1
00:00:10,428 --> 00:00:17,226
Ludzie mówili,
że inwestorzy Madoffa byli chciwi,
2
00:00:17,852 --> 00:00:20,813
że oczekiwali niewiarygodnych zysków.
3
00:00:22,231 --> 00:00:25,401
Liczby mówią coś innego.
4
00:00:26,611 --> 00:00:30,698
Nic niesamowitego,
po prostu stabilna inwestycja.
5
00:00:32,492 --> 00:00:34,952
Ciężko pracowałem na te pieniądze.
6
00:00:35,036 --> 00:00:37,580
Dlatego sprawdziłem co nieco,
7
00:00:37,663 --> 00:00:40,208
zanim zainwestowałem u Madoffa.
8
00:00:42,001 --> 00:00:46,339
Zleciłem ocenę Madoffa firmie,
9
00:00:46,422 --> 00:00:51,094
która zajmowała się sprawdzaniem
menadżerów finansowych.
10
00:00:52,762 --> 00:00:54,722
Wystawili mu idealną ocenę.
11
00:00:55,723 --> 00:01:01,687
Nawet po tym wszystkim
szukałem artykułów nt. Madoffa.
12
00:01:03,064 --> 00:01:05,149
Był raczej tajemniczy.
13
00:01:06,150 --> 00:01:11,239
Artykuły go wychwalały.
14
00:01:12,490 --> 00:01:15,409
To były rzeczy z Forbesa,
15
00:01:15,493 --> 00:01:18,621
The Economist i tak dalej.
16
00:01:19,664 --> 00:01:21,290
Był ważnym gościem.
17
00:01:23,209 --> 00:01:25,378
To wszystko znaczyło dla mnie,
18
00:01:25,461 --> 00:01:26,462
że jest dobry.
19
00:01:27,630 --> 00:01:30,633
Rzecz w tym, że SEC też go nie złapała,
20
00:01:30,716 --> 00:01:32,635
a miała wiele okazji.
21
00:01:34,512 --> 00:01:40,685
Marzyliśmy o emeryturze i przyszłości.
To wszystko po prostu zniknęło.
22
00:01:40,768 --> 00:01:44,272
Cierpieliśmy między innymi dlatego,
23
00:01:44,897 --> 00:01:49,443
że nasz rząd i SEC
nie wykonali swojej pracy.
24
00:01:51,362 --> 00:01:53,614
Poczuliśmy się zdradzeni.
25
00:02:14,093 --> 00:02:16,929
MADOFF: POTWÓR Z WALL STREET
26
00:02:18,347 --> 00:02:25,229
LISTOPAD 1999
27
00:02:25,313 --> 00:02:29,275
Dołączyłem do
Rampart Investment Management w Bostonie,
28
00:02:29,358 --> 00:02:32,528
bo potrzebowali handlowca.
29
00:02:34,197 --> 00:02:37,366
Zarządzaliśmy
dziewięcioma miliardami dolarów.
30
00:02:37,450 --> 00:02:39,410
To była znaczna suma.
31
00:02:40,912 --> 00:02:43,956
Miałem szukać im nowych klientów
32
00:02:44,040 --> 00:02:46,375
i nowych produktów.
33
00:02:47,835 --> 00:02:50,588
Ktoś musi sprzedawać, prawda?
To moja działka.
34
00:02:50,671 --> 00:02:53,466
Szukałem kolejnej fali.
35
00:02:54,508 --> 00:02:56,802
Poleciałem do Nowego Jorku
36
00:02:56,886 --> 00:02:59,805
na spotkanie
z Thierrym Magon de la Villehuchetem.
37
00:03:01,140 --> 00:03:04,644
To bogaty człowiek i inwestor,
38
00:03:04,727 --> 00:03:09,815
który miał kontakty
z najbogatszymi ludźmi Europy.
39
00:03:10,733 --> 00:03:14,779
Mówił, że jest arystokratą z Bretanii,
40
00:03:14,862 --> 00:03:18,699
jego rodzina ma zamek z setką pokoi
41
00:03:18,783 --> 00:03:22,161
i chodził na polowania
z europejskimi arystokratami.
42
00:03:23,537 --> 00:03:25,331
Uznałem wtedy,
43
00:03:25,414 --> 00:03:30,753
że jeśli Villehuchet przedstawi mnie
w europejskich bankach,
44
00:03:30,836 --> 00:03:33,839
to otworzy przede mną nowy rynek.
45
00:03:35,967 --> 00:03:37,051
Był jeden problem.
46
00:03:38,928 --> 00:03:43,766
Villehuchet dał mi dokumenty,
które codziennie dostawał pocztą.
47
00:03:43,849 --> 00:03:45,559
To potwierdzenia transakcji.
48
00:03:45,643 --> 00:03:50,231
Na samej górze była nazwa firmy,
którą ocenzurował
49
00:03:50,314 --> 00:03:52,441
grubym czarnym markerem.
50
00:03:53,234 --> 00:03:57,071
Powiedział: „Mam tajny fundusz hedgingowy.
51
00:03:57,154 --> 00:04:02,702
Nie mogę powiedzieć, kto nim zarządza,
bo gdyby się o tym dowiedział,
52
00:04:02,785 --> 00:04:05,204
przestałbym być jego klientem.
53
00:04:06,122 --> 00:04:07,999
Owszem, zatrudniłem go.
54
00:04:08,082 --> 00:04:11,794
Co miesiąc wyrabia jeden procent
jak w zegarku”.
55
00:04:11,877 --> 00:04:15,256
Wiedziałem, że w świecie finansjery
to niemożliwe.
56
00:04:17,508 --> 00:04:21,095
Zaczął opowiadać mi o jego metodach.
57
00:04:21,178 --> 00:04:25,224
Wspomniał o opcjach,
które sam kupowałem na pojedyncze akcje,
58
00:04:25,308 --> 00:04:28,060
ale wg Thierry’ego
facet nigdy nic nie stracił.
59
00:04:30,313 --> 00:04:33,774
Pomyślałem wtedy:
„To szaleństwo. To niemożliwe”.
60
00:04:37,445 --> 00:04:39,864
Zapytałem Thierry’ego:
61
00:04:41,198 --> 00:04:44,577
„Ile pieniędzy u niego trzymasz?”.
62
00:04:45,202 --> 00:04:50,875
Odpowiedział: „320 milionów
ode mnie i klientów z Europy”.
63
00:04:50,958 --> 00:04:55,296
Natychmiast założyłem, że fundusz zarządza
64
00:04:55,379 --> 00:04:57,340
dziesięć razy większą kwotą.
65
00:04:57,923 --> 00:05:03,471
Policzyłem, że muszą mieć
ponad trzy miliardy dolarów.
66
00:05:04,263 --> 00:05:08,476
Największy menadżer funduszu hedgingowego,
o którym nikt nic nie wie.
67
00:05:09,310 --> 00:05:13,522
Gdybym robił procent miesięcznie
jak w zegarku,
68
00:05:13,606 --> 00:05:17,651
moja twarz wylądowałaby na bilbordach
od Bostonu po Nowy Jork.
69
00:05:18,569 --> 00:05:20,905
Czemu ten gość się ukrywał?
70
00:05:22,323 --> 00:05:26,369
Byłem bardzo ciekawy, kto to jest.
71
00:05:26,452 --> 00:05:31,082
Thierry odwrócił się do kogoś,
72
00:05:31,874 --> 00:05:34,210
a ja zrobiłem coś niestosownego.
73
00:05:35,294 --> 00:05:38,756
Obróciłem leżące na biurku potwierdzenie,
74
00:05:39,632 --> 00:05:41,592
żeby sprawdzić nazwę firmy.
75
00:05:44,470 --> 00:05:46,889
„Bernard Madoff Securities”.
76
00:05:50,601 --> 00:05:52,895
Czemu duża firma z Wall Street
77
00:05:52,978 --> 00:05:56,941
musi potajemnie
zarządzać pieniędzmi Thierry’ego?
78
00:05:57,942 --> 00:06:02,863
Thierry powiedział,
że nie pobierał też prowizji.
79
00:06:03,489 --> 00:06:05,408
To nie miało sensu.
80
00:06:05,491 --> 00:06:08,411
Stwierdziłem wtedy, że to bzdura.
81
00:06:12,248 --> 00:06:14,417
Po pierwszym spotkaniu
82
00:06:14,500 --> 00:06:17,837
wróciłem do Bostonu
na spotkanie z szefami z Rampart.
83
00:06:20,798 --> 00:06:23,092
Szefowie natychmiast zrozumieli,
84
00:06:23,175 --> 00:06:26,637
że jeśli Thierry będzie moim kontaktem
85
00:06:26,720 --> 00:06:29,265
do najbogatszych ludzi Europy,
86
00:06:30,182 --> 00:06:34,145
będziemy mogli zarobić miliardy.
87
00:06:34,770 --> 00:06:39,358
Musiałem konkurować
z tajemniczym funduszem i jego strategią,
88
00:06:39,442 --> 00:06:42,653
która nie miała sensu.
89
00:06:43,737 --> 00:06:48,742
Szefostwo uznało:
„Musimy odtworzyć jego metody.
90
00:06:48,826 --> 00:06:51,954
Zanieśmy to do Harry’ego Markopolosa.
91
00:06:52,037 --> 00:06:54,707
Uwielbia matematykę, on to rozgryzie”.
92
00:06:56,709 --> 00:07:00,546
Zajmowałam się pochodnymi.
To czysta matematyka.
93
00:07:00,629 --> 00:07:03,424
Trzeba rozumieć różniczki,
całki i statystykę.
94
00:07:03,507 --> 00:07:06,385
Obliczenia często są skomplikowane.
95
00:07:07,052 --> 00:07:10,556
Frank przyniósł mi dokument
z funduszu powiązanego Madoffa.
96
00:07:10,639 --> 00:07:12,057
Mieli niesamowite zyski.
97
00:07:12,933 --> 00:07:15,227
Frank siedział w marketingu,
98
00:07:15,311 --> 00:07:18,439
chce wiedzieć,
czy coś działa i czy można to sprzedać.
99
00:07:19,732 --> 00:07:25,446
Harry się wkurzył, bo musiał wyjść z biura
100
00:07:25,529 --> 00:07:26,572
do handlowca.
101
00:07:27,490 --> 00:07:31,202
Patrzył na te zyski przez minutę
i skwitował:
102
00:07:31,285 --> 00:07:35,706
„Frank, jesteś ekspertem od opcji.
Wiesz, że to bzdury”.
103
00:07:36,415 --> 00:07:38,709
Powiedziałem: „Tak, nie używa opcji.
104
00:07:38,792 --> 00:07:40,211
Jak on to robi?”.
105
00:07:41,295 --> 00:07:47,801
Jedna strona z niesamowitymi wynikami.
Praktycznie nie mieli strat.
106
00:07:47,885 --> 00:07:51,055
Patrzę na charakterystykę portfela
i mówię:
107
00:07:51,138 --> 00:07:53,599
„Spójrzcie, zyski wyglądają o tak!
108
00:07:53,682 --> 00:07:56,227
Prosta linia pod kątem 45 stopni”.
109
00:07:57,436 --> 00:08:00,564
Dodał: „Od razu wiem, że to przekręt.
110
00:08:00,648 --> 00:08:02,900
Podejrzewam piramidę finansową”.
111
00:08:03,567 --> 00:08:06,111
Ta rozmowa trwała cztery minuty.
112
00:08:06,612 --> 00:08:07,696
Powiedziałem mu:
113
00:08:08,322 --> 00:08:10,407
„Boże, nie używaj słowa »piramida«.
114
00:08:10,491 --> 00:08:13,244
Nie możemy nawet nazywać go oszustem.
115
00:08:13,327 --> 00:08:17,331
Madoff Securities
odpowiada za siedem do dziesięciu procent
116
00:08:17,414 --> 00:08:19,416
obrotu amerykańskiej giełdy.
117
00:08:20,251 --> 00:08:21,460
Nie wierzę w to”.
118
00:08:24,880 --> 00:08:28,008
Powiedziałem, że to nierealne,
119
00:08:28,926 --> 00:08:31,887
ale szefowie i tak chcieli
„produkt jak u Madoffa”.
120
00:08:33,514 --> 00:08:36,725
„Dowiedz się, jak to robi,
żebyśmy weszli w ten rynek”.
121
00:08:39,311 --> 00:08:42,273
Poświęciłem parę godzin
na tworzenie modelu zysków.
122
00:08:47,069 --> 00:08:49,697
Po paru godzinach stało się jasne,
123
00:08:50,406 --> 00:08:55,119
że model nie miał nic wspólnego
z Wall Street i amerykańską giełdą.
124
00:08:56,579 --> 00:08:59,748
Pokrywał się z giełdą
tylko w sześciu procentach.
125
00:09:02,293 --> 00:09:03,794
Po zsumowaniu miesięcy
126
00:09:03,877 --> 00:09:07,006
widać było, że 96,4% miesięcy
jest na plusie.
127
00:09:08,424 --> 00:09:10,342
W finansach to niespotykane.
128
00:09:12,595 --> 00:09:15,347
Te liczby były niewiarygodnie dobre.
129
00:09:17,224 --> 00:09:19,393
Ludzie zlatywali się do Madoffa,
130
00:09:19,476 --> 00:09:21,979
bo oferował kusząco pewne zwroty.
131
00:09:23,105 --> 00:09:24,898
Musiałem z nim rywalizować,
132
00:09:25,441 --> 00:09:27,693
ale nie da się rywalizować z oszustem.
133
00:09:28,819 --> 00:09:31,405
Chciałem wyrzucić oszusta z boiska.
134
00:09:31,488 --> 00:09:34,617
BZDURA!
135
00:09:38,120 --> 00:09:42,833
To moje pierwsze zgłoszenie do SEC
z 1 marca 2000 roku.
136
00:09:44,168 --> 00:09:45,753
„W mniej niż 25 minut
137
00:09:45,836 --> 00:09:49,715
udowodnię jedną z trzech możliwości
dotyczących funduszu Madoffa.
138
00:09:49,798 --> 00:09:52,885
Pierwsza: są niesamowicie utalentowani
lub mają fart,
139
00:09:52,968 --> 00:09:54,970
a ja jestem idiotą.
140
00:09:55,888 --> 00:09:58,182
Druga: zyski są prawdziwe,
141
00:09:58,265 --> 00:10:02,061
ale nie są wynikiem reklamowanego procesu,
142
00:10:02,144 --> 00:10:04,605
więc należy przeprowadzić dochodzenie.
143
00:10:04,688 --> 00:10:05,522
Trzecia:
144
00:10:05,606 --> 00:10:08,359
fundusz jest piramidą finansową”.
145
00:10:08,442 --> 00:10:10,944
PIRAMIDA FINANSOWA
146
00:10:15,324 --> 00:10:20,579
Ponad 100 miesięcy zysków,
tylko 7 na minusie i największa strata…
147
00:10:20,663 --> 00:10:25,918
Gdy Harry Markopolos
spróbował przekonać SEC,
148
00:10:26,001 --> 00:10:31,090
że największą piramidę finansową
w historii
149
00:10:31,173 --> 00:10:35,302
prowadzi aktualnie Bernie Madoff,
150
00:10:36,345 --> 00:10:39,390
stanął przed ogromnym wyzwaniem.
151
00:10:39,473 --> 00:10:44,770
SEC polegała na Madoffie,
to było ich źródło wiedzy o Wall Street.
152
00:10:46,605 --> 00:10:51,860
Miał świetną reputację,
był prawdziwym gigantem Wall Street.
153
00:10:51,944 --> 00:10:57,324
Nie chodziło tylko o projekty,
które wdrażał i zmiany
154
00:10:57,408 --> 00:11:00,119
w branży, którą współtworzył.
155
00:11:00,994 --> 00:11:04,164
Spędził dużo czasu,
156
00:11:04,248 --> 00:11:08,711
współpracując z komisją
i innymi agencjami rządowymi.
157
00:11:08,794 --> 00:11:13,173
Pomagał tworzyć regulacje dla tej branży.
158
00:11:14,133 --> 00:11:16,135
Zacznę od założenia,
159
00:11:16,218 --> 00:11:19,138
że większość praktyków w naszej branży
160
00:11:20,097 --> 00:11:23,142
przychodzi rano do firm,
chcąc zgodnie z zasadami
161
00:11:23,225 --> 00:11:24,977
działać w interesie klientów.
162
00:11:29,732 --> 00:11:34,528
Harry Markopolos spędził mnóstwo czasu,
163
00:11:35,696 --> 00:11:40,367
próbując przekonać SEC
do ruszenia sprawy Madoffa.
164
00:11:41,368 --> 00:11:43,996
Nie poszedł tam tylko raz.
165
00:11:44,079 --> 00:11:47,583
Za pierwszym razem go spławili,
za drugim razem go spławili.
166
00:11:50,836 --> 00:11:52,463
Inni ludzie by się poddali.
167
00:11:53,630 --> 00:11:58,260
Ustaliliśmy, że Bernie dysponował kwotą
od trzech do siedmiu miliardów.
168
00:11:59,052 --> 00:12:04,308
SEC spojrzała na moje ustalenia
i je zignorowała.
169
00:12:08,771 --> 00:12:14,943
GRUDZIEŃ 2000
ROZMIAR PIRAMIDY: 30,1 MILIARDÓW DOLARÓW
170
00:12:16,028 --> 00:12:20,574
SEC nie sprawdziła naszych doniesień.
171
00:12:20,657 --> 00:12:23,368
Harry obdzwonił wszystkie gazety.
172
00:12:23,452 --> 00:12:25,788
Powiedzieli: „Nie ruszymy Madoffa
173
00:12:26,622 --> 00:12:29,792
na podstawie insynuacji
jakiegoś matematyka.
174
00:12:32,294 --> 00:12:33,837
Znajdź narzędzie zbrodni”.
175
00:12:35,964 --> 00:12:37,508
Harry powiedział mi:
176
00:12:37,591 --> 00:12:42,554
„Frank, znajdź dziennikarza śledczego,
który pracuje w finansach”.
177
00:12:44,723 --> 00:12:45,933
Gdzie się ich szuka?
178
00:12:47,643 --> 00:12:50,521
Tak się złożyło,
179
00:12:50,604 --> 00:12:52,773
że pod koniec 2000 roku
180
00:12:53,398 --> 00:12:56,068
byłem z żoną w Barcelonie.
181
00:12:57,110 --> 00:13:00,447
Na lotnisku wsiedliśmy do taksówki.
182
00:13:00,531 --> 00:13:01,949
Do ostatniej taksówki.
183
00:13:02,533 --> 00:13:05,869
Jakiś zmęczony facet stał ze swoim bagażem
184
00:13:05,953 --> 00:13:09,623
i walił w szybę,
pytając, czy jedziemy na konferencję.
185
00:13:09,706 --> 00:13:12,751
Potwierdziłem, a on spytał,
czy możemy jechać razem.
186
00:13:13,418 --> 00:13:16,713
Siadł z przodu i przedstawił się:
„Michael Ocrant.
187
00:13:16,797 --> 00:13:20,300
Jestem reporterem śledczym,
opisuję oszustwa finansowe”.
188
00:13:21,301 --> 00:13:23,720
Powiedziałem tylko „Dzięki ci, panie”.
189
00:13:24,221 --> 00:13:25,764
Powiedziałem mu: „Michael,
190
00:13:26,306 --> 00:13:29,977
założę się o kolację w Barcelonie,
191
00:13:30,060 --> 00:13:34,356
że mogę podać ci nazwisko
menadżera tajnego funduszu hedgingowego,
192
00:13:34,439 --> 00:13:37,359
który całkowicie zmiażdży resztę
193
00:13:37,943 --> 00:13:42,030
pod względem aktywów i stop zwrotu”.
194
00:13:43,448 --> 00:13:44,867
Od razu przyjął zakład.
195
00:13:46,201 --> 00:13:48,161
Gdy powiedziałem „Bernie Madoff”…
196
00:13:50,539 --> 00:13:55,043
obrócił się tak szybko,
że wiedziałem, że znalazłem reportera.
197
00:13:57,129 --> 00:13:59,214
Dodałem, że ten facet
198
00:13:59,298 --> 00:14:03,635
zawsze sprzedaje
na dzień przed zniżką na giełdzie
199
00:14:03,719 --> 00:14:08,765
i kupuje w dniu albo przededniu zwyżki”.
200
00:14:09,558 --> 00:14:13,729
Żaden menadżer na świecie
nie ma idealnego wyczucia czasu.
201
00:14:13,812 --> 00:14:16,189
Nikt tak nie zna się na rynku.
202
00:14:18,775 --> 00:14:21,570
Ocrant skwitował: „Muszę napisać artykuł”.
203
00:14:23,530 --> 00:14:26,241
Daliśmy mu nazwiska ludzi od opcji
204
00:14:26,325 --> 00:14:28,368
z amerykańskiej giełdy
205
00:14:28,452 --> 00:14:30,621
i szefów działów z dużych banków.
206
00:14:31,496 --> 00:14:33,498
Rozmawiał z nimi wszystkimi.
207
00:14:33,582 --> 00:14:36,752
Nie mógł uwierzyć w te liczby.
208
00:14:36,835 --> 00:14:39,338
Tuż przed publikacją zadzwonił
209
00:14:39,421 --> 00:14:40,547
i powiedział:
210
00:14:40,631 --> 00:14:43,425
„Koleś jest dwa i pół raza większy
211
00:14:43,508 --> 00:14:45,844
od mojego największego funduszu.
212
00:14:46,553 --> 00:14:49,056
Jakim cudem robi takie obroty?”.
213
00:14:50,265 --> 00:14:51,433
Wyszedł artykuł
214
00:14:51,516 --> 00:14:54,436
„Madoff na szczycie.
Traderzy pytają o szczegóły”.
215
00:14:55,854 --> 00:15:00,359
Zbijaliśmy piątki w biurze Rampart.
216
00:15:01,610 --> 00:15:03,320
Sprawa została upubliczniona.
217
00:15:04,488 --> 00:15:06,114
Nadchodzi ekipa.
218
00:15:07,741 --> 00:15:11,662
Po publikacji artykułu
219
00:15:11,745 --> 00:15:15,332
starsza urzędniczka
z biura SEC w Waszyngtonie
220
00:15:15,415 --> 00:15:17,709
postanowiła przeprowadzić śledztwo.
221
00:15:19,294 --> 00:15:21,213
Wszyscy byli zaskoczeni,
222
00:15:21,296 --> 00:15:25,926
że Madoff zarządza tak dużymi pieniędzmi,
223
00:15:26,009 --> 00:15:31,598
bez zarejestrowanej
działalności doradczej.
224
00:15:34,935 --> 00:15:38,105
Jak postanowiła się za to wziąć?
225
00:15:38,188 --> 00:15:40,148
Zadzwoniła do Berniego.
226
00:15:42,317 --> 00:15:45,445
Znała go, bo był dobrze znany w branży.
227
00:15:45,529 --> 00:15:47,072
Zadzwoniła z hasłem:
228
00:15:47,155 --> 00:15:52,035
„Bernie, przeprowadzimy kontrolę.
Będziemy pytać o twój fundusz hedgingowy”.
229
00:15:53,578 --> 00:15:56,248
On odpowiedział,
że nie ma takiego funduszu.
230
00:15:57,791 --> 00:16:01,545
Ona rzuciła: „Tak myślałam”
i się pożegnali.
231
00:16:03,213 --> 00:16:05,173
Prowadzenie funduszu hedgingowego
232
00:16:05,257 --> 00:16:07,968
wymagało rejestracji
jako doradca inwestycyjny.
233
00:16:08,051 --> 00:16:10,971
Bernie Madoff nie chciał tego robić,
234
00:16:11,054 --> 00:16:13,682
bo to oznaczało
235
00:16:13,765 --> 00:16:16,768
stałe kontrole SEC.
236
00:16:18,020 --> 00:16:19,771
Uwielbiam ten moment,
237
00:16:19,855 --> 00:16:23,025
bo najlepiej pokazuje,
238
00:16:23,108 --> 00:16:27,404
jak bardzo SEC szanowała Berniego Madoffa,
239
00:16:27,487 --> 00:16:29,406
jak bardzo mu ufała.
240
00:16:30,282 --> 00:16:33,243
„Zadzwońmy i zapytajmy,
czy robi coś złego.
241
00:16:33,326 --> 00:16:34,578
Powie nam prawdę”.
242
00:16:38,331 --> 00:16:42,294
Madoff miał szczęście
do wrogów i do przyjaciół.
243
00:16:43,920 --> 00:16:46,173
Czas też mu sprzyjał.
244
00:16:46,715 --> 00:16:50,510
Mamy wstępne doniesienia
245
00:16:50,594 --> 00:16:55,766
na temat małego samolotu
uderzającego w World Trade Center.
246
00:16:58,810 --> 00:17:01,646
Właśnie zobaczyliśmy kolejny.
247
00:17:18,455 --> 00:17:19,998
Nigdy tego nie zapomnę.
248
00:17:20,082 --> 00:17:23,627
Nigdy nie zapomnę patrzenia
249
00:17:23,710 --> 00:17:28,173
na dwa walące się budynki.
250
00:17:30,258 --> 00:17:31,968
Miasto było w szoku.
251
00:17:33,345 --> 00:17:36,515
Pamiętam niepewność
252
00:17:36,598 --> 00:17:38,517
okresu po 11 września.
253
00:17:40,644 --> 00:17:45,440
Wall Street
była tuż obok World Trade Center.
254
00:17:45,524 --> 00:17:49,528
Dwie przecznice dalej
była zamknięta giełda.
255
00:17:49,611 --> 00:17:53,281
W centrum
wszystko zamknięto na długi czas.
256
00:17:56,034 --> 00:17:58,870
Czuliśmy, że wszyscy działamy razem,
257
00:17:58,954 --> 00:18:02,082
próbując na nowo otworzyć giełdę.
258
00:18:02,165 --> 00:18:05,710
Tom Costello jest w NASDAQ.
Tom, co słychać?
259
00:18:05,794 --> 00:18:09,381
NASDAQ otworzy się za półtorej godziny.
260
00:18:09,464 --> 00:18:11,091
Godzinę temu wspominałem,
261
00:18:11,174 --> 00:18:14,219
że w niespotykanym geście solidarności
262
00:18:14,302 --> 00:18:18,849
prezes NASDAQ, Wick Simmons,
pojawi się na wspólnym otwarciu NYSE.
263
00:18:19,432 --> 00:18:22,978
NASDAQ musiał pokazać,
że jest w stanie funkcjonować
264
00:18:23,061 --> 00:18:26,148
nawet po tak
niewyobrażalnych wydarzeniach.
265
00:18:27,107 --> 00:18:30,318
Bernie pomógł do tego doprowadzić.
266
00:18:30,402 --> 00:18:31,528
…jeden!
267
00:18:34,614 --> 00:18:38,118
To było też istotne dla Berniego
z innego powodu,
268
00:18:38,201 --> 00:18:41,538
którego nikt nie dostrzegł,
dopóki nie było za późno.
269
00:18:41,621 --> 00:18:44,166
Celowe i śmiercionośne ataki
270
00:18:44,249 --> 00:18:46,585
z wczorajszego dnia
271
00:18:47,627 --> 00:18:49,296
to coś więcej niż terroryzm.
272
00:18:50,297 --> 00:18:51,673
To wypowiedzenie wojny.
273
00:18:53,341 --> 00:18:58,305
Zasoby, które były w Nowym Jorku
i na samej Wall Street,
274
00:18:58,388 --> 00:19:02,559
które miały zostać przeznaczone
na ściganie przestępstw finansowych,
275
00:19:03,351 --> 00:19:07,397
zostały przekierowane
276
00:19:07,480 --> 00:19:11,276
do walki z terroryzmem.
277
00:19:13,236 --> 00:19:17,240
Dla SEC oznaczało to pogorszenie problemu
278
00:19:17,324 --> 00:19:20,785
wynikającego z kampanii deregulacyjnej,
279
00:19:20,869 --> 00:19:24,080
która zaczęła się
wraz z wyborem Reagana na prezydenta.
280
00:19:24,581 --> 00:19:26,541
W obecnym kryzysie
281
00:19:27,125 --> 00:19:29,961
rząd nie jest
rozwiązaniem naszego problemu.
282
00:19:30,670 --> 00:19:32,464
To rząd jest problemem.
283
00:19:35,008 --> 00:19:40,388
Przepisy, których SEC potrzebowała
do pracy śledczej, zostały zaostrzone,
284
00:19:40,472 --> 00:19:42,682
a ich budżet był wielokrotnie cięty.
285
00:19:43,683 --> 00:19:45,852
Następstwem 11 września
286
00:19:45,936 --> 00:19:52,651
były kontynuacja
trwającego od dawna racjonowania zasobów,
287
00:19:52,734 --> 00:19:54,361
obniżenie priorytetów
288
00:19:54,444 --> 00:19:58,823
i zmiany prawne,
które utrudniały ich pracę.
289
00:20:00,742 --> 00:20:04,412
W pewnym sensie ta tragedia
290
00:20:04,496 --> 00:20:06,706
oznaczała, że Madoff
291
00:20:06,790 --> 00:20:08,959
podlegał mniej dokładnej kontroli
292
00:20:09,042 --> 00:20:10,919
ze strony organów regulacyjnych
293
00:20:11,002 --> 00:20:13,588
akurat wtedy, gdy było mu to potrzebne.
294
00:20:14,256 --> 00:20:16,675
Madoff nie był jedynym beneficjentem
295
00:20:16,758 --> 00:20:20,637
powolnej egzekucji,
296
00:20:20,720 --> 00:20:22,973
której doświadczała SEC,
297
00:20:23,056 --> 00:20:26,309
ale na pewno zyskał najwięcej,
298
00:20:26,393 --> 00:20:28,645
przez samą skalę jego oszustwa.
299
00:20:29,896 --> 00:20:36,861
GRUDZIEŃ 2001
ROZMIAR PIRAMIDY: 36,8 MILIARDÓW DOLARÓW
300
00:20:38,321 --> 00:20:41,366
KSIĘGI STYCZEŃ-KWIECIEŃ 2000
301
00:20:42,409 --> 00:20:46,997
Istniał ogromny rozdźwięk między tym,
jak Bernie prezentował się światu,
302
00:20:47,080 --> 00:20:49,165
a tym, co działo się w firmie.
303
00:20:51,042 --> 00:20:55,797
Udawał, żeby promować firmę i siebie.
304
00:20:56,715 --> 00:20:59,634
Miał do tego idealne dzieci.
305
00:20:59,718 --> 00:21:04,222
Amerykańscy do bólu, wykształceni,
głowy rodzin.
306
00:21:06,224 --> 00:21:10,312
Używał Andy’ego i Marka jako tarczy.
307
00:21:10,395 --> 00:21:12,105
„To firma rodzinna.
308
00:21:12,605 --> 00:21:16,026
Moi synowie są wykształceni
i zajmują się giełdą”.
309
00:21:16,818 --> 00:21:21,614
Wszystkie elementy
były od siebie oddzielone.
310
00:21:21,698 --> 00:21:22,741
Wszystkie.
311
00:21:26,619 --> 00:21:32,542
Nad działem kreowania rynku
czuwał mój syn Mark.
312
00:21:33,460 --> 00:21:37,213
Nasz dział traderów
313
00:21:37,297 --> 00:21:40,175
był nadzorowany
przez mojego syna Andy’ego,
314
00:21:42,844 --> 00:21:48,600
Działem doradztwa inwestycyjnego,
który nazywaliśmy po prostu 17. piętrem,
315
00:21:48,683 --> 00:21:51,728
kierował Frank DiPascali.
316
00:21:51,811 --> 00:21:53,980
Te działy ze sobą nie rozmawiały.
317
00:21:54,773 --> 00:21:58,610
Mark i Andy nie mogli sprawdzić,
318
00:21:58,693 --> 00:22:03,573
jakie straty i zyski generuje dany dział.
319
00:22:06,117 --> 00:22:11,247
Mark i Andy nie schodzili na dół
do działu doradztwa inwestycyjnego.
320
00:22:13,500 --> 00:22:16,211
Gdy przychodzili klienci,
321
00:22:16,294 --> 00:22:21,299
któryś z nich zawsze pytał:
„Kim są ci ludzie?”.
322
00:22:22,175 --> 00:22:23,843
Nie znali ich.
323
00:22:27,430 --> 00:22:29,599
Bernie spławiał ich,
324
00:22:29,682 --> 00:22:32,018
gdy nie miał ochoty o czymś rozmawiać.
325
00:22:32,102 --> 00:22:35,146
Przez lata nauczyli się go nie naciskać.
326
00:22:37,440 --> 00:22:39,943
Powiedziałam kiedyś Berniemu:
327
00:22:40,026 --> 00:22:42,612
„Twoja firma jest twoją własnością.
328
00:22:42,695 --> 00:22:46,366
Przestanie istnieć po twojej śmierci.
329
00:22:46,449 --> 00:22:50,412
Twoi synowie i twój brat
będą musieli zdobyć nowe licencje
330
00:22:50,495 --> 00:22:52,330
i otworzyć nowe konta.
331
00:22:52,872 --> 00:22:58,044
Powrót do dawnej formy
zajmie sporo czasu”.
332
00:22:59,504 --> 00:23:03,466
Odparł: „Pracuje nad tym 30 prawników,
nie przejmuj się”.
333
00:23:03,550 --> 00:23:05,176
Całkiem mnie zignorował.
334
00:23:06,219 --> 00:23:08,721
Powiedziałam o tym Markowi Madoffowi.
335
00:23:10,390 --> 00:23:14,686
On poszedł do Berniego,
ale też został spławiony.
336
00:23:14,769 --> 00:23:17,147
Przez lata był chyba zły,
337
00:23:17,230 --> 00:23:21,025
że nie mogli o tym razem rozmawiać.
338
00:23:24,112 --> 00:23:29,951
Bernie musiał być królem Wall Street.
339
00:23:30,869 --> 00:23:32,620
Firmował biznes nazwiskiem.
340
00:23:32,704 --> 00:23:37,167
W życiu Berniego nie było nic ważniejszego
341
00:23:37,250 --> 00:23:39,085
od utrzymywania reputacji.
342
00:23:39,669 --> 00:23:44,716
Musiał udawać,
że firma z 19. piętra odnosi sukcesy,
343
00:23:45,592 --> 00:23:49,721
choć rzeczywistość różniła się
od jego opisów.
344
00:23:51,723 --> 00:23:55,101
Kiedy staliście się niewypłacalni?
345
00:24:01,399 --> 00:24:03,276
Podejrzewam,
346
00:24:04,360 --> 00:24:07,071
że na początku 2000.
347
00:24:07,614 --> 00:24:09,032
Może…
348
00:24:09,115 --> 00:24:14,913
Gdzieś między 1998 a 2002.
349
00:24:14,996 --> 00:24:18,416
Można powiedzieć, że zbliżały się kłopoty.
350
00:24:20,043 --> 00:24:21,419
W tamtym okresie
351
00:24:21,503 --> 00:24:26,841
rywalizacja o transakcje
od wielkich instytucji,
352
00:24:26,925 --> 00:24:30,595
którymi zajmowała się legalna firma,
była coraz większa.
353
00:24:30,678 --> 00:24:34,974
To oznaczało,
że za każdą z tych transakcji
354
00:24:35,058 --> 00:24:37,519
płacono coraz mniej.
355
00:24:37,602 --> 00:24:40,522
Zyski były coraz mniejsze.
356
00:24:46,110 --> 00:24:50,949
Wszyscy byli przekonani,
że legalny biznes zarabiał dużo więcej.
357
00:24:53,243 --> 00:24:55,245
Między 2002 a 2008
358
00:24:55,328 --> 00:24:57,747
około 800 milionów dolarów
359
00:24:57,830 --> 00:25:01,960
przelano z piramidy finansowej
360
00:25:02,043 --> 00:25:04,045
do legalnie działającej firmy.
361
00:25:07,924 --> 00:25:13,012
Pan DiPascali brał pieniądze z 17. piętra
362
00:25:13,096 --> 00:25:15,723
i przelewał je do Londynu,
363
00:25:15,807 --> 00:25:20,436
skąd wracały na 19. piętro,
364
00:25:20,520 --> 00:25:22,772
czyli dwa piętra wyżej,
365
00:25:24,607 --> 00:25:27,360
pod przykrywką inwestycji.
366
00:25:27,944 --> 00:25:29,779
Bony skarbowe USA.
367
00:25:32,240 --> 00:25:35,243
Jeśli legalna strona firmy
368
00:25:35,326 --> 00:25:38,538
nie zarabia tyle,
ile ludzie się spodziewają,
369
00:25:38,621 --> 00:25:42,458
nie będziesz w ich oczach wyglądał tak,
jak byś tego chciał.
370
00:25:42,542 --> 00:25:46,921
W ten sposób
bronił swojej reputacji na Wall Street.
371
00:25:51,301 --> 00:25:54,804
Tak naprawdę w okolicy roku 2000
372
00:25:54,887 --> 00:25:57,307
legalna część firmy byłaby niewypłacalna
373
00:25:57,390 --> 00:26:00,852
bez zastrzyku 800 milionów dolarów
z piramidy finansowej.
374
00:26:02,312 --> 00:26:05,773
Wszystko dlatego,
że traderzy przynosili zyski,
375
00:26:05,857 --> 00:26:07,692
ale tylko sami w sobie.
376
00:26:08,735 --> 00:26:10,612
Bernie miał problem z kosztami,
377
00:26:10,695 --> 00:26:14,782
były za wysokie,
więc firma traciła pieniądze.
378
00:26:16,284 --> 00:26:17,910
Dowiedziałem się,
379
00:26:18,620 --> 00:26:21,456
że miał od 35 do 50 traderów,
380
00:26:21,539 --> 00:26:23,541
którzy byli rentowni,
381
00:26:24,292 --> 00:26:27,545
ale firma
zatrudniała ponad 150 pracowników.
382
00:26:28,338 --> 00:26:32,133
Bernie zatrudniał przyjaciół
kluczowych pracowników.
383
00:26:32,717 --> 00:26:36,471
Część z nich niewiele robiła,
ale zarabiała duże kwoty.
384
00:26:38,306 --> 00:26:41,976
Uważał się za dobroczyńcę,
za gotowego do pomocy gościa,
385
00:26:42,060 --> 00:26:43,770
który zawsze był solidny.
386
00:26:43,853 --> 00:26:45,897
Musiał się sprawdzać.
387
00:26:49,609 --> 00:26:52,528
Jednocześnie firma była jego skarbonką.
388
00:26:53,154 --> 00:26:54,989
Kupił jacht.
389
00:26:55,490 --> 00:26:57,325
Miał dom we Francji.
390
00:26:57,408 --> 00:26:59,577
Był współwłaścicielem samolotu,
391
00:26:59,661 --> 00:27:04,332
który pomalował tak,
żeby pasował do biura.
392
00:27:05,416 --> 00:27:11,130
Ruth była zajęta organizowaniem balów,
kolacji i innych wydarzeń
393
00:27:11,214 --> 00:27:13,925
nierzadko na cześć Berniego.
394
00:27:15,426 --> 00:27:19,222
Bernie dał rodzinie dużo pieniędzy.
395
00:27:19,889 --> 00:27:23,059
Mark i Andrew otrzymali wiele pożyczek.
396
00:27:23,851 --> 00:27:26,646
To były miliony, których nigdy nie oddali.
397
00:27:27,980 --> 00:27:30,983
Kupował pracownikom domy i prezenty.
398
00:27:31,651 --> 00:27:33,653
Wszystko za pieniądze firmy.
399
00:27:40,827 --> 00:27:42,578
Byłem sfrustrowany w pracy,
400
00:27:42,662 --> 00:27:47,125
bo współpracownicy nie wierzyli,
że Madoff jest oszustem.
401
00:27:48,626 --> 00:27:52,004
Po pierwszym zgłoszeniu do SEC
402
00:27:52,088 --> 00:27:55,091
największe czasopismo branżowe
opublikowało artykuł,
403
00:27:55,758 --> 00:27:58,803
w którym nazwali Madoffa
twórcą piramidy finansowej.
404
00:27:58,886 --> 00:28:00,847
Nikt nie zadawał trudnych pytań.
405
00:28:00,930 --> 00:28:03,599
Ludziom wystarczyły częściowe odpowiedzi,
406
00:28:03,683 --> 00:28:05,435
a mnie dalej ignorowano.
407
00:28:06,602 --> 00:28:09,522
Szefowie z mojej firmy dalej nalegali,
408
00:28:09,605 --> 00:28:14,777
żebym skopiował jego strategię,
bo chcieli wejść na ten rynek.
409
00:28:14,861 --> 00:28:18,156
Musiałem wymyślić coś,
co mogłoby konkurować z Madoffem.
410
00:28:18,781 --> 00:28:20,032
Problem w tym,
411
00:28:20,116 --> 00:28:22,702
że w miesiąc można było stracić nawet 50%.
412
00:28:23,286 --> 00:28:25,121
Na tym polegało ryzyko,
413
00:28:25,204 --> 00:28:28,833
ale Thierry de Villehuchet
z Access International uznał,
414
00:28:28,916 --> 00:28:31,919
że jest rynek
na taką alternatywę dla Madoffa.
415
00:28:36,924 --> 00:28:38,468
Poleciałem z nim
416
00:28:38,551 --> 00:28:42,305
na parę spotkań
w Londynie, Paryżu, Genewie i Zurychu.
417
00:28:43,890 --> 00:28:46,851
Jak można wyjaśnić,
kim był Thierry de Villehuchet?
418
00:28:47,727 --> 00:28:52,106
Jechaliśmy taksówką
koło Łuku Triumfalnego w Paryżu.
419
00:28:53,316 --> 00:28:54,817
Powiedział: „Harry,
420
00:28:55,985 --> 00:28:59,489
spójrz na te nazwisk”.
421
00:28:59,572 --> 00:29:03,451
Wtedy dotarło do mnie,
że spotykałem się z tymi ludźmi.
422
00:29:04,786 --> 00:29:08,164
Te więzi trwały od pokoleń.
423
00:29:08,247 --> 00:29:11,209
Elita prywatnych bankierów,
424
00:29:11,793 --> 00:29:15,379
która zarządzała pieniędzmi
europejskiej arystokracji.
425
00:29:17,632 --> 00:29:19,550
Ci ludzie byli dobrze ubrani,
426
00:29:20,635 --> 00:29:21,969
bardzo elokwentni
427
00:29:22,053 --> 00:29:23,721
i doskonale wychowani.
428
00:29:24,305 --> 00:29:25,890
Znali się na winach.
429
00:29:29,018 --> 00:29:32,188
Thierry de Villehuchet
zaczynał spotkania od słów:
430
00:29:32,271 --> 00:29:35,525
„Harry i Rampart są jak Madoff.
431
00:29:35,608 --> 00:29:39,070
Ryzyko jest większe,
ale potencjalne zyski też.
432
00:29:39,821 --> 00:29:44,575
Oni inwestują w indeksy,
nie w indywidualne akcje.
433
00:29:44,659 --> 00:29:47,036
Poza tym są bardzo podobni.
434
00:29:47,662 --> 00:29:51,582
Właśnie dlatego ich potrzebujecie,
to dywersyfikacja Madoffa”.
435
00:29:53,209 --> 00:29:55,586
Na pierwszym spotkaniu facet powiedział:
436
00:29:55,670 --> 00:29:59,423
„Harry, masz ciekawą strategię.
437
00:29:59,507 --> 00:30:03,219
Większe zyski niż u Madoffa,
ale większe ryzyko straty,
438
00:30:03,302 --> 00:30:05,763
choć twierdzisz, że masz to pod kontrolą.
439
00:30:06,514 --> 00:30:09,642
Inwestowaliśmy już u Madoffa
i nigdy nie straciliśmy.
440
00:30:09,725 --> 00:30:12,812
Czemu mielibyśmy dać ci te pieniądze?”.
441
00:30:13,855 --> 00:30:18,484
Nie chcieli słyszeć o ryzyku.
442
00:30:18,568 --> 00:30:23,030
Wiedzieli tylko, że u Madoffa nie ryzykują
i nie mieli zamiaru tego zmienić.
443
00:30:24,198 --> 00:30:25,825
Pierwszy bank powiedział:
444
00:30:25,908 --> 00:30:30,788
„Madoff ma zamknięte grono klientów,
ale tylko my w banku XYZ z Genewy
445
00:30:31,789 --> 00:30:34,876
mamy możliwość
inwestowania u niego pieniędzy”.
446
00:30:34,959 --> 00:30:38,087
W jedną taką historyjkę
można nawet uwierzyć.
447
00:30:38,963 --> 00:30:41,507
Dwie albo trzy? Zbieg okoliczności.
448
00:30:43,050 --> 00:30:48,848
Na 14 z 20 spotkań
usłyszał dokładnie tę samą historyjkę.
449
00:30:48,931 --> 00:30:52,143
„Jesteśmy z Madoffem,
on bierze tylko nasze pieniądze”.
450
00:30:53,519 --> 00:30:56,647
Z Europy wróciłem sfrustrowany.
451
00:30:56,731 --> 00:31:00,693
Tylko paru klientów
zdecydowało się na inwestycję,
452
00:31:00,776 --> 00:31:02,320
więc chwilę działaliśmy,
453
00:31:02,403 --> 00:31:05,156
po czym wszystko przygasło.
454
00:31:06,365 --> 00:31:09,785
Harry wrócił bardzo zdenerwowany,
455
00:31:09,869 --> 00:31:12,038
bo od razu zrozumiał,
456
00:31:12,121 --> 00:31:15,124
że skala oszustwa
jest znacznie większa w Europie.
457
00:31:16,918 --> 00:31:20,796
Odkryłem, że Madoff
miał w Europie miliardy dolarów.
458
00:31:20,880 --> 00:31:24,967
Wszyscy mówili o kontach na Kajmanach.
459
00:31:26,010 --> 00:31:30,890
Pieniądze na Kajmanach
podlegają niewielu regulacjom,
460
00:31:30,973 --> 00:31:36,479
więc bogacze często trzymają je tam,
żeby unikać podatków.
461
00:31:36,562 --> 00:31:39,106
Poza tym
znajdują się tam brudne pieniądze,
462
00:31:39,190 --> 00:31:42,610
pochodzące np. z handlu narkotykami
albo od oligarchów.
463
00:31:42,693 --> 00:31:45,071
Takie pieniądze muszą zostać wyprane.
464
00:31:45,154 --> 00:31:49,992
Na końcu trafiały do funduszu Berniego.
465
00:31:51,619 --> 00:31:53,371
Gdy dotrze do ciebie,
466
00:31:53,454 --> 00:31:56,958
że Bernie zarządza pieniędzmi
najgroźniejszych ludzi świata,
467
00:31:57,708 --> 00:31:59,043
zaczynasz się martwić,
468
00:31:59,126 --> 00:32:01,879
że próba zdemaskowania Madoffa
469
00:32:02,797 --> 00:32:05,633
może kosztować kartele i Rosjan
dużo pieniędzy,
470
00:32:06,258 --> 00:32:08,094
których nie chcą stracić.
471
00:32:08,177 --> 00:32:09,595
Ryzykuję własne życie,
472
00:32:09,679 --> 00:32:13,099
bo wygląda na to,
że jestem samotnym głosem w głuszy
473
00:32:13,182 --> 00:32:15,142
donoszącym władzom na Madoffa.
474
00:32:15,226 --> 00:32:19,063
Zacząłem nosić broń i sprawdzać,
czy w aucie nie ma bomby.
475
00:32:28,739 --> 00:32:32,868
Budując wspólną relację biznesową,
476
00:32:32,952 --> 00:32:35,079
zbliżyłem się do Thierry’ego.
477
00:32:36,205 --> 00:32:39,000
Umawialiśmy się na drinki
w jego gabinecie.
478
00:32:39,917 --> 00:32:43,504
Kiedyś wpadłem na niego w Nowym Jorku
479
00:32:43,587 --> 00:32:46,590
i rozmawialiśmy chwilę.
480
00:32:47,174 --> 00:32:50,594
Ciągle powtarzałem to samo:
481
00:32:50,678 --> 00:32:54,056
„A jeśli Harry ma rację
i Madoff nie może…”.
482
00:32:54,140 --> 00:32:57,393
Na co on: „Znowu z tym Madoffem.
Przestaniesz kiedyś?
483
00:32:57,476 --> 00:33:01,063
Wiesz, że wszystko sprawdzam
484
00:33:01,689 --> 00:33:04,650
i mam do niego pełne zaufanie.
485
00:33:05,192 --> 00:33:08,320
Zrobiliśmy nawet analizę charakteru pisma.
486
00:33:08,404 --> 00:33:11,991
Co jeszcze mógłbym zrobić?”.
487
00:33:12,658 --> 00:33:15,619
Odparłem: „Jeśli mamy z Harrym rację,
488
00:33:16,370 --> 00:33:18,039
co się z tobą stanie?”.
489
00:33:20,207 --> 00:33:22,793
Odpowiedział: „Frank, ujmę to tak.
490
00:33:23,669 --> 00:33:25,629
Włożyłem tam wszystkie pieniądze.
491
00:33:27,131 --> 00:33:29,759
Dałem mu większość pieniędzy rodziny
492
00:33:30,259 --> 00:33:36,599
i fundusze bankierów z Europy,
z którymi nawiązałem znajomość.
493
00:33:36,682 --> 00:33:40,186
Jakaś połowa europejskiej arystokracji
ma u niego pieniądze.
494
00:33:41,103 --> 00:33:43,731
Jeśli się mylę, to będzie koniec.
495
00:33:44,732 --> 00:33:48,402
Jeśli wy macie rację, a ja się mylę,
496
00:33:49,737 --> 00:33:51,030
będzie po mnie”.
497
00:34:00,623 --> 00:34:01,624
Z biegiem czasu
498
00:34:02,792 --> 00:34:08,047
Bernie stawał się
coraz bardziej fanatyczny.
499
00:34:10,925 --> 00:34:14,011
Myślałam, że to przez narastającą presję,
500
00:34:14,595 --> 00:34:17,640
bo musiał kontrolować tak wiele rzeczy.
501
00:34:19,350 --> 00:34:22,478
Rozmawiałam z nim co 15 minut.
502
00:34:22,561 --> 00:34:24,814
Zawsze musiał wiedzieć, co się dzieje.
503
00:34:25,523 --> 00:34:27,358
„Co by się nie działo,
504
00:34:27,441 --> 00:34:30,528
kto by nie dzwonił,
chcę natychmiast o tym wiedzieć”.
505
00:34:31,779 --> 00:34:35,199
Bernie był właścicielem firmy.
506
00:34:35,282 --> 00:34:40,121
Chciał, by wszyscy to wiedzieli,
żeby każdy rozumiał, kto tu rządzi.
507
00:34:40,204 --> 00:34:41,580
A Peter…
508
00:34:41,664 --> 00:34:45,251
Peter był jak ulubiony wujek.
509
00:34:47,336 --> 00:34:51,507
Towarzyski i skromny facet,
510
00:34:51,590 --> 00:34:57,346
przy którym czułam się inteligentna,
przydatna i produktywna.
511
00:35:00,808 --> 00:35:03,936
Bernie był starszym bratem Petera.
512
00:35:04,687 --> 00:35:09,150
Czasem się nad nim znęcał,
traktował go protekcjonalnie.
513
00:35:10,276 --> 00:35:13,404
Peter chodził z jakiegoś powodu
na terapię.
514
00:35:14,488 --> 00:35:18,033
Gdy Bernie się o tym dowiedział,
zamiast go wspierać,
515
00:35:19,285 --> 00:35:20,452
zaczął mu dokuczać.
516
00:35:21,203 --> 00:35:24,665
„Taki jesteś spięty,
że musisz z tym do kogoś chodzić?”.
517
00:35:24,748 --> 00:35:28,377
Krzyczał na niego i wyśmiewał go
przy wszystkich pracownikach.
518
00:35:29,253 --> 00:35:33,257
Myślałam wtedy, że taki po prostu jest.
To nic osobistego.
519
00:35:33,340 --> 00:35:38,179
Jego brat i dzieci
nie mogli już tego znieść.
520
00:35:38,971 --> 00:35:41,098
Zaczęli się zachowywać tak,
521
00:35:41,182 --> 00:35:44,643
żeby go nie prowokować.
522
00:35:45,853 --> 00:35:50,482
Peter zajmował się kreowaniem rynku.
523
00:35:50,566 --> 00:35:52,860
Nie pamiętam, kiedy to było.
524
00:35:52,943 --> 00:35:58,115
Potem zajmował się zgodnością i systemami.
525
00:35:58,199 --> 00:36:00,159
Mój brat robił wiele rzeczy.
526
00:36:01,702 --> 00:36:04,997
Zastanawiam się,
w jakim stopniu jego praca
527
00:36:05,080 --> 00:36:09,210
polegała na przymykaniu oka
na wszystkie działania 17. piętra
528
00:36:09,293 --> 00:36:10,794
i celowej nieświadomości.
529
00:36:11,378 --> 00:36:13,839
Dyrektor ds. zgodności ma potwierdzić,
530
00:36:13,923 --> 00:36:15,716
że stosujesz się do przepisów
531
00:36:15,799 --> 00:36:19,386
i pilnujesz zaleceń SEC.
532
00:36:19,470 --> 00:36:21,680
To on zajmował się kontaktem z SEC,
533
00:36:21,764 --> 00:36:25,392
to on był tam twarzą Madoffa,
534
00:36:25,476 --> 00:36:27,686
choć Bernie kontrolował wszystko.
535
00:36:32,024 --> 00:36:36,528
Komisja nigdy nie przeprowadziła
536
00:36:36,612 --> 00:36:38,781
pełnoprawnego śledztwa,
537
00:36:39,782 --> 00:36:41,367
ale dostawała donosy
538
00:36:41,450 --> 00:36:45,829
i wielokrotnie gościła
Harry’ego Markopolosa.
539
00:36:49,333 --> 00:36:54,338
Harry Markopolos
składał swoje skargi w latach 2000 i 2001,
540
00:36:54,421 --> 00:37:00,427
ale byli też inni ludzie,
którzy mówili SEC o Madoffie.
541
00:37:01,512 --> 00:37:03,889
Pod koniec 2004 roku
542
00:37:03,973 --> 00:37:07,643
podczas kontroli w innej firmie
trafili na e-maile,
543
00:37:07,726 --> 00:37:10,646
w których dwie osoby
544
00:37:10,729 --> 00:37:14,566
rozmawiały o tym,
że firma Madoffa to przekręt.
545
00:37:14,650 --> 00:37:17,611
Oni też wspominali,
546
00:37:17,695 --> 00:37:20,572
że takie zyski są nierealne.
547
00:37:21,156 --> 00:37:27,913
STYCZEŃ 2005
ROZMIAR PIRAMIDY: 42,5 MILIARDÓW DOLARÓW
548
00:37:27,997 --> 00:37:30,916
Komisja w końcu postanawia
przeprowadzić śledztwo.
549
00:37:31,000 --> 00:37:33,252
Dwóch młodszych śledczych
550
00:37:33,335 --> 00:37:36,630
miało pójść do Madoffa
i zająć się tym na miejscu.
551
00:37:42,219 --> 00:37:46,473
Dwóch śledczych,
którzy niedawno skończyli szkoły,
552
00:37:46,557 --> 00:37:50,853
pojawia się w biurze Madoffa
i natychmiast idą do sali konferencyjnej.
553
00:37:50,936 --> 00:37:55,065
Tam dowiadują się,
że podczas śledztwa mają się kontaktować
554
00:37:55,149 --> 00:37:58,777
nie z kimś z działu zgodności,
555
00:37:58,861 --> 00:38:01,822
jak to ma miejsce
w innych tego typu sytuacjach,
556
00:38:02,740 --> 00:38:06,535
ale bezpośrednio z Berniem Madoffem.
557
00:38:10,122 --> 00:38:11,290
To niespotykane.
558
00:38:11,373 --> 00:38:15,002
Jeśli masz sprawdzić Apple,
559
00:38:15,085 --> 00:38:17,379
Cook nie spędzi z tobą dwóch tygodni.
560
00:38:17,463 --> 00:38:20,090
W Amazonie nie dostaniesz Bezosa
561
00:38:20,174 --> 00:38:21,967
na czas śledztwa.
562
00:38:23,469 --> 00:38:25,179
Firma Berniego nie wiedziała,
563
00:38:25,262 --> 00:38:28,098
czego szukali,
bo nie postawili sprawy jasno.
564
00:38:28,182 --> 00:38:32,519
Prawda jest taka,
że ci śledczy też tego nie wiedzieli.
565
00:38:34,688 --> 00:38:37,191
Przed chwilą ukończyli szkoły,
566
00:38:37,274 --> 00:38:42,071
a nagle stoją przed Madoffem,
który jest ich kontaktem w firmie.
567
00:38:42,905 --> 00:38:44,907
Facet ma charyzmę,
568
00:38:44,990 --> 00:38:48,369
opowiada im historyjki i kawały,
569
00:38:49,244 --> 00:38:51,413
a w pewnym momencie wspomina,
570
00:38:51,497 --> 00:38:55,876
że jest na liście
potencjalnych przyszłych dyrektorów SEC.
571
00:38:57,127 --> 00:39:01,715
Ta dwójka
wymieniała się z szefem e-mailami,
572
00:39:01,799 --> 00:39:03,884
w których szef zażartował:
573
00:39:03,967 --> 00:39:07,054
„Możecie asystować Berniemu,
gdy przejmie SEC”.
574
00:39:08,889 --> 00:39:11,141
Byli pod dużym wrażeniem,
575
00:39:11,225 --> 00:39:15,729
nie było im łatwo skupić się na pracy.
576
00:39:15,813 --> 00:39:20,818
Siedzieli w jednym pokoju
z Berniem Madoffem,
577
00:39:20,901 --> 00:39:24,780
dowiadując się o SEC rzeczy,
których sami nie wiedzieli.
578
00:39:26,824 --> 00:39:29,410
Wiedzieliśmy, że w przypadku kontroli
579
00:39:29,493 --> 00:39:31,787
Bernie będzie się dziwnie zachowywał.
580
00:39:34,248 --> 00:39:36,083
Wszystkiemu się przyglądał,
581
00:39:36,166 --> 00:39:37,835
ciągle ich pilnował.
582
00:39:40,879 --> 00:39:45,384
Upewniał się, że są w jednym miejscu,
583
00:39:46,051 --> 00:39:47,970
że mamy ich na oku.
584
00:39:48,053 --> 00:39:52,641
Jeśli chcieli coś skserować,
oferowaliśmy im naszą pomoc,
585
00:39:52,724 --> 00:39:55,227
żeby móc zapisać, co takiego kserowali.
586
00:39:59,690 --> 00:40:02,401
Mówiłam o nim wtedy „Pan Podejrzliwy”.
587
00:40:02,484 --> 00:40:05,362
Przeprowadzali zwykły audyt,
588
00:40:05,446 --> 00:40:07,823
ale on bardzo się tym przejmował.
589
00:40:10,159 --> 00:40:15,038
Wraz z kolejnymi sprawdzanymi dokumentami,
590
00:40:15,122 --> 00:40:19,084
znajomościami i transakcjami,
591
00:40:19,668 --> 00:40:22,921
pierwotna życzliwość Madoffa
592
00:40:23,005 --> 00:40:24,423
zaczęła znikać.
593
00:40:26,508 --> 00:40:28,844
Miał dwa podejścia:
594
00:40:28,927 --> 00:40:32,556
jeśli przyglądali się czemuś,
co było mu na rękę,
595
00:40:33,557 --> 00:40:38,061
był bardzo przyjacielski,
rozmawiał z nimi i schlebiał im.
596
00:40:38,145 --> 00:40:42,983
Jeśli szli w innym kierunku,
jeśli spoglądali na piramidę,
597
00:40:43,066 --> 00:40:44,985
natychmiast stawał się nerwowy.
598
00:40:45,068 --> 00:40:47,488
Kierował ich uwagę na tzw. front-running.
599
00:40:48,155 --> 00:40:53,076
Front-running
to wykorzystanie pozycji kreatora rynku
600
00:40:53,160 --> 00:40:55,078
do insider tradingu.
601
00:40:55,162 --> 00:40:59,249
Miałby tak manipulować rynkami,
żeby zwiększać swoje zyski.
602
00:41:00,709 --> 00:41:03,837
Chciał, żeby skupili się na czymś,
czego nie robił.
603
00:41:04,505 --> 00:41:07,382
Rozważał umieszczenie w biurze podsłuchów.
604
00:41:09,009 --> 00:41:11,512
Koniec końców zmienił zdanie.
605
00:41:11,595 --> 00:41:15,265
Gdy śledczy poszli na lunch,
606
00:41:15,766 --> 00:41:19,394
Bernie wpadł do sali konferencyjnej
607
00:41:19,478 --> 00:41:22,564
i przeszukał ich teczki.
608
00:41:24,149 --> 00:41:26,360
W środku znalazł
609
00:41:26,443 --> 00:41:29,905
pierwsze artykuły reporterów śledczych,
610
00:41:29,988 --> 00:41:32,157
Erin Arverdlund i Michaela Ocranta,
611
00:41:32,241 --> 00:41:34,159
w których stawiano pytanie,
612
00:41:34,243 --> 00:41:37,829
czy zyski Berniego
nie są przypadkiem zbyt piękne.
613
00:41:41,208 --> 00:41:46,213
Dowiedział się, że prawdopodobnie
celem śledztwa jest piramida finansowa.
614
00:41:49,383 --> 00:41:51,009
To go rozwścieczyło.
615
00:41:52,594 --> 00:41:55,556
Zapytał wprost: „Czego szukacie?”.
616
00:41:56,223 --> 00:42:02,729
Zbił ich z tropu, ale w końcu wydukali
„Funduszy hedgingowych.
617
00:42:02,813 --> 00:42:06,733
Chcemy wiedzieć,
co pan robi z funduszami hedgingowymi”.
618
00:42:10,237 --> 00:42:11,780
Odpowiedział im:
619
00:42:11,863 --> 00:42:16,201
„Już dawno
załatwiłem tę sprawę z waszą szefową.
620
00:42:17,160 --> 00:42:18,829
SEC o wszystkim wie.
621
00:42:20,414 --> 00:42:23,333
Nie prowadzę funduszu hedgingowego.
622
00:42:23,959 --> 00:42:29,715
Wykonuję transakcje w ich imieniu,
co tłumaczyłem już wiele razy.
623
00:42:29,798 --> 00:42:31,925
Spytajcie w Waszyngtonie”.
624
00:42:37,222 --> 00:42:40,434
Stracili impet.
625
00:42:43,312 --> 00:42:47,190
Okazało się, że on wie lepiej,
co się dzieje w SEC.
626
00:42:47,274 --> 00:42:51,612
Po niedługim czasie
postanowili zakończyć śledztwo.
627
00:42:51,695 --> 00:42:54,573
Byli przekonani, że nie ma dowodów na to,
628
00:42:54,656 --> 00:42:57,534
że Bernie Madoff złamał prawo.
629
00:42:59,786 --> 00:43:04,291
Nie przekazali sprawy dalej nikomu w SEC.
630
00:43:10,631 --> 00:43:12,549
Madoff miał nienaganny życiorys.
631
00:43:14,134 --> 00:43:17,846
Miał dobrze prosperującą,
działającą legalnie firmę maklerską.
632
00:43:17,929 --> 00:43:20,515
Wszyscy myśleli,
633
00:43:20,599 --> 00:43:25,312
że ktoś tak potężny i tak poważany
nie zniżyłby się do kradzieży.
634
00:43:25,854 --> 00:43:28,815
Byłem wściekły, bo wiedziałem,
że to jest piramida.
635
00:43:29,441 --> 00:43:32,861
BZDURA!
636
00:43:33,904 --> 00:43:37,574
SIERPIEŃ 2005
637
00:43:37,658 --> 00:43:40,577
Jak to możliwe, że 440 milionów znika?
638
00:43:40,661 --> 00:43:43,997
To pytanie zadają SEC,
prokurator generalny Connecticut
639
00:43:44,081 --> 00:43:46,792
i grupa niezadowolonych inwestorów.
640
00:43:46,875 --> 00:43:50,170
Były dyrektor generalny
Samuel Israel przyznał się
641
00:43:50,253 --> 00:43:52,714
do trzech stawianych mu zarzutów.
642
00:43:52,798 --> 00:43:57,177
Zeznał, że wiedział, co robił w Bayou
i miał świadomość, że robi coś złego.
643
00:43:59,137 --> 00:44:01,890
Pod koniec lata 2005
644
00:44:02,683 --> 00:44:07,354
Wall Street była w szoku po ujawnieniu,
645
00:44:07,437 --> 00:44:10,148
że ekstrawagancki prezes
funduszu hedgingowego
646
00:44:10,232 --> 00:44:13,610
prowadził piramidę finansową.
647
00:44:14,403 --> 00:44:19,408
Inwestorzy funduszy hedgingowych
byli w szoku.
648
00:44:20,992 --> 00:44:25,414
Firma doradcza Madoffa
dostawała pieniądze wolniej,
649
00:44:25,497 --> 00:44:27,374
niż je wydawała.
650
00:44:27,999 --> 00:44:31,712
Wkrótce Berniemu zaczęło brakować gotówki.
651
00:44:33,964 --> 00:44:38,552
Na koncie JP Morgan
zostało mu tylko 13 milionów,
652
00:44:38,635 --> 00:44:41,138
a właśnie to konto utrzymywało piramidę.
653
00:44:42,514 --> 00:44:48,770
Miał już wnioski o wypłaty
ponad 100 milionów dolarów.
654
00:44:48,854 --> 00:44:53,608
Odezwał się do największych klientów,
w tym do Jeffry’ego Picowera,
655
00:44:53,692 --> 00:44:57,904
który prawie natychmiast
załatwił mu 125 milionów.
656
00:45:00,532 --> 00:45:05,370
Bernie stał się zależny od Picowera,
bo gdy brakowało mu gotówki,
657
00:45:05,454 --> 00:45:08,123
gdy piramida groziła zawaleniem,
658
00:45:08,832 --> 00:45:12,711
Jeff Picower inwestował na tyle,
by gwarantować jej przetrwanie.
659
00:45:14,713 --> 00:45:17,549
Miał też Sonję Kohn,
660
00:45:19,342 --> 00:45:22,804
dynamiczną austriacką finansistkę,
661
00:45:22,888 --> 00:45:24,765
wielką damę z Wiednia,
662
00:45:24,848 --> 00:45:28,810
która wpadała do biura
i zabawiała wszystkich,
663
00:45:28,894 --> 00:45:33,148
przynosząc ze sobą
wielkie pokłady pieniędzy.
664
00:45:33,231 --> 00:45:36,651
Niektórzy nazywali ją
żeńską wersją Madoffa.
665
00:45:36,735 --> 00:45:39,988
Nie dość, że przynosiła mu dużo pieniędzy,
666
00:45:40,071 --> 00:45:43,366
to jeszcze była do niego bardzo podobna.
667
00:45:44,034 --> 00:45:45,827
Wyglądali jak rodzeństwo.
668
00:45:46,953 --> 00:45:48,538
Spotkałam ją wiele razy,
669
00:45:48,622 --> 00:45:50,540
była bardzo miłą kobietą.
670
00:45:51,458 --> 00:45:53,919
Typowa babcia.
671
00:45:55,212 --> 00:45:58,757
Zawsze miała na sobie
przynajmniej jedną wyjątkową rzecz.
672
00:45:58,840 --> 00:46:01,092
Raz przyszła w futrzanej kamizelce.
673
00:46:02,427 --> 00:46:04,554
Skąd wytrzasnęła coś takiego?
674
00:46:05,347 --> 00:46:08,266
Wchodziła do jego biura,
gdzie już na nią czekał.
675
00:46:08,350 --> 00:46:12,062
Zawsze zamykali drzwi.
Nie z każdym tak się zachowywał.
676
00:46:12,979 --> 00:46:16,358
Nie wiedziałam, o czym rozmawiali.
677
00:46:17,609 --> 00:46:21,488
Założyła sieć funduszy w całej Europie.
678
00:46:21,571 --> 00:46:24,741
Najważniejszym z nich był Herald Fund.
679
00:46:24,825 --> 00:46:27,911
Można powiedzieć, że bez Herald Fund
680
00:46:27,994 --> 00:46:30,956
to byłby ostatni rok Berniego.
681
00:46:31,039 --> 00:46:35,126
Załatwione przez Sonję Kohn
pieniądze z tego funduszu
682
00:46:35,210 --> 00:46:39,256
pozwoliły mu wyjść z kryzysu
i wrócić na prostą.
683
00:46:40,215 --> 00:46:43,885
Weszli w spółkę, która przyniosły miliony,
684
00:46:43,969 --> 00:46:48,932
a nawet miliardy dolarów
Berniemu Madoffowi
685
00:46:49,015 --> 00:46:52,561
i porządny kawałek Sonji Kohn.
686
00:46:53,812 --> 00:46:57,023
To ona założyła Bank Medici.
687
00:46:57,732 --> 00:47:03,113
Nazwa miała przypominać
działającą od wieków instytucję,
688
00:47:03,196 --> 00:47:05,031
choć istniał jakieś 15 minut.
689
00:47:06,867 --> 00:47:10,704
Przez to, jak wyglądał wtedy świat,
690
00:47:10,787 --> 00:47:13,790
przez postępującą globalizację
691
00:47:13,874 --> 00:47:17,002
i dążenie zwłaszcza europejskich banków
692
00:47:17,085 --> 00:47:21,131
do rozwoju, który umożliwiłby
konkurowanie na scenie światowej,
693
00:47:22,048 --> 00:47:24,384
malutki Bank Medici
694
00:47:24,467 --> 00:47:28,597
otrzymał inwestycję
od wielkiego Bank Austria.
695
00:47:30,599 --> 00:47:34,644
Potem Bank Austria został przejęty
przez jeszcze większego gracza:
696
00:47:34,728 --> 00:47:37,188
włoski konglomerat bankowy UniCredit.
697
00:47:38,315 --> 00:47:41,526
Nagle, mimo że sama
nie zrobiła nic w tym kierunku,
698
00:47:41,610 --> 00:47:48,199
stała się częścią
niesamowitej europejskiej spuścizny.
699
00:47:48,992 --> 00:47:52,746
Wykorzystując te zagraniczne instytucje,
700
00:47:52,829 --> 00:47:56,833
Bernie mógł sięgać
701
00:47:56,917 --> 00:48:00,712
do kieszeni ludzi na całym świecie.
702
00:48:01,671 --> 00:48:03,298
O ile mi wiadomo,
703
00:48:03,381 --> 00:48:06,259
wcześniej nie udało się to
żadnej piramidzie.
704
00:48:07,177 --> 00:48:10,388
Tysiące osób sprzedawało produkt
705
00:48:10,472 --> 00:48:14,726
całemu mnóstwu klientów
w wielu różnych krajach.
706
00:48:14,809 --> 00:48:17,812
W Stanach
mieliśmy tylko 79 funduszy powiązanych.
707
00:48:17,896 --> 00:48:19,606
W Europie było ich ponad 200.
708
00:48:21,441 --> 00:48:22,984
Duże banki francuskie,
709
00:48:23,068 --> 00:48:26,196
niemieckie, szwajcarskie i brytyjskie
710
00:48:26,279 --> 00:48:29,449
sprzedawały Madoffa jak ciepłe bułeczki.
711
00:48:31,326 --> 00:48:34,371
Niestety, gdy sprawa
staje się tak poważna,
712
00:48:34,454 --> 00:48:36,373
gdy zagrożone są miliardy,
713
00:48:36,456 --> 00:48:40,335
nikt nie chce wierzyć, że król jest nagi.
714
00:48:49,844 --> 00:48:53,890
Ci, którzy dali mu pieniądze,
nie zadawali pytań.
715
00:48:53,974 --> 00:48:56,309
Lubili swoje comiesięczne wypłaty.
716
00:48:57,477 --> 00:49:00,730
To były złote kajdanki.
717
00:49:01,398 --> 00:49:07,195
Menadżerowie funduszy hedgingowych
nie chcieli kwestionować Berniego,
718
00:49:07,278 --> 00:49:08,989
jego braku transparentności
719
00:49:09,072 --> 00:49:11,825
i odmowy działania
z należytą starannością.
720
00:49:11,908 --> 00:49:16,329
Każda z tych rzeczy w normalnych warunkach
byłaby jasnym sygnałem alarmowym.
721
00:49:18,540 --> 00:49:21,459
Gdzie są pieniądze?
Gdzie aktywa? Kto je teraz ma?
722
00:49:22,043 --> 00:49:23,253
W którym są banku?
723
00:49:24,713 --> 00:49:26,798
Kto robi audyty i prowadzi księgi?
724
00:49:27,924 --> 00:49:31,970
Przeraża mnie fakt,
że nikt nie zadawał tych pytań,
725
00:49:32,679 --> 00:49:36,099
ale najsmutniejsze jest to,
że nie jestem zaskoczony.
726
00:49:36,808 --> 00:49:42,105
Na 100% mieli odpowiedzialność
wobec klientów,
727
00:49:42,188 --> 00:49:47,444
ale ile razy widzieliśmy na Wall Street,
że ktoś ma wobec kogoś odpowiedzialność,
728
00:49:47,527 --> 00:49:50,989
ale koniec końców
odpowiada tylko przed jedną osobą:
729
00:49:51,072 --> 00:49:52,240
samym sobą.
730
00:49:55,201 --> 00:49:57,412
Ludzie z największych banków
731
00:49:57,495 --> 00:50:00,957
opowiadali mi o swoich procesach
sprawdzania kontrahentów,
732
00:50:01,041 --> 00:50:02,876
sprzedając produkty Madoffa.
733
00:50:04,461 --> 00:50:06,796
Myślałem, że to szaleństwo,
734
00:50:06,880 --> 00:50:10,050
że nie mogą aż tak ignorować
oczywistego oszustwa.
735
00:50:14,512 --> 00:50:20,060
Harry poszedł do SEC,
bo walczył o czystość swojej branży.
736
00:50:23,646 --> 00:50:28,026
Skupiał się tylko na jednym celu.
737
00:50:29,944 --> 00:50:33,448
Dlatego wytrwaliśmy pięć lat.
738
00:50:34,991 --> 00:50:37,786
Sytuacja jak z dzieciństwa:
jedziesz na rowerze,
739
00:50:37,869 --> 00:50:41,081
a tu mały pekińczyk
zaczyna na ciebie szczekać.
740
00:50:41,164 --> 00:50:42,665
Potem gryzie cię w kostkę
741
00:50:42,749 --> 00:50:45,877
i choć próbujesz uciec,
ciągle się koło ciebie kręci.
742
00:50:45,960 --> 00:50:47,796
Doświadczyliście kiedyś tego?
743
00:50:47,879 --> 00:50:50,256
Harry był jak pekińczyk.
744
00:50:50,340 --> 00:50:52,759
Jak dorwał, to nie puszczał.
745
00:50:58,056 --> 00:51:03,019
Mój e-mail do Meaghan Cheung,
kierowniczki nowojorskiego biura SEC
746
00:51:03,103 --> 00:51:07,023
wysłany w poniedziałek 7 listopada 2005
o godzinie 13.49.
747
00:51:07,107 --> 00:51:10,110
„Największy fundusz hedgingowy świata
to przekręt”.
748
00:51:12,278 --> 00:51:15,323
Harry Markopolos pojawił się w 2005
749
00:51:15,406 --> 00:51:20,036
z bardzo długim tekstem omawiającym
niemal 30 sygnałów ostrzegawczych.
750
00:51:21,037 --> 00:51:23,123
Harry tłumaczył,
751
00:51:23,206 --> 00:51:26,626
że strategia, której miał używać Bernie,
752
00:51:26,709 --> 00:51:29,754
nie mogła dać takich zysków.
753
00:51:29,838 --> 00:51:33,341
Powiedział: „Spójrzcie na jego dane.
754
00:51:33,424 --> 00:51:36,553
Nie może obracać ilościami,
do których się przyznaje”.
755
00:51:37,554 --> 00:51:40,932
Opcje, którymi miał handlować,
oferowało jedno miejsce.
756
00:51:41,015 --> 00:51:47,647
Na giełdzie było zaledwie półtora miliarda
tego typu opcji miesięcznie.
757
00:51:47,730 --> 00:51:49,816
Potrzebowałby ich parę razy więcej.
758
00:51:50,525 --> 00:51:52,318
One po prostu nie istniały.
759
00:51:53,361 --> 00:51:56,698
W firmie Madoffa nie prowadzono
niezależnych audytów,
760
00:51:56,781 --> 00:51:58,950
co też jest sygnałem ostrzegawczym.
761
00:51:59,033 --> 00:52:03,538
Jego brat był dyrektorem ds. zgodności,
więc wszystko kontrolowała rodzina.
762
00:52:03,621 --> 00:52:06,249
To była oczywista część przekrętu,
763
00:52:06,332 --> 00:52:07,333
to aż śmieszne.
764
00:52:08,543 --> 00:52:13,506
Jednym z oczywistych problemów
był brak kontrahentów.
765
00:52:13,590 --> 00:52:16,885
Każda transakcja potrzebuje kontrahenta.
766
00:52:16,968 --> 00:52:21,556
Nikt nie umiał wskazać
kontrahentów Madoffa.
767
00:52:22,140 --> 00:52:26,644
Twierdził, że obracał
nawet 50 miliardami dolarów.
768
00:52:26,728 --> 00:52:27,854
Musiał ich mieć.
769
00:52:29,147 --> 00:52:31,232
W tym momencie
770
00:52:31,858 --> 00:52:36,112
dowody dostarczone
przez Harry’ego Markopolosa
771
00:52:36,196 --> 00:52:39,866
zmusiły SEC
do przeprowadzenia pełnego śledztwa.
772
00:52:44,078 --> 00:52:47,624
STYCZEŃ 2006
ROZMIAR PIRAMIDY: 48,6 MILIARDÓW DOLARÓW
773
00:52:47,707 --> 00:52:50,668
W odróżnieniu od śledztwa z 2005
774
00:52:51,586 --> 00:52:54,130
mieli przyjrzeć się klientom.
775
00:52:54,214 --> 00:52:58,801
Mieli przyjrzeć się klientom,
dla których dokonywał transakcji.
776
00:52:58,885 --> 00:53:00,511
Liczyli, że coś tam znajdą.
777
00:53:01,763 --> 00:53:04,224
Zaczęli pukać do drzwi
778
00:53:04,307 --> 00:53:07,060
jego wieloletnich klientów.
779
00:53:08,144 --> 00:53:11,314
Wezwali fundusz Fairfield Greenwich.
780
00:53:14,442 --> 00:53:16,527
Na tę wieść
781
00:53:16,611 --> 00:53:18,279
Bernie zadzwonił
782
00:53:18,363 --> 00:53:22,659
do dyrektora ds. zgodności z Fairfield
783
00:53:22,742 --> 00:53:26,704
i przekazał mu,
784
00:53:26,788 --> 00:53:28,665
co ma powiedzieć komisji.
785
00:53:29,582 --> 00:53:32,877
Po pierwsze:
ta rozmowa nigdy nie miała miejsca.
786
00:53:33,628 --> 00:53:34,587
Oczywiście.
787
00:53:34,671 --> 00:53:38,132
Komisja będzie zadawać pytania,
788
00:53:38,216 --> 00:53:40,593
będą chcieli coś wyciągnąć.
789
00:53:41,135 --> 00:53:43,721
Im mniej wiesz
790
00:53:44,597 --> 00:53:48,101
o naszych metodach, tym lepiej dla ciebie.
791
00:53:48,184 --> 00:53:51,229
Powiedz: „Madoff robi to od 45 lat.
792
00:53:51,312 --> 00:53:53,940
Jest znanym brokerem,
793
00:53:54,023 --> 00:53:58,152
więc zakładamy,
że wszystko robi, jak należy”.
794
00:53:59,237 --> 00:54:04,951
SEC podejrzewała,
że dyrektor był odpowiednio przygotowany,
795
00:54:05,034 --> 00:54:08,788
ale nie miało to wpływu na ich śledztwo.
796
00:54:11,541 --> 00:54:14,043
Bernie uznał, że to już za daleko.
797
00:54:14,127 --> 00:54:17,964
Sytuacja mogła się stać nieprzyjemna.
798
00:54:18,047 --> 00:54:19,799
Jak na to zareagował?
799
00:54:20,675 --> 00:54:24,512
Powiedział SEC,
że chce z nimi porozmawiać.
800
00:54:27,765 --> 00:54:30,059
Stawił się zupełnie sam.
801
00:54:30,601 --> 00:54:35,398
Nie miał falangi prawników,
nie miał choćby jednego pracownika,
802
00:54:35,481 --> 00:54:37,775
który niósłby jego teczkę.
803
00:54:37,859 --> 00:54:39,235
To niespotykane.
804
00:54:40,153 --> 00:54:43,614
Wszedł do nowojorskiego biura SEC…
805
00:54:45,825 --> 00:54:48,578
i powiedział „Pytajcie o wszystko.
806
00:54:48,661 --> 00:54:51,122
Co chcecie wiedzieć?”.
807
00:54:53,041 --> 00:54:54,208
Zaczęli naciskać.
808
00:54:54,292 --> 00:54:59,339
„Gdzie wykonuje pan transakcje
będące częścią strategii?”.
809
00:55:01,215 --> 00:55:04,218
Przygotował im listę banków.
810
00:55:04,302 --> 00:55:10,641
„Chcielibyśmy sprawdzić
pańskie konto rozliczeniowe”.
811
00:55:12,018 --> 00:55:14,979
Każda transakcja pozostawia ślad
812
00:55:15,063 --> 00:55:18,399
w niezależnej bazie danych DTC.
813
00:55:18,483 --> 00:55:21,611
W ten sposób
organy nadzoru i inne podmioty
814
00:55:21,694 --> 00:55:25,573
mogą sprawdzać,
czy naprawdę dochodzi do transakcji.
815
00:55:26,824 --> 00:55:31,037
Powiedzieli mu:
„Potrzebujemy numeru konta”.
816
00:55:33,539 --> 00:55:34,707
Napisał go.
817
00:55:35,750 --> 00:55:41,756
Wiedział, że wystarczy telefon
do któregoś z banków
818
00:55:41,839 --> 00:55:45,385
i pytanie, czy wykonuje u nich transakcje.
819
00:55:45,468 --> 00:55:47,970
Wiedział, że jeśli sprawdzą konto,
820
00:55:48,054 --> 00:55:53,393
na którym miały się znajdować
aktywa warte miliardy dolarów,
821
00:55:53,476 --> 00:55:54,727
ale to będzie puste,
822
00:55:56,729 --> 00:55:57,814
będzie po sprawie.
823
00:55:59,023 --> 00:56:01,109
Nie wiem, co wtedy myślał,
824
00:56:01,192 --> 00:56:04,612
ale wręczył im tę kartkę
825
00:56:05,822 --> 00:56:07,031
i po prostu wyszedł.
826
00:56:09,909 --> 00:56:14,414
Przez cały weekend zastanawiał się,
kiedy nadejdzie egzekucja.
827
00:56:16,749 --> 00:56:17,667
Poniedziałek.
828
00:56:18,292 --> 00:56:19,168
Wtorek.
829
00:56:19,752 --> 00:56:20,795
Środa.
830
00:56:24,966 --> 00:56:27,135
Do egzekucji nie doszło.
831
00:56:31,848 --> 00:56:33,307
Zadali pytanie,
832
00:56:33,391 --> 00:56:35,893
dostali informacje i numer konta,
833
00:56:35,977 --> 00:56:37,395
ale nie zadzwonili.
834
00:56:39,897 --> 00:56:41,107
Nie do pomyślenia.
835
00:56:41,190 --> 00:56:43,443
Nigdy nie usłyszałem odpowiedzi,
836
00:56:43,526 --> 00:56:46,362
która miałaby sens.
837
00:56:46,446 --> 00:56:49,073
Choć wszyscy ci ludzie
838
00:56:49,157 --> 00:56:53,119
zeznawali na temat tej sprawy
pod przysięgą.
839
00:56:54,370 --> 00:56:56,456
Zapomnieli. Przegapili szczegół.
840
00:56:57,540 --> 00:56:59,709
To nie ma sensu.
841
00:57:03,546 --> 00:57:05,923
SEC wielokrotnie
842
00:57:06,007 --> 00:57:11,179
sprawdzała i analizowała firmę Berniego,
843
00:57:11,262 --> 00:57:14,724
choć nigdy nie przeprowadziła
porządnego śledztwa,
844
00:57:14,807 --> 00:57:18,811
które wykryłoby oczywisty przekręt.
845
00:57:20,104 --> 00:57:22,356
Wywnioskowali tylko, że przekazał im
846
00:57:22,440 --> 00:57:25,651
nieprecyzyjne informacje
na temat firmy doradczej.
847
00:57:29,113 --> 00:57:33,993
Harry stworzył dla SEC dokument
z 29 sygnałami ostrzegawczymi.
848
00:57:34,076 --> 00:57:36,037
To nie były insynuacje.
849
00:57:36,954 --> 00:57:40,708
Wymienił wszystkie problemy,
ale go zignorowali.
850
00:57:43,044 --> 00:57:47,048
Mieli wszystko na tacy,
a i tak nie dostrzegli piramidy.
851
00:57:48,716 --> 00:57:50,593
Najgorsze jest to,
852
00:57:50,676 --> 00:57:53,930
że latem 2006
podjęli działania w kwestii Madoffa.
853
00:57:55,264 --> 00:57:57,475
Kazali mu się zarejestrować.
854
00:58:00,144 --> 00:58:03,648
Wykorzystał to
do promowania się wśród przyszłych ofiar.
855
00:58:04,315 --> 00:58:07,860
Mówił: „SEC nas sprawdziła
i dała nam rekomendację”.
856
00:58:09,987 --> 00:58:12,198
Wg inwestorów dostał zielone światło.
857
00:58:13,533 --> 00:58:16,118
„Zainwestujmy więcej, to porządna firma”.
858
00:58:17,912 --> 00:58:22,124
Niestety od 2006 do upadku w 2008 roku
859
00:58:24,085 --> 00:58:28,256
dostali miliardy dolarów.
860
00:58:28,839 --> 00:58:31,676
To była wielka bańka na rynku hipotecznym.
861
00:58:31,759 --> 00:58:36,931
2006, 2007 i 2008 to złote lata,
862
00:58:37,014 --> 00:58:39,725
gdy można było zarabiać na wszystkim.
863
00:58:41,602 --> 00:58:44,313
Wspaniały okres,
864
00:58:45,773 --> 00:58:49,610
z którego skorzystał Madoff.
865
00:58:49,694 --> 00:58:52,071
Zamknięcie sprawy w 2006
866
00:58:52,154 --> 00:58:55,575
oszczędziłoby inwestorom miliardy,
867
00:58:57,785 --> 00:58:58,953
ale tak nie było.
868
00:58:59,036 --> 00:59:00,830
Przekręt trwał,
869
00:59:00,913 --> 00:59:03,624
aż w końcu się posypał.
870
00:59:05,626 --> 00:59:07,587
My go nie powstrzymaliśmy.
871
00:59:07,670 --> 00:59:09,797
Rząd też nie powstrzymał Madoffa.
872
00:59:10,881 --> 00:59:13,467
Poszedł na dno w 2008
wraz z całym rynkiem.
873
00:59:14,719 --> 00:59:17,972
Skutki czuć na rynkach na całym świecie…
874
00:59:18,055 --> 00:59:22,059
Dow traci 778 punktów, jest to najgorszy…
875
00:59:22,143 --> 00:59:26,480
Wszędzie zapanował strach i chaos.
876
00:59:26,564 --> 00:59:29,066
To burzy fundamenty Wall Street.
877
00:59:29,150 --> 00:59:32,111
Ten pełnowymiarowy kryzys rozpoczął…
878
00:59:32,194 --> 00:59:36,032
Zaczęły się pojawiać
pierwsze wnioski o wypłaty,
879
00:59:37,116 --> 00:59:39,243
potem było ich tylko więcej
880
00:59:40,328 --> 00:59:41,829
i więcej.
881
00:59:41,912 --> 00:59:44,957
Gospodarka USA w kryzysie stulecia…
882
00:59:45,041 --> 00:59:46,917
Wszystko stało się jasne.
883
00:59:47,501 --> 00:59:49,629
Berniemu kończyły się pieniądze.
884
00:59:56,844 --> 01:00:00,348
SONJA KOHN NIE PRZYZNAŁA SIĘ DO WINY
W SPRAWIE MADOFFA.
885
01:00:00,431 --> 01:00:03,017
TWIERDZIŁA, ŻE SAMA PADŁA JEGO OFIARĄ.
886
01:00:03,100 --> 01:00:05,186
W 2013 ROKU BRYTYJSKI SĄD ORZEKŁ,
887
01:00:05,269 --> 01:00:10,191
ŻE „KOHN OCZYSZCZONO Z ZARZUTÓW
DZIĘKI JEJ SZCZEROŚCI I UCZCIWOŚCI”.
888
01:02:01,051 --> 01:02:04,013
Napisy: Jędrzej Kogut