych pracowników.
127
00:08:46,986 --> 00:08:48,612
Ciągle była w Palm Beach.
128
00:08:49,572 --> 00:08:51,448
Ciągle kupowała nowe auta.
129
00:08:51,532 --> 00:08:54,118
Żyła na imponującym poziomie
130
00:08:54,201 --> 00:08:58,080
jak na sekretarkę z Queens.
131
00:09:04,920 --> 00:09:10,551
W dziale doradczym na 17. piętrze
zawsze dużo się działo.
132
00:09:10,634 --> 00:09:12,928
Ciągle coś wysyłali.
133
00:09:13,012 --> 00:09:15,139
Wieczny ruch.
134
00:09:15,973 --> 00:09:18,267
Biuro było podzielone na pół:
135
00:09:18,350 --> 00:09:20,686
Annette tu, a Frank tam
136
00:09:20,769 --> 00:09:24,148
z ludźmi od komputerów:
Jerrym O’Harą i George’em Perezem.
137
00:09:25,399 --> 00:09:27,943
Jerry O’Hara był moim przełożonym.
138
00:09:28,027 --> 00:09:29,778
To on nadzorował moją pracę.
139
00:09:31,071 --> 00:09:35,284
Pracowałem przy komputerze,
moim obowiązkiem było drukowanie wyciągów
140
00:09:35,367 --> 00:09:38,120
z wartościami akcji
i papierów wartościowych,
141
00:09:38,203 --> 00:09:40,581
ale drukarki nie były zbyt szybkie.
142
00:09:40,664 --> 00:09:43,959
To były wolne drukarki igłowe.
143
00:09:45,044 --> 00:09:47,129
Normalny dzień na 17. piętrze
144
00:09:47,212 --> 00:09:51,008
wiązał się z drukowaniem 700 wyciągów.
145
00:09:52,176 --> 00:09:53,761
Gdy miałem problemy,
146
00:09:53,844 --> 00:09:56,096
dawałem im znać i od razu reagowali.
147
00:09:56,180 --> 00:09:58,432
Nigdy nie mówili: „Zostaw to do rana”.
148
00:09:58,515 --> 00:10:00,851
Wszystko miało być zamknięte od razu.
149
00:10:01,477 --> 00:10:06,440
Jeśli cokolwiek wyszło nie tak,
drukowali to raz jeszcze
150
00:10:06,523 --> 00:10:09,401
i dopiero rozsyłali do klientów.
151
00:10:10,361 --> 00:10:13,656
Byli bardzo solidni,
dbali o wszystkie detale.
152
00:10:19,453 --> 00:10:22,873
Jednym z powodów,
dla których wolę chronić tożsamość,
153
00:10:22,956 --> 00:10:26,418
jest fakt, że nie chcę już mieć
nic wspólnego z tą sprawą.
154
00:10:27,169 --> 00:10:31,256
Wiem, że Madoffowie
zrobili wielu ludziom krzywdę
155
00:10:31,340 --> 00:10:35,761
i współczuję tym ludziom,
ale dla mnie zawsze byli dobrzy.
156
00:10:35,844 --> 00:10:38,639
O nich nie powiem nic złego.
157
00:10:40,516 --> 00:10:43,352
Oszustwo Berniego Madoffa
nie było skomplikowane.
158
00:10:44,311 --> 00:10:46,563
Po prostu brał od ludzi pieniądze,
159
00:10:46,647 --> 00:10:49,525
mówił, że je inwestuje,
po czym tego nie robił.
160
00:10:51,235 --> 00:10:56,907
Do dalszego prowadzenia piramidy
potrzebował żołnierzy,
161
00:10:56,990 --> 00:11:01,120
którzy tworzyli w dziale doradczym
fałszywe historie transakcji.
162
00:11:02,037 --> 00:11:05,165
Łatwo jest tworzyć fikcyjne transakcje,
163
00:11:05,249 --> 00:11:08,627
jeśli zna się wczorajsze ceny.
164
00:11:08,711 --> 00:11:13,048
To jak chodzenie na wyścigi konne
i obstawianie wczorajszych wyścigów.
165
00:11:13,132 --> 00:11:15,175
Musieli tylko klepać dane.
166
00:11:15,259 --> 00:11:20,305
Ludzie wrzucali
historyczne dane do komputera.
167
00:11:20,389 --> 00:11:26,061
Udawali, że kupili Amazon miesiąc temu
i sprzedali wczoraj z zyskiem.
168
00:11:26,854 --> 00:11:31,150
George Perez i Jerry O’Hara
mieli programy komputerowe,
169
00:11:31,233 --> 00:11:33,485
które dane o fałszywych transakcjach
170
00:11:33,569 --> 00:11:35,946
wrzucały do wyciągów dla klientów.
171
00:11:36,029 --> 00:11:39,241
Klienci dostawali
realistycznie wyglądające papiery.
172
00:11:43,495 --> 00:11:46,540
Problemem była liczba klientów
173
00:11:46,623 --> 00:11:48,917
w latach 90. i na początku 2000.
174
00:11:49,001 --> 00:11:50,919
Miał wtedy prawie 5000 klientów.
175
00:11:52,045 --> 00:11:53,338
To była papiernia.
176
00:11:54,047 --> 00:11:57,885
Powtarzalny proces
polegający na wpisywaniu transakcji,
177
00:11:57,968 --> 00:12:00,053
sprawdzaniu zysków,
178
00:12:00,763 --> 00:12:02,806
niszczeniu tych wyciągów,
179
00:12:02,890 --> 00:12:05,225
wpisywaniu nowych cen
180
00:12:05,309 --> 00:12:07,478
i poprawianiu zysków,
181
00:12:08,061 --> 00:12:11,231
zakończony wysyłką nowego dokumentu
do klienta.
182
00:12:13,192 --> 00:12:17,613
Co ważne, pan Madoff
nie oferował elektronicznego dostępu
183
00:12:17,696 --> 00:12:20,240
do wyciągów i kont.
184
00:12:20,324 --> 00:12:24,495
Nie chciał, żeby mieli wgląd w to,
co działo się za kurtyną.
185
00:12:27,706 --> 00:12:32,211
Siedemnaste piętro
przypominało punkt bukmacherski.
186
00:12:32,961 --> 00:12:36,215
Ktoś musiał
kontrolować przepływ pieniędzy.
187
00:12:41,053 --> 00:12:42,513
Jodi Crupi
188
00:12:42,596 --> 00:12:47,976
to kolejna prosta osoba
189
00:12:48,060 --> 00:12:52,272
zatrudniona przez Madoffa
na kluczowym dla operacji stanowisku.
190
00:12:53,732 --> 00:12:58,904
Jej zadaniem
było zarządzanie tzw. notesem Jodi.
191
00:12:58,987 --> 00:13:02,366
To tam znajdowało się podsumowanie
192
00:13:02,449 --> 00:13:06,787
wszystkich wpłat i wypłat
z konta w banku JP Morgan.
193
00:13:06,870 --> 00:13:09,248
To było niesławne „konto 703”
194
00:13:09,331 --> 00:13:12,876
nazwane tak
ze względu na ostatnie trzy cyfry numeru.
195
00:13:12,960 --> 00:13:15,546
Teraz wiemy, że było kontem tej piramidy.
196
00:13:15,629 --> 00:13:19,758
Bernie dostawał każdego dnia podsumowanie,
197
00:13:19,842 --> 00:13:22,511
więc znał przychody i rozchody.
198
00:13:23,679 --> 00:13:25,430
To było kluczowe,
199
00:13:25,514 --> 00:13:29,601
bo prowadząc piramidę finansową,
musisz wiedzieć, ile masz funduszy,
200
00:13:29,685 --> 00:13:33,814
żeby starczyło ci gotówki
na ewentualne wypłaty.
201
00:13:35,274 --> 00:13:38,318
Dlatego 17. piętro
było dla niego tak istotne.
202
00:13:38,944 --> 00:13:44,241
Jeśli kontrolujesz parę osób,
które potrafią milczeć,
203
00:13:44,324 --> 00:13:47,828
twój przekręt
może ciągnąć się dekadę albo dłużej.
204
00:13:51,123 --> 00:13:55,502
Do działu doradztwa na 17. piętrze
205
00:13:55,586 --> 00:13:58,964
dostęp mieli tylko pracownicy tego biura.
206
00:13:59,047 --> 00:14:02,885
Moja karta umożliwiała mi wejście,
bo chodziłam tam po Berniego,
207
00:14:02,968 --> 00:14:06,096
ale nikt nie zachęcał mnie,
żebym została dłużej.
208
00:14:06,179 --> 00:14:08,390
Nikt nie chciał rozmawiać.
209
00:14:11,810 --> 00:14:14,646
Siedemnaste piętro było zagadką.
210
00:14:15,397 --> 00:14:18,358
Nie wiem, czy ludzie z mojego piętra
211
00:14:18,442 --> 00:14:21,945
w ogóle wiedzieli, co się tam dzieje.
212
00:14:22,029 --> 00:14:24,156
My nie mówiliśmy o swojej pracy,
213
00:14:24,239 --> 00:14:27,159
a oni nie mówili o swojej.
214
00:14:30,037 --> 00:14:35,876
Madoff to firma rodzinna,
więc Bernie był na jej szczycie.
215
00:14:35,959 --> 00:14:39,338
Na 19. piętrze
rodzina zajmowała kluczowe stanowiska.
216
00:14:39,421 --> 00:14:42,507
Jego młodszy brat Peter
był dyrektorem ds. zgodności,
217
00:14:42,591 --> 00:14:46,803
a jego młodzi synowie, Mark i Andy,
też mieli dużą odpowiedzialność:
218
00:14:46,887 --> 00:14:48,221
kierowali 19. piętrem.
219
00:14:49,348 --> 00:14:52,935
Jego synowie pracowali w firmie
od dnia ukończenia studiów.
220
00:14:53,560 --> 00:14:56,688
Musieliśmy ich słuchać,
bo mieli na nazwisko Madoff.
221
00:14:56,772 --> 00:14:59,942
Uważałem się za lepszego tradera od Marka,
222
00:15:00,025 --> 00:15:03,987
ale nigdy nie mogłem być górą,
bo nazywał się Mark Madoff.
223
00:15:04,071 --> 00:15:06,698
Andy żartował:
„To stacja Nepotyzm Główny”.
224
00:15:08,825 --> 00:15:13,372
Mark i Andy uznali,
że muszą zrozumieć cały biznes,
225
00:15:13,455 --> 00:15:17,125
w tym wszystko,
co Bernie robił na 17. piętrze
226
00:15:17,209 --> 00:15:18,961
z działem doradztwa.
227
00:15:19,044 --> 00:15:21,546
Bernie nie chciał o tym z nimi rozmawiać.
228
00:15:23,256 --> 00:15:27,344
Bernie narysował granicę,
229
00:15:27,427 --> 00:15:31,473
która oddzielała chłopców
od całego piętra 17.
230
00:15:33,517 --> 00:15:37,437
Wydaje mi się,
że nie mogli tam nawet wchodzić.
231
00:15:38,480 --> 00:15:39,856
Mieli z tym problem.
232
00:15:41,191 --> 00:15:45,320
Myślałam wtedy, że to dziwne,
233
00:15:45,404 --> 00:15:49,658
że wolał być blisko z Frankiem
234
00:15:49,741 --> 00:15:51,702
niż z własnymi synami.
235
00:15:54,413 --> 00:15:59,292
Bernie powiedział im:
„Ja robię swoje, wy róbcie swoje”.
236
00:16:00,377 --> 00:16:03,046
Nawet jego synowie
nie mogli go o to pytać.
237
00:16:11,013 --> 00:16:13,056
Od końcówki XIX wieku
238
00:16:13,140 --> 00:16:17,894
wyznacznikiem sukcesu na Wall Street
i w świecie nowojorskiej finansjery
239
00:16:17,978 --> 00:16:20,939
była możliwość grania w golfa zimą.
240
00:16:21,023 --> 00:16:23,358
Byle móc pojechać w ciepłe miejsce
241
00:16:24,192 --> 00:16:26,820
i uciec od nowojorskiej pluchy.
242
00:16:27,988 --> 00:16:31,825
Bernie i Ruth celowali w Palm Beach,
243
00:16:31,908 --> 00:16:35,412
czyli w jedno z najbardziej
ekskluzywnych miejsc
244
00:16:35,495 --> 00:16:37,622
na wschodnim wybrzeżu Florydy.
245
00:16:38,707 --> 00:16:40,751
Kupili tam dom
246
00:16:41,501 --> 00:16:46,631
i zaczęli brać udział
w życiu towarzyskim Palm Beach.
247
00:16:46,715 --> 00:16:51,053
Stali się członkami
Palm Beach Country Club.
248
00:16:52,179 --> 00:16:57,809
W przeciwieństwie do innych przybytków
Palm Beach Country Club
249
00:16:57,893 --> 00:17:00,270
przyjmował ludzi każdego wyznania.
250
00:17:00,937 --> 00:17:05,025
Większość żydowskich rodzin
ubiegała się o członkostwo właśnie tam.
251
00:17:06,485 --> 00:17:10,781
Wielu członków mojej kongregacji
należało do Palm Beach Country Club.
252
00:17:12,032 --> 00:17:17,454
Ja przyjechałem do Ameryki jako dysydent,
byłem tzw. refusenikiem.
253
00:17:17,537 --> 00:17:20,540
Pochodzę z byłego Związku Radzieckiego.
254
00:17:21,291 --> 00:17:24,920
Kiedy ubiegałem się
o stanowisko rabina w Emanu-El,
255
00:17:25,003 --> 00:17:27,422
spytali mnie: „Ma rabin smoking?”.
256
00:17:27,506 --> 00:17:31,718
Powiedziałem, że parę razy
wynajmowałem smoking,
257
00:17:31,802 --> 00:17:34,971
ale odpowiedzieli:
„Będzie rabin potrzebował smokingu
258
00:17:35,055 --> 00:17:37,390
na liczne zbiórki pieniędzy”.
259
00:17:38,225 --> 00:17:42,479
Palm Beach to światowa stolica
260
00:17:42,562 --> 00:17:46,691
zbiórek pieniędzy na cele,
wśród których są cele żydowskie.
261
00:17:47,901 --> 00:17:49,236
Wydaje mi się,
262
00:17:49,319 --> 00:17:53,782
że warunkami członkostwa
były działalność charytatywna
263
00:17:53,865 --> 00:17:57,536
i wpłacenie 300 000 dolarów,
które ot tak znikały z życia.
264
00:17:57,619 --> 00:18:00,997
To wszystko, żeby się dostać,
żeby udowodnić wiarę w klub.
265
00:18:01,081 --> 00:18:05,252
Zbieranie funduszy
to ważny element życia w Palm Beach.
266
00:18:05,335 --> 00:18:08,880
Pewnie dlatego tam wylądowali.
267
00:18:09,923 --> 00:18:14,427
To ciekawe pytanie.
Dlaczego Bernie Madoff wybrał Palm Beach?
268
00:18:14,511 --> 00:18:16,805
Nie pojechał do Doliny Krzemowej.
269
00:18:16,888 --> 00:18:19,975
Nie pojechał do Bedford ani do Scarsdale.
270
00:18:20,058 --> 00:18:23,937
W Palm Beach
Żydzi mają dostęp tylko do jednego klubu.
271
00:18:24,563 --> 00:18:26,523
To właśnie tam Madoff odkrył,
272
00:18:26,606 --> 00:18:31,611
że to bardzo łatwy sposób
na pozyskiwanie nowych inwestorów.
273
00:18:31,695 --> 00:18:37,325
Musiał stworzyć ekskluzywny klub.
Ludzie mówili: „Tam się nie da dostać”.
274
00:18:38,326 --> 00:18:41,246
Ludzie mówili:
„Chcę zainwestować milion dolarów”,
275
00:18:41,329 --> 00:18:42,289
a on odmawiał.
276
00:18:42,372 --> 00:18:44,166
Nie zgadzał się.
277
00:18:44,249 --> 00:18:46,209
Stworzył atmosferę ekscytacji.
278
00:18:46,293 --> 00:18:49,713
Zawsze trzeba było iść do kogoś,
kto znał już kogoś innego.
279
00:18:49,796 --> 00:18:51,798
To dawało ci szansę.
280
00:18:51,882 --> 00:18:55,385
Wyświadczał ci przysługę,
biorąc twoje 5 000 000 dolarów.
281
00:18:55,468 --> 00:18:56,511
Był genialny.
282
00:18:59,431 --> 00:19:03,476
- Aktywnie szukał pan nowych klientów?
- Nie.
283
00:19:04,144 --> 00:19:04,978
Czemu nie?
284
00:19:05,604 --> 00:19:10,442
Firma była w sytuacji,
w której zawsze odrzucaliśmy inwestorów.
285
00:19:10,525 --> 00:19:14,237
Nie szukaliśmy nowych źródeł przychodu.
286
00:19:14,988 --> 00:19:18,575
Parę razy próbowaliśmy zwrócić pieniądze,
287
00:19:18,658 --> 00:19:21,244
ale klienci byli oporni.
288
00:19:28,001 --> 00:19:32,172
Mój ojciec zainwestował cały majątek
w Berniego Madoffa.
289
00:19:32,923 --> 00:19:35,759
Bernie zrobił na nim wrażenie.
290
00:19:35,842 --> 00:19:37,928
Ogromne wrażenie.
291
00:19:38,011 --> 00:19:43,099
Marzeniem Żydów, takich jak mój ojciec,
292
00:19:43,183 --> 00:19:48,605
było zainwestowanie zarobionych pieniędzy
i życie z odsetek.
293
00:19:50,148 --> 00:19:54,194
Na początku ojciec, matka, siostra i ja
294
00:19:54,277 --> 00:19:56,112
włożyliśmy tam pewną kwotę.
295
00:19:56,196 --> 00:19:58,114
Kolejny kwartał przyniósł zyski,
296
00:19:59,157 --> 00:20:02,994
więc ojciec powiedział:
„Zainwestujmy więcej”.
297
00:20:03,078 --> 00:20:06,748
Włączyliśmy wtedy moją żonę
i mojego szwagra.
298
00:20:06,831 --> 00:20:10,710
Do 2008
299
00:20:10,794 --> 00:20:16,049
dostał pieniądze od moich dzieci,
od dzieci mojego rodzeństwa i ich dzieci.
300
00:20:16,132 --> 00:20:18,593
Ojciec był szalenie dumny.
301
00:20:18,677 --> 00:20:22,264
Jego spuścizną
miało być utrzymanie rodziny,
302
00:20:22,347 --> 00:20:24,975
był z tego bardzo dumny.
303
00:20:27,560 --> 00:20:32,482
Ojciec miał stos wyciągów
304
00:20:33,358 --> 00:20:36,820
od firmy Berniego Madoffa.
305
00:20:36,903 --> 00:20:39,781
Powtarzał: „Spójrz, ile zarabiasz.
306
00:20:39,864 --> 00:20:42,325
Ten facet jest geniuszem”.
307
00:20:43,827 --> 00:20:47,831
Mówiłam mu, że tego nie rozumiem.
308
00:20:47,914 --> 00:20:53,211
Jak to możliwe,
że inni wyciągają do ośmiu procent,
309
00:20:53,295 --> 00:20:55,088
a on dostaje 15?
310
00:20:56,631 --> 00:21:00,677
Odpowiadał, jak zawsze:
311
00:21:01,678 --> 00:21:04,389
„Nie zaprzątaj sobie tym główki”.
312
00:21:06,016 --> 00:21:10,103
Odnosiłem wrażenie,
że ma dziwne procedury i metody.
313
00:21:11,479 --> 00:21:14,441
Gdy rzekomo kupował akcje,
314
00:21:14,524 --> 00:21:17,694
potwierdzenia przychodziły
po nawet trzech tygodniach.
315
00:21:18,361 --> 00:21:21,865
Nie kwestionowaliśmy tego,
ale nie przychodziły na czas.
316
00:21:22,574 --> 00:21:25,452
Komunikacja z nimi była bardzo trudna.
317
00:21:25,535 --> 00:21:29,289
Szybko dowiedzieliśmy się,
318
00:21:29,372 --> 00:21:31,583
że był jak Soup Nazi.
319
00:21:31,666 --> 00:21:33,918
Chyba zapomniał pan o chlebie.
320
00:21:34,002 --> 00:21:35,879
- Chleba?
- Poproszę.
321
00:21:35,962 --> 00:21:36,963
Trzy dolary.
322
00:21:38,340 --> 00:21:39,883
- Co?
- Żadnej zupy.
323
00:21:42,969 --> 00:21:46,306
„Za dużo pytań? Żadnej zupy.
Odeślę ci czek z powrotem”.
324
00:21:46,389 --> 00:21:47,515
Dosłownie.
325
00:21:49,184 --> 00:21:52,979
Klienci nigdy nie dzwonili
z pytaniami na temat wyciągów.
326
00:21:53,063 --> 00:21:56,691
Nie rozmawiałem z nimi o tym.
327
00:21:56,775 --> 00:22:01,154
Jeśli ktoś chciał zwrotu pieniędzy,
mówiłem:
328
00:22:01,237 --> 00:22:03,698
„Sprzedam, jeśli mnie zmusicie.
329
00:22:03,782 --> 00:22:06,076
Oddam wam pieniądze, nie wracajcie”.
330
00:22:06,159 --> 00:22:10,663
Ludzie mówili, że nie ma sprawy,
że chcą, żeby dalej robił swoje.
331
00:22:10,747 --> 00:22:14,959
Wchodzili w coś, co miało reputację.
332
00:22:15,585 --> 00:22:21,007
Wszystko działało od 20 lat,
więc w co mieli wątpić?
333
00:22:21,966 --> 00:22:25,595
Czy ludzie bardziej mu ufali,
bo był Żydem?
334
00:22:25,678 --> 00:22:29,391
Tak, może myśleli: „Jest jednym z nas.
335
00:22:29,474 --> 00:22:33,478
Jest aktywnym członkiem społeczności”.
336
00:22:36,648 --> 00:22:39,192
Musimy jednak pamiętać o historii Żydów.
337
00:22:39,943 --> 00:22:43,905
Żydzi nie byli mile widziani
w większości miejsc na ziemi,
338
00:22:44,531 --> 00:22:46,574
zwłaszcza w Palm Beach.
339
00:22:47,367 --> 00:22:48,576
Przez wiele lat
340
00:22:48,660 --> 00:22:53,206
nie mogli kupować domów
albo stawać się członkami klubów.
341
00:22:53,289 --> 00:22:59,129
Do bodaj 1965
nie wpuszczano ich do sławnych hoteli.
342
00:22:59,212 --> 00:23:03,258
Nad drzwiami wisiał szyld:
„Żydom i psom wstęp wzbroniony”.
343
00:23:04,592 --> 00:23:07,512
To była kwestia społeczna, nie religijna.
344
00:23:07,595 --> 00:23:12,350
Społeczność żydowska nauczyła się,
że lepiej jest odgradzać się od innych.
345
00:23:12,434 --> 00:23:14,894
Nie byli przeciwko innym,
346
00:23:14,978 --> 00:23:17,689
ale nie ufali,
że ci potraktują ich uczciwie.
347
00:23:22,068 --> 00:23:26,197
Ufali Berniemu,
bo wszyscy ich znajomi mu ufali.
348
00:23:26,281 --> 00:23:31,995
Nie do pomyślenia było,
że swój mógłby ich oszukać.
349
00:23:37,333 --> 00:23:40,128
Pamiętam telefon od recepcjonistki.
350
00:23:40,211 --> 00:23:42,130
Powiedziała: „Nie uwierzysz.
351
00:23:42,213 --> 00:23:46,092
Przyszły dwie staruszki
i chcą poznać Berniego”.
352
00:23:46,176 --> 00:23:49,095
Był dla nich jak gwiazda filmowa.
353
00:23:50,388 --> 00:23:52,682
Niektórzy staruszkowie byli uroczy.
354
00:23:52,765 --> 00:23:54,601
Pewnie czuli…
355
00:23:55,685 --> 00:23:57,395
Mógł być ich żydowskim synem.
356
00:23:57,479 --> 00:23:59,981
Opiekował się nimi,
inwestował ich dobytek.
357
00:24:00,732 --> 00:24:02,025
Podziwiali go.
358
00:24:02,901 --> 00:24:03,902
Ja też.
359
00:24:06,446 --> 00:24:08,823
Niektórzy byli bogaci,
360
00:24:08,907 --> 00:24:11,534
inni oddawali dobytek życia.
361
00:24:11,618 --> 00:24:15,622
Wszyscy, nie tylko Żydzi.
362
00:24:17,749 --> 00:24:22,378
Na tym etapie firma doradcza Berniego
363
00:24:22,462 --> 00:24:27,759
rozrastała się dzięki poczcie pantoflowej.
364
00:24:27,842 --> 00:24:31,888
Bernie zbierał nazwiska,
365
00:24:31,971 --> 00:24:34,974
wchodził w coraz bardziej wpływowe kręgi.
366
00:24:35,058 --> 00:24:39,896
To pozwoliło mu sięgnąć
do świata funduszy hedgingowych.
367
00:24:40,480 --> 00:24:45,652
Pierwotna nazwa funduszy hedgingowych
to „fundusze zabezpieczone”.
368
00:24:45,735 --> 00:24:51,032
Taki fundusz nie obstawiał,
że wszystko będzie szło w górę.
369
00:24:51,115 --> 00:24:54,369
Taki fundusz był też gotowy na spadki.
370
00:24:54,452 --> 00:24:56,913
Zabezpieczasz swój zakład.
371
00:24:57,789 --> 00:25:00,333
Fundusze hedgingowe istniały od dawna,
372
00:25:00,416 --> 00:25:03,795
ale w latach 80. i 90.
373
00:25:03,878 --> 00:25:06,714
świat inwestorów detalicznych się zmienił.
374
00:25:07,340 --> 00:25:12,053
Właśnie wtedy start-upy z Doliny Krzemowej
stały się tak atrakcyjne,
375
00:25:12,136 --> 00:25:14,806
Zawodowcy zarządzający funduszami mówili:
376
00:25:14,889 --> 00:25:17,976
„Zarabiałbym więcej,
gdybym miał fundusz hedgingowy”.
377
00:25:18,059 --> 00:25:20,979
Fundusze hedgingowe
zyskiwały na popularności,
378
00:25:21,062 --> 00:25:25,775
więc każdy w okolicy
chciał zarządzać jednym z nich.
379
00:25:25,858 --> 00:25:29,529
Klasyczna strategia
zabezpieczania zakładów
380
00:25:29,612 --> 00:25:31,155
wyleciała z hukiem.
381
00:25:31,239 --> 00:25:34,659
Zbierali pieniądze na jedną kupkę
382
00:25:35,410 --> 00:25:38,288
i inwestowali u kogoś takiego
jak Bernie Madoff.
383
00:25:44,627 --> 00:25:49,674
Jeffrey Tucker,
który wcześniej pracował dla SEC,
384
00:25:50,258 --> 00:25:52,010
i Walter Noel,
385
00:25:52,093 --> 00:25:57,140
klasyczny przedstawiciel
arystokracji z Wall Street,
386
00:25:57,223 --> 00:26:01,019
połączyli siły i założyli
fundusz hedgingowy Fairfield Greenwich.
387
00:26:01,519 --> 00:26:06,232
Teść Jeffreya Tuckera znał Madoffa,
388
00:26:07,567 --> 00:26:09,360
więc przedstawił ich sobie.
389
00:26:09,444 --> 00:26:13,906
Walter Noel i Jeffrey Tucker
odwiedzili Berniego
390
00:26:15,033 --> 00:26:17,660
i jego prawą rękę, Franka DiPascali.
391
00:26:20,455 --> 00:26:25,918
Madoff wyłożył im
swoją strategię split-strike,
392
00:26:26,544 --> 00:26:31,257
która w żargonie z Wall Street
była znana jako strategia byka.
393
00:26:31,341 --> 00:26:35,386
Miała wykorzystywać hossę,
394
00:26:35,470 --> 00:26:38,931
jednocześnie zabezpieczając się,
395
00:26:39,015 --> 00:26:41,726
żeby przypadkiem nie stracić zbyt wiele.
396
00:26:42,769 --> 00:26:45,647
Właśnie to sprzedawał Bernie.
397
00:26:47,273 --> 00:26:49,942
Celowo wszystko komplikował,
398
00:26:50,026 --> 00:26:54,364
ale mogło się wydawać,
że dał im to, czego chcieli.
399
00:26:55,114 --> 00:26:57,158
Dostawali stabilne zyski.
400
00:26:59,285 --> 00:27:01,788
Najbardziej przemówiło do nich coś,
401
00:27:02,789 --> 00:27:07,335
czego wcześniej nie widzieli
w świecie funduszy hedgingowych:
402
00:27:07,418 --> 00:27:10,088
pociągająca struktura honorariów.
403
00:27:10,171 --> 00:27:12,882
Mieli zasadę 2 do 20.
404
00:27:12,965 --> 00:27:15,259
Menadżer, czyli Fairfield Greenwich,
405
00:27:15,343 --> 00:27:20,014
dostawał dwa procent wartości
zainwestowanych środków.
406
00:27:20,098 --> 00:27:24,185
To była opłata roczna
za zarządzanie twoimi pieniędzmi.
407
00:27:24,268 --> 00:27:29,107
Do tego dochodziło
20% z wypracowanych zysków.
408
00:27:29,190 --> 00:27:32,402
W normalnym świecie normalnych menadżerów
409
00:27:32,485 --> 00:27:37,281
Walter Noel i Jeffrey Tucker
musieliby dzielić się honorarium,
410
00:27:37,365 --> 00:27:41,244
które pobrali od inwestorów, z Madoffem.
411
00:27:42,286 --> 00:27:44,455
Ale on tego nie wymagał.
412
00:27:45,039 --> 00:27:48,501
Przy nim zatrzymywali całe honorarium,
413
00:27:48,584 --> 00:27:53,589
nie musieli płacić prowizji za transakcje,
które miał dla nich wykonywać.
414
00:27:54,507 --> 00:27:58,636
Powiedzieć, że to nietypowe,
to nie powiedzieć nic.
415
00:27:59,178 --> 00:28:01,013
To sytuacja bezprecedensowa.
416
00:28:01,514 --> 00:28:04,809
To była najbardziej atrakcyjna oferta
417
00:28:04,892 --> 00:28:07,729
na całym świecie.
418
00:28:09,564 --> 00:28:13,901
Trzeba przyznać,
że Jeffrey Tucker miał pytania.
419
00:28:14,694 --> 00:28:16,446
To on miał sprawdzić firmę.
420
00:28:18,197 --> 00:28:24,996
W tym momencie Bernie
przeszedł do sprawdzonej strategii.
421
00:28:26,164 --> 00:28:29,709
„Macie tyle pytań?
To może lepiej weźcie swoje pieniądze.
422
00:28:30,835 --> 00:28:32,503
Nie mam na to czasu”.
423
00:28:34,422 --> 00:28:38,718
I tak Fairfield Greenwich
zaczął inwestować z Berniem Madoffem.
424
00:28:39,844 --> 00:28:45,433
To był jego pierwszy
duży fundusz hedgingowy.
425
00:28:49,145 --> 00:28:53,566
Pracowałam dla Waltera Noela,
założyciela Fairfield Greenwich,
426
00:28:53,649 --> 00:28:56,277
od 1987 do 1998 roku.
427
00:28:57,904 --> 00:29:02,241
On i jego rodzina
byli bardzo pretensjonalni.
428
00:29:03,034 --> 00:29:04,911
Na początku kariery
429
00:29:04,994 --> 00:29:09,457
Walter udawał bogatego,
bo chciał należeć do socjety.
430
00:29:13,419 --> 00:29:16,339
Ponoć ciągle
refinansował swój kredyt hipoteczny.
431
00:29:17,215 --> 00:29:22,220
Wynajmował swój dom,
żeby sfinansować wakacje w Europie.
432
00:29:22,303 --> 00:29:24,639
Przez chwilę sam ścinał swój trawnik.
433
00:29:26,098 --> 00:29:30,228
Jego teściowa
wspierała finansowo jego żonę.
434
00:29:31,395 --> 00:29:34,148
Walter umiał się sprzedać.
435
00:29:34,732 --> 00:29:36,526
Żył ponad stan.
436
00:29:37,819 --> 00:29:41,989
Towarzyski człowiek,
zawsze we właściwym miejscu.
437
00:29:42,073 --> 00:29:44,742
Lubił nawiązywać kontakty.
438
00:29:45,243 --> 00:29:49,413
Wtedy wydawał się nieszkodliwy.
439
00:29:50,456 --> 00:29:53,000
Potem pojawił się Bernie Madoff
440
00:29:53,084 --> 00:29:56,087
i wszystko nagle wybuchło.
441
00:29:56,170 --> 00:29:58,673
Znalazł kurę znoszącą złote jaja.
442
00:30:00,174 --> 00:30:05,304
Wtedy pojawiły się ogromne pieniądze.
443
00:30:05,388 --> 00:30:09,016
Przestał kosić własny trawnik.
Przestał wynajmować dom.
444
00:30:13,020 --> 00:30:19,777
Na Berniego spłynęła lawina gotówki
ze świata funduszy hedgingowych.
445
00:30:20,486 --> 00:30:23,531
Sporą część stanowiła
intrygująca i elegancka
446
00:30:23,614 --> 00:30:25,074
rodzina Waltera Noela.
447
00:30:26,200 --> 00:30:28,494
Miał pięć pięknych córek.
448
00:30:29,078 --> 00:30:32,498
Każda z nich weszła w bogatą rodzinę
449
00:30:32,582 --> 00:30:34,750
z innej części świata.
450
00:30:35,585 --> 00:30:38,754
Jedna poślubiła
dziedzica z Ameryki Łacińskiej,
451
00:30:38,838 --> 00:30:41,465
a druga szwajcarskiego inwestora
452
00:30:41,549 --> 00:30:44,302
związanego z Ameryką Łacińską
i Bliskim Wschodem.
453
00:30:45,720 --> 00:30:50,308
Dzięki Fairfield Greenwich
i wszystkim zięciom
454
00:30:50,391 --> 00:30:53,686
Bernie stał się rozpoznawalny na świecie
455
00:30:53,769 --> 00:30:57,607
i zyskał dostęp do światowej gotówki.
456
00:30:59,817 --> 00:31:02,403
Dużo czasu zajęło mi zrozumienie,
457
00:31:02,486 --> 00:31:05,615
co było takiego
w transakcjach Berniego Madoffa.
458
00:31:07,658 --> 00:31:12,872
Jeden z klientów Waltera chciał sprawdzić,
jakie akcje są w jego portfelu.
459
00:31:12,955 --> 00:31:15,374
Wręczył mi siedem stron
460
00:31:15,458 --> 00:31:18,419
wydrukowanych na drukarce igłowej
461
00:31:19,253 --> 00:31:23,007
na cieniutkim papierze
i bardzo kiepskim tuszem.
462
00:31:23,090 --> 00:31:26,135
Pomyślałam wtedy: „Co za tandeta”.
463
00:31:26,218 --> 00:31:30,640
Jakby pracował w piwnicy
otoczony ścianami z pustaków.
464
00:31:31,599 --> 00:31:33,601
Wyciągi tak nie wyglądały.
465
00:31:33,684 --> 00:31:38,981
Wyciąg z dowolnego banku,
domu brokerskiego albo kasy pożyczkowej
466
00:31:39,065 --> 00:31:44,570
byłby wydrukowany na dobrym papierze,
z dużym logo i mnóstwem drobnego druku.
467
00:31:44,654 --> 00:31:48,741
Musi tam być też numer telefonu,
na który można w razie czego dzwonić.
468
00:31:49,533 --> 00:31:51,535
Wyciągi Berniego tego nie miały.
469
00:31:55,039 --> 00:31:57,291
Fundusze hedgingowe były ważne,
470
00:31:57,375 --> 00:31:59,669
bo dostarczały więcej pieniędzy.
471
00:31:59,752 --> 00:32:02,797
Fundusze hedgingowe
były funduszami dopływowymi,
472
00:32:02,880 --> 00:32:05,424
to one zbierały fundusze od inwestorów
473
00:32:05,508 --> 00:32:09,512
i w ich imieniu przekazywały je Berniemu.
474
00:32:10,262 --> 00:32:14,517
Pytanie brzmi,
które z nich były współwinne,
475
00:32:14,600 --> 00:32:16,477
a które przymykało oko,
476
00:32:16,560 --> 00:32:18,854
chowały głowy w piasek i mówiły:
477
00:32:18,938 --> 00:32:22,400
„Póki dostaję zyski, nie zadaję pytań”.
478
00:32:22,483 --> 00:32:25,903
Na pewno musimy kwestionować
479
00:32:25,987 --> 00:32:28,656
ich procesy myślowe w momencie,
480
00:32:30,157 --> 00:32:32,118
w którym inwestowali u Berniego.
481
00:32:35,246 --> 00:32:41,460
Pan Madoff obiecał większym klientom
jeszcze większą stopę zwrotu.
482
00:32:41,544 --> 00:32:44,588
To była tzw. wielka czwórka.
483
00:32:45,297 --> 00:32:50,011
Miał pan umowy z Normanem Levym,
Carlem Shapiro…
484
00:32:50,094 --> 00:32:50,928
Tak.
485
00:32:51,595 --> 00:32:53,931
- Z Jeffrym Picowerem?
- Tak.
486
00:32:54,015 --> 00:32:55,808
- A Stanley Chais?
- Też.
487
00:32:55,891 --> 00:33:00,104
Z czwórką klientów
miałem wyjątkową relację.
488
00:33:00,187 --> 00:33:01,689
Picower był nieco inny.
489
00:33:03,107 --> 00:33:08,821
Spytałam Madoffa, czy podejrzewał,
że któryś z dużych inwestorów
490
00:33:08,904 --> 00:33:10,573
wiedział, co robi.
491
00:33:10,656 --> 00:33:14,910
Wymienił tylko Picowera.
492
00:33:15,411 --> 00:33:17,538
Powiedział: „On chyba wiedział,
493
00:33:17,621 --> 00:33:20,916
choć nigdy nie doszło do konfrontacji”.
494
00:33:21,000 --> 00:33:22,918
NAJBOGATSI Z NAJBOGATSZYCH
495
00:33:23,419 --> 00:33:27,048
Jeffry Picower był klientem pana Madoffa
496
00:33:27,798 --> 00:33:29,884
przez ponad 30 lat.
497
00:33:29,967 --> 00:33:34,805
Był prawnikiem i księgowym,
zaczynał od optymalizacji podatkowej.
498
00:33:35,639 --> 00:33:38,142
Picower to taka mroczna postać.
499
00:33:38,684 --> 00:33:43,230
Zainwestował u Madoffa
ponad 600 000 000 dolarów,
500
00:33:43,856 --> 00:33:50,696
a potem między 1998 a 2003
zaczął powoli wyciągać pieniądze.
501
00:33:51,989 --> 00:33:57,828
Wyciągał porażające sumy,
502
00:33:57,912 --> 00:34:00,664
wypłacał po setki milionów dolarów na raz.
503
00:34:00,748 --> 00:34:03,501
W jednym roku wyciągnął miliard.
504
00:34:04,585 --> 00:34:07,838
Bernie musiał mieć z tym problem,
505
00:34:08,380 --> 00:34:11,926
bo potrzebował pieniędzy,
żeby pokryć wypłaty Picowera.
506
00:34:12,009 --> 00:34:17,431
W pewnym momencie wszystkie pieniądze,
które fundusz Fairfield Greenwich
507
00:34:17,515 --> 00:34:19,100
przekazywał Berniemu,
508
00:34:19,183 --> 00:34:22,394
Bernie wypłacał Picowerowi.
509
00:34:24,313 --> 00:34:27,483
Spójrzmy na całą ich znajomość,
510
00:34:27,566 --> 00:34:33,197
Picower wyciągnął z firmy doradczej
7 000 000 000 dolarów,
511
00:34:33,906 --> 00:34:36,951
ale Bernie był od niego zależny,
512
00:34:37,034 --> 00:34:40,996
bo choć Picower wyciągał miliardy dolarów,
513
00:34:41,080 --> 00:34:45,084
to ciągle wpłacał pieniądze
na krótkie okresy.
514
00:34:45,167 --> 00:34:49,171
Gdy piramidzie groził brak gotówki,
515
00:34:49,255 --> 00:34:52,049
to on ratował Madoffa.
516
00:34:52,883 --> 00:34:56,804
To dało Picowerowi władzę nad Berniem.
517
00:34:58,305 --> 00:35:00,724
Był jego zbawcą
518
00:35:00,808 --> 00:35:03,644
i najgorszym wrogiem.
519
00:35:04,520 --> 00:35:07,148
Bernie chciał kontrolować wszystko,
520
00:35:07,231 --> 00:35:10,109
a kontrolę nad sobą
musiał oddać komuś innemu.
521
00:35:11,193 --> 00:35:16,323
Picower wyciągał z firmy prawdziwe zyski,
522
00:35:17,116 --> 00:35:20,494
po czym dzwonił do Annette Bongiorno
523
00:35:21,245 --> 00:35:23,497
i mówił: „Potrzebuję strat.
524
00:35:23,581 --> 00:35:26,208
To koniec roku,
nie chcę mieć tylko zysków”.
525
00:35:26,792 --> 00:35:29,628
Wtedy tworzyli dla niego fikcyjne straty,
526
00:35:29,712 --> 00:35:33,382
żeby nie musiał płacić podatków
od wyciągniętych zysków.
527
00:35:35,384 --> 00:35:40,431
Zapytałem Berniego,
czemu zdał się na jego łaskę.
528
00:35:41,515 --> 00:35:44,935
Powiedział mi: „Jim, znasz powiedzenie
529
00:35:45,019 --> 00:35:48,022
»Trzymaj przyjaciół blisko,
a wrogów bliżej«?”.
530
00:35:50,316 --> 00:35:52,693
Bernie podejrzewał,
531
00:35:52,776 --> 00:35:55,779
że Jeffry Picower go przejrzał.
532
00:35:55,863 --> 00:35:59,200
Wiedział, że Bernie nie może mu odmówić,
533
00:35:59,283 --> 00:36:03,287
więc chciał wyciągnąć z niego,
ile tylko był w stanie.
534
00:36:03,370 --> 00:36:06,665
Nikt nie zarobił więcej pieniędzy
535
00:36:06,749 --> 00:36:10,461
i nikt nie wzbogacił się bardziej.
536
00:36:10,544 --> 00:36:13,130
Nawet Madoff zarobił mniej niż Picower.
537
00:36:15,674 --> 00:36:19,053
Przyznałem się do wielu
538
00:36:19,136 --> 00:36:21,889
zawstydzających rzeczy, których żałuję.
539
00:36:22,389 --> 00:36:24,600
To wszystko moja wina.
540
00:36:25,517 --> 00:36:27,019
Nikt nie nie zmuszał.
541
00:36:28,187 --> 00:36:31,190
Trzeba było znać mnie
542
00:36:31,273 --> 00:36:33,901
i moją relację z tymi ludźmi.
543
00:36:33,984 --> 00:36:37,947
Ta duża czwórka była bardzo chciwa.
544
00:36:38,030 --> 00:36:40,032
Oni nigdy nie chcieli kończyć.
545
00:36:46,288 --> 00:36:47,665
Jestem reporterką.
546
00:36:47,748 --> 00:36:50,918
Zajmuję się biznesem od lat 90.
547
00:36:51,001 --> 00:36:55,714
Do Barron’s Magazine
dołączyłam w roku 2000.
548
00:36:55,798 --> 00:36:59,385
Chciałam pisać o funduszach hedgingowych.
549
00:36:59,468 --> 00:37:03,764
Wtedy nie były tak dużym tematem.
550
00:37:04,807 --> 00:37:10,020
Pewnego dnia zadzwonił do mnie facet,
który był świetnym źródłem.
551
00:37:10,104 --> 00:37:12,856
Powiedział: „Napisz o funduszu Madoffa.
552
00:37:12,940 --> 00:37:14,275
On nigdy nie traci”.
553
00:37:14,984 --> 00:37:17,861
Od razu nadstawiłam uszu,
554
00:37:17,945 --> 00:37:21,156
bo historia nie znała przypadku
funduszu hedgingowego,
555
00:37:21,240 --> 00:37:23,701
który nigdy nie stracił na Wall Street.
556
00:37:23,784 --> 00:37:27,663
Firmy internetowe są wśród
największych przegranych na Wall Street.
557
00:37:27,746 --> 00:37:30,165
Rzeź dopiero się zaczyna.
558
00:37:30,249 --> 00:37:35,170
Akcje zawodników wagi ciężkiej,
które kiedyś były warte nawet 50 dolarów,
559
00:37:35,254 --> 00:37:36,964
nagle można kupić za grosze.
560
00:37:37,798 --> 00:37:39,633
Na początku lat 2000
561
00:37:39,717 --> 00:37:43,470
pękła bańka internetowa.
562
00:37:43,554 --> 00:37:46,724
Giełda leciała na łeb na szyję.
563
00:37:47,266 --> 00:37:48,892
W tym samym czasie
564
00:37:49,435 --> 00:37:53,856
fundusz hedgingowy Berniego Madoffa
ciągle zarabiał,
565
00:37:55,024 --> 00:37:56,650
co było dziwne.
566
00:37:56,734 --> 00:38:01,613
Dlaczego tylko jego fundusz zarabiał?
567
00:38:01,697 --> 00:38:05,659
Chciałam dowiedzieć się o nim więcej.
568
00:38:07,411 --> 00:38:09,246
W trakcie śledztwa
569
00:38:09,330 --> 00:38:13,417
znaleźliśmy dokument ofertowy
Fairfield Greenwich.
570
00:38:14,168 --> 00:38:16,211
Dokument ofertowy to tak naprawdę
571
00:38:16,295 --> 00:38:18,922
prospekt lub propozycja inwestycyjna,
572
00:38:19,006 --> 00:38:22,009
w którym fundusz
przedstawia potencjalnym klientom
573
00:38:22,885 --> 00:38:25,012
swoją strategię inwestycyjną.
574
00:38:25,888 --> 00:38:29,266
Wiosną 2001 roku
575
00:38:29,350 --> 00:38:32,519
można było pójść na giełdę
576
00:38:32,603 --> 00:38:34,688
i ot tak wejść na parkiet.
577
00:38:34,772 --> 00:38:38,525
Pytałam się traderów: „Słyszeliście o nim?
578
00:38:38,609 --> 00:38:43,030
Czy ktoś robił interesy
z tym wartym miliardy funduszem?”.
579
00:38:43,113 --> 00:38:48,285
Dziwne było to,
że nikt z nimi nie handlował.
580
00:38:49,078 --> 00:38:53,123
Pytałam w prywatnych bankach:
581
00:38:53,832 --> 00:38:57,795
„Macie bogatych klientów,
którzy tam inwestują?”.
582
00:38:57,878 --> 00:38:59,505
Z biegiem czasu
583
00:39:00,047 --> 00:39:02,758
zauważałam coraz dziwniejsze rzeczy.
584
00:39:02,841 --> 00:39:09,807
Rozmawiałam z klientami prywatnego banku,
którzy mówili:
585
00:39:10,349 --> 00:39:15,896
„Możemy inwestować u Berniego,
ale nie wolno nam o tym mówić”.
586
00:39:15,979 --> 00:39:21,777
Jeśli menadżer portfela nie chce,
żebyś o nim mówił, to coś tu nie gra,
587
00:39:21,860 --> 00:39:26,073
bo większość z nich
chce chwalić się wynikami.
588
00:39:27,741 --> 00:39:32,496
Poszłam na lunch
z pracownikiem Merrill Lynch.
589
00:39:33,288 --> 00:39:38,836
Ten bankier bogaczy powiedział mi:
590
00:39:38,919 --> 00:39:42,214
„Nie mogę zaglądnąć do ksiąg,
nie mogę niczego sprawdzić,
591
00:39:42,798 --> 00:39:46,009
ale jeśli powiem klientom,
592
00:39:46,093 --> 00:39:51,098
że chcę ich wycofać z funduszu Madoffa,
to mnie zwolnią”.
593
00:39:51,181 --> 00:39:54,268
Ten scenariusz powtarzał się w kółko.
594
00:39:55,727 --> 00:40:00,149
Zadzwoniłam też do Fairfield Greenwich,
595
00:40:00,232 --> 00:40:02,192
rozmawiałam z Jeffreyem Tuckerem.
596
00:40:02,860 --> 00:40:05,904
Odprawił mnie i powiedział:
597
00:40:05,988 --> 00:40:09,283
„Nie ma o czym pisać, to fundusz prywatny,
598
00:40:09,366 --> 00:40:13,370
który nie jest dostępny
dla inwestorów indywidualnych”.
599
00:40:13,454 --> 00:40:17,291
Barron’s to magazyn dla szerokiej publiki.
600
00:40:18,292 --> 00:40:22,504
Mimo to
niektórzy inwestorzy unikali Madoffa.
601
00:40:22,588 --> 00:40:24,298
Na przykład Goldman Sachs
602
00:40:24,381 --> 00:40:26,091
i Salomon Brothers
603
00:40:26,175 --> 00:40:28,677
nie chcieli robić interesów z Madoffem.
604
00:40:28,760 --> 00:40:32,347
Mówili: „Nie możemy tego rozgryźć.
Jest w tym coś dziwnego”.
605
00:40:33,515 --> 00:40:39,021
Myślałam, że łatwo będzie
umówić się na wywiad z Berniem,
606
00:40:39,104 --> 00:40:43,192
bo większość menadżerów
zabiegała o wywiady.
607
00:40:43,275 --> 00:40:48,906
Dla wielu osób szczytem kariery
byłby artykuł o nich w Barron’s.
608
00:40:53,410 --> 00:40:56,121
Nie mogłam się do niego dobić.
609
00:41:02,294 --> 00:41:05,005
Próbowałam na każdy sposób,
610
00:41:05,506 --> 00:41:08,842
ale nie mogłam go namówić na wywiad.
611
00:41:10,886 --> 00:41:13,305
Na parę dni przed publikacją…
612
00:41:16,308 --> 00:41:17,976
zostawiłam mu wiadomość:
613
00:41:18,060 --> 00:41:20,979
„Tak czy siak napiszemy ten artykuł”.
614
00:41:28,529 --> 00:41:29,530
I nagle
615
00:41:30,197 --> 00:41:31,865
odezwał się telefon.
616
00:41:35,452 --> 00:41:39,998
Jeśli dobrze pamiętam,
Bernie Madoff był bardzo uprzejmy.
617
00:41:40,749 --> 00:41:45,754
Wydawał się zaskoczony
moim zainteresowaniem.
618
00:41:46,880 --> 00:41:50,050
Zbył mnie, mówiąc:
619
00:41:50,133 --> 00:41:53,637
„Nie powiem nic o strategii,
to własność naszej firmy”.
620
00:41:53,720 --> 00:41:56,932
Poklepał mnie po głowie i odesłał do domu.
621
00:41:58,058 --> 00:42:02,479
Nie dostałam od niego odpowiedzi,
622
00:42:02,563 --> 00:42:05,065
więc pozostało mi stawianie pytań.
623
00:42:05,774 --> 00:42:08,360
Jak to zrobił? Jak zarobił pieniądze?
624
00:42:08,860 --> 00:42:10,779
Jaką miał strategię?
625
00:42:11,655 --> 00:42:16,493
Czemu każe ludziom milczeć
na temat swojego funduszu?
626
00:42:17,411 --> 00:42:19,955
Czemu wypłaca takie honoraria?
627
00:42:21,832 --> 00:42:25,669
Wiedziałam, że coś jest nie tak,
628
00:42:26,962 --> 00:42:29,339
ale wtedy miałam tylko tyle.
629
00:42:44,813 --> 00:42:50,152
Artykuł wyszedł w maju 2001 roku,
a ja pomyślałam:
630
00:42:50,235 --> 00:42:52,696
„Tak! Dostanę za to Pulitzera”.
631
00:42:53,322 --> 00:42:55,282
Nikt nie zadzwonił.
632
00:42:55,365 --> 00:42:58,410
Myślałam, że może kogoś zdenerwuję,
633
00:42:58,493 --> 00:43:00,704
może zadzwonią jego prawnicy.
634
00:43:01,705 --> 00:43:03,332
Kompletna cisza.
635
00:43:05,792 --> 00:43:07,628
Nie wiedziałam,
636
00:43:07,711 --> 00:43:12,883
że Bernie wszedł do biura
z kopią mojego artykułu i powiedział:
637
00:43:12,966 --> 00:43:14,134
„To idiotka.
638
00:43:14,843 --> 00:43:18,680
Nie chcę słyszeć o tym artykule.
To brednie. My idziemy dalej”.
639
00:43:20,932 --> 00:43:25,937
Powiedziałam mu:
„Ludzie będą o tym mówić”,
640
00:43:26,021 --> 00:43:28,649
a on odparł: „Nie będę o tym dyskutował”.
641
00:43:29,316 --> 00:43:34,029
Bernie nie chciał,
żeby kojarzono go z czymś złym.
642
00:43:34,112 --> 00:43:38,075
Gdy dzwonił jakiś dziennikarz
643
00:43:38,158 --> 00:43:41,995
albo gdy ktoś o nim pisał,
robił się bardzo spięty.
644
00:43:42,079 --> 00:43:46,083
TRZECH PRACOWNIKÓW DUŻYCH BANKÓW
NIE UMIAŁO ROZGRYŹĆ WYNIKÓW MADOFFA.
645
00:43:47,042 --> 00:43:48,460
Taki już był.
646
00:43:48,543 --> 00:43:50,962
Myślał, że milcząc,
647
00:43:52,381 --> 00:43:54,341
sprawi, że to coś zniknie.
648
00:43:54,424 --> 00:43:56,843
I tyle. Nie ma tematu.
649
00:43:56,927 --> 00:44:01,807
MADOFF TWIERDZI,
ŻE ZARZUTY SĄ „NIEDORZECZNE”.
650
00:44:01,890 --> 00:44:04,101
Do wiosny 2001
651
00:44:04,184 --> 00:44:09,189
Bernie Madoff był w stanie
utrzymać swoją działalność doradczą
652
00:44:09,272 --> 00:44:12,567
niemal zupełnie niezauważoną
przez społeczeństwo.
653
00:44:12,651 --> 00:44:18,073
Wszystko trzymał w tajemnicy,
654
00:44:18,865 --> 00:44:23,537
aż do pojawienia się
słynnego artykułu w Barron’s Magazine.
655
00:44:24,246 --> 00:44:26,248
Musimy pamiętać,
656
00:44:26,331 --> 00:44:31,253
że artykuł
nie zarzucał mu niczego nielegalnego,
657
00:44:31,336 --> 00:44:35,549
ale wystarczył,
żeby inwestorzy zaczęli zadawać pytania.
658
00:44:38,260 --> 00:44:40,429
Mój artykuł
659
00:44:40,512 --> 00:44:45,600
przestraszył Jeffreya Tuckera
z Fairfield Greenwich.
660
00:44:46,184 --> 00:44:50,021
Pojawiły się wątpliwości,
w związku z czym zażądał spotkania.
661
00:44:50,731 --> 00:44:54,985
To niepewna chwila zarówno dla Tuckera,
jak i dla Berniego Madoffa,
662
00:44:55,068 --> 00:44:57,654
bo mają symbiotyczny związek.
663
00:44:58,572 --> 00:45:01,950
Tucker i Fairfield Greenwich
zainwestowali miliardy,
664
00:45:02,033 --> 00:45:06,371
które Bernie miał inwestować dalej.
665
00:45:07,414 --> 00:45:10,333
Spotkanie było niezręczne.
666
00:45:10,417 --> 00:45:13,962
„Bernie, musimy porozmawiać o artykule”.
667
00:45:14,796 --> 00:45:17,924
Musiał uspokoić Tuckera,
668
00:45:18,884 --> 00:45:21,928
ale w swoim klasycznym stylu
669
00:45:22,012 --> 00:45:25,056
zapewniał go, nie okazując zmartwienia.
670
00:45:26,224 --> 00:45:30,312
Bernie był tam ze swoją prawą ręką,
Frankiem DiPascali.
671
00:45:31,021 --> 00:45:34,191
Pokazali mu księgę transakcji,
672
00:45:34,274 --> 00:45:38,028
w której znajdowały się
wszystkie wykonane transakcje.
673
00:45:38,862 --> 00:45:42,282
To nie było pierwsze rodeo Tuckera.
674
00:45:42,365 --> 00:45:45,494
Pracował w organach nadzoru,
był prawnikiem.
675
00:45:45,577 --> 00:45:51,833
Każdy może wydrukować taki papier,
on potrzebował czegoś więcej.
676
00:45:53,126 --> 00:45:58,381
Wtedy Bernie i Frank włączyli komputer
677
00:45:58,465 --> 00:46:03,678
i pokazali mu, że mają konto w DTC,
678
00:46:03,762 --> 00:46:06,014
czyli Depository Trust Company.
679
00:46:06,097 --> 00:46:10,560
To konto
dla każdego brokera z Wall Street.
680
00:46:10,644 --> 00:46:14,731
Powiedzieli mu:
„Martwisz się, gdzie są twoje pieniądze?
681
00:46:14,815 --> 00:46:18,485
Pamiętaj, że mamy to konto,
więc zawsze możesz to sprawdzić.
682
00:46:19,361 --> 00:46:23,657
Wybierz którąkolwiek z tych transakcji.
683
00:46:24,157 --> 00:46:26,535
Którą z nich chcesz sprawdzić?”.
684
00:46:27,035 --> 00:46:30,622
Powiedział, że chce zobaczyć AOL.
685
00:46:31,331 --> 00:46:33,834
Frank wcisnął parę klawiszy,
686
00:46:33,917 --> 00:46:39,422
a na ekranie pojawiły się
transakcje Fairfield Greenwich.
687
00:46:40,674 --> 00:46:45,637
Liczba akcji zgadzała się z tym,
czego oczekiwał Tucker.
688
00:46:46,930 --> 00:46:51,142
Cały świat usłyszał,
jak kamień spadł mu serca.
689
00:46:51,226 --> 00:46:52,477
Wszystko tam było.
690
00:46:52,561 --> 00:46:54,729
Nie miał się czym martwić.
691
00:46:56,565 --> 00:47:00,777
Wyszedł udobruchany i uspokojony.
692
00:47:02,571 --> 00:47:04,322
Tak naprawdę
693
00:47:05,532 --> 00:47:06,533
to była hucpa.
694
00:47:07,868 --> 00:47:11,705
Konto DTC w wersji potiomkinowskiej.
695
00:47:12,706 --> 00:47:14,749
Tak naprawdę
696
00:47:14,833 --> 00:47:19,921
Frank DiPascali
przejął transmisję izby rozrachunkowej
697
00:47:20,005 --> 00:47:23,925
od legalnej firmy z wyższego piętra
698
00:47:24,009 --> 00:47:28,763
i wkleił w nią fałszywe transakcje,
699
00:47:28,847 --> 00:47:33,143
żeby Jefrrey Tucker mógł ją załadować
700
00:47:33,226 --> 00:47:37,856
i upewnić się,
że jego akcje AOL są bezpieczne.
701
00:47:38,523 --> 00:47:42,277
Stworzył replikę idealną.
702
00:47:43,320 --> 00:47:48,033
Relacja Madoffa i DiPascaliego
była niezwykła.
703
00:47:48,116 --> 00:47:53,663
DiPascali potrafił się domyślić,
704
00:47:54,497 --> 00:47:57,500
czego Madoff będzie potrzebował
705
00:47:57,584 --> 00:48:02,547
i co w największym stopniu
pomoże mu tuszować oszustwo.
706
00:48:04,633 --> 00:48:08,053
Jedna sytuacja była niesamowita:
707
00:48:08,136 --> 00:48:12,891
księgowy funduszu poprosił DiPascaliego
708
00:48:12,974 --> 00:48:15,810
o wyciąg transakcji
z losowo wybranego dnia.
709
00:48:16,603 --> 00:48:19,481
DiPascali rzucił: „Jasne”
710
00:48:19,981 --> 00:48:22,067
i powiedział o tym pracownikom.
711
00:48:23,234 --> 00:48:27,197
Jego podwładni rzucili się do boju,
712
00:48:27,280 --> 00:48:31,034
żeby stworzyć fałszywy wyciąg.
713
00:48:31,117 --> 00:48:34,496
Wydrukowali stos papierów,
714
00:48:34,579 --> 00:48:38,208
ale całość była zbyt nieskazitelna,
715
00:48:38,291 --> 00:48:43,171
więc rzucali nimi jak piłką,
716
00:48:43,254 --> 00:48:47,926
aż wyglądały na odpowiednio zużyte.
717
00:48:48,009 --> 00:48:50,428
Moment, są ciągle ciepłe z drukarki.
718
00:48:51,262 --> 00:48:52,639
To był problem,
719
00:48:52,722 --> 00:48:55,725
więc chłodzili wydruki w biurowej lodówce.
720
00:48:56,977 --> 00:49:01,898
Księgowy wyszedł przekonany.
721
00:49:01,982 --> 00:49:05,360
To była sztuka,
nie można tego nazywać inaczej.
722
00:49:05,443 --> 00:49:08,655
Wszystko pasowało jak ulał
723
00:49:09,739 --> 00:49:13,660
i idealnie pomagało Madoffowi
uspokajać inwestorów.
724
00:49:14,202 --> 00:49:17,205
Miał, czego potrzebował,
zanim o tym pomyślał.
725
00:49:17,288 --> 00:49:19,416
20 GRUDNIA 2016
726
00:49:19,499 --> 00:49:26,423
„Przyznaję, że od początku lat 90.
do grudnia 2008 roku
727
00:49:27,215 --> 00:49:30,427
pomagałem Berniemu Madoffowi i innym
728
00:49:30,510 --> 00:49:33,179
oszukiwać tysiące ludzi.
729
00:49:33,930 --> 00:49:40,520
Bernie Madoff, ja i inni
wiedzieliśmy o czymś,
730
00:49:40,603 --> 00:49:46,109
o czym nigdy nie mówiliśmy klientom
ani organom nadzoru jak SEC.
731
00:49:46,192 --> 00:49:52,407
Nie sprzedawaliśmy i nie kupowaliśmy
akcji ani innych papierów wartościowych.
732
00:49:52,490 --> 00:49:55,326
To była fikcja.
733
00:49:55,410 --> 00:49:58,663
Wiedziałem, że robiliśmy coś złego”.
734
00:50:08,339 --> 00:50:10,550
To trwało parę dekad.
735
00:50:12,260 --> 00:50:14,095
Bez odpowiednich papierów
736
00:50:14,179 --> 00:50:16,931
wszystko posypałoby się w mgnieniu oka.
737
00:50:17,724 --> 00:50:19,309
Wyciągi z kont,
738
00:50:20,477 --> 00:50:22,187
potwierdzenia transakcji,
739
00:50:23,104 --> 00:50:25,732
raporty dla klientów…
740
00:50:25,815 --> 00:50:28,401
Potrzebowali do tego komputera.
741
00:50:30,737 --> 00:50:35,200
Nie można kupić oprogramowania
do tworzenia fikcyjnych transakcji.
742
00:50:35,283 --> 00:50:38,453
To oprogramowanie trzeba stworzyć.
743
00:50:40,413 --> 00:50:44,292
Programiści George Perez i Jerry O’Hara
744
00:50:44,375 --> 00:50:48,588
byli Madoffowi niezbędni.
745
00:50:52,717 --> 00:50:56,054
Jerry i George nie prowadzili
tego samego stylu życia
746
00:50:56,137 --> 00:50:58,556
jak reszta ludzi z 17. piętra.
747
00:50:59,724 --> 00:51:01,768
Frank miał łódź za 2 000 000,
748
00:51:02,477 --> 00:51:05,730
a Jodi dom na Jersey Shore.
749
00:51:06,606 --> 00:51:10,485
Oni żyli raczej skromnie.
750
00:51:11,236 --> 00:51:13,238
Wiedzieli, że robią coś złego.
751
00:51:14,322 --> 00:51:17,492
Wiedzieli, że fałszują raporty,
752
00:51:17,575 --> 00:51:20,161
ale po jakimś czasie do tego przywykli.
753
00:51:22,747 --> 00:51:24,165
George i Jerry
754
00:51:24,249 --> 00:51:26,626
stresowali się możliwością wpadki,
755
00:51:26,709 --> 00:51:28,545
bo ryzykowali.
756
00:51:32,257 --> 00:51:34,676
Ich konfrontacja z Frankiem DiPascalim
757
00:51:35,468 --> 00:51:39,430
zmieniła się w niemal komiczny szantaż.
758
00:51:39,514 --> 00:51:42,600
Mówili, że chcą więcej pieniędzy,
759
00:51:43,476 --> 00:51:49,566
ale nie chcieli nagłej podwyżki,
więc poprosili o wypłatę w diamentach.
760
00:51:51,526 --> 00:51:54,404
Frank uznał, że to szaleństwo.
761
00:51:55,697 --> 00:51:57,824
Wtedy napisali:
762
00:51:57,907 --> 00:52:00,326
„Niepokoją nas te raporty.
763
00:52:00,410 --> 00:52:03,454
Nie wiemy,
czy nasze życia nie są zagrożone”.
764
00:52:04,372 --> 00:52:06,583
To miało być oficjalne.
765
00:52:09,460 --> 00:52:13,840
„Powiedziałem mojemu szefowi
Frankowi DiPascaliemu,
766
00:52:13,923 --> 00:52:18,178
że nie chcę pracować przy projektach,
z którymi nie czuję się komfortowo.
767
00:52:18,761 --> 00:52:23,391
Nie wiem, jak daleko doszła ta informacja,
768
00:52:23,933 --> 00:52:28,062
ale już wkrótce usłyszy o tym sama góra.
769
00:52:28,146 --> 00:52:31,274
Boję się o pracę, rodzinę i przyszłość”.
770
00:52:31,774 --> 00:52:33,610
Dokument podpisał George Perez.
771
00:52:39,324 --> 00:52:42,118
Potem poszli z tym do Berniego.
772
00:52:43,369 --> 00:52:47,123
Bernie się nie ugiął, nie powiedział:
773
00:52:47,207 --> 00:52:49,459
„No tak, macie mnie.
774
00:52:49,542 --> 00:52:50,960
Bierzcie, co chcecie”.
775
00:52:51,044 --> 00:52:52,587
On grał ostro.
776
00:52:54,923 --> 00:52:57,717
Weszli do biura Madoffa z Frankiem
777
00:52:58,384 --> 00:53:01,596
i powiedzieli,
że nie czują się z tym komfortowo.
778
00:53:01,679 --> 00:53:06,100
Dodali też, że ich zdaniem
powinien zamknąć firmę doradczą.
779
00:53:06,809 --> 00:53:10,647
Bernie się wściekł.
780
00:53:14,609 --> 00:53:15,735
Zastraszył ich.
781
00:53:17,820 --> 00:53:20,949
To ryzykowna sytuacja dla obu stron,
782
00:53:21,032 --> 00:53:24,244
bo chłopcy na co dzień
nie rozmawiali z Berniem.
783
00:53:24,327 --> 00:53:26,579
Co więcej, grozili facetowi,
784
00:53:26,663 --> 00:53:30,750
który był szefem firmy
i legendą Wall Street.
785
00:53:30,833 --> 00:53:32,961
Wypierdalać z mojego biura, ale już.
786
00:53:34,879 --> 00:53:38,675
Koniec końców Madoff
prowadził negocjacje przez Franka
787
00:53:39,384 --> 00:53:42,303
i zgodził się na konkretną kwotę.
788
00:53:43,513 --> 00:53:46,975
Dostali dodatkowe 60 000 dolarów.
789
00:53:47,058 --> 00:53:50,937
Niewiele w skali całej sprawy.
790
00:53:52,981 --> 00:53:58,778
Mogli wyciągnąć od Berniego dowolną kwotę
i zatrzymać swoje posady.
791
00:54:00,154 --> 00:54:04,993
Chłopcom wystarczyła przeciętna podwyżka,
792
00:54:05,952 --> 00:54:09,247
a Berniemu znowu się upiekło.
793
00:54:10,081 --> 00:54:11,207
Na jakiś czas.
794
00:56:05,863 --> 00:56:08,825
Napisy: Jędrzej Kogut