1
00:00:10,428 --> 00:00:17,226
May mga narinig kaming nagsabi
na ang mga namuhunan kay Madoff ay sakim,
2
00:00:17,810 --> 00:00:20,813
at umaasa ng malaking kita.
3
00:00:22,231 --> 00:00:25,401
Kung titingnan mo ang mga numero,
hindi iyon totoo.
4
00:00:26,611 --> 00:00:30,490
Mukhang maganda at matatag na pamumuhunan.
Walang kakaiba.
5
00:00:32,450 --> 00:00:34,994
Nagsumikap ako
para kitain ang pera na ito.
6
00:00:35,078 --> 00:00:37,580
kaya sinipagan ko pa
7
00:00:37,663 --> 00:00:40,208
bago ako namuhunan sa Madoff.
8
00:00:42,043 --> 00:00:45,922
Pinaimbestigahan ko si Madoff
ng isang matatag na seguridad
9
00:00:46,422 --> 00:00:50,927
na nag-aalok ng serbisyo sa mga taong
nag-iimbestiga sa mga manager.
10
00:00:52,762 --> 00:00:54,847
At napakaganda ng kanilang lathala.
11
00:00:55,807 --> 00:01:01,687
Ganun pa man, sinusubaybayan ko ang bawat
kuwento tungkol kay Madoff,
12
00:01:03,064 --> 00:01:04,774
Dahil misteryoso siyang tao.
13
00:01:06,150 --> 00:01:11,030
Nakakakita ako ang mga artikulong
ipinagmamalaki si Madoff.
14
00:01:12,490 --> 00:01:15,409
Mga artikulo ito sa Forbes Magazine
15
00:01:15,493 --> 00:01:18,037
at sa The Economist at iba pa.
16
00:01:19,664 --> 00:01:21,040
Napakahalaga niya.
17
00:01:23,209 --> 00:01:26,420
Kaya, nasabi ko,
"Mabait ang taong ito."
18
00:01:27,547 --> 00:01:30,633
Pero hindi rin siya nahuli ng SEC,
19
00:01:30,716 --> 00:01:32,635
at marami silang pagkakataon.
20
00:01:34,512 --> 00:01:40,685
May mga pangarap ka sa pagreretiro at
kinabukasan mo, at nawala ang lahat.
21
00:01:40,768 --> 00:01:44,856
Ang dahilan kung bakit kami nagdusa,
sa tingin ko,
22
00:01:44,939 --> 00:01:49,110
ay ang ating gobyerno, ang SEC,
hindi ginawa ang kanilang trabaho.
23
00:01:51,362 --> 00:01:53,614
Iyon ay pagkakanulo.
24
00:02:14,093 --> 00:02:16,929
MADOFF:
ANG HALIMAW NG WALL STREET
25
00:02:18,347 --> 00:02:25,229
NOBYEMBRE 1999
26
00:02:25,313 --> 00:02:29,275
Sumali ako sa Rampart Investment
Management Company sa Boston
27
00:02:29,358 --> 00:02:32,528
dahil kailangan nila
ang taga benta sa loob.
28
00:02:34,197 --> 00:02:37,408
Pinapapamahalaan ang siyam
na bilyong pera ng kliyente,
29
00:02:37,491 --> 00:02:39,410
at ito'y isang malaking halaga.
30
00:02:40,912 --> 00:02:43,956
Kinuha ako para makakuha ng
marami pang kliyente,
31
00:02:44,040 --> 00:02:46,334
para bumuo ng produkto para sa kanila.
32
00:02:47,835 --> 00:02:50,588
Dapat may tagabenta.
At iyon ang trabaho ko.
33
00:02:50,671 --> 00:02:53,466
At lumilibot ako,
naghahanap ng oportunidad.
34
00:02:54,508 --> 00:02:56,802
Nag-eroplano ako.
Pumunta ng New York.
35
00:02:56,886 --> 00:02:59,722
Nakilala ko si
Thierry Magon de la Villehuchet,
36
00:03:01,140 --> 00:03:04,644
ang mayamang tao, na namumuhunan
37
00:03:04,727 --> 00:03:09,815
at namumuhunan sa ilan sa
pinakamayaman sa Europa.
38
00:03:10,733 --> 00:03:14,779
At sinabi niya sa akin
na siya'y aristokrata mula sa Brittany,
39
00:03:14,862 --> 00:03:18,699
na mayroong 100 silid
na kastilyo na pag-aari ng pamilya,
40
00:03:18,783 --> 00:03:21,619
na namamaril kasama
ang mga prinsipe ng Europa.
41
00:03:23,537 --> 00:03:25,331
At iniisip ko,
42
00:03:25,414 --> 00:03:30,753
kung makokombinsi ko siya na ipasok ako sa
bangkong namamahala ng yaman ng Europa,
43
00:03:30,836 --> 00:03:33,839
may bagong merkado para sa akin.
44
00:03:35,967 --> 00:03:37,051
Ito ang problema.
45
00:03:38,928 --> 00:03:43,808
Binibigyan ako ni Villehuchet ng
transcript sa koreo, araw-araw,
46
00:03:43,891 --> 00:03:45,559
kumpirmasyon ng mga kalakal.
47
00:03:45,643 --> 00:03:50,106
At tinakpan ang pangalan
ng kumpanya sa itaas,
48
00:03:50,189 --> 00:03:52,566
ng isang malaking itim na Magic Marker.
49
00:03:53,234 --> 00:03:57,071
Sabi ni Villehuchet,
"May lihim akong hedge fund manager."
50
00:03:57,154 --> 00:03:59,240
"Hindi ko masasabi kung sino 'yon,
51
00:03:59,323 --> 00:04:02,702
kapag nalaman ng manager na isinuko
ko ang pangalan niya,
52
00:04:02,785 --> 00:04:05,037
tatanggalin ako bilang kliyente."
53
00:04:06,122 --> 00:04:07,999
"Oo, kinuha ko ang lalaki,
54
00:04:08,082 --> 00:04:11,377
at kimikita siya ng 1% bawat buwan
tulad ng orasan."
55
00:04:11,877 --> 00:04:15,256
Alam ko sa mundo ng pananalapi
na imposible iyon.
56
00:04:17,508 --> 00:04:20,678
Kaya kinukwento niya ang
ginagawa ng lalaking ito.
57
00:04:21,178 --> 00:04:25,224
Kabilang ang mga opsyon
na ginagawa ko sa mga indibidwal na stock,
58
00:04:25,308 --> 00:04:28,394
pero ang taong ito, hindi natatalo,
ayon kay Thierry.
59
00:04:30,313 --> 00:04:31,772
Sabi ko sa sarili ko,
60
00:04:31,856 --> 00:04:33,774
"Kabaliwan ito. Hindii puwede."
61
00:04:37,445 --> 00:04:39,864
At tinanong ko si Thierry,
62
00:04:41,115 --> 00:04:44,327
"Magkano ang pera mo
sa sikretong manager na ito?"
63
00:04:45,202 --> 00:04:50,875
At sabi niya, "$320 milyon.
Pera ko at pera ng kliyente ko sa Europa."
64
00:04:50,958 --> 00:04:55,296
Akala ko awtomatikong
pinapatakbo ang manager na iyon
65
00:04:55,379 --> 00:04:57,048
na sampung beses ang halaga.
66
00:04:57,923 --> 00:05:03,471
Pinaghihinalaan ko na ang sikretong
tagapamahala ng mahigit tatlong bilyon.
67
00:05:04,263 --> 00:05:08,476
Ang pinakamalaking hedge fund manager sa
mundo, na walang nakakaalam.
68
00:05:09,310 --> 00:05:13,522
Kung makakagawa ako ng 1% sa isang buwan
ng tuloy-tuloy, nakalagay
69
00:05:13,606 --> 00:05:17,651
ang mukha ko sa billboard
sa pagitan ng Boston at New York City.
70
00:05:18,569 --> 00:05:20,488
Bakit sikreto ang lalaking ito?
71
00:05:22,323 --> 00:05:25,951
Siyempre, interesado ako kung sino
ang sikretong manager,
72
00:05:26,452 --> 00:05:30,956
at umalis si Thierry
dahil may kakausapin,
73
00:05:31,874 --> 00:05:33,876
at may ginawa akong hindi maganda.
74
00:05:35,294 --> 00:05:38,923
Sinilip ko ang kumpirmasyon
para basahin ang pangalan sa taas.
75
00:05:44,470 --> 00:05:47,139
"Bernard Madoff Securities."
76
00:05:50,559 --> 00:05:52,895
Bakit itong kilala sa Wall Street
77
00:05:52,978 --> 00:05:56,690
kailangang patakbuhin
ng palihim ang pera ni Thierry?
78
00:05:57,942 --> 00:06:02,780
At sinabi sa akin ni Thierry na hindi siya
naniningil ng bayad para gawin ito.
79
00:06:03,489 --> 00:06:05,408
Walang saysay iyon.
80
00:06:05,491 --> 00:06:08,411
At iniisip ko sa sarili ko, "Kalokohan."
81
00:06:12,248 --> 00:06:14,417
Pagkatapos ang unang pulong namin,
82
00:06:14,500 --> 00:06:18,129
babalik ako sa Boston at makipagkita
sa big boss ng Rampart.
83
00:06:20,798 --> 00:06:22,675
Naintindihan agad ng mga amo
84
00:06:23,175 --> 00:06:26,637
na kung magagamit ko si Thierry
na tubo, bilang kliyente,
85
00:06:26,720 --> 00:06:29,265
mapapalapit ako
sa pinakamayaman sa Europa,
86
00:06:30,182 --> 00:06:34,270
baka kumita tayo ng bilyun-bilyong dolyar.
87
00:06:34,770 --> 00:06:37,565
Makipagkumpitensya ako sa
sikretong manager,
88
00:06:37,648 --> 00:06:42,653
at walang saysay ang diskarteng ito
na sinasabi niyang ginagamit niya.
89
00:06:43,737 --> 00:06:48,742
Sabi ng mga amo, "Ibaliktad ang inhinyero
kung ano ang ginagawa ng lalaking ito."
90
00:06:48,826 --> 00:06:51,829
"Ibaba sa Portfolio Manager,
Harry Markopolos."
91
00:06:51,912 --> 00:06:54,707
"Siya ang math geek.
Malalaman niya kaagad."
92
00:06:56,709 --> 00:07:00,546
Deribatibo ang field ko,
na napakamatematika.
93
00:07:00,629 --> 00:07:03,424
Dapat may alam ka sa kalkulo
at istatistika,
94
00:07:03,507 --> 00:07:06,385
at marami sa matematika ay kumplikado.
95
00:07:07,052 --> 00:07:09,221
Bumalik si Frank na may isang pahina
96
00:07:09,305 --> 00:07:12,308
ng Madoff feeder fund
na may magagandang kita,
97
00:07:12,933 --> 00:07:15,227
pero si Frank ay nangangalakal.
98
00:07:15,311 --> 00:07:18,314
Gusto niyang malaman na may
gumagana at maibebenta.
99
00:07:19,732 --> 00:07:25,029
Nainis si Harry na pinapalabas ng
opisina niya para tawagan ako,
100
00:07:25,529 --> 00:07:26,572
isang tindero.
101
00:07:27,490 --> 00:07:31,202
Tinitingnan niya sandali
ang kita at sinabi niyang,
102
00:07:31,285 --> 00:07:35,414
"Frank eksperto ka sa mga pagpipilian.
Alam mong kalokohan ito."
103
00:07:36,415 --> 00:07:38,709
"Oo, di siya gumagamit ng mga opsyon."
104
00:07:38,792 --> 00:07:40,211
"Paano niya nagagawa?"
105
00:07:41,295 --> 00:07:47,384
Isang pahina na may hindi kapani-
paniwalang ginawa, halos walang talo.
106
00:07:47,885 --> 00:07:51,055
Tinignan ko ang mga katangian
ng portfolio, sabi,
107
00:07:51,138 --> 00:07:56,227
"Tingnan mo, ang mga return ay ganito,
45-degree anggulo. Tuwid na linya."
108
00:07:57,436 --> 00:08:00,564
Sabi niya, "Masasabi ko
na ito ay pandaraya,
109
00:08:00,648 --> 00:08:02,858
at posibleng paraang Ponzi."
110
00:08:03,567 --> 00:08:06,111
Apat na minuto ang talakayang ito.
111
00:08:06,612 --> 00:08:07,696
Sabi ko kay Harry,
112
00:08:08,322 --> 00:08:10,324
"Diyos ko, 'wag ang 'Ponzi.'"
113
00:08:10,407 --> 00:08:13,244
"Hindi matatawag na mandaraya,
lalo na ng Ponzi."
114
00:08:13,327 --> 00:08:15,746
Sabi ko, "Madoff Securities,
115
00:08:15,829 --> 00:08:19,625
pinapatakbo ang pito hanggang 10%
ng US Stock Market."
116
00:08:20,251 --> 00:08:21,460
"Di ako naniniwala."
117
00:08:24,880 --> 00:08:28,259
Kahit na sinabi ko sa kanya
na hindi pwede ang mga ito,
118
00:08:28,968 --> 00:08:31,887
sinabi nila, "Gawa
ka ng mala-Madoff na produkto."
119
00:08:33,514 --> 00:08:36,475
"Alamin kung paano at
makuha ang bahagi niya."
120
00:08:39,311 --> 00:08:42,314
Gugugol ng ilang
oras sa pagmomodelo sa kitaalik.
121
00:08:47,069 --> 00:08:49,530
Tumagal ng ilang oras, at makikita mo
122
00:08:50,406 --> 00:08:54,868
na wala itong kinalaman sa
Wall Street o sa US Stock Market.
123
00:08:56,620 --> 00:08:59,957
Sa katunayan, 6% lang ang hitsura nito
sa stock market.
124
00:09:02,293 --> 00:09:03,794
At dagdagan ng mga buwan,
125
00:09:03,877 --> 00:09:07,006
at nakikita mong 96.4% ng mga buwan
ay positibo.
126
00:09:08,424 --> 00:09:10,217
Hindi umiiral sa finance.
127
00:09:12,595 --> 00:09:15,347
Ang mga numero niya
ay hindi kapani-paniwala.
128
00:09:17,224 --> 00:09:19,393
Kaya dumagsa ang mga tao kay Madoff,
129
00:09:19,476 --> 00:09:21,687
dahil maganda ang kita niya.
130
00:09:23,105 --> 00:09:24,898
Kakalabanin ko ang taong ito,
131
00:09:25,441 --> 00:09:27,776
pero wala kang laban sa manloloko.
132
00:09:28,819 --> 00:09:31,155
Gusto ko siyang mahuli.
133
00:09:38,120 --> 00:09:42,833
Ito ang una kong isinumite sa SEC,
noong Marso 1, 2000.
134
00:09:44,168 --> 00:09:45,753
"Mga 25 minuto o wala pa,
135
00:09:45,836 --> 00:09:49,715
Patutunayan ko
sa Hedge Fund Operation ni Madoff."
136
00:09:49,798 --> 00:09:52,885
"Isa: sila'y napakatalino at/o maswerte,
137
00:09:52,968 --> 00:09:55,220
at tanga ako sa pag-aaksaya ng oras."
138
00:09:55,888 --> 00:09:58,182
"Dalawa: ang mga kita ay totoo,
139
00:09:58,265 --> 00:10:02,061
pero nagmumula sila sa ibang proseso
maliban sa hinahayag,
140
00:10:02,144 --> 00:10:04,605
kaya may ayos ang imbestigasyon."
141
00:10:04,688 --> 00:10:05,522
"Tatlo:
142
00:10:05,606 --> 00:10:08,359
ang buong pondo ay paraang Ponzi."
143
00:10:08,442 --> 00:10:10,944
PARAANG PONZI.
144
00:10:15,324 --> 00:10:20,579
Higit 100 buwang kita, pitong buwan,
ang pinakamalaking buwanang kawalan
145
00:10:20,663 --> 00:10:25,084
Nang sinusubukan ni Harry Markopolos
na hikayatin ang SEC
146
00:10:25,918 --> 00:10:31,090
Isang napakalaking paraang Ponzi
sa kasaysayan
147
00:10:31,173 --> 00:10:35,052
na pinapatakbo
sa panahong iyon ni Bernie Madoff,
148
00:10:36,345 --> 00:10:38,889
Napakalaking hamon ang kinakaharap niya,
149
00:10:38,972 --> 00:10:44,770
dahil umasa ang SEC kay Bernie Madoff na
mapagkukunan ng karunungan sa Wall Street.
150
00:10:46,647 --> 00:10:51,860
May napakalaking reputasyon bilang isa
sa mga tunay na higante ng Wall Street.
151
00:10:51,944 --> 00:10:56,448
Hindi lang para sa mga pag-unla
ang tinulungan niyang ilunsad,
152
00:10:56,532 --> 00:11:00,119
pagbabago sa industriya na tinulungan
niyang tukuyin,
153
00:11:00,994 --> 00:11:04,164
pero nagtagal din siya
154
00:11:04,248 --> 00:11:08,711
nakikipagtulungan sa SEC
at iba pang ahensya ng gobyerno sa mga
155
00:11:08,794 --> 00:11:13,006
panel at tumulong
sa kung paano magpatakbo ng negosyo.
156
00:11:14,133 --> 00:11:16,135
Magsimula ako
na may saligan na
157
00:11:16,218 --> 00:11:19,096
karamihan sa mga nangangaral
sa industriya natin
158
00:11:20,013 --> 00:11:23,142
papasok sa umaga
para sumunod sa mga patakaran,
159
00:11:23,225 --> 00:11:24,977
sa ikakabuti ng kliyente.
160
00:11:29,732 --> 00:11:34,403
Gumugol si Harry Markopolos ng
matinding oras at pagsisikap
161
00:11:35,696 --> 00:11:40,367
para kumbinsihin ang SEC na gawin ang
tama kay Bernie Madoff.
162
00:11:41,368 --> 00:11:43,996
At hindi lang minsan pumunta.
163
00:11:44,079 --> 00:11:47,750
Isang beses nakarating, tinanggihan,
pangalawa, tinangihan.
164
00:11:50,836 --> 00:11:52,463
Kahit sino, "Suko ka na!"
165
00:11:53,630 --> 00:11:54,840
Nalaman namin na may
166
00:11:54,923 --> 00:11:58,135
tatlo hanggang pitong bilyong
dolyar si Bernie.
167
00:11:59,052 --> 00:12:01,889
At pumunta ako sa SEC,
at tiningnan nila ito
168
00:12:01,972 --> 00:12:04,057
at di pinansin.
169
00:12:08,771 --> 00:12:14,943
DISYEMBRE 2000
LAKI NG PONZI: $30.1 BILYON
170
00:12:16,111 --> 00:12:20,574
Hindi na-follow up ng SEC
ang anumang isinulat namin.
171
00:12:20,657 --> 00:12:23,368
Tinawag ni Harry ang mga
pangunahing papeles.
172
00:12:23,452 --> 00:12:25,954
Sabi nila, "Hindi namin kinukuha si Madoff
173
00:12:26,622 --> 00:12:29,333
batay sa mga innuendo ng isang
matematisyan."
174
00:12:32,336 --> 00:12:33,837
"Matibay na ebidensya."
175
00:12:35,964 --> 00:12:37,508
Sinabi ni Harry sa akin,
176
00:12:37,591 --> 00:12:42,554
"Frank, maghanap ka ng
mausisa na reporter sa pinansyal."
177
00:12:44,640 --> 00:12:46,016
Saan mo inalam?
178
00:12:47,643 --> 00:12:50,103
Nagkataon lang,
179
00:12:50,604 --> 00:12:52,773
mga katapusan na ng 2000,
180
00:12:53,315 --> 00:12:56,527
at nakikipag-usap mula Barcelona.
Dala ko ang asawa ko.
181
00:12:57,110 --> 00:13:00,447
Nasa airport na kami,
at sumakay kami ng taksi.
182
00:13:00,531 --> 00:13:01,949
Huling taksi na iyon.
183
00:13:02,533 --> 00:13:05,869
May astig na lalaki na nakatayo
kasama ang mga bagahe,
184
00:13:05,953 --> 00:13:09,623
kakalabog sa bintana ng pasahero…
"Pupunta ka sa komperensya?"
185
00:13:09,706 --> 00:13:10,749
Sinabi kong oo.
186
00:13:10,833 --> 00:13:12,751
Sabi niya, "Pwedeng makisabay?"
187
00:13:13,418 --> 00:13:16,713
Sabi niya, "Hi, ako si Michael Ocrant,"
sa unahan siya,
188
00:13:16,797 --> 00:13:20,300
"Isa akong mausisa na reporter
sa pandaraya sa pananalapi
189
00:13:21,301 --> 00:13:23,720
Tumingala ako't sabi,
"Salamat, Diyos."
190
00:13:24,221 --> 00:13:25,347
Sabi ko, "Michael,
191
00:13:26,306 --> 00:13:29,977
Pusta ka namin ng hapunan
ng asawa ko sa Barcelona
192
00:13:30,060 --> 00:13:34,356
na mabibigyan kita ng isang pangalan
ng sikretong hedge fund manager
193
00:13:34,439 --> 00:13:37,442
Na hihigitan ang sinuman
sa mga manager mo
194
00:13:37,943 --> 00:13:41,613
sa laki ng pag-aari
at mapanganib na rate ng kita."
195
00:13:43,448 --> 00:13:44,867
"Kukunin ko ang taya."
196
00:13:46,201 --> 00:13:48,036
Sabi ko, "Bernie Madoff."
197
00:13:50,539 --> 00:13:55,043
Mabilis siyang mapaikot, alam kong kasama
ko ang mausisang reporter ko.
198
00:13:57,129 --> 00:13:58,088
At sinabi ko,
199
00:13:58,171 --> 00:14:03,176
"Lagi siyang wala sa merkado
sa araw bago bumaba ang merkado,
200
00:14:03,719 --> 00:14:08,765
at lagi siyang nasa merkado sa araw ng,
o sa araw bago tumaas ang merkado."
201
00:14:09,558 --> 00:14:13,729
Walang perpektong panahon
ang sinumang tagapamahala sa mundo.
202
00:14:13,812 --> 00:14:16,189
Walang patiunang nakakaalam sa merkado.
203
00:14:18,775 --> 00:14:21,695
Sabi ni Michael Ocrant,
"Magsusulat ng artikulo."
204
00:14:23,530 --> 00:14:26,241
Ibinigay namin ang
pangalan ng mga opsyon at
205
00:14:26,325 --> 00:14:28,368
iba pa sa, Estados Unidos,
206
00:14:28,452 --> 00:14:30,621
pinuno ng deribatibo sa mga bangko.
207
00:14:31,496 --> 00:14:33,081
At kinausap ang lahat.
208
00:14:33,582 --> 00:14:36,335
'Di makapaniwala si Ocrant
sa mga nalaman.
209
00:14:36,835 --> 00:14:39,338
I-print na sana at tumawag sa'kin.
210
00:14:39,421 --> 00:14:40,547
Sabi niya,
211
00:14:40,631 --> 00:14:43,425
"Ang taong ito ay dalawa't kalahating
mas malaki
212
00:14:43,508 --> 00:14:46,053
sa pinakamalaking hedge fund na
iniulat."
213
00:14:46,553 --> 00:14:49,056
"Paano niya pinalago ang negosyong iyon?"
214
00:14:50,182 --> 00:14:51,433
Lumabas ang artikulo.
215
00:14:51,516 --> 00:14:54,853
"Nangunguna si Madoff sa chart,
tinatanong kung paano."
216
00:14:55,854 --> 00:15:00,150
Nag-apiran kami sa opisina sa Rampart.
217
00:15:01,652 --> 00:15:03,445
Ngayon saklaw na ng publiko.
218
00:15:04,488 --> 00:15:06,114
Ito ang malala.
219
00:15:07,741 --> 00:15:11,119
Ilang sandali matapos lumabas ang artikulo
ng MARHedge,
220
00:15:11,745 --> 00:15:15,332
isang senior enforcement officer
ng SEC sa Washington
221
00:15:15,415 --> 00:15:17,501
nagdesisyong magtanong.
222
00:15:19,294 --> 00:15:21,213
Nabigla lang ako.
223
00:15:21,296 --> 00:15:25,926
na si Bernie Madoff ay mamamahala
ng pera sa napakalaking antas
224
00:15:26,009 --> 00:15:31,598
at hindi rehistrado ang negosyo
sa mga federal regulator.
225
00:15:34,935 --> 00:15:40,148
Ang pinili niyang gawin ay kunin ang
telepono at tawagan si Bernie Madoff.
226
00:15:42,317 --> 00:15:45,445
Kilala niya siya, siyempre,
kilala siya sa industriya.
227
00:15:45,529 --> 00:15:47,072
At tinawagan at sinabing,
228
00:15:47,155 --> 00:15:50,158
"Hi, Bernie. May pagsusulit tayo."
229
00:15:50,242 --> 00:15:52,494
"May itatanong kami sa hedge fund mo."
230
00:15:53,578 --> 00:15:55,998
At sabi niya, "Wala akong hedge fund."
231
00:15:57,791 --> 00:15:59,668
At sabi, "Hindi siguro."
232
00:15:59,751 --> 00:16:01,545
At sabi niya, "Okey."
233
00:16:03,213 --> 00:16:05,007
Kung may negosyong hedge fund,
234
00:16:05,090 --> 00:16:07,968
dapat iparehistro bilang
namumuhunang tagapayo.
235
00:16:08,051 --> 00:16:10,554
Ayaw magparehistro ni Bernie Madoff,
236
00:16:11,054 --> 00:16:13,682
dahi kapag nagparehistro ka,
237
00:16:13,765 --> 00:16:16,768
isasailalim ka sa mga pagsususlit ng SEC.
238
00:16:18,020 --> 00:16:19,771
Gusto ko ang episode na 'yon
239
00:16:19,855 --> 00:16:23,025
dahil inilalarawan nito, higit sa lahat,
240
00:16:23,108 --> 00:16:27,404
ang pagpapahalaga ng SEC
kay Bernie Madoff,
241
00:16:27,487 --> 00:16:29,406
ang tiwala nila sa kanya.
242
00:16:30,282 --> 00:16:33,243
"Tawagan at tanungin kung may
ginagawang masama."
243
00:16:33,326 --> 00:16:34,578
Magsasabi ng totoo.
244
00:16:38,373 --> 00:16:42,294
Suwerte ni Madoff sa mga kaaway niya
gaya ng sa mga kaibigan niya.
245
00:16:43,920 --> 00:16:46,131
At masuwerte siya sa panahon niya.
246
00:16:46,715 --> 00:16:50,510
Muli, ang naunang ulat ay
kakapasok mula sa ilang balita.
247
00:16:50,594 --> 00:16:55,766
Isang maliit na commuter na erpolano ang
tumama sa gilid ng World Trade Center.
248
00:16:58,810 --> 00:17:01,646
May isa pa.
May nakita pa kaming isa.
249
00:17:18,413 --> 00:17:19,998
Hindi ko ito malilimutan
250
00:17:20,082 --> 00:17:23,627
Hindi ko makakalimutang
pinagmamasdan ang mga gusaling iyon
251
00:17:23,710 --> 00:17:28,173
na nanginginig hanggang
tuhod at tuluyang gumuho.
252
00:17:30,258 --> 00:17:31,885
Sobrang nayanig ang syudad.
253
00:17:33,345 --> 00:17:38,517
Naaalala ko ang walang kapanatagan,
mga linggo at buwan pagkatapos ng 9/11.
254
00:17:40,644 --> 00:17:45,440
Ang Wall Street, siyempre,
ay nasa gilid mismo ng World Trade Center.
255
00:17:45,524 --> 00:17:49,528
Ang New York Stock Exchange,
dalawang bloke ang layo, ay isinara.
256
00:17:49,611 --> 00:17:53,281
Sarado ang lahat ng bayan nang ilang araw.
257
00:17:55,992 --> 00:18:02,082
At nagkaroon ng malaking pakikisama sa
muling pagbukas ng stock market.
258
00:18:02,165 --> 00:18:05,710
Nakatayo si Tom Costello sa NASDAQ.
Tom, ano'ng meron?
259
00:18:05,794 --> 00:18:09,506
Ang NASDAQ ay isang oras
at kalahati ang layo sa kalakalan.
260
00:18:09,589 --> 00:18:11,091
Nabanggit ko kanina,
261
00:18:11,174 --> 00:18:14,219
ngayong umaga,
kakaibang pagpapakita ng pagkakaisa,
262
00:18:14,302 --> 00:18:16,805
pupunta ang NASDAQ CEO
Wick Simmons sa NYSE
263
00:18:16,888 --> 00:18:18,849
Sabay na bubuksan ang merkado.
264
00:18:19,432 --> 00:18:22,978
Kailangang ipakita ng NASDAQ market na
maaari itong gumana
265
00:18:23,061 --> 00:18:26,148
pagkatapos ng hindi inaasahang pangyayari.
266
00:18:27,107 --> 00:18:29,818
At tumulong si Bernie na pagsamahin iyon.
267
00:18:29,901 --> 00:18:31,528
…dalawa, isa!
268
00:18:34,614 --> 00:18:38,118
Pero may ibang kahalagahan din ito
para kay Bernie,
269
00:18:38,201 --> 00:18:41,538
na walang nakakaintindi
hanggang sa huli na ang lahat.
270
00:18:41,621 --> 00:18:44,166
Ang mga sinadya at nakamamatay
na pag-atake,
271
00:18:44,249 --> 00:18:46,835
na isinagawa kahapon laban sa ating bansa,
272
00:18:47,627 --> 00:18:49,504
higit pa sa mga terorismo.
273
00:18:50,297 --> 00:18:51,673
Gawa ito ng digmaan.
274
00:18:53,341 --> 00:18:58,305
Mga mapagkukunan na nasa New York City,
sa pintuan ng Wall Street,
275
00:18:58,388 --> 00:19:02,559
nakatuon sa white-collar crime,
sa pandaraya,
276
00:19:03,351 --> 00:19:04,978
ay itinataboy,
277
00:19:05,478 --> 00:19:11,276
ay inilalagay sa kontra-terorismo at mga
isyu sa pananalapi ng terorismo.
278
00:19:13,236 --> 00:19:17,240
Para sa SEC, ito ay pagpapalala ng
kasalukuyang problema,
279
00:19:17,324 --> 00:19:20,785
bilang resulta ng deregulasyon na kampanya
280
00:19:20,869 --> 00:19:23,997
nagsimula noong mahalal si
Ronald Reagan noong 1980.
281
00:19:24,581 --> 00:19:26,541
Sa kasalukuyang krisis,
282
00:19:27,125 --> 00:19:30,003
hindi gobyerno ang solusyon
sa problema natin.
283
00:19:30,670 --> 00:19:32,297
Gobyerno ang problema.
284
00:19:35,008 --> 00:19:37,552
Ang mga batas na inaasahan
285
00:19:37,636 --> 00:19:40,388
para sa pagsisiyasat, ay pinahigpit,
286
00:19:40,472 --> 00:19:42,682
at nabawasan ang kanilang badyet.
287
00:19:43,683 --> 00:19:45,852
Ang resulta ng 9/11
288
00:19:45,936 --> 00:19:52,651
ay pagpapatuloy lamang ng mahabang
panahon ng maikling rasyon,
289
00:19:52,734 --> 00:19:54,361
mabababang priyoridad,
290
00:19:54,444 --> 00:19:58,823
maging ang mga pagbabago sa batas
ay nagpahirap sa kanilang mga trabaho.
291
00:20:00,742 --> 00:20:06,206
Kaya, sa isang paraan, ang malagim na
trahedyang iyon para kay Madoff
292
00:20:06,831 --> 00:20:10,919
ay nabawasan ang antas ng
pagsisiyasat sa antas ng regulasyon,
293
00:20:11,002 --> 00:20:13,588
nang talagang kailangan niya ito.
294
00:20:14,256 --> 00:20:20,637
Hindi lang si Madoff ang nakinabang sa
mabagal na pagkamatay ng isang libong hiwa
295
00:20:20,720 --> 00:20:22,973
na naranasan ng SEC,
296
00:20:23,056 --> 00:20:26,309
pero siya ang pinakamalaking
nakinabang dito,
297
00:20:26,393 --> 00:20:28,436
base sa laki ng panloloko niya.
298
00:20:29,896 --> 00:20:36,861
DISYEMBRE 2001
LAKI NG PONZI: $36.8 BILLION
299
00:20:42,409 --> 00:20:46,997
May malaking pagkakaiba sa pagitan ng
katauhan na ipinakita ni Bernie sa mundo
300
00:20:47,080 --> 00:20:49,457
ano talaga ang nangyayari sa kumpanya.
301
00:20:51,042 --> 00:20:55,797
Isang pagkilos iyon para patatagin ang
negosyo niya at ang katauhan na ito.
302
00:20:56,798 --> 00:20:59,634
May perpektong mga anak para dito.
303
00:20:59,718 --> 00:21:04,222
Ang lahat ng Amerikano,
may mataas na pinag-aralan, mga kapamilya.
304
00:21:06,224 --> 00:21:10,312
Ginamit ni Bernie sina Andy at Mark bilang
panangga sa mga tao.
305
00:21:10,395 --> 00:21:12,105
"Negosyo ng pamilya ito."
306
00:21:12,605 --> 00:21:16,026
"Mga anak ko, edukado sila,
pinapatakbo ang trading room."
307
00:21:16,818 --> 00:21:21,614
Pero kung nagtatrabaho ka dito,
magkakahiwalay ang lahat.
308
00:21:21,698 --> 00:21:22,741
Lahat.
309
00:21:26,619 --> 00:21:32,292
Nagkaroon kami ng market-making division,
na pinangasiwaan ng anak kong si Mark.
310
00:21:33,460 --> 00:21:36,796
Mayroon kaming
pagmamay-ari na dibisyon ng kalakalan,
311
00:21:37,297 --> 00:21:40,258
na pinangangasiwaan ng anak kong si Andy.
312
00:21:42,844 --> 00:21:48,183
Ang panig ng pagpapayo sa pamumuhunan,
o ang ika-17 palapag gaya ng tinutukoy.
313
00:21:48,683 --> 00:21:51,728
ay karaniwang pinangangasiwaan
ni Frank DiPascali.
314
00:21:51,811 --> 00:21:53,980
Ang mga dibisyon ay hindi nag-uusap,
315
00:21:54,773 --> 00:21:58,610
kaya hindi nakipag-ugnayan ang
anak kong sina Mark at Andy
316
00:21:58,693 --> 00:22:03,573
kung ano ang tubo o lugi ng
bawat departamento.
317
00:22:06,117 --> 00:22:11,247
Hindi bumababa sina Mark at Andy sa
panig ng tagapayo sa namumuhunan.
318
00:22:13,500 --> 00:22:15,794
At kapag may dumating na kliyente,
319
00:22:16,294 --> 00:22:21,007
si Mark o Andy ay lalapit sa mesa ko at
sasabihing, "Sino ang mga iyon?"
320
00:22:22,175 --> 00:22:23,843
Hindi nila sila kilala.
321
00:22:27,430 --> 00:22:29,599
Tingin ko, pina-aalis sila ni Bernie
322
00:22:29,682 --> 00:22:31,518
kung ayaw niyang makipag-usap.
323
00:22:31,601 --> 00:22:35,146
Natutohan nila sa paglipas
ng mga taon na 'di siya pilitin.
324
00:22:37,440 --> 00:22:39,943
Maalala ko kinausap ko
si Bernie at sabing,
325
00:22:40,026 --> 00:22:42,612
"Ang kumpanya mo'y solong pag-aari."
326
00:22:42,695 --> 00:22:46,366
"Mawawala ito pagkamatay mo."
327
00:22:46,449 --> 00:22:50,412
"At ang mga anak mo at ang kapatid mo ay
kukuha ng bagong lisensya,
328
00:22:50,495 --> 00:22:52,705
magbubukas sila ng bagong account."
329
00:22:52,789 --> 00:22:58,044
"Tatagal bago maging ganito
ito muli."
330
00:22:59,504 --> 00:23:03,466
Sabi niya, "May 30 abogado akong
nagtatrabaho. 'Wag kang mag-alala."
331
00:23:03,550 --> 00:23:05,176
At pinaalis na ako.
332
00:23:06,219 --> 00:23:09,097
Sabi ko, "Okey."
Pumunta ako kay Mark Madoff.
333
00:23:10,390 --> 00:23:14,686
At pumasok siya at kinausap si Bernie
tungkol dito at hindi pinansin.
334
00:23:14,769 --> 00:23:17,147
Tingin ko, matagal ng masama ang loob
335
00:23:17,730 --> 00:23:20,900
na hindi niya nakakausap
si Bernie ng ganoon.
336
00:23:24,112 --> 00:23:29,951
Si Bernie ang dapat na maging go-to guy sa
Wall Street, ang hari ng Wall Street.
337
00:23:30,869 --> 00:23:32,579
Nasa pinto ang pangalan.
338
00:23:32,662 --> 00:23:37,167
At wala nang mas mahalaga pa sa
buhay ni Bernie
339
00:23:37,250 --> 00:23:39,043
kaysa sa pag-aalaga ng dangal,
340
00:23:39,669 --> 00:23:44,716
pinapanatiling nagpapatakbo ng matagumpay
na negosyon sa ika-19 na palapag,
341
00:23:45,592 --> 00:23:49,721
pero ang katotohanan
ay hindi tulad ng ipinapakita niya.
342
00:23:51,723 --> 00:23:55,101
Kailan ka naging bangkarote?
343
00:24:01,399 --> 00:24:03,276
Masasabi ko…
344
00:24:04,360 --> 00:24:07,071
Marahil sa unang bahagi ng 2000s.
345
00:24:07,614 --> 00:24:09,032
Sa siyam…guro…
346
00:24:09,115 --> 00:24:14,913
Sa pagitan,
sabihin natin, '98 at 2002.
347
00:24:14,996 --> 00:24:18,416
May mga problema sa pagbuo.
Oo, sasabihin ko.
348
00:24:20,043 --> 00:24:21,419
Sa panahon na iyon,
349
00:24:21,503 --> 00:24:25,048
ang kumpetisyon para sa daloy ng kalakalan
350
00:24:25,131 --> 00:24:28,885
mula sa mga higanteng institusyon
niya at sa lehitimong negosyo
351
00:24:28,968 --> 00:24:30,595
mas umiinit.
352
00:24:30,678 --> 00:24:34,974
Ibig sabihin lumiliit ang halagang
ibinabayad sa iyo para
353
00:24:35,058 --> 00:24:37,519
gawin ang alinman sa mga kalakal na iyon,
354
00:24:37,602 --> 00:24:40,396
kaya nagsisimula nang pinipiga ang kita.
355
00:24:46,110 --> 00:24:48,404
Noon, ang lehitimong bahagi ng negosyo
356
00:24:48,488 --> 00:24:50,949
ay hindi kumikita sa inaakala ng mga tao.
357
00:24:53,243 --> 00:24:55,245
At sa pagitan ng 2002 at 2008,
358
00:24:55,328 --> 00:24:57,747
may humigit-kumulang $800 milyon
359
00:24:57,830 --> 00:25:01,543
na inilabas mula sa negosyo ng Ponzi
360
00:25:02,043 --> 00:25:04,045
sa lehitimong bahagi ng negosyo.
361
00:25:08,007 --> 00:25:13,012
Si Mr. DiPascali ay kumukuha ng pera sa
ika-17 palapag ng investment advisory.
362
00:25:13,096 --> 00:25:15,723
At ipinadala sa London, sa ibang bansa.
363
00:25:15,807 --> 00:25:20,436
Ang pera ay ibinabalik sa
ika-19 na palapag, dalawang palapag
364
00:25:20,520 --> 00:25:22,730
sa itaas ng ika-17 palapag…
365
00:25:24,607 --> 00:25:27,360
sa pagkukunwari ng pamumuhunan.
366
00:25:27,944 --> 00:25:29,779
United States Treasury bills.
367
00:25:32,240 --> 00:25:35,243
Kung ang tinatawag mong lehitimong
bahagi ng negosyo
368
00:25:35,326 --> 00:25:37,996
ay hindi kumikita sa inaakala ng mga tao,
369
00:25:38,621 --> 00:25:42,458
hindi maganda gaya ng gusto
mong isipin ng mga tao.
370
00:25:42,542 --> 00:25:46,921
Paraan ito na maprotektahan ni Madoff
ang reputasyon niya sa Wall Street.
371
00:25:51,217 --> 00:25:54,387
Ang katotohanan ay,
sa unang bahagi ng 2000,
372
00:25:54,887 --> 00:25:57,307
ang lehitimong negosyo ay nalugi
373
00:25:57,390 --> 00:26:00,852
kung wala ang $800 milyon
mula sa pakana ng Ponzi.
374
00:26:02,312 --> 00:26:05,815
At ang dahilan niyan ay kumikita ang mga
nangngalakal
375
00:26:05,898 --> 00:26:07,692
pero sa sarili lang nila.
376
00:26:08,735 --> 00:26:10,653
May problema sa itaas si Bernie.
377
00:26:10,737 --> 00:26:14,574
Masyadong malaki ang gastos niya,
at nalulugi ang kumpanya.
378
00:26:16,284 --> 00:26:17,910
Nag imbestiga ako,
379
00:26:18,620 --> 00:26:21,456
may mga 35
hanggang 50 na mangangalakal
380
00:26:21,539 --> 00:26:23,374
na kumikita sa kalakalan,
381
00:26:24,292 --> 00:26:27,253
pero mahigit 150 empleyado ang kumpanya.
382
00:26:28,338 --> 00:26:32,634
Kukunin ni Bernie ang lahat ng uri ng
kaibigan ng pangunahing empleyado,
383
00:26:32,717 --> 00:26:36,346
ang ilan ay walang ginagawa
at kumikita ng malaki.
384
00:26:38,306 --> 00:26:41,976
Itinuring ang sarili na mabait,
natutuwa ang mga tao,
385
00:26:42,060 --> 00:26:43,770
na siya'y maasahan.
386
00:26:43,853 --> 00:26:45,897
Maghahatid,
gumagawa pa.
387
00:26:49,525 --> 00:26:52,528
Pero, ginagamit din
niya ang kumpanya na alkansya.
388
00:26:53,154 --> 00:26:54,822
Bumili siya ng yate.
389
00:26:55,490 --> 00:26:57,325
May bahay siya sa Pransiya
390
00:26:57,408 --> 00:26:59,577
May pribadong eroplano siya.
391
00:26:59,661 --> 00:27:04,207
Literal na tumutugma ang mga kulay nito
sa kulay ng opisina.
392
00:27:05,416 --> 00:27:11,130
Abala si Ruth sa pag-aasikaso sa
kawanggawa, mga hapunan, at mga palabas,
393
00:27:11,214 --> 00:27:13,925
na kadalasang nagpaparangal kay Bernie.
394
00:27:15,426 --> 00:27:19,138
Nagbigay ng malaking pera si Bernie
sa pamilya niya.
395
00:27:19,889 --> 00:27:23,768
Parehong nakatanggap ng maraming pautang
sina Mark at Andrew,
396
00:27:23,851 --> 00:27:26,646
milyun-milyong dolyar
na hindi na babayaran.
397
00:27:27,980 --> 00:27:31,109
Pagbili ng bahay, regalo para sa
mga empleyado…
398
00:27:31,651 --> 00:27:33,653
Lahat iyon ay mula sa negosyo.
399
00:27:40,827 --> 00:27:42,578
Naiinis ako sa trabaho
400
00:27:42,662 --> 00:27:47,125
na hindi naniniwala ang mga taong
nakatrabaho ko na manloloko si Madoff.
401
00:27:48,626 --> 00:27:52,004
Nang isumite ko sa Securities
and Exchange Commission,
402
00:27:52,088 --> 00:27:55,675
pinakamalaking publikasyon
sa planeta ay nalathala
403
00:27:55,758 --> 00:27:58,803
karaniwang tinatawag na
paraang Ponzi ni Madoff.
404
00:27:58,886 --> 00:28:00,847
Pero walang nagtanong ng matindi.
405
00:28:00,930 --> 00:28:03,599
Ayos na sa kalahating
sagot o walang sagot,
406
00:28:03,683 --> 00:28:05,101
at hindi ako pinansin.
407
00:28:06,602 --> 00:28:09,522
Patuloy akong tinutugis
ng mga amo sa kumpanya ko
408
00:28:09,605 --> 00:28:14,360
para kopyahin ang diskarte niya,
para makalaban at mahati ang merkado.
409
00:28:14,861 --> 00:28:18,322
Kaya may naisip ako na parang
makakalaban kay Madoff.
410
00:28:18,406 --> 00:28:20,032
Ang problema ay baka
411
00:28:20,116 --> 00:28:22,702
mawalan ka ng 50% sa isang buwan.
412
00:28:23,286 --> 00:28:25,121
Mapanganib, kilalang panganib,
413
00:28:25,204 --> 00:28:28,458
naisip ni Thierry de Villehuchet
ng Access International
414
00:28:28,541 --> 00:28:31,919
na may merkado
na alternatibo sa mga kliyente ni Madoff.
415
00:28:36,758 --> 00:28:38,468
Sumama ako sakaniya
416
00:28:38,551 --> 00:28:41,971
sa pagpupulong sa London,
Paris, Geneva, at Zurich.
417
00:28:43,890 --> 00:28:46,851
Para ipakilala kung sino si
Thierry de Villehuchet.
418
00:28:47,769 --> 00:28:52,064
Nakasakay ako sa taksi,
at pupunta sa Arc de Triomphe sa Paris.
419
00:28:53,316 --> 00:28:59,489
At sinabi sa akin, "Harry, tingnan mo
ang arko at tingnan ang mga pangalan."
420
00:28:59,572 --> 00:29:03,409
At napagtanto ko na sila ang mga taong
nakakasalamuha ko sa Paris.
421
00:29:04,786 --> 00:29:07,747
Ang ugnayan
ay nagmula sa mga henerasyon.
422
00:29:08,247 --> 00:29:10,792
Pili, pribadong kliyente na mga bangkero
423
00:29:11,793 --> 00:29:15,379
na namamahala ng pera para sa
mayayamang pamilya sa Europa.
424
00:29:17,632 --> 00:29:19,550
Ma-aayos silang manamit,
425
00:29:20,635 --> 00:29:23,721
napakahusay magsalita, may magandang asal,
426
00:29:24,305 --> 00:29:25,890
kabisado ang alak.
427
00:29:29,018 --> 00:29:32,188
Sinisimulan ni Thierry ang
pulong sa parehong paraan:
428
00:29:32,271 --> 00:29:39,195
"Harry at Rampart ay tulad ni Madoff, mas
malaking panganib, mas mataas ang kita."
429
00:29:39,821 --> 00:29:44,575
"Sa halip na gumamit ng indibidwal na
stock, gumamit sila ng index of stocks."
430
00:29:44,659 --> 00:29:47,036
"Bukod doon, halos kapareho, kaya
431
00:29:47,662 --> 00:29:51,874
kailangan mo ang kumpanyang ito para
sa pagkakaiba-iba mula sa Madoff."
432
00:29:53,209 --> 00:29:55,545
Sa unang pagpupulong, sinabi ng lalaki,
433
00:29:55,628 --> 00:29:59,423
"Alam mo, nakakatuwang diskarte ito,
Harry, na ginawa mo."
434
00:29:59,507 --> 00:30:03,219
"Mas kumikita ito kaysa kay Madoff,
pero, pwedeng mawalan ka,
435
00:30:03,302 --> 00:30:06,389
kahit na sinasabi mong kontrolado
mo ang panganib."
436
00:30:06,472 --> 00:30:09,642
"Namuhunan tayo kay Madoff,
at hindi siya nalulugi."
437
00:30:09,725 --> 00:30:12,812
"Bakit ka namin bibigyan ng pera?"
438
00:30:13,855 --> 00:30:18,484
Ayaw nilang marinig ang panganib,
mapanganib talaga, o anumang panganib.
439
00:30:18,568 --> 00:30:20,319
Akala nila wala kay Madoff,
440
00:30:20,403 --> 00:30:23,030
'di magtitiwala sa mga manager
na mapanganib.
441
00:30:24,115 --> 00:30:27,159
Sabi ng unang bangko,
"Sarado ang Madoff, pero,
442
00:30:27,243 --> 00:30:30,788
kami sa XYZ sa Geneva,
kami lang
443
00:30:31,789 --> 00:30:34,876
ang may koneksyon sakanya.
Kinukuha ang pera natin."
444
00:30:34,959 --> 00:30:38,004
Kung narinig mo 'yan, baka maniwala ka.
445
00:30:38,963 --> 00:30:41,507
Dalawang beses, tatlong beses,
o nagkataon.
446
00:30:43,050 --> 00:30:47,346
Labing-apat sa 20 pagpupulong sa
mga pribadong bangkero sa buong Europa,
447
00:30:47,430 --> 00:30:48,848
parehong kuwento lang.
448
00:30:48,931 --> 00:30:52,059
"Namuhunan tayo sa Madoff,
kinukuha ang pera natin.
449
00:30:53,519 --> 00:30:56,230
Umalis ako mula sa Europa na bigo.
450
00:30:56,731 --> 00:31:00,693
Walang piniling mamuhunan
maliban sa ilang kliyente,
451
00:31:00,776 --> 00:31:05,072
kaya diniskartehan ko,
at medyo lumiit mula roon.
452
00:31:06,365 --> 00:31:09,368
Pagkatapos ng biyaheng iyon,
kinabahan si Harry,
453
00:31:09,869 --> 00:31:12,038
dahil kaagad niyang napagtanto,
454
00:31:12,121 --> 00:31:15,124
malala pandaraya sa Europa
kaysa sa Estados Unidos.
455
00:31:16,918 --> 00:31:20,796
Natuklasan ko na may bilyong dolyar
si Madoff sa Europa.
456
00:31:20,880 --> 00:31:23,424
Laging binabanggit sa mga account sa labas
457
00:31:23,507 --> 00:31:24,967
ng bansa Isla Cayman.
458
00:31:26,010 --> 00:31:30,890
Ang pera sa pampang sa Isla ng Cayman
ay mahusay na pinapatakbo
459
00:31:30,973 --> 00:31:36,062
na madalas na inilalagay ng mga mayayaman
para sa pag-iwas sa buwis,
460
00:31:36,562 --> 00:31:39,106
kundi pati na rin ang maruruming pera
461
00:31:39,190 --> 00:31:41,233
na maaaring nanggagaling sa droga
462
00:31:41,317 --> 00:31:45,071
o pera ng oligarko na kailangang linisin.
463
00:31:45,154 --> 00:31:49,992
At mapupunta ang pera sa pondo ni Bernie.
464
00:31:51,619 --> 00:31:54,121
Kapag nalaman mo
na namamahala siya ng pera
465
00:31:54,205 --> 00:31:56,624
mula sa pinakamapanganib
na tao sa mundo,
466
00:31:57,208 --> 00:31:59,043
mag-aalala ka na
467
00:31:59,126 --> 00:32:02,129
kapag nalaman mong sinusubukang
kasuhan ang Madoff,
468
00:32:02,797 --> 00:32:05,633
maubos pera ng mga kartel ng
droga at mga Ruso.
469
00:32:05,716 --> 00:32:07,551
Pera na ayaw nilang mawala.
470
00:32:08,177 --> 00:32:09,595
Nasa panganib ako,
471
00:32:09,679 --> 00:32:12,848
dahil ako ang nag-iisang boses
sa kagubatan
472
00:32:12,932 --> 00:32:15,142
na nagsasabing manloloko si Madoff.
473
00:32:15,726 --> 00:32:17,144
May baril na ako,
474
00:32:17,228 --> 00:32:19,355
baka may bomba sa sasakyan.
475
00:32:28,739 --> 00:32:32,868
Habang bumubuo kami ng ugnayan
sa negosyo sakanila,
476
00:32:32,952 --> 00:32:35,079
naging malapit ako kay Thierry.
477
00:32:36,205 --> 00:32:39,000
At umiinom kami sa opisina niya.
478
00:32:39,917 --> 00:32:43,504
Minsan, nakilala ko siya noong
nasa New York ako,
479
00:32:43,587 --> 00:32:46,382
at nag-usap lang kami sandali.
480
00:32:47,174 --> 00:32:50,594
At paulit-ulit akong bumabalik
sa ugnayang ito:
481
00:32:50,678 --> 00:32:54,056
"Paano kung kami ni Harry,
si Madoff,"
482
00:32:54,140 --> 00:32:57,393
Sabi, "Diyos ko, kayo ni Madoff.
Kalimutan mo na!"
483
00:32:57,476 --> 00:33:00,896
"Naku," "Alam mo naman na
ginagawa ko ang parte ko
484
00:33:01,689 --> 00:33:04,650
at tahasan ang tiwala ko sa lalaking ito."
485
00:33:05,192 --> 00:33:08,320
"Nagsagawa kami ng pagsusuri, at pumasa"
486
00:33:08,404 --> 00:33:11,991
"At ano pa ang magagawa ko?"
487
00:33:12,658 --> 00:33:15,619
Sabi ko, "Pero kung tama kami ni Harry,
at mali ka,
488
00:33:16,370 --> 00:33:18,039
ano'ng mangyayari sa'yo?"
489
00:33:20,207 --> 00:33:22,334
At sabi, "Ganito, Frank."
490
00:33:23,669 --> 00:33:25,588
"Nilagay ko lahat ng pera."
491
00:33:27,131 --> 00:33:29,759
"Nilagay ko
ang malaking pera ng pamilya ko."
492
00:33:30,259 --> 00:33:34,972
"Mayroon akong pribadong bangkero na
inayos ko bilang ugnayan
493
00:33:35,056 --> 00:33:36,182
sa Europa."
494
00:33:36,682 --> 00:33:40,186
"Halos kalahati ng maharlika
ng Europa ang pinasok ko."
495
00:33:41,103 --> 00:33:43,731
"Wala akong lusot kung sakaling mali ako."
496
00:33:44,732 --> 00:33:47,985
"Kung tama kayo ni Harry at mali ako…
497
00:33:49,737 --> 00:33:51,030
patay na ako."
498
00:34:00,623 --> 00:34:02,208
Paglipas ng panahon,
499
00:34:02,792 --> 00:34:08,047
naging panatiko si Bernie sa
mga bagay-bagay.
500
00:34:10,925 --> 00:34:14,053
At sa tingin ko ay dahil sa
dagdag na pasanin.
501
00:34:14,595 --> 00:34:17,640
Dahil marami siyang dapat kontrolin.
502
00:34:19,350 --> 00:34:22,478
Kausap ko siya kada 15 minuto sa telepono.
503
00:34:22,561 --> 00:34:25,022
Dapat lagi niyang alam ang nangyayari.
504
00:34:25,523 --> 00:34:27,441
"Wala akong paki kung si Peter…"
505
00:34:27,525 --> 00:34:30,528
"Wala akong paki sino ang tatawag,
ipaalam kaagad."
506
00:34:31,779 --> 00:34:34,782
Si Bernie ang may-ari ng kumpanya.
507
00:34:35,282 --> 00:34:39,703
Gustong matiyak na alam ng lahat na
siya ang namamahala, siya ang batas.
508
00:34:40,204 --> 00:34:41,580
Peter…
509
00:34:41,664 --> 00:34:45,251
Si Peter ay parang
isang paboritong tiyuhin ng lahat.
510
00:34:47,336 --> 00:34:51,507
Mahilig makisama si Peter,
matigas ang ulo,
511
00:34:51,590 --> 00:34:57,346
pinaramdam sakin na matalino ako't
kapaki-pakinabang at produktibosa simula.
512
00:35:00,808 --> 00:35:03,936
Si Bernie ang nakatatandang kapatid
kay Peter at…
513
00:35:04,687 --> 00:35:09,150
Inaaway siya ni Bernie,
mamaliitin siya.
514
00:35:10,276 --> 00:35:13,404
Nagpatingin si Peter sa terapruta,
sa anumang dahilan,
515
00:35:14,488 --> 00:35:18,033
at nang nalaman ni Bernie,
imbes na suportahan,
516
00:35:19,285 --> 00:35:20,578
sinundan lamang siya.
517
00:35:21,245 --> 00:35:24,665
Sabi, "Ano ka ba, makulit ka?
May pupuntahan ka ba?"
518
00:35:24,748 --> 00:35:28,377
Sisigawan siya, pinagtatawanan sa harap
ng mga empleyado.
519
00:35:29,253 --> 00:35:33,257
Sa isip ko, "Tingnan mo, ito siya.
Walang personalan."
520
00:35:33,340 --> 00:35:38,179
Pero ang kapatid niya at ang mga bata,
parang hindi nila kakayanin.
521
00:35:38,971 --> 00:35:41,098
Kaya't tumatahimik nalang sila
522
00:35:41,182 --> 00:35:44,268
para maiwasan ang magalit ng labis.
523
00:35:45,853 --> 00:35:50,482
Si Peter ay, sa isang pagkakataon,
kasangkot sa paggawa ng merkado.
524
00:35:50,566 --> 00:35:52,860
Hindi ako sigurado sa mga petsa.
525
00:35:52,943 --> 00:35:58,115
At siya rin ang nag-asikaso ng pagsunod
para sa kumpanya, at mga sistema.
526
00:35:58,199 --> 00:36:00,159
Marami'ng ginawa, ang kapatid ko.
527
00:36:01,619 --> 00:36:04,997
Ang dami niyang pagsunod
528
00:36:05,080 --> 00:36:09,210
na pumikit nalang
sa gawain ni Bernie sa ika-17 palapag
529
00:36:09,293 --> 00:36:10,878
at hindi niya talaga alam.
530
00:36:11,378 --> 00:36:13,839
Ang mga opisyal ng pagsunod ang pumipirma
531
00:36:13,923 --> 00:36:15,716
sa sinunod mong patakaran,
532
00:36:15,799 --> 00:36:19,386
na sumunod ka sa mga alituntunin ng SEC,
533
00:36:19,470 --> 00:36:21,680
sino ang haharap sa SEC
534
00:36:21,764 --> 00:36:24,975
at maging mukha ni Bernard Madoff
sa kanila.
535
00:36:25,476 --> 00:36:27,686
Pero si Bernie ang may kontrol.
536
00:36:32,024 --> 00:36:36,111
Bagama't hindi nagawa ng SEC na gumawa ng
537
00:36:36,612 --> 00:36:38,781
maasahang pagsisiyasat kay Madoff,
538
00:36:39,782 --> 00:36:45,829
lalabas ang mga tip, o darating si Harry
Markopolos at muling hagupitin ang mesa.
539
00:36:49,333 --> 00:36:53,921
Bilang karagdagan sa mga reklamo ni
Harry Markopolos noong 2000, 2001,
540
00:36:54,421 --> 00:36:57,299
may iba pang mga reklamo
mula sa iba't ibang tao
541
00:36:57,383 --> 00:37:00,427
na dinala sa SEC tungkol
kay Bernie Madoff.
542
00:37:01,512 --> 00:37:03,889
Noong huling bahagi ng 2004,
543
00:37:03,973 --> 00:37:07,643
Nagsusuri sila ng ibang katauhan,
at hinahanap ang mga email
544
00:37:07,726 --> 00:37:10,646
sa dalawang indibidwal sa
kabilang kumpanya
545
00:37:10,729 --> 00:37:14,566
Pinag-uusapan ang katotohanang
iniisip nilang manloloko si Madoff.
546
00:37:14,650 --> 00:37:17,611
At inilabas nila ang ilan sa
mga isyung ito
547
00:37:17,695 --> 00:37:20,572
hindi na posible ang kita.
548
00:37:21,156 --> 00:37:27,955
ENERO 2005
LAKI NG PONZI: $45.2 BILYON
549
00:37:28,038 --> 00:37:30,874
Nagpasya ang SEC
na magsagawa ng pagsusuri
550
00:37:30,958 --> 00:37:33,294
at italaga ang dalawang bagong tagasuri
551
00:37:33,377 --> 00:37:36,630
sa opisina ni Bernie Madoff
at magsagawa ng pagsusuri.
552
00:37:42,219 --> 00:37:47,391
Sa araw na dumating ang dalawang
tagasuri na bagong nagtapos sa eskwela,
553
00:37:47,474 --> 00:37:50,853
Pinapasok sila sa silid
ng pagpupulong ni Bernie Madoff
554
00:37:50,936 --> 00:37:55,065
at sinabihan sila na ang kontak nila
para sa buong pagsusulit
555
00:37:55,149 --> 00:37:58,777
ay hindi magiging masunurin,
gaya ng mangyayari
556
00:37:58,861 --> 00:38:02,239
sa bawat pagsusulit
at anumang nakasanayan nila,
557
00:38:02,740 --> 00:38:06,535
Pero ang kontak nila
ay si Bernie Madoff mismo.
558
00:38:10,122 --> 00:38:11,290
Hindi pa naririnig.
559
00:38:11,373 --> 00:38:15,002
Kung susuriin mo ang Apple,
dalawang linggo
560
00:38:15,085 --> 00:38:17,421
susundan ni Tim Cook
ng dalawang linggo.
561
00:38:17,504 --> 00:38:20,090
Hindi ka makakasama
ni Jeff Bezos sa Amazon
562
00:38:20,174 --> 00:38:22,176
kapag nagsusuri ka.
563
00:38:23,469 --> 00:38:25,179
Hindi malinaw sa negosyo niya
564
00:38:25,262 --> 00:38:28,098
ang tinitingnan nila,
dahil hindi nila malinaw.
565
00:38:28,182 --> 00:38:29,558
At ang totoo ay,
566
00:38:30,225 --> 00:38:32,519
'di rin alam ng dalawang tagasuri.
567
00:38:34,688 --> 00:38:37,191
Ang mga lalaking ito,
paglabas ng paaralan,
568
00:38:37,274 --> 00:38:42,071
ay agad na hinarap si Bernie Madoff,
ang tanging kontak nila sa kumpanya.
569
00:38:42,905 --> 00:38:44,907
Alam mo, siya ay may karisma,
570
00:38:44,990 --> 00:38:48,369
kaya kukuwentohan sila at
nakikipagbiruan sa kanila.
571
00:38:49,244 --> 00:38:51,413
Katunayan, sinabi niya sa kanila
572
00:38:51,497 --> 00:38:55,751
na kasama siya sa maikling listahan para
maging susunod na pinuno ng SEC.
573
00:38:57,127 --> 00:39:01,715
At may komunikasyon sa email sa pagitan
ng dalawang batang tagasuri at sa amo
574
00:39:01,799 --> 00:39:03,884
sinabi ng amo sa kanila, sa biro,
575
00:39:03,967 --> 00:39:07,054
"Baka maging katulong kayo
ni Bernie sa SEC."
576
00:39:08,889 --> 00:39:11,183
Sa simula pa lang, nagtataka sila,
577
00:39:11,266 --> 00:39:15,729
at napakahirap para sa kanila
na tumuon sa kailangan nilang gawin
578
00:39:15,813 --> 00:39:20,818
na masaya silang nakaupo sa kwarto,
kausap si Bernie Madoff,
579
00:39:20,901 --> 00:39:22,569
at pag-aralan lahat ng ito
580
00:39:22,653 --> 00:39:24,780
Hindi nila alam sa SEC mismo.
581
00:39:26,740 --> 00:39:29,451
Alam ng lahat
nang ini-imbestigahan kami
582
00:39:29,535 --> 00:39:31,370
na magiging kakaiba si Bernie.
583
00:39:34,248 --> 00:39:36,083
At babantayan niya ang lahat.
584
00:39:36,166 --> 00:39:37,918
Susubaybayan niya sila.
585
00:39:40,879 --> 00:39:45,551
Sisiguraduhin niyang mananatili
sila sa isang lugar,
586
00:39:46,051 --> 00:39:47,553
na bantayan namin sila.
587
00:39:48,053 --> 00:39:52,641
Kung lalabas sila para gumawa ng kopya,
mag-aalok kami para sa kanila,
588
00:39:52,724 --> 00:39:55,144
at isusulat namin ang kinokopya nila.
589
00:39:59,731 --> 00:40:02,401
Ang tingin ko sa kanya ay si
Mr. Mapanghinala.
590
00:40:02,484 --> 00:40:05,362
Nag-audit lang sila, pero siyempre,
591
00:40:05,446 --> 00:40:07,823
nag-aalala siya.
592
00:40:09,992 --> 00:40:15,038
Habang patuloy na hinahabol ng mga
imbestigador ng SEC ang mga dokumento,
593
00:40:15,122 --> 00:40:19,084
mga ulat ng mga ugnayan,
at pakikitungo ni Madoff,
594
00:40:19,668 --> 00:40:24,423
ang pagbati sa una at kagandahang-loob
ay nagsisimula nang masira.
595
00:40:26,508 --> 00:40:28,844
Dalawang paraan ang ginawa niya.
596
00:40:28,927 --> 00:40:32,556
Kung tinitingnan nila ang mga lugar na
gusto niyang tingnan,
597
00:40:33,557 --> 00:40:38,061
magiging palakaibigan siya at
makikipag-usap at mambobola.
598
00:40:38,145 --> 00:40:39,730
At kung lumihis sila doon,
599
00:40:39,813 --> 00:40:42,983
kung lilipat sa lugar
tingnan ang paraang Ponzi,
600
00:40:43,066 --> 00:40:44,985
talagang magagalit siya.
601
00:40:45,068 --> 00:40:47,654
Itinulak sila ni Bernie Madoff
sa unahan.
602
00:40:48,155 --> 00:40:53,076
Nangunguna si Bernie na ginagamit ang
market-making, broker-dealer na operasyon
603
00:40:53,160 --> 00:40:54,912
sa patago na kalakal
604
00:40:54,995 --> 00:40:59,249
para ilipat ang merkado sa paraang
makakakuha ka ng mas magandang kita.
605
00:41:00,709 --> 00:41:04,004
Gusto niyang pagtuunan iyon,
dahil hindi niya ginagawa.
606
00:41:04,505 --> 00:41:07,382
Pinag-iisipan niya
kung mag-wiretap sa opisina.
607
00:41:09,009 --> 00:41:11,512
Pero ang ginawa niya ay
608
00:41:11,595 --> 00:41:15,265
nang lumabas ang dalawang
baguhang tagasuri at mananghalian,
609
00:41:15,766 --> 00:41:19,394
Pumasok si Bernie sa silid
ng pagpupulong na may salamin
610
00:41:19,478 --> 00:41:22,814
at inu-usisa ang kanilang mga briefcase,
611
00:41:24,149 --> 00:41:26,360
at natuklasan na mayroon silang
612
00:41:26,443 --> 00:41:30,364
mausisang artikulo nina
Erin Arvedlund
613
00:41:30,447 --> 00:41:32,157
at Michael Ocrant ang sumulat
614
00:41:32,241 --> 00:41:34,159
ng isang katanungan,
615
00:41:34,243 --> 00:41:37,829
totoo ba ang kita ni Bernie sa hedge fund?
616
00:41:41,208 --> 00:41:46,213
Kaya nalaman niya ang agenda nila
ay ang pag-iimbestiga sa paraang Ponzi.
617
00:41:49,383 --> 00:41:51,009
At ginalit ito si Bernie.
618
00:41:52,511 --> 00:41:53,887
Hinarap niya sila.
619
00:41:53,971 --> 00:41:55,764
"Ano'ng hinahanap niyo?" Sabi.
620
00:41:56,265 --> 00:42:02,312
At naglibot sila sandali at sa wakas
ay may mga salitang "hedge funds."
621
00:42:02,813 --> 00:42:06,733
"Gusto naming malaman ano ang negosyo
mo sa hedge funds na ito."
622
00:42:10,237 --> 00:42:11,363
"Well," sabi niya,
623
00:42:11,863 --> 00:42:15,909
"Natapos na namin ng amo niyo ito noon."
624
00:42:17,160 --> 00:42:18,829
"Alam nila lahat 'yan."
625
00:42:20,414 --> 00:42:23,333
"Tignan niyo, 'di ako nagpapatakbo
ng hedge fund."
626
00:42:23,959 --> 00:42:29,715
"Nangangalakal ako ng hedge fund,
gaya ng paulit-ulit kong ipinaliwanag."
627
00:42:29,798 --> 00:42:31,967
"Tawagan si Washington.
Sasabihin."
628
00:42:37,222 --> 00:42:40,434
Parang ang hangin, alam mo,
nawala sa layag nila.
629
00:42:43,312 --> 00:42:47,190
Mas alam niya ang nangyayari
sa SEC kaysa sa kanila.
630
00:42:47,274 --> 00:42:51,612
At pagkatapos noon,
nagpasya silang isara ang pagsusuri
631
00:42:51,695 --> 00:42:54,573
na determinadong walang katibayan
632
00:42:54,656 --> 00:42:57,534
na may ginawang hindi tama
si Bernie Madoff.
633
00:42:59,786 --> 00:43:03,874
At walang referral niyan sa
ibang tao sa SEC.
634
00:43:10,631 --> 00:43:12,549
Maganda ang resume ni Madoff.
635
00:43:14,134 --> 00:43:17,846
May matagumpay siyang lehitimong
brokerage na kumpanya.
636
00:43:17,929 --> 00:43:23,310
At inisip ng lahat ang taong may ganoong
kapangyarihan at reputasyon sa industriya
637
00:43:23,810 --> 00:43:25,312
ay hindi magnanakaw.
638
00:43:25,854 --> 00:43:28,940
Ginalit ako nito,
dahil alam kong paraang Ponzi ito.
639
00:43:37,658 --> 00:43:40,577
Paano nawawala nalang
ng basta ang $440 milyon?
640
00:43:40,661 --> 00:43:43,997
'Yan ang gustong malaman ng SEC,
ng US Attorney General
641
00:43:44,081 --> 00:43:46,792
at mga dismayadong namumuhunan.
642
00:43:46,875 --> 00:43:50,170
Ang dating CEO na si Samuel Israel
ay umamin na nagkasala
643
00:43:50,253 --> 00:43:52,714
sa isang sabwatan at dalawa sa pandaraya.
644
00:43:52,798 --> 00:43:55,550
Sinabi sa korte alam ang ginawa
niya sa Bayou.
645
00:43:55,634 --> 00:43:56,968
Alam niyang mali iyon.
646
00:43:59,137 --> 00:44:01,890
Noong huling bahagi ng tag-araw ng 2005,
647
00:44:02,683 --> 00:44:06,603
nayanig ang Wall Street sa pagkakalantad
648
00:44:06,687 --> 00:44:10,148
ng isang uri ng marangal na
hedge fund manager,
649
00:44:10,232 --> 00:44:13,193
na lumalabas na nagpapatakbo
ng paraang Ponzi.
650
00:44:14,403 --> 00:44:19,408
Nagpapadala ito ng pagkabigla sa mundo ng
mga namumuhunan ng hedge fund.
651
00:44:21,034 --> 00:44:25,414
Sa negosyo ni Madoff,
mas mabilis ang daloy ng pera.
652
00:44:25,497 --> 00:44:27,457
Mas bumilis ang pag-agos nito.
653
00:44:27,999 --> 00:44:31,712
Malapit na, si Bernie haharap sa
matinding kakulangan ng pera.
654
00:44:33,964 --> 00:44:38,552
Bumaba na ng $13 milyon
ang JP Morgan account niya,
655
00:44:38,635 --> 00:44:41,513
ang bank account
na sumusuporta sa paraang Ponzi.
656
00:44:42,514 --> 00:44:48,770
At mayroon na siyang mga kahilingan sa
pagtubos ng higit sa $100 milyon.
657
00:44:48,854 --> 00:44:53,608
Humiram na sa ilan sa pinakamalalaki
niyang kliyente, kay Jeffry Picower
658
00:44:53,692 --> 00:44:57,904
na may $125 milyon kaagad.
659
00:45:00,449 --> 00:45:02,534
Umaasa si Bernie sa Picower,
660
00:45:02,617 --> 00:45:05,370
kapag dumating ang mga panahon
ng kagipitan
661
00:45:05,454 --> 00:45:08,081
at ang banta na malantad ang Ponzi,
662
00:45:08,832 --> 00:45:12,627
naglagay ng pera si Jeff Picower
matiyak na manatili ang negosyo.
663
00:45:14,713 --> 00:45:17,132
At mayroon siyang Sonja Kohn…
664
00:45:19,259 --> 00:45:22,804
dinamikong Austrian na pinanser.
665
00:45:22,888 --> 00:45:24,765
Grand dame ng Vienna,
666
00:45:24,848 --> 00:45:28,810
na nagsasaya sa opisina ni Bernie
at nagbibigay-aliw sa lahat
667
00:45:28,894 --> 00:45:33,148
at nagdadala ng malaking pera.
668
00:45:33,231 --> 00:45:36,651
May nagsasabi na siya
ang babaeng bersyon ni Bernie Madoff.
669
00:45:36,735 --> 00:45:39,988
'Di lang siya nakalikom ng malaking
pera para sa kanya,
670
00:45:40,071 --> 00:45:43,241
kundi kamukhang-kamukha niya si
Bernie Madoff.
671
00:45:44,034 --> 00:45:45,786
Mukha silang magkapatid.
672
00:45:46,953 --> 00:45:50,624
Ilang beses ko siyang nakilala.
Isa siyang mapagmahal na babae.
673
00:45:51,458 --> 00:45:53,919
Siya ang tipikal mong lola.
674
00:45:55,212 --> 00:45:58,548
Palagi siyang namumukod-tangi
sa suot niyang damit.
675
00:45:58,632 --> 00:46:01,092
Minsan pumasok na may mabalahibong vest.
676
00:46:02,427 --> 00:46:04,554
Ang sabi ko, saan nanggaling 'yan?
677
00:46:05,347 --> 00:46:08,266
At pupunta sa opisina niya.
Hihintayin niya ito.
678
00:46:08,350 --> 00:46:10,393
Palagi nilang isinasara ang pinto.
679
00:46:10,477 --> 00:46:12,479
Hindi niya ginawa iyon sa lahat.
680
00:46:12,979 --> 00:46:16,358
Mag-uusap sila, at hindi ko alam kung
tungkol saan iyon.
681
00:46:17,609 --> 00:46:21,488
Nag-ayos siya ng network ng feeder funds
sa buong Europa.
682
00:46:21,571 --> 00:46:24,741
Ang mahalaga sa kanila
ay tinatawag na Herald Fund.
683
00:46:24,825 --> 00:46:27,911
Masasabing kung wala ang Herald Fund,
684
00:46:27,994 --> 00:46:30,956
Tapos na si Bernie noong taong iyon.
685
00:46:31,039 --> 00:46:35,126
Ang pera na dinala ni Sonja Kohn sa
pondong iyon lang
686
00:46:35,210 --> 00:46:39,256
ang nag-ahon sa kanya sa krisis na iyon
at bumalik sa solidong lupa.
687
00:46:40,215 --> 00:46:43,885
Nagsimula sila sa pagsosyo na nagbubunga
ng milyun-milyon,
688
00:46:43,969 --> 00:46:48,932
at bilyon-bilyong dolyar
para kay Bernie Madoff.
689
00:46:49,015 --> 00:46:52,561
At isang magandang parte
para kay Sonja Kohn.
690
00:46:53,812 --> 00:46:57,023
Gumawa siya ng katauhan
na tinatawag na Bank Medici.
691
00:46:57,691 --> 00:47:03,113
Mukhang isang maningning
at matagal nang institusyon.
692
00:47:03,196 --> 00:47:05,031
Mga 15 minuto palang.
693
00:47:06,867 --> 00:47:10,704
Pero dahil sa takbo ng mundo noon,
694
00:47:10,787 --> 00:47:13,790
dahil sa lumalalang globalisasyon,
695
00:47:13,874 --> 00:47:17,002
at ang puwersa ng mga bangko sa Europa,
lalo na,
696
00:47:17,085 --> 00:47:21,131
para lumaki para lumaban
sa pandaigdigang entablado,
697
00:47:22,048 --> 00:47:24,384
ang maliit na Bangko Medici
698
00:47:24,467 --> 00:47:28,597
ay may minorya na pamumuhunan
mula sa mahusay, malaking Bangko Austria.
699
00:47:30,599 --> 00:47:34,644
At nalaman mismo ng Bangko Austria
na mas malaki ang kinuha
700
00:47:34,728 --> 00:47:37,230
ng samahan ng bangko ng Italya, UniCredit.
701
00:47:38,315 --> 00:47:41,526
Dahil walang sariling mga aksyon,
702
00:47:41,610 --> 00:47:48,408
bahagi na siya ngayon ng pambihirang
angkan ng European banking.
703
00:47:48,992 --> 00:47:52,746
Dahil sa paggamit ng naroon na sa mga
dayuhang institusyon,
704
00:47:52,829 --> 00:47:56,833
naabot ni Bernie ang kamay niya
705
00:47:56,917 --> 00:48:00,712
sa bulsa ng mga tao sa buong mundo.
706
00:48:01,671 --> 00:48:03,298
Sa pagkakaalam ko,
707
00:48:03,381 --> 00:48:06,259
wala pang paraang Ponzi
ang nakakagawa noon.
708
00:48:07,177 --> 00:48:10,388
Libu-libong tao ang sangkot sa pagbebenta
ng produkto.
709
00:48:10,472 --> 00:48:14,309
sa napakaraming kliyente sa
iba't ibang bansa.
710
00:48:14,809 --> 00:48:17,395
Sa Estados Unidos, 79 feeder fund lang.
711
00:48:17,896 --> 00:48:19,606
Sa Europa, mahigit 200.
712
00:48:21,441 --> 00:48:22,984
Lahat ng banko ng French,
713
00:48:23,068 --> 00:48:26,196
mga bangko Aleman, sa
Switzerland, bangko Britanya,
714
00:48:26,279 --> 00:48:29,449
Kasali sila sa pagbebenta
ng Madoff na parang hotcake.
715
00:48:31,326 --> 00:48:34,371
At, sa kasamaang-palad,
kapag lumaki ang kaso,
716
00:48:34,454 --> 00:48:36,373
na bilyon-bilyong nasa panganib,
717
00:48:36,456 --> 00:48:40,335
walang gustong maniwala na walang suot na
damit ang emperador.
718
00:48:49,844 --> 00:48:53,890
'Yung mga nagbigay ng pera,
'di naman nagtatanong, 'di ba?
719
00:48:53,974 --> 00:48:56,893
Nagustuhan ang perang kinikita
bawat buwan.
720
00:48:57,477 --> 00:49:00,730
Naging gintong posas ito
721
00:49:01,398 --> 00:49:06,569
na ayaw ng mga hedge fund manager
na hamunin si Bernie
722
00:49:07,278 --> 00:49:08,989
sa kawalan ng paglalahad,
723
00:49:09,072 --> 00:49:11,825
ayaw makipagtulungan
nang may pagsisikap,
724
00:49:11,908 --> 00:49:13,076
sa lahat ng bagay
725
00:49:13,159 --> 00:49:16,121
gaya ng pulang bandila na
winawagayway nang pataas.
726
00:49:18,540 --> 00:49:21,459
Nasaan ang pera?
Mga ari-arian? Sinong may hawak?
727
00:49:22,043 --> 00:49:23,712
Nasa bangko ba? Nasaan ito?
728
00:49:24,713 --> 00:49:26,840
Sino auditor?
Tumitingin sa libro?
729
00:49:27,924 --> 00:49:31,678
Natatakot ako na hindi tinatanong
ang mga tanong na ito,
730
00:49:32,762 --> 00:49:35,682
pero ang masaklap, hindi ko na ikinagulat.
731
00:49:36,808 --> 00:49:42,105
May 100% silang pananagutan sa kanilang
mga kliyente,
732
00:49:42,188 --> 00:49:45,734
pero ilang beses na tayong nakakita
ng mga tao sa Wall Street
733
00:49:45,817 --> 00:49:47,444
na may tungkulin sa iba,
734
00:49:47,527 --> 00:49:50,989
sa huli, kanino sa tingin
nila ang tunay nilang tungkulin?
735
00:49:51,072 --> 00:49:52,240
Sa sarili nila.
736
00:49:55,243 --> 00:49:57,412
Nakaupo sa pinakamalalaking bangko,
737
00:49:57,996 --> 00:50:01,082
sinasabi ang kanilang world-class
na pagsisikap.
738
00:50:01,166 --> 00:50:02,876
Nagbebenta sila ng Madoff.
739
00:50:04,461 --> 00:50:06,796
Naisip kong kahibangan ito,
740
00:50:06,880 --> 00:50:10,050
na hindi nila alam ang isang
halatang pandaraya.
741
00:50:14,512 --> 00:50:20,101
Ang motibasyon ni Harry sa SEC
ay ang dalisay ng negosyo.
742
00:50:23,646 --> 00:50:28,026
At naging sobrang pokus siya,
tutok sa isang layunin.
743
00:50:29,944 --> 00:50:33,448
At kaya nagpumilit kami ng limang taon.
744
00:50:34,824 --> 00:50:37,786
Parang… Nag bisikleta ka noong
bata ka sa kalsada
745
00:50:37,869 --> 00:50:41,081
at may lumalabas na aso
at tumatahol sa iyo
746
00:50:41,164 --> 00:50:45,877
kakagat sa bukung-bukong, at 'di bibitaw,
magpedal ka, at paikot-ikot siya.
747
00:50:45,960 --> 00:50:47,796
Kung naranasan mo iyan
748
00:50:47,879 --> 00:50:50,256
si Harry, ang aso.
749
00:50:50,340 --> 00:50:52,759
Kumakapit siya at 'di niya bibitawan.
750
00:50:57,931 --> 00:50:59,432
Ang sulat kay Meaghan,
751
00:50:59,516 --> 00:51:03,019
Branch Chief New York Regional
Field Office ng SEC,
752
00:51:03,103 --> 00:51:07,023
noong Lunes, Nobyembre 7, 2005
sa 1:49 p.m.
753
00:51:07,107 --> 00:51:10,235
Pamagat, "Ang pinakamalaking Hedge
Fund ay pandaraya."
754
00:51:12,278 --> 00:51:15,323
Dumating si Harry Markopolos, noong 2005,
755
00:51:15,406 --> 00:51:20,036
kasama ang napakahabang dokumentong ito na
may halos 30 panganib.
756
00:51:21,037 --> 00:51:23,123
Ang hinarap ni Harry ay,
757
00:51:23,206 --> 00:51:26,626
paraan ng pangangalakal
ni Bernie Madoff na ginamit niya
758
00:51:26,709 --> 00:51:29,754
hindi makakamit ang mga ganitong
uri ng kita.
759
00:51:29,838 --> 00:51:33,341
Sabi niya, "Tingnan ang numero,
tingnan ang ibinigay niya."
760
00:51:33,424 --> 00:51:36,678
“Imposibleng nangangalakal
sa dami ng sinasabi niya."
761
00:51:37,512 --> 00:51:40,932
Ang opsyon na kinakalakal
ni Bernie ay sa isang lugar lang.
762
00:51:41,015 --> 00:51:44,811
At sa palitan na iyon,
isa at kalahating bilyon lamang
763
00:51:44,894 --> 00:51:47,230
ang umiiral sa karaniwang buwan.
764
00:51:47,730 --> 00:51:49,816
Kailangan ni Bernie maraming beses.
765
00:51:50,525 --> 00:51:52,026
At ito'y hindi umiiral.
766
00:51:53,361 --> 00:51:56,698
Walang sariling pagsusuri at balanse sa
kumpanya,
767
00:51:56,781 --> 00:51:58,533
na isa ring kahina-hinala.
768
00:51:59,033 --> 00:52:01,327
Kapatid niya ang opisyal ng pagsunod,
769
00:52:01,411 --> 00:52:03,538
kontrolado ng iisang pamilya.
770
00:52:03,621 --> 00:52:06,249
Malinaw na bahagi iyon ng panloloko.
771
00:52:06,332 --> 00:52:07,333
Nakakatawa.
772
00:52:08,543 --> 00:52:13,506
Isa sa mga halatang khina-hinala
ay ang kawalan ng kontra-partido.
773
00:52:13,590 --> 00:52:16,885
Sa kalakal, may kasosyo o kontra-partido.
774
00:52:16,968 --> 00:52:21,556
At walang nakahanap ng kalaban
para sa mga kalakal ni Madoff.
775
00:52:22,140 --> 00:52:26,644
Nagpahiwatig siya na may kalakal
30, 40, 50 bilyong dolyares.
776
00:52:26,728 --> 00:52:28,438
Dapat may mga kontra-partido.
777
00:52:29,147 --> 00:52:31,232
At, sa puntong iyon,
778
00:52:31,858 --> 00:52:36,112
sa dami ng ebidensyang
iniharap ni Harry Markopolos,
779
00:52:36,196 --> 00:52:39,866
napagtanto ng SEC kailangan
magsagawa ng buong imbestigasyon.
780
00:52:47,707 --> 00:52:50,668
Hindi tulad ng imbestigasyon noong 2005,
781
00:52:51,586 --> 00:52:54,130
titingnan ang kliyente niya sa hedge fund.
782
00:52:54,214 --> 00:52:58,801
Titingnan nila ang mga kliyenteng
pinag-kalakalan niya,
783
00:52:58,885 --> 00:53:00,345
ang ano'ng matutuklasan.
784
00:53:01,846 --> 00:53:04,224
Kaya sinimulang kumatok sa mga taong
785
00:53:04,307 --> 00:53:07,060
nakipagnegosyo kay Bernie
sa maraming taon.
786
00:53:08,144 --> 00:53:11,314
Tinawagan si Fairfield Greenwich,
ang feeder fund.
787
00:53:14,442 --> 00:53:16,527
Nalaman ito ni Bernie Madoff.
788
00:53:16,611 --> 00:53:18,279
Tapos may tumawag
789
00:53:18,363 --> 00:53:22,659
sa pagitan ni Bernie Madoff at ng
opisyal ng kasunduan ng Fairfield,
790
00:53:22,742 --> 00:53:26,704
kung saan sinasabi ni Bernie sa
opisyal ng kasunduan
791
00:53:26,788 --> 00:53:28,665
ano sasabihin sa tawag sa SEC.
792
00:53:29,582 --> 00:53:32,877
Malinaw, una sa lahat,
'di naganap ang usapang ito. Okey?
793
00:53:33,628 --> 00:53:34,587
Oo naman.
794
00:53:34,671 --> 00:53:38,132
Ang ginagawa nila'y,
ang komisyon kapag, nagtanong sila,
795
00:53:38,216 --> 00:53:40,593
susubukan at kumuha ng impormasyon.
796
00:53:41,135 --> 00:53:46,808
Kung kaunti lang ang alam mo kung paano
namin isagawa ang ganoon at ganyan,
797
00:53:46,891 --> 00:53:48,101
mas mapapabui ka.
798
00:53:48,184 --> 00:53:51,229
Sabihin, "Makinig, si Madoff nasa
negosyo 45 taon."
799
00:53:51,312 --> 00:53:53,940
"Siya ay isang kilalang broker, alam mo,
800
00:53:54,023 --> 00:53:58,152
sa aming palagay
ginagawa niya ang lahat ng maayos."
801
00:53:59,237 --> 00:54:03,658
May hinala ang SEC noong kinausap nila
ang opisyal ng kasunduan,
802
00:54:03,741 --> 00:54:04,951
na tinuturuan siya,
803
00:54:05,034 --> 00:54:08,788
pero hindi iyon nakaapekto sa pagpapatuloy
sa imbestigasyon.
804
00:54:11,541 --> 00:54:14,043
Para kay Bernie Madoff, napakalayo niya.
805
00:54:14,127 --> 00:54:17,964
Baka hindi na ito komportable
para sa kanya.
806
00:54:18,047 --> 00:54:19,799
Ano'ng gagawin niya?
807
00:54:20,675 --> 00:54:24,512
Tumawag at sinabi sa SEC
gustong pumunta at kausapin sila.
808
00:54:27,765 --> 00:54:30,059
At ginawa niya. Mag-isa.
809
00:54:30,560 --> 00:54:35,398
Walang abugado, walang empleyado,
810
00:54:35,481 --> 00:54:37,775
at walang magdadala ng portpolyo.
811
00:54:37,859 --> 00:54:39,235
Wala sa Wall Street.
812
00:54:40,153 --> 00:54:43,614
Pumunta siya sa mga opisina
ng SEC sa New York…
813
00:54:45,825 --> 00:54:48,578
at sinabing, "Magtanong ka ng kahit ano."
814
00:54:48,661 --> 00:54:51,289
"Tanungin ako.
Ano'ng gusto niyong malaman?"
815
00:54:53,041 --> 00:54:54,208
At pinipilit siya.
816
00:54:54,292 --> 00:54:59,339
"Saan mo kinalakal ang mga opsyon na
bahagi ng diskarte mo?"
817
00:55:01,215 --> 00:55:04,218
Nagsulat siya ng listahan ng mga bangko.
818
00:55:04,302 --> 00:55:10,641
"Oh, at," sabi nila, "gusto naming tingnan
ang account mo sa clearing house."
819
00:55:12,018 --> 00:55:14,979
Pagkatapos ng
isang kalakal, may lathala ito
820
00:55:15,063 --> 00:55:18,399
sa sarili at labas ng katauhan na
tinatawag na DTC.
821
00:55:18,483 --> 00:55:21,611
Kaya isa itong paraan ng mga regulator
822
00:55:21,694 --> 00:55:25,573
kung may nangyayaring mga kalakal.
823
00:55:26,824 --> 00:55:31,037
"Kailangan ang account number mo
para makita namin," sabi kay Bernie.
824
00:55:33,539 --> 00:55:34,707
Sinulat niya ito.
825
00:55:35,750 --> 00:55:38,127
Alam niya, noong Biyernes ng hapon,
826
00:55:38,211 --> 00:55:41,756
na kung tumawag sila
sa alinman sa mga bangko'ng iyon
827
00:55:41,839 --> 00:55:45,385
umaasang marinig na nakikipagkalakalan
sila sa kanya,
828
00:55:45,468 --> 00:55:47,970
o titingnan ang account sa clearing house
829
00:55:48,054 --> 00:55:53,393
umaasang mahahanap ang bilyun-bilyong
dolyar ng ari-arian na dapat naroroon,
830
00:55:53,476 --> 00:55:54,727
pero wala…
831
00:55:56,729 --> 00:55:57,814
tapos na.
832
00:55:58,856 --> 00:56:04,612
'Di ko alam ano tumatakbo sa isip ni
Bernie, pero inabot niya ang papel
833
00:56:05,822 --> 00:56:06,823
at umalis na…
834
00:56:09,909 --> 00:56:14,414
ginugol ang tapos ng sanlinggo
sa pag-iisip ng katapusan niya.
835
00:56:16,749 --> 00:56:17,667
Lunes na,
836
00:56:18,292 --> 00:56:19,168
Martes,
837
00:56:19,752 --> 00:56:20,795
Miyerkules.
838
00:56:24,966 --> 00:56:27,135
Hindi nahuhulog ang palakol.
839
00:56:31,848 --> 00:56:33,307
Nagtanong sila,
840
00:56:33,391 --> 00:56:35,893
may impormasyon, may account number,
841
00:56:35,977 --> 00:56:37,645
pero hindi sila tumawag.
842
00:56:39,939 --> 00:56:46,362
Hindi mawari, wala akong nakuhang sagot,
na may katuturan, sa totoo lang,
843
00:56:46,446 --> 00:56:51,200
mula sa taong kinuwestiyon namin,
sa ilalim ng panunumpa sa mga deposito,
844
00:56:51,284 --> 00:56:53,494
tungkol sa puntong ito.
845
00:56:54,370 --> 00:56:56,456
Nakalimutan nila. Nalampasan nila.
846
00:56:57,540 --> 00:56:59,709
Walang katuturan ito.
847
00:57:03,546 --> 00:57:05,923
Paulit-ulit na sinuri ng SEC, sinuri,
848
00:57:06,007 --> 00:57:11,179
sinuri, iniimbestigahan, nirepaso
ang mg operasyon ni Bernie Madoff,
849
00:57:11,262 --> 00:57:14,724
hindi nagsagawa ng matibay
na pagsusuri o imbestigasyon.
850
00:57:14,807 --> 00:57:18,811
Hindi ibinunyag ang halatang panloloko.
851
00:57:20,104 --> 00:57:22,356
Napagpasyahan nilang nagbigay siya ng
852
00:57:22,440 --> 00:57:25,776
maling impormasyon
tungkol sa panig ng namumuhunan.
853
00:57:29,113 --> 00:57:33,993
Sumulat si Harry ng thesis sa SEC na
may 29 na kahina-hinala.
854
00:57:34,076 --> 00:57:36,037
Ngayon, hindi ito pahiwatig.
855
00:57:36,954 --> 00:57:39,624
Lahat ay inilarawan sa bawat punto,
856
00:57:39,707 --> 00:57:40,708
hindi pinansin.
857
00:57:43,044 --> 00:57:47,256
Ibinigay ko ito sa pilak na plato,
pero hindi nakuha ang paraang Ponzi .
858
00:57:48,716 --> 00:57:52,470
At ang nakakalungkot,
gumawa sila ng aksyon laban kay Madoff.
859
00:57:52,553 --> 00:57:57,016
Noong tag-araw ng 2006,
pinarehistro siyang investment advisor.
860
00:58:00,144 --> 00:58:03,648
At ginamit iyon para ibenta
sa mga magiging biktima niya,
861
00:58:04,232 --> 00:58:08,110
Sabi, "Galing ang SEC dito,
binigyan ako ng clean bill of health."
862
00:58:09,987 --> 00:58:12,365
Naisip ng namumuhunan, "Berdeng ilaw."
863
00:58:13,533 --> 00:58:16,118
"Mamuuhunan pa tayo kay Madoff.
Tunay siya."
864
00:58:17,912 --> 00:58:22,124
Nakalulungkot, sa pagitan ng 2006 at
nang bumagsak ito noong 2008…
865
00:58:24,085 --> 00:58:28,256
bilyun-bilyong dolyar ang bumuhos,
sa mga huling taon.
866
00:58:28,839 --> 00:58:31,676
Ito ang magandang pakulo
sa pagsanla sa merkado.
867
00:58:31,759 --> 00:58:36,931
Ito ang ginintuang taon ng 2006, 7 at
unang bahagi ng 2008
868
00:58:37,014 --> 00:58:40,059
kung saan maaari kang huminga at kumita.
869
00:58:41,602 --> 00:58:44,313
Ito ang maluwalhating panahon
870
00:58:45,773 --> 00:58:49,193
at nakikinabang si Madoff.
871
00:58:49,694 --> 00:58:52,071
Kung tinapos na ang pandaraya noong 2006
872
00:58:52,154 --> 00:58:55,866
nakatipid sana ng bilyong dolyar
na pagkalugi ang namumuhunan.
873
00:58:57,785 --> 00:58:58,953
Pero hindi.
874
00:58:59,036 --> 00:59:03,624
Gumulong ito hanggang sa tuluyang nawala.
875
00:59:05,626 --> 00:59:07,587
Hindi namin napigilan si Madoff.
876
00:59:07,670 --> 00:59:10,047
Kahit gobyerno para pigilan si Madoff.
877
00:59:10,881 --> 00:59:13,926
Pumatok siya dahil pumatok
ang merkado noong 2008.
878
00:59:14,719 --> 00:59:17,972
Shockwaves tumama sa merkado
sa buong mundo. Mga stock…
879
00:59:18,055 --> 00:59:22,059
Bumagsak ang Dow ng 778 puntos,
ginagawa itong pinakamasama sa Dow…
880
00:59:22,143 --> 00:59:26,480
Ang galit, takot ng kalooban
at kaguluhan ang nagiging dominante.
881
00:59:26,564 --> 00:59:29,066
Ito'y pag-alog
sa pundasyon ng Wall Street.
882
00:59:29,150 --> 00:59:32,111
Ngayon isang ganap na krisis,
at nagsimula na…
883
00:59:32,194 --> 00:59:35,906
At ang mga abiso sa pag-alis
magsimula nang dumaloy,
884
00:59:37,116 --> 00:59:39,243
at ibuhos,
885
00:59:40,328 --> 00:59:41,829
at pagkatapos ay pagguho.
886
00:59:41,912 --> 00:59:45,166
Ekonomiya ng US "isang siglo na krisis."
Iyon…
887
00:59:45,249 --> 00:59:46,917
Naisulat sa dingding.
888
00:59:47,501 --> 00:59:49,420
Nauubusan na ng pera si Bernie.
889
00:59:56,844 --> 01:00:00,348
ITINANGGI NI SONJA KOHN
LAHAT NG MALING GAWAIN NI MADOFF,
890
01:00:00,431 --> 01:00:03,017
BIKTIMA RIN SIYA NG PANLOLOKO.
891
01:00:03,100 --> 01:00:05,186
NOONG 2013, A U. K. COURT NAKITA
892
01:00:05,269 --> 01:00:10,191
ANG "KATAPATAN" NI KOHN
AT ANG INTEGRIDAD AY PINAGTIBAY."
893
01:01:59,008 --> 01:02:04,013
Ang pagsasalin ng subtitle ay ginawa ni:
Jane Bonifer J. Bumanghat